ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1

Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΧΑΡΤΕΣ Α1.4 Ποιον χάρτη να διαλέξω;. 3 Α1.3 Η χρήση των χαρτών στην καθημερινή ζωή 4,5,6 Α1.1 Γεωγραφικές συντεταγμένες. 7,8 Α1.2 Παιχνίδια με τις γεωγραφικές συντεταγμένες... 9,10 2

Α1.4 Ποιον χάρτη να διαλέξω; 1. Για ποιους λόγους ο χάρτης της σελίδας 21 είναι χρήσιμος σε ένα επιχειρηματία που θέλει να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο παραγωγής αλουμινίου και ψάχνει να βρει τον κατάλληλο χώρο γι αυτό; Γιατί δείχνει όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα και χρήσιμα στον επιχειρηματία για να πάρει αυτή την απόφαση. Πιο συγκεκριμένα δείχνει: α) Που υπάρχουν κοιτάσματα βωξίτη από όπου θα παράξει το αλουμίνιο. β) Αυτοκινητόδρομους και λιμάνια μέσω των οποίων από τα αντίστοιχα μέσα μεταφοράς θα μπορούσε να διακινήσει προϊόντα, προσωπικό κ.ά. γ) Κοντινές πηγές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα του χρειαστεί σε μεγάλες ποσότητες. δ) Τις πλησιέστερες βιομηχανικές ζώνες όπου θα πουλήσει το μεγαλύτερο μέρος του παραγόμενου μετάλλου. ε) Οικιστικά κέντρα (πόλεις), από όπου θα μπορούσε να προσλάβει εργατικό δυναμικό. 2. Ποιες είναι οι δύο κύριες κατηγορίες χαρτών; α) Οι χάρτες γενικής χρήσης. β) Οι θεματικοί χάρτες. 3. Τι είδους πληροφορίες μας δίνουν οι χάρτες γενικής χρήσης; Πρόκειται για χάρτες, που διαθέτουν ποικιλία πληροφοριών (για βουνά, πεδιάδες, δρόμους, πόλεις κτλ.) και γι αυτόν τον λόγο χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία συμβόλων (σημεία, γραμμές, επιφάνειες, χρώματα, αριθμοί, γράμματα). Τέτοιοι χάρτες είναι οι χάρτες του αναγλύφου, οι τοπογραφικοί χάρτες, οι πολιτικοί χάρτες κ.ά. 4. Τι παρουσιάζουν οι θεματικοί χάρτες; Πρόκειται για χάρτες που παρουσιάζουν συνήθως ένα συγκεκριμένο θέμα (π.χ. οδικό δίκτυο, τιμές θερμοκρασιών, τιμές βροχοπτώσεων, την κατανομή του πληθυσμού, την παραγωγή και την κατανάλωση ενέργειας κ.ά.). 3

Α1.3 Η χρήση των χαρτών στην καθημερινή ζωή 1. Τι είναι ένας χάρτης; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια αναπαράσταση του περιβάλλοντος (σε σμίκρυνση), με σύμβολα. Ένας χάρτης της ίδιας περιοχής Φωτογραφία μιας περιοχής 2. Ποια είναι τα κύρια στοιχεία του; Ο τίτλος του, το υπόμνημα, η κλίμακα και ο προσανατολισμός. Τίτλος του χάρτη Προσανατολισμός 3. Σε τι μας χρησιμεύει ο τίτλος ενός χάρτη; Ο τίτλος δίνει πληροφορίες για το περιεχόμενο του χάρτη. (Μας βοηθάει στην αναζήτηση του κατάλληλου χάρτη που εξυπηρετεί τις εκάστοτε ανάγκες μας και στην εξοικονόμηση χρόνου σε αυτή την αναζήτηση). 4. Τι είναι η κλίμακα ενός χάρτη ; 4

Η κλίμακα είναι ένα κλάσμα που δείχνει πόσες φορές έχουν σμικρυνθεί οι πραγματικές αποστάσεις, προκειμένου να δημιουργηθεί ο χάρτης. Έτσι, το κλάσμα 1:5.000 δηλώνει ότι 1 εκατοστό στον χάρτη αντιστοιχεί με 5.000 εκατοστά στη Γη. 5. Τι μορφή μπορεί να έχει; Μπορεί να είναι ή αριθμητική ή γραμμική. 6. Πότε η κλίμακα ενός χάρτη είναι μεγάλη και πότε μικρή; Όταν ο παρονομαστής του κλάσματος είναι μεγάλος (π.χ. 1:10.000.000 1:100.000.000), το κλάσμα είναι μικρό και ο χάρτης χαρακτηρίζεται μικρής κλίμακας. Όταν ο παρονομαστής του κλάσματος είναι μικρός (π.χ. 1:10.000 1:1.000), το κλάσμα είναι μεγάλο και ο χάρτης χαρακτηρίζεται μεγάλης κλίμακας. 7. Τι χαρακτηριστικά έχουν οι χάρτες: α) Μικρής κλίμακας; Απεικονίζουν μεγαλύτερη γεωγραφική περιοχή με λιγότερες λεπτομέρειες. β) Μεγάλης κλίμακας; Απεικονίζουν μικρότερη γεωγραφική περιοχή με περισσότερες λεπτομέρειες. (Καθώς η κλίμακα μεγαλώνει, ο χάρτης παρουσιάζει όλο και περισσότερες λεπτομέρειες και πληροφορίες). Παράδειγμα: Στην διπλανή εικόνα παρατίθενται 4 χάρτες της ίδιας περιοχής αλλά με διαφορετική κλίμακα. Από τον 3.4 μέχρι τον 3.7 η κλίμακα όλο και μεγαλώνει. Το αποτέλεσμα είναι να απεικονίζονται όλο και μικρότερης έκτασης περιοχές αλλά με όλο και περισσότερες λεπτομέρειες. 8. Πως με τη βοήθεια της κλίμακας μπορούμε να υπολογίσουμε την πραγματική απόσταση δύο σημείων που αποτυπώνονται στο χάρτη; 1 ο βήμα) Μετράμε με ένα χάρακα την απόσταση αυτών των σημείων σε εκατοστά π.χ. 2 ο βήμα) Πολλαπλασιάζουμε αυτήν την απόσταση με τον παρονομαστή της κλίμακας για να βρούμε πόσα εκατοστά είναι αυτή η απόσταση στην πραγματικότητα. 3 ο βήμα) Διαιρούμε αυτόν τον αριθμό (αυτό το γινόμενο) με το 100 για να βρούμε πόσα μέτρα είναι η πραγματική απόσταση ή με τον αριθμό 100.000 για να βρούμε πόσα χιλιόμετρα είναι η ίδια απόσταση. (Αντί να κάνουμε τις διαιρέσεις σβήνουμε από τον αριθμό που βρήκαμε -μετά το 2 ο βήμα- 3 ή 5 μηδενικά αντίστοιχα και έχουμε το ζητούμενο αποτέλεσμα). 9. Που ερμηνεύονται τα σύμβολα ενός χάρτη; Στο υπόμνημα. 10. Τι μορφή μπορεί να έχουν τα σύμβολα ενός χάρτη 5

Τα σύμβολα αυτά μπορεί να είναι σημεία (π.χ. οικισμοί, εκκλησίες, υψομετρικά σημεία), γραμμές (π.χ. ποτάμια, δρόμοι), επιφάνειες (π.χ. λίμνες, βλάστηση) κτλ. και διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το σχήμα, το μέγεθος και το χρώμα. 11. Γιατί η ύπαρξη της πυξίδας στην επιφάνεια του χάρτη είναι απαραίτητη; Γιατί δείχνει τον προσανατολισμό, δηλαδή τα σημεία του ορίζοντα στην επιφάνεια του χάρτη. 6

Α1.1 Γεωγραφικές συντεταγμένες 1. Τι είναι οι παράλληλοι; Νοητοί κύκλοι παράλληλοι μεταξύ τους που εφάπτονται στην επιφάνεια της Γης. 2. Πως ονομάζεται ο μεγαλύτερος παράλληλος; Ισημερινός. 3. Πόσοι είναι οι παράλληλοι; Άπειροι. 4. Τι προσδιορίζουν; Το πόσο βόρεια ή νότια βρίσκεται ένας τόπος από τον Ισημερινό. Π.χ. ο Τροπικός του Αιγόκερω βρίσκεται 23 ο 22 νότια του Ισημερινού ενώ ο Βόρειος πολικός κύκλος βρίσκεται 66 ο 33 βόρεια του Ισημερινού. 5. Τι μας δείχνει το γεωγραφικό πλάτος ενός τόπου; Το πόσο μακριά βρίσκεται ο τόπος από τον Ισημερινό. 6. Σε τι διακρίνεται το γεωγραφικό πλάτος; Σε βόρειο και νότιο (αν ο τόπος δεν βρίσκεται ακριβώς πάνω στον Ισημερινό. 7. Με ποια μονάδα μετριέται το γεωγραφικό πλάτος; Συνήθως με μοίρες ρώτα και δεύτερα λεπτά της μοίρας. 8. Τι γεωγραφικό πλάτος έχουν τα σημεία που βρίσκονται στον Ισημερινό; 0 ο. 9. Τι γεωγραφικό πλάτος έχουν οι πόλοι της γης; 90 ο βόρειο ο Βόρειος και νότιο ο Νότιος πόλος. 10. Ποιοι είναι οι πιο χαρακτηριστικοί παράλληλοι πλην του Ισημερινού; Οι τροπικοί του Καρκίνου και του Αιγόκερω και οι πολικοί κύκλοι (βόρειος και νότιος). 11. Τι είναι οι μεσημβρινοί; Ημικύκλια που διατρέχουν την επιφάνεια της Γης και έχουν τα άκρα τους στους πόλους της Γης. 7

12. Πως τέμνονται με τους παραλλήλους; Κάθετα. 13. Ποιος μεσημβρινός συμφωνήσαμε να θεωρείται πρώτος; Αυτός που περνάει από το αστεροσκοπείο του Γκρήνουιτς στην Αγγλία. 14. Τι προσδιορίζουν οι μεσημβρινοί; Το πόσο ανατολικά ή δυτικά του πρώτου μεσημβρινού βρίσκεται ένας τόπος. 15. Σε τι διακρίνεται το γεωγραφικό μήκος; Σε ανατολικό και δυτικό (αν ο τόπος δεν βρίσκεται πάνω στον 1ο μεσημβρινό). 16. Τι γεωγραφικό μήκος έχουν τα σημεία που βρίσκονται: i) Πάνω στον μεσημβρινό του Γκρήνουιτς; 0 ο. ii) Πάνω στον αντιμεσημβρινό του Γκρήνουιτς; 180 ο. 17. Πως ονομάζονται -από κοινού- το Γεωγραφικό Πλάτος και το Γεωγραφικό Μήκος ενός τόπου; Γεωγραφικές συντεταγμένες του τόπου. 18. Πως προσδιορίζουμε τη γεωγραφική θέση μιας εκτεταμένης σχετικά περιοχής; Προσδιορίζουμε μεταξύ ποιων παραλλήλων και ποιων μεσημβρινών περιέχεται αυτή η περιοχή. 8

Α1.2 Παιχνίδια με τις γεωγραφικές συντεταγμένες 1. Τι εκτιμήσεις μπορούμε να κάνουμε για ένα τόπο, όταν γνωρίζουμε τις γεωγραφικές συντεταγμένες του; Από το γεωγραφικό του πλάτος μπορούμε να προσδιορίσουμε: την θερμική κλιματική ζώνη στην οποία βρίσκεται και επομένως να έχουμε μια γενική ιδέα για το κλίμα του. το ημισφαίριο στο οποίο βρίσκεται (Βόρειο ή Νότιο) Από το γεωγραφικό του μήκος μπορούμε να προσδιορίσουμε: το ημισφαίριο στο οποίο βρίσκεται (Ανατολικό ή Δυτικό) το πόσες ώρες διαφορά έχει από τον τόπο μας ή τον 1 ο μεσημβρινό ή από ένα άλλο τυχαίο τόπο και επομένως μπορούμε να συμπεραίνουμε ανά πάσα στιγμή σε ποια φάση του 24ωρου βρίσκεται αυτός ο τόπος σε σχέση με εμάς ή οποιονδήποτε άλλο τόπο. (Δύο γειτονικές ωριαίες άτρακτοι έχουν 15 ο διαφορά στο γεωγραφικό μήκος). 2. Πως σχετίζεται το κλίμα ενός τόπου με το γεωγραφικό του πλάτος; Όσο μεγαλώνει το γεωγραφικό πλάτος ή βόρεια ή νότια τόσο ψυχρότερο γίνεται σταδιακά το κλίμα. 3. Γιατί όσο αυξάνεται το γεωγραφικό πλάτος το κλίμα γίνεται ψυχρότερο; Γιατί οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν όλο και πιο πλάγια και έτσι το ίδιο ποσό ενέργειας που μεταφέρει μια δέσμη ακτινών του ήλιου μοιράζεται σε όλο και μεγαλύτερη επιφάνεια καθώς κινούμαστε προς τους πόλους από τον Ισημερινό με αποτέλεσμα η θερμοκρασία του αέρα να ελαττώνεται. 4. Ποιες θερμικές ζώνες διακρίνουμε στη γη; Τις τροπικές, τις εύκρατες και τις πολικές (βόρεια και νότια αντίστοιχα). 5. Μεταξύ ποιων γεωγραφικών πλατών το κλίμα είναι: α) Τροπικό; Από Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 23 ο 22 - Νότιο Γεωγραφικό Πλάτος 23 ο 22. β) Εύκρατο; Στο Βόρειο ημισφαίριο: Από Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 23 ο 22 - Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 66 ο 33. Στο Νότιο ημισφαίριο: Από Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 23 ο 22 - Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 66 ο 33. γ) Πολικό; Στο Βόρειο ημισφαίριο: Από Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 66 ο 33 - Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 90 ο. Στο Νότιο ημισφαίριο: Από Βόρειο Γεωγραφικό Πλάτος 66 ο 33 - Νότιο Γεωγραφικό Πλάτος 90 ο. 9

6. Ποιοι άλλοι παράγοντες -πλην του γεωγραφικού πλάτους- καθορίζουν το κλίμα ενός τόπου; o Το υψόμετρο o Η απόσταση από τη θάλασσα o Ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες π.χ. Γειτνίαση με μια έρημο, ωκεανό, παρουσία κάποιας οροσειράς, παρουσία κάποιου θαλάσσιου ρεύματος κ.ά. 10