Περιοδική έκδοση για την προώθηση του θεάτρου, του εκπαιδευτικού δράματος, του θεατρικού παιχνιδιού και των άλλων παραστατικών τεχνών στην εκπαίδευση τεύχος 19 2018
ISSN 1109-821X Εκπαίδευση & Θέατρο Τεύχος 19 2018 Το 1ο Τεύχος κυκλοφόρησε το 2001 Ιδιοκτησία: Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση Τηλ 2106541600 / info@theatroedu.gr www.theatroedu.gr Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο περιοδικού: journal@theatroedu.gr Γλωσσική επιμέλεια-διορθώσεις: Αλέκα Πλακονούρη Σελιδοποίηση-εξώφυλλο: Λίζα Παντελιάδου Το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση είναι επιστημονική ένωση, αναγνωρισμένο μη κερδοσκοπικό σωματείο και τακτικό μέλος του Διεθνούς Οργανισμού για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (IDEA).
Υπεύθυνος Έκδοσης: Νίκος Γκόβας Συντακτική Επιτροπή: Κατερίνα Αλεξιάδη, Μπέττυ Γιαννούλη, Χριστίνα Ζώνιου, Μαίρη Καλδή, Τζένη Καραβίτη, Μάριος Κουκουνάρας-Λιάγκης, Βάλια Λουτριανάκη, Μυρτώ Πίγκου-Ρεπούση, Νάντια Τσενέ, Νάσια Χολέβα Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή Περιοδικού: Marigold Ashwell, Arts Consultant (Drama), Ηνωμένο Βασίλειο Αντώνης Βάος, Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πατρών Dan Baron Cohen, τ. Πρόεδρος του Παγκόσμιου Οργανισμού για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (IDEA 2004-2010), τ. Πρόεδρος της Παγκόσμιας Συμμαχίας για τις Τέχνες στην Εκπαίδευση (WAAE 2006-2010), Σύμβουλος του Δικτύου Παιδαγωγών της Τέχνης στη Βραζιλία Άλκηστις Κοντογιάννη, Ομότιμη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Alex Mavrocordatos, τ. Σύμβουλος σε θέματα Τεχνών στην Εκπαίδευση, cdcarts (Centre for the Arts in Development Communications, University of Winchester), Ηνωμένο Βασίλειο Χαρά Μπακονικόλα, Ομότιμη Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αθηνών Τηλέμαχος Μουδατσάκις, Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Jonοthan Neelands, Καθηγητής, Warwick University, Ηνωμένο Βασίλειο Christiane Page, Professeur des Universités Rennes 2, Γαλλία David Pammenter, σκηνοθέτης θεάτρου, παιδαγωγός θεάτρου, Ηνωμένο Βασίλειο Αντιγόνη Παρούση, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Αθηνών John Somers, Ομότιμος Καθηγητής, Exeter University, Ηνωμένο Βασίλειο Σκοπός του περιοδικού είναι να δημιουργήσει έναν δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς, ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες και φοιτητές, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη συνεργασία του θεάτρου, του Εκπαιδευτικού Δράματος και των παραστατικών τεχνών με τη διδακτική διαδικασία, όπου και αν αυτή λαμβάνει χώρα, μέσα ή έξω από το σχολείο. Να διαδώσει πληροφορίες, να δημιουργήσει περιβάλλον γνώσης και να προωθήσει την έρευνα του πεδίου αυτού σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Να υποστηρίξει τον διάλογο και την επικοινωνία μεταξύ των αναγνωστών του πάνω σε θεωρητικά αλλά και πρακτικά ζητήματα. Τα πεδία: Το περιοδικό καλύπτει όλους τους χώρους οι οποίοι φιλοξενούν τη συνύπαρξη της μάθησης και του θεάτρου/δράματος, όπως: ÌÌ Το θέατρο/δράμα ως αντικείμενο τέχνης και η διδασκαλία του ÌÌ Το θέατρο/δράμα και οι παραστατικές τέχνες ως εκπαιδευτικό μέσο ÌÌΤο θέατρο στην κοινότητα ÌÌ Το θέατρο για την ανάπτυξη ÌÌΤο θέατρο ως κοινωνική παρέμβαση ÌÌΤα Θεατροπαιδαγωγικά Προγράμματα ÌÌΗ Δραματοθεραπεία και το Ψυχόδραμα ÌÌ Άλλα θέματα πρακτικής και έρευνας θεάτρου και παραστατικών τεχνών στην εκπαίδευση Τι περιλαμβάνει: Το περιοδικό δημοσιεύει επιστημονική αρθρογραφία, πρωτότυπες έρευνες και θεωρητικά κείμενα στο πεδίο του θεάτρου και της εκπαίδευσης. Περιλαμβάνει επίσης παρουσιάσεις καινοτόμων προγραμμάτων, που υλοποιούνται σε σχολεία ή σε κοινότητες, παρουσιάσεις διδακτορικών εργασιών και εργασιών φοιτητών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, συνεντεύξεις με εξέχουσες παρουσίες του χώρου, ανταποκρίσεις από συνέδρια ή φεστιβάλ και βιβλιοπαρουσιάσεις. Ε ργασίες προς δημοσίευση: Όλα τα κείμενα κρίνονται ανώνυμα από μέλη της Επιστημονικής-Συμβουλευτικής Επιτροπής και των Ειδικών Επιστημονικών Συνεργατών. Τα άρθρα που τελικά δημοσιεύονται εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι κατ ανάγκην της Συντακτικής Επιτροπής. Οι συγγραφείς διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματα, αλλά όλα τα δικαιώματα έκδοσης (έντυπης ή ηλεκτρονικής) ανήκουν στο Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Οδηγίες για την αποστολή εργασιών στην ιστοσελίδα www.theatroedu.gr
Περιεχόμενα ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Εκπαίδευση & Θέατρο» Τεύχος 19, 2018 6 10 12 18 26 38 44 54 1998-2018: 20 χρόνια Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση Σημείωμα της Συντακτικής Επιτροπής Κανείς δεν μαθαίνει μόνος. Ας ξαναθυμηθούμε πόσο σημαντικές είναι οι οργανώσεις μας. Με αφορμή τα 20 χρόνια του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση Robin Pascoe Η τέχνη ένας λόγος παρηγορητικός Γιώργος Μπινιάρης σε συνομιλία με τη Κατερίνα Αλεξιάδη Όλοι οι ρόλοι σημαίνουν μια στιγμή και από τη δική μου ζωή Δημήτρης Καταλειφός σε συνομιλία με τη Μαίρη Καλδή Από το ά-τοπο, ά-χρονο και ά-χρωμο της φυλακής, στις αποχρώσεις ζωής της δραματικής τέχνης στην Εκπαίδευση μέσω του Εθελοντισμού Άλκηστις Κοντογιάννη Η επίδραση και τα αποτελέσματα του Εκπαιδευτικού Δράματος στη ζωή μου John Somers Εμψύχωση και διαμεσολάβηση: ο ρόλος του εμψυχωτή στα θεατροπαιδαγωγικά εργαστήρια Αστέριος Τσιάρας Μπαίνοντας στον χώρο με διαφορετικό ρόλο πώς γίνεσαι δάσκαλος θεάτρου Robin Pascoe
60 66 76 90 104 110 116 124 132 138 Τη μαγεία του απλού θεατή με προσδοκία και χαρά δεν την έχασα ποτέ Τάκης Τζαμαργιάς σε συνομιλία με τη Σμαρώ Κώτσια Η σχέση της δυναμικής του Θεάτρου με τη δυναμική των εκπαιδευτικών δομών Αντιγόνη Παρούση, Βασίλης Τσελφές Εκπαιδεύοντας το κοινό στο αρχαίο δράμα: μια διαδικασία «ανάπτυξης κοινού» μέσω της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στο καινοτόμο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου σε σύμπραξη με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Χριστίνα Ζώνιου, Τζωρτζίνα Κακουδάκη, Αγγελική Τσάκωνα Η θεατροπαιδαγωγική στο μουσείο: ζητήματα έρευνας, θεωρίας και πράξης Αντώνης Λενακάκης, Άννα Παναγή Το θέατρο στα σχολεία της Γερμανίας αποκλειστικά προς χάριν της τέχνης ή κοινωνική ευθύνη για βιώσιμη ανάπτυξη; Joachim Reiss Το θέατρο στην αγγλική εκπαίδευση: πού είναι; Patrice Baldwin Στοχασμοί για το θέατρο ως εκπαίδευση, για την ανάπτυξη του ανθρώπου και την οικοδόμηση του μέλλοντος David Pammenter Η δυναμική της διαφωνίας: συντονίζοντας μια συζήτηση στην εποχή του λαϊκισμού Brendon Burns Radical Hope: η σχολική τάξη και το θεατρικό εργαστήριο ως χώροι δημιουργικού διαλόγου για όσα νοιάζονται και όσα ελπίζουν οι νέοι Kathleen Gallagher σε συνομιλία με τη Μυρτώ Πίγκου-Ρεπούση «Κι αν ήσουν εσύ;» 2015-2018 ένα πρόγραμμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους πρόσφυγες με τεχνικές θεάτρου Νίκος Γκόβας
σημείωμα της συντακτικής επιτροπής 1998 2018 20 χρόνια Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση Ε ίκοσι χρόνια πριν ξεκινήσαμε ένα μαγικό ταξίδι με το όραμα για ένα σχολείο και μια κοινωνία διαφορετική. Πιστεύοντας ότι η τέχνη και η παιδεία μπορούν να βαδίζουν στο ίδιο μονοπάτι, διερευνήσαμε με ποιους τρόπους μπορεί το θέατρο να συνυπάρξει με την εκπαίδευση. Από είκοσι άτομα γίναμε εννιακόσια μέλη. Από την Αθήνα, την Πάτρα, τη Θεσσαλονίκη, τα Τρίκαλα και την Κέρκυρα, φτάσαμε μέχρι τα Γιάννενα, τη Δράμα, την Κρήτη, τη Ρόδο, τη Χίο, τη Μυτιλήνη, το Ναύπλιο, την Αρκαδία, τη Μεσσηνία, τη Φωκίδα και τη Θεσπρωτία. Με μικρής και μεγάλης διάρκειας επιμορφωτικά προγράμματα, βιωματικά εργαστήρια, θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα, διεθνείς συνδιασκέψεις, θεατρικές καλοκαιρινές κατασκηνώσεις, μοιραστήκαμε αυτή την ορμή για δημιουργικότητα, πιστεύοντας πως όλοι μπορούν να είναι δημιουργικοί. Εκδώσαμε βιβλία και περιοδικά και προσπαθήσαμε με την ιστοσελίδα μας να προσφέρουμε χρήσιμο υλικό και κυρίως έναν χώρο διαλόγου σε όσους ένιωθαν την ανάγκη να συνεργαστούν για να αλλάξουν την πεζή σχολική πραγματικότητα. Κάποιες στιγμές παίξαμε και χορέψαμε σαν παιδιά. Μεταμορφωθήκαμε σε Όρνιθες και Βατράχους. Συνομιλήσαμε με την Ηλέκτρα και την Αντιγόνη, τον Σίσυφο και τον Οθέλλο. Φορέσαμε μάσκες, βγάλαμε φτερά, ονειρευτήκαμε μια άλλη πραγματικότητα, που συμπεριλαμβάνει τον διαφορετικό και τον ξένο και δεν διαχωρίζει τους ανθρώπους. Με πευκοβελόνες στα ρούχα και τζιτζίκια στα μαλλιά αγγίξαμε την «Ύλη των ονείρων», τραγουδώντας αρχαία χορικά και σύγχρονα μοιρολόγια. Στις Σπέτσες και στο Πήλιο το δάσος γέμισε ξωτικά της θερινής νύχτας, κλόουν με κόκκινες μύτες και μαριονέτες στη σκιά του απομεσήμερου. Χτίσαμε γέφυρες ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους, σε ηθοποιούς και χορευτές, σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, σκηνοθετώντας μια άλλη παράσταση, που δεν αποκλείει κανέναν και ενώνει σώμα και ψυχή σε μια τελετουργία αναγέννησης. Θα συνεχίσουμε να αναζητούμε το θαύμα που γίνεται μέσα στις τάξεις, στα αμφιθέατρα, στις πλατείες, στους δρόμους, αλλά κυρίως στις ψυχές και στα σώματα των φίλων του θεάτρου και της εκπαίδευσης. Πιστεύουμε ότι δεν είναι μια ουτοπία αλλά κάτι απολύτως αναγκαίο, αν θέλουμε νέους υπεύθυνους και πολίτες του κόσμου.
7 Εκπαίδευση & Θέατρο Τεύχος 18
σημείωμα της συντακτικής επιτροπής Αγαπητοί φίλοι και φίλες, με αφορμή τα 20 χρόνια του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, κρατάμε στα χέρια μας ένα «ειδικό τεύχος», που περιλαμβάνει 17 κείμενα (άρθρα, συνεντεύξεις και παρουσιάσεις προγραμμάτων). Ο Robin Pascoe, Πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (IDEA), στέλνει τον χαιρετισμό της διεθνούς κοινότητας των θεατροπαιδαγωγών και μας θυμίζει ότι κανείς δεν μαθαίνει μόνος του. Ο Γιώργος Μπινιάρης, συνοδοιπόρος του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση από τα πρώτα του βήματα, ηθοποιός, σκηνοθέτης και δάσκαλος θεάτρου, μιλά μέσα από την ψυχή του στην Κατερίνα Αλεξιάδη για την αγάπη του για το θέατρο, για τις εμπειρίες του και την παιδαγωγική του θεάτρου. Ο Δημήτρης Καταλειφός, που έχει διδάξει τρεις φορές στις Θεατρικές Καλοκαιρινές Κατασκηνώσεις των Σπετσών, ένας από τους πιο αγαπητούς δασκάλους μας, μιλά στη Μαίρη Καλδή για το πώς επέλεξε την τέχνη του ηθοποιού και αναφέρεται σε σημαντικές στιγμές της πορείας του στο θέατρο. Μας περιγράφει την εμπειρία του ως επιμορφωτή εκπαιδευτικών και τονίζει τη σημασία του θεάτρου ως ξεχωριστού μαθήματος στην εκπαίδευση. Ο Τάκης Τζαμαργιάς, άνθρωπος του θεάτρου και εκπαιδευτικός, είναι ένα από εκείνα τα προοδευτικά πνεύματα που πίστεψαν στην προσφορά του Δικτύου και στήριξαν με ζήλο την εξελικτική πορεία του. Μιλάει με τη Σμαρώ Κώτσια για τα παιδικά του χρόνια, τις πρώτες θεατρικές εμπειρίες του, τη διαδρομή του ως δάσκαλος, την αγωνία του για τις δραματικές σχολές και το σύγχρονο θέατρο, καθώς και για την αναζήτηση μιας γνήσια αισθητικής συγκίνησης, που θα μας ενώσει και θα μας κάνει να νιώσουμε μέλη μιας κοινότητας. Η Άλκηστις Κοντογιάννη παρουσιάζει τα ευρήματα ενός προγράμματος εκπαιδευτικών παρεμβάσεων με την αξιοποίηση της Δραματικής Τέχνης που υλοποιήθηκε στο Κατάστημα Κράτησης Ναυπλίου και στο Αγροτικό Κατάστημα Κράτησης Τίρυνθας, με φοιτητές από το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου. Το πρόγραμμα στόχευε, μεταξύ άλλων, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής από τους κρατούμενους, για να διευκολυνθεί η επανένταξή τους στην κοινωνία, στη δημιουργικότητα και την ευχαρίστηση των εθελοντών, καθώς και στην αλλαγή κλίματος και την καλύτερη επικοινωνία εγκλείστων και εργαζομένων στο Κατάστημα Κράτησης. Ο Αστέριος Τσιάρας καταπιάνεται με τον ρόλο του εμψυχωτή στα θεατροπαιδαγωγικά εργαστήρια, ως συντονιστή μιας ομάδας στο πλαίσιο της οικοδόμησης ενός κατάλληλου μοντέλου εργασίας. Παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά του καλού διαμεσολαβητή-εμψυχωτή και αναφέρεται, μεταξύ άλλων, σε δεξιότητες διαμεσολάβησης, δόμησης της ομαδικής διαδικασίας, επικοινωνίας, αυτοσυγκέντρωσης και παρέμβασης. Η Αντιγόνη Παρούση και ο Βασίλης Τσελφές στο κείμενό τους αποτυπώνουν τη δυναμική των εκπαιδευτικών δομών της Γενικής Εκπαίδευσης μέσα από μια κοινωνική-πολιτισμική θεώρηση. Η καταγραφή αυτή δείχνει μια σειρά λόγους για τους οποίους η τρέχουσα Προσχολική και Σχολική Εκπαίδευση, αν και αναγνωρίζουν τις εκπαιδευτικές συνιστώσες του Θεάτρου ως εκπαιδευτικά γόνιμες, δεν τις υποδέχονται με ανάλογους τρόπους. Ο Αντώνης Λενακάκης και η Άννα Παναγή διερευνούν τον ρόλο που διαδραματίζει η θεατροπαιδαγωγική στην πραγμάτωση του εκπαιδευτικού ρόλου του μουσείου μέσα από μια βιβλιογραφική και κριτική ανασκόπηση ελληνικών και ξένων ερευνών της τελευταίας εικοσαετίας. Σκοπός της έρευνας είναι να συμβάλει στη μελέτη και την ανάδειξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μουσεία, που είτε αξιοποιούν θεατροπαιδαγωγικές πρακτικές είτε αποτελούν ολοκληρωμένα θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα.
9 Εκπαίδευση & Θέατρο Τεύχος 18 Ο John Somers καταπιάνεται με τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει η εμπειρία του Εκπαιδευτικού Δράματος στη ζωή ενός ανθρώπου ο οποίος ήρθε σε επαφή με αυτό. Αποκαλύπτει τη δική του εμπειρία και το προσωπικό του ταξίδι στη ζωή με όχημα το εκπαιδευτικό θέατρο. Αναδεικνύει την τεράστια δύναμη του θεάτρου στην Κοινότητα και επιμένει στην ανάγκη να τεκμηριωθεί η αποτελεσματικότητα του Θεάτρου στην Εκπαίδευση και οι μοναδικοί τρόποι με τους οποίους επηρεάζει τη μάθηση και τη ζωή των μαθητών. Ο Robin Pascoe μελετά τη μεταμόρφωση ενός φοιτητή θεατρικής αγωγής σε δάσκαλο και την παρομοιάζει με ένα μεγάλο ταξίδι. Οι φοιτητές θεατρικής αγωγής εξελίσσονται και από μαθητές-ηθοποιοί, μαθητές-δραματουργοί και μαθητές-δημιουργοί, αναλαμβάνουν νέους ρόλους, όπως αυτόν της ερμηνείας και του σχεδιασμού της διδακτέας ύλης ή της διαχείρισης της διδασκαλίας και της μάθησης. Κουβαλάνε τις βαθιά προσωπικές ικανότητές τους, τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους και προσαρμόζονται στα άμεσα καθήκοντα της δημιουργίας χώρων αλληλεπίδρασης και μάθησης. Μαθαίνουν να χειρίζονται τον χώρο «απ την καλή κι απ την ανάποδη». Ο Joachim Reiss σχολιάζει τη θέση του θεάτρου στα σχολεία της Γερμανίας και ενώ αναγνωρίζει τη σημασία της προσέγγισης του θεάτρου ως αντικειμένου τέχνης, προβάλλει επίσης την ανάγκη για μια προσέγγιση της τέχνης ως «κοινωνικής ευθύνης για βιώσιμη ανάπτυξη». Ελπίζει πως οι νέες εξελίξεις θα ενισχύσουν την πεποίθηση των δασκάλων σχολικού θεάτρου ότι η δουλειά τους με τα παιδιά δεν είναι μόνο καλλιτεχνική εκπαίδευση, αλλά είναι επίσης μια ευκαιρία και ένα καθήκον να ασκήσουν επιρροή για έναν «καλύτερο κόσμο», μια «καλύτερη ζωή» και βιώσιμη ανάπτυξη. Η Patrice Baldwin εξετάζει γιατί το θέατρο στα σχολεία είναι σημαντικό για τα παιδιά. Αναρωτιέται πού είναι το θέατρο στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, στην Εθνική Στρατηγική Γραμματισμού, στο νέο Αγγλικό Απολυτήριο, στην εκπαίδευση των δασκάλων, για να καταλήξει ότι δυστυχώς το θέατρο συνεχώς υποβαθμίζεται στα δημόσια σχολεία της Αγγλίας. Ο David Pammenter στοχάζεται για το πώς μπορούν η εκπαίδευση και το θέατρο να συμβάλουν στη δημιουργία ενεργών πολιτών, οι οποίοι θα μπορούν να αναλύουν και να κατανοούν τον κόσμο στον οποίο ζουν, θα γνωρίζουν την προσωπική και τη συλλογική ιστορία τους και θα είναι σε θέση να αγωνιστούν για ένα καλύτερο μέλλον. Επανεξετάζει τις έννοιες «μάθηση», «εκπαίδευση» και «σχολείο». Αναρωτιέται πώς κατανοούμε τον κόσμο, ποιος ελέγχει τις ιδέες, ποιος ο ρόλος των καλλιτεχνών και τι είδους θεατροπαιδαγωγική χρειαζόμαστε. Ο Brendon Burns αναφέρεται στη δυναμική της διαφωνίας και τονίζει τα στοιχεία τα οποία πρέπει να λάβει υπόψη του ο εμψυχωτής που συντονίζει ένα εργαστήριο ή μια συζήτηση την εποχή του λαϊκισμού. Η Kathleen Gallagher συνομιλεί με τη Μυρτώ Πίγκου-Ρεπούση για το διεθνές πρόγραμμα Radical Hope, που διανύει το τελευταίο έτος της τετραετούς εφαρμογής του. Στο πλαίσιο του προγράμματος, μελετώνται τα ζητήματα που οι νέοι δηλώνουν πως τους αφορούν, με κεντρικούς άξονες καταγραφής και ανάλυσης αυτά για τα οποία οι ίδιοι ελπίζουν (hope) και αυτά για τα οποία νοιάζονται (care). Οι Χριστίνα Ζώνιου, Τζωρτζίνα Κακουδάκη και Αγγελική Τσάκωνα παρουσιάζουν συνοπτικά το πρόγραμμα «Εκπαιδεύοντας το κοινό στο αρχαίο δράμα», που υλοποιείται από το 2016 στην Αργολίδα και αλλού στην Ελλάδα, προσφέροντας σε μαθητές όλων των βαθμίδων και ενήλικες τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν βιωματικά θεατρικά εργαστήρια χωρίς οικονομική επιβάρυνση. Με αυτό τον τρόπο γίνονται μέτοχοι της μεγάλης γιορτής του αρχαίου δράματος του ετήσιου Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Ο Νίκος Γκόβας παρουσιάζει συνοπτικά τις δράσεις των τεσσάρων χρόνων (2015-2018) του προγράμματος «Κι αν ήσουν εσύ;» που υλοποιεί το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Η Συντακτική Επιτροπή