Εκτίμηση της θρέψης στα παιδιά Η χρήση των προτύπων αύξησης
Δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων
Αξιολόγηση της θρέψης στα παιδιά Η καταστασή της θρέψης ενός παιδιού είναι συνέπεια πολλών παραγόντων Εξαρτάται απο τη διατροφή, την ποιότητα και την ποσότητα των τροφών και την γενική κατάσταση του οργανισμού. Το φάσμα της κατάστασης της θρέψης ενός παιδιού εκτείνεται απο τη υποθρεψία έως την παχυσαρκία
Σκοπός της αξιολόγησης της θρέψης Αναγνώριση ατόμων ή πληθυσμών που είναι υποψήφιοι για υποθρεψία ή παχυσαρκία Αναγνώριση ατόμων ή πληθυσμών που έχουν υποθρεψία ή παχυσαρκία Ανάπτυξη προγραμμάτων υγείας Εκτίμηση των αποτελεσμάτων των προγραμμάτων υγείας
Μέθοδοι αξιολόγησης της θρέψης Η εκτίμηση της θρέψης γίνεται με άμεσες και έμμεσες μεθόδους Οι άμεσες αφορούν τα άτομα και έχουν αντικειμενικά κριτήρια Οι έμμεσες χρησιμοποιούν πληθυσμιακούς δείκτες υγείας και αντανακλούν τις διατροφικές συνήθειες
Άμεσες μέθοδοι αξιολόγησης της θρέψης ABCD A: Ανθρωπομετρικές Β: Βιοχημικές, εργαστηριακές C: Κλινικές D: Διαιτητικής εκτίμησης
Αξιολόγηση της θρέψης στα παιδιά Α:Ανθρωπομετρία Ο τακτικός έλεγχος της ανάπτυξης αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία για την αξιολόγηση της διατροφής και της διατροφικής κατάστασης των βρεφών, των παιδιών και των εφήβων και θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των παιδιατρικών υπηρεσιών παροχής υγείας (WHO, 2000).
Ανθρωπομετρία Βάρος Ύψος Περίμετρος κεφαλής Περίμετρος θώρακα Περίμετρος μεσότητας βραχίονα (1-5 ετών) Δερματική πτυχή Βάρος/Ύψος (<36 μηνών) Δείκτης μάζας σώματος ΒΜΙ
Βάρος Άμεσος δείκτης θρέψης Μία μέτρηση Νήπια και μεγαλύτερα παιδιά θα πρέπει να ζυγίζονται σε ζυγό δαπέδου με ελάχιστο ρουχισμό με ακρίβεια 0.1Kg
Ταχύτητα αύξησης βάρους Ανάκτηση ΒΓ σε 10-14 ημέρες Διπλασιασμός ΒΓ σε 4-6 μήνες Τριπλασιασμός ΒΓ στο 1 χρόνο Η βρεφική περίοδος (0-12 μήνες) είναι αυτή με την ταχύτερη αύξηση βάρους Η εφηβεία είναι η δεύτερη ταχύτερη περίοδος άυξησης βάρους Η νηπιακή και σχολική περίοδοι χαρακτηρίζονται απο στατική σταθερή αύξηση
Ταχύτητα αύξησης βάρους 0-4 μηνών 1.0kg/μήνα (30g/ημέρα) 5-8 μηνών 0.75kg/ μήνα (20gm/ ημέρα) 9-12 μηνών 0.50kg/ μήνα (15g/ ημέρα) 1-3 ετών 2.25kg/χρόνο 4-9 ετών 2.75 kg/ χρόνο 10-18 ετών 5.0-6.0kg/ χρόνο (0.5kg/ μήνα)
Ύψος Μέτρηση σε όρθια θέση >2 ετών Στα μικρότερα παιδιά ή σε αδυναμία όρθιας στάσης, μέτρηση σε κατακεκλιμένη θέση Χρήση σωστά τοποθετημένου αναστημόμετρου Μέτρηση με ακρίβεια 0.1 cm Συνεκτίμηση ύψους γονέων Συνεκτίμηση χρονίων προβλημάτων
Ταχύτητα αύξησης ύψους Ηλικία Μέση αύξησης ύψους Γέννηση-3 μηνών 3.5εκ/μήνα 3-6 μηνών 2.0εκ/μήνα 6-9 μηνών 1.5εκ/μήνα 9-12 μηνών 1.3εκ/μήνα 2-5 ετών 6-8 εκ /χρόνο 5-12 ετών 5εκ/χρόνο Αύξηση κατα το 1 ο έτος 25 εκ Αύξηση κατα το 2 ο έτος 12.5εκ Αύξηση κατά το 3 ο έτος 7.5-10εκ Αύξηση κατά το 3 ο -12 ο έτος 5-7.5εκ Εφηβεία κορίτσια 12-16 ετών 8εκ/χρόνο Εφηβεία αγόρια 14-18 ετών 10εκ/χρόνο
Περίμετρος κεφαλής Η ανάπτυξη του εγκεφάλου συμβαίνει στο 75% κατα την ενδομήτριο ζωή, κατα 15% στη βρεφική ηλικία και το υπόλλειπο 10% κατα τη νηπιακή ηλικία Στο 1 ο έτος αύξηση κατα 12εκ, ένω μεταξύ 1 ου και 5 ου έτους μόνο κατα 5εκ Τελική περίμετρος κεφαλής στο 5 ο -6 ο έτος Μέτρηση μέχρι την ηλικία των 5 ετών Ινιακή απόφηση υπερόφρυα τόξα
Μακροκεφαλία >2SD Μικροκεφαλία <3 SD απο τη μέση τιμή για την ηλικία
Περίμετρος θώρακα Μέτρηση στο ύψος των θηλών κατά το μέσο της εισπνοής Σχέση μεταξύ περιμέτρου καφαλής ΠΚ και περιμέτρου θώρακα ΠΘ Γέννηση ΠΚ>ΠΘ έως και 3εκ 9-12 μήνες ΠΚ=ΠΘ Μετά το πρώτο έτος ο θώρακας αναπτύσεται με μεγαλύτερη ταχύτητα απο το κεφάλι Στα δυστροφικά παιδιά η ΠΘ είναι σημαντικά μικρότερη απο την ΠΚ γιατί η ανάπτυξη του εγκεφάλου επηρεάζεται λιγότερο απο τον υποσιτισμό
Περίμετρος μεσότητας βραχίονα (1-5 ετών) 15-17 εκ στα φυσιολογικά παιδιά 1-5 ετών Μέτρηση στον Αρ βραχίονα στη μέση απόσταση ανάμεσα στο ακρόμιο και το ολέκρανο, με τον αγκώνα σε κάμψη 90 ο <12.5 εκ = σημαντική υποθρεψία 12.5-13.5 εκ = μέτρια υποθρεψία
Περίμετρος μεσότητας βραχίονα
Δερματική πτυχή Μέτρητης Herpenden s Πάνω απο τον τρικέφαλο βραχιόνιο ή στην περιοχή κάτω απο τη γωνία της ωμοπλάτης Η δερματική πτυχή με το υποδόριο λίπος σχηματίζεται με τον δείκτη και τον αντίχειρα και τοποθετείται ο μετρητής >10mm = φυσιολογική 1-6 ετών <6 mm = υποθρεψία
Βάρος / Ύψος Β/Υ= βαρός σώματος (kg) Χ100 ιδανικό βάρος για το ύψος Βάρος / Ύψος Θρέψη >90% κφ 85-90% Οριακή υποθρεψία 75-85% Μέτρια υποθρεψία <75% Σημαντική υποθρεψία
Ιδανικό βάρος Διάφοροι μέθοδοι καθορισμού Βάρος στην ίδια ΕΘ με αυτή του ύψους (μέθοδος Moore) B/Y στην 50 η ΕΘ ΒΜΙ στην 50 η ΕΘ Βάρος στην 50 η ΕΘ στην ηλικία που η μέτρηση ύψους είναι στην 50 η ΕΘ (μέθοδος McLaren) βάρος % ιδανικό βάρος= Χ 100 ιδανικό βάρος
Δείκτης μάζας σώματος ΒΜΙ ΒΜΙ = βάρος (Kg) [ύψος (m)] 2 <3 η ΕΘ = δυστροφικό παιδί 85 η -95 η ΕΘ = υπέρβαρο παιδί >95 η ΕΘ = παχύσαρκο παιδί
Εκτίμηση ανθρωπομετρικών μετρήσεων Γνώση των διαθέσιμων καμπύλων ανάπτυξης Υπολογισμός της ακριβής ηλικίας σε χρόνια και μήνες Επιλογή κατάλληλης καμπύλης ανάπυτυξης Καταγραφή Β/Υ και ΒΜΙ Σταδιοποίηση σε χαμηλής ανάπτυξης, με υποθρεψία, υπέρβαρα ή παχύσαρκα
Σταδιοποίηση CDC Ελιπής ανάπτυξη Υποθρεψία Αυξημένο σωματικό βάρος (Υπέρβαρο) Παχυσαρκία <3 η ΕΘ ύψους <3 η ΕΘ Β/Υ ή <90% ιδανικού βάρους <3 η ΕΘ ΒΜΙ 85-95 η ΕΘ ΒΜΙ >97 η ΕΘ Β/Υ >95 η ΕΘ ΒΜΙ
Πλεονεκτήματα ανθρωπομετρικών μεθόδων Αντικειμενικές,με υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα Πολλές παράμετροι Τα αποτελέσματα καταγράφονται σε διαγράμματα Οι μετρήσεις αναπαρόγονται Απαιτούν μικρό κόστος και ελάχιστη εκπαίδευση
Περιορισμοί ανθρωπομετρικών μεθόδων Λάθη κατά τη μέτρηση Αδυναμία αξιολόγησης ειδικών διατροφικών ελλείψεων Διαφορές μεταξύ προτύπων ανάπτυξης Αυθαίρετος καθορισμός φυσιολογικών τιμών με βάση σατιστικά στοιχεία
Πρότυπα ανάπτυξης ελληνικού πληθυσμού Τα βιβλιάρια υγείας των παιδιών μας περιλαμβάνουν καμπύλες ανάπτυξης που έχουν προκύψει από μελέτη Α Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιανουάριος 2000-Δεκέμβριος 2001 δείγμα 9.797 παιδιών, ηλικίας 0-18 ετών (4.929 αγόρια και 4.868 κορίτσια), Διέμεναν σε περιοχές του Δήμου Αθηναίων (Χιώτης και συν., 2003)
Πρότυπα ανάπτυξης ελληνικού πληθυσμού
Πρότυπα ανάπτυξης ΠΟΥ Το 2006 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μετά από πολυετή μελέτη που παρακολούθησε 8.500 παιδιά σε έξι αντιπροσωπευτικές χώρες του κόσμου (Βραζιλία, Γκάνα, Ινδία, Νορβηγία, Ομάν και ΗΠΑ), εξέδωσε τα πρότυπα ανάπτυξης ΠΟΥ Τα πρότυπα αυτά μας δείχνουν ποια θα ήταν η ιδανική σωματική ανάπτυξη των παιδιών όλου του κόσμου, εφόσον εφαρμόζονταν βέλτιστες πρακτικές Θηλασμός Μη κάπνισμα της μητέρας Καλή διατροφή και εισαγωγή στερεών τροφών σύμφωνα με τις επιστημονικές συστάσεις Τακτική παρακολούθηση από επαγγελματίες υγείας που γνωρίζουν πώς να εκτιμούν την σωματική αύξηση
Πρότυπα ανάπτυξης ΠΟΥ
Πρότυπα ανάπτυξης Οι πρότυπες καμπύλες περιγράφουν τον ιδανικό τρόπο που θα πρέπει να αναπτύσσονται τα παιδιά σε ένα περιβάλλον όπου τηρούνται οι κατά το δυνατόν πιο υγιείς πρακτικές Οι καμπύλες αναφοράς περιγράφουν την καταγεγραμμένη ανάπτυξη
Πρότυπα ανάπτυξης Οι καμπύλες ανάπτυξης προσδιορίζουν τα φυσιολογικά όρια για το βάρος, το ύψος και την περίμετρο κεφαλής του παιδιού, ανάλογα με το φύλο και την ηλικία του περιγράφουν την αύξηση αυτών των μεγεθών με την πάροδο του χρόνου, δηλαδή με την αύξηση της ηλικίας του παιδιού Η ανάπτυξη κάθε παιδιού θεωρείται φυσιολογική εφόσον βρίσκεται σε αποδεκτά για την ηλικία και το φύλο του όρια
Εκατοστιαίες θέσεις Τι σημαίνει το παιδί βρίσκεται στην 50 εκατοστιαία θέση; Από τα 100 υγιή παιδιά στην ίδια ηλικία, τα 50 θα έχουν βάρος μικρότερο από το βάρος του παιδιού ενώ τα άλλα 50 θα έχουν βάρος μεγαλύτερο. Τι σημαίνει το παιδί βρίσκεται στην 10 εκατοστιαία θέση; Από τα 100 υγιή παιδιά στην ίδια ηλικία, τα 10 θα έχουν βάρος μικρότερο από το βάρος του παιδιού ενώ τα άλλα 90 θα έχουν βάρος μεγαλύτερο Τι σημαίνει το παιδί βρίσκεται στην 25 εκατοστιαία θέση; Από τα 100 υγιή παιδιά στην ίδια ηλικία, τα 25 θα έχουν βάρος μικρότερο από το βάρος του παιδιού ενώ τα άλλα 75 θα έχουν βάρος μεγαλύτερο.
Βάρος Αγόρι 8 μήνών 8 Kg 25 η 50 η ΕΘ
Ύψος Αγόρι 9 ετών Ύψος 135 cm 50 η ΕΘ
Περίμετρος κεφαλής Κορίτσι 15 μηνών Περίμετρο κεφαλής 47.5 cm 90 η ΕΘ
Δείκτης μάζας σώματος ΒΜΙ
Καμπύλες ανάπτυξης βρεφών που θηλάζουν Η ανάπτυξη των βρεφών που θηλάζουν αποκλειστικά και είναι υγιή και τελειόμηνα έχει βρεθεί ότι διαφέρει από εκείνη των βρεφών που τρέφονται με τροποποιημένο γάλα βρεφικής ηλικίας. Τα βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά o παίρνουν περισσότερο βάρος από τα μη θηλάζοντα τους πρώτους μήνες της ζωής o μετά τους πρώτους μήνες και μέχρι το τέλος του 1ου χρόνου της ζωής η πρόσληψη βάρους υπολείπεται σε σχέση με τα μη θηλάζοντα. Έτσι, τα περισσότερα βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά γύρω στο τέλος του χρόνου είναι λεπτότερα από τα βρέφη που δεν θηλάζουν (Dewey et al., 1998; Kramer et al., 2004 Dewey et al., 1993; Dewey et al., 1995)
Κορίτσι τελειόμηνο με ΒΓ 2680γρ. Θήλασε αποκλειστικά για 5 μήνες, και συνέχισε θηλασμό παράλληλα με χορήγηση στερεών τροφών. Προς το τέλος του πρώτου χρόνου ζωής ταλαιπωρήθηκε από επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις
Αγόρι τελειόμηνο ΒΓ 3880γρ. Θήλασε αποκλειστικά για έξι μήνες και συνέχισε θηλασμό με σταδιακή εισαγωγή στερεών τροφών.
Αξιολόγηση θρέψης Βρέφη και μικρά παιδιά υποψήφια για πιο στενή παρακολούθηση, διερεύνηση ή/ και αντιμετώπιση είναι όσα βρίσκονται πάνω από 2 σταθερές αποκλίσεις χαμηλότερα ή υψηλότερα από την μέση εκατοστιαία θέση (2 SDs, κάτω του 3%, άνω του 97%) όσα έχουν σε πορεία μερικών μηνών και συνήθως όχι σε μία μεμονωμένη μέτρηση - παρεκκλίνει σημαντικά προς τα κάτω ή προς τα άνω στην καμπύλη βάρους κατά δύο κύριες εκατοστιαίες γραμμές (πχ από το 75% στο 25%) Για αποκλίσεις μικρότερες σε εύρος ή χρονική διάρκεια, η πιθανότητα σοβαρής υποκείμενης νόσου ή ανεπάρκειας θρέψης είναι πολύ μικρή και συνήθως το μόνο που απαιτείται είναι εντατικότερη κλινική παρακολούθηση.
Αξιολόγηση της θρέψης στα παιδιά C:Κλινική εκτίμηση Η κλινική εξέταση είναι πρωταρχικής σημασίας Αποτελεί την πιο απλή και πρακτική μέθοδο Aναζητούνται κυρίως ειδικά σημεία που συνδέονται με την υποθρεψία και την ανεπάρκεια βιταμινών και ιχνοστοιχείων
Κλινική εκτίμηση Καλό διατροφικό ιστορικό Ιδιαίτερη προσοχή στα σημεία από τις τρίχες, τις γωνίες των χειλέων, τα ούλα, τη γλώσσα, τα νύχια, το δέρμα, τα μάτια, τους μύες και τα οστά Η αναγνώριση ειδικών σημείων βοηθά στη διάγνωση της υποθρεψίας και κατευθύνει τον εργαστηριακό έλεγχο
Ειδικά σημεία Τρίχες Λεπτές και αραιές Ανεπάρκεια βιοτίνης, πρωτείνης, Zn Αποκολλούνται εύκολα Ανεπάρκεια πρωτείνης Σγουρές Ανεπάρκεια Vit C, Vit A
Ειδικά σημεία Στοματική κοιλότητα Γλωσσίτιδα Οιδηματώδη ούλα που αιμορραγούν Γωνιακή χειλίτιδα Ανεπάρκεια ριμποφλαβίνης, νιασίνης, Vit B12, φολικού οξέος, πρωτείνης Ανεπάρκεια νιασίνης, φολικού οξέος, Vit C, A, K Vit Β2, Β6 και νιασίνης Λευκοπλακία Vit Α, Β12, φολικού οξέος, νιασίνης Ξηρό στόμα και γλώσσα Vit Β12, Β6, C, νιασίνης, φολικού οξέος, Fe
Ειδικά σημεία Μάτια Νυκτερινή τύφλωση και εξόφθαλμος Ανεπάρκεια βιταμίνης Α Φωτοφοβία θάμβος όρασης, επιπεφυκίτιδα Ανεπάρκεια Vit Β12 και Vit A
Ειδικά σημεία Νύχια Κοιλονυχία Ανεπάρκεια σιδήρου Εγκάρσιες γραμμώσεις Ανεπάρκεια πρωτεινών
Ειδικά σημεία Δέρμα Ωχρότητα Θυλακιώδης υπερκεράτωση Ανεπάρκεια Vit B12, Fe, φολικού οξέος Ανεπάρκεια Vit C, Vit B Δερματίτιδα με αποφολίδωση Ανεπάρκεια Vit Β2, Vit Α, νιασίνης, Zn Μελάγχρωση και απολέπιση Ανεπάρκεια νιασίνης Εκχυμώσεις και πορφύρα Ανεπάρκεια Vit C, Vit Κ, φολικού οξέος
Αξιολόγηση της θρέψης στα παιδιά B:Εργαστηριακός έλεγχος Γενική αίματος Ηλεκτρολύτες Γλυκόζη Ουρία, κρεατινίνη Αλβουμίνη Ca, P, Mg, Cu, Zn Φερριτίνη Γενική ούρων Παρασιτολογική κοπράνων Vit D, E, A
Αξιολόγηση της θρέψης στα παιδιά D:Διαιτολογική εκτίμηση Η εκτίμηση της διατροφής ενός παιδιού πραγματοποιείται με τις παρακάτω μεθόδους: 1. 24ωρη καταγραφή 2. Ερωτηματολόγιο 3. Διαιτολογικό ιστορικό απο τη βρεφική ηλικία 4. Ημερολόγιο διατροφής 5. Παρατήρηση της κατανάλωσης τροφής
Διαιτολογική εκτίμηση 24ωρη καταγραφή Καταγράφεται η πρόσληψη τροφής το προηγούμενο 24ωρο Είναι απλή και γρήγορη μέθοδος Δεν είναι πάντα αντιπροσωπευτική
Διαιτολογική εκτίμηση Ερωτηματολόγιο Σε αυτή τη μέθοδο δίνεται μία λίστα 100 τροφών και καταγράφεται η συχνότητα που καταναλώνει ένα παιδί τις τροφές αυτές σε μία εβδομάδα ή ένα μήνα Πιο αντιπροσωπευτική μέθοδος Μαρκοσκελές ερωτηματολόγιο Δεν καθορίζονται οι ποσότητες των διαφόρων τροφών
Διαιτολογική εκτίμηση Διαιτολογικό ιστορικό απο τη βρεφική ηλικία Καταγράφεται με λεπτομέριες το είδος, η ποσότητα, η συχνότητα και ο χρόνος που καταναλώθηκαν οι τροφές Αντιπροσωπευτικό Απαιτεί εξειδικευμένο διαιτολόγο Απαιτεί μεγαλύτερο χρόνο
Διαιτολογική εκτίμηση Ημερολόγιο διατροφής Ακριβής καταγραφή του είδους και της ποσότητας τροφής που καταναλώνεται για διάστημα 1 εβδομάδας Αντιπροσωπευτικό, ακριβές Δυσκολία στην εφαρμογή
Διαιτολογική εκτίμηση Παρατήρηση της κατανάλωσης τροφής Καταγραφή της ποσότητας και του είδους της τροφής που καταναλώνεται για διάστημα λίγων ημερών απο ειδικό Η ακριβέστερη μέθοδος Η ακριβότερη μέθοδος Απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό
Αξιολόγιση διαιτολογικής εκτίμησης Χρησιμοποιείται η διατροφική πυραμίδα Η τροφές κατατάσονται σε 5 ομάδες (λίπη και έλαια, αμυλούχα και δημητριακά, γαλακτοκομικά, κρέας-ψάρι-πουλερικά και φρούτα και λαχανικά) Υπολογίζονται οι μερίδες απο κάθε ομάδα και συγκρίνονται με τις ημερίσιες ανάγκες
Συμπεράσματα Ο τακτικός έλεγχος της ανάπτυξης αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των παιδιατρικών υπηρεσιών παροχής υγείας (WHO, 2000) Η εκτίμηση της θρέψης γίνεται με άμεσες και έμμεσες μεθόδους Η άμεσες μέθοδοι είναι ανθρωπομετρικές, εργαστηριακές, κλινικές και διαιτολογικές Καμπύλες ανάπτυξης διακρίνονται σε πρότυπες καμπύλες και καμπύλες αναφοράς Η ανάπτυξη των βρεφών που θηλάζουν αποκλειστικά διαφέρει από εκείνη των βρεφών που τρέφονται με τροποποιημένο γάλα
Ευχαριστώ