Χρησιμοποιώντας την ιστορική μνήμη στην εκπαίδευση ενηλίκων

Χρησιμοποιώντας την ιστορική μνήμη στην εκπαίδευση ενηλίκων Τελική Μεθοδολογία του Έργου Key Competences and Historical Memory

Συντάκτης Aranzadi Society of Sciences, Ντονόστια-Σαν Σεµπαστιάν (Ισπανία) 2015. Συντονίστριες Tracy Craggs, Royal Armouries (Ηνωµένο Βασίλειο). Emma King, Royal Armouries (Ηνωµένο Βασίλειο). Η εργασία αυτή έχει αδειοδοτηθεί υπό το Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported License. Για να δείτε αντίγραφο αυτής της άδειας επισκεφθείται το http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ ή στείλτε επιστολή στο Creative Commons, 444 Castro Street, Suite 900, Mountain View, California. Craggs, T. and King, E. (Coord), 2015 Using Historical Memory in Adult Learning. A guide for organizing an educational project. Ed. Aranzadi Society of Sciences 2015. ιαθέσιµη στο www.kc-mem.eu Συγγραφείς Nina Bitenc, Kranj City Library, Σλοβενία. Nicoletta Christodoulou, Πανεπιστήµιο Frederick, Κύπρος. Tracy Craggs, Royal Armouries, Ηνωµένο Βασίλειο. Mikel Edeso Egia, Aranzadi Society of Sciences, Ισπανία. Katerina Karatasou, Πανεπιστήµιο Frederick, Κύπρος. Emma King, Σύµβουλος Μουσείου, Ηνωµένο Βασίλειο. Prof. Dr. hab. Arkadiusz Marciniak, University Adam Mickiewiecz στο Πόζναν, Πολωνία. Rosa Martínez Rodriguez, Aranzadi Society of Sciences, Ισπανία. Damjana Mustar, Kranj City Library, Σλοβενία. Victoria Pavlou, Πανεπιστήµιο Frederick, Κύπρος. Federica Ragazzi, Futura Soc. cons. r. l., Ιταλία. Olatz Retegi Rekalde, Aranzadi Society of Sciences, Ισπανία. Massimo Turchi, Futura Soc. cons. r. l., Ιταλία. Το έργο έχει χρηµατοδοτηθεί µε στήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή η έκδοση αντανακλά τις απόψεις των συγγραφέων µόνο και η Επιτροπή δεν µπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για οποιαδήποτε ενδεχόµενη χρήση των πληροφοριών που συµπεριλαµβάνονται σε αυτήν. Αριθµός Έργου: 539781-LLP-1-2013-1-ES-GRUNDTVIG-GMP

Πίνακας περιεχομένων 1. Εισαγωγή 1 2. Τι είναι η ιστορική µνήµη; 2 3. Πώς η ιστορική µνήµη µπορεί να υποστηρίξει την εκπαίδευση ενηλίκων; 3 4. Το Σχέδιο ιδασκαλίας 6 5. Χρησιµοποιώντας το Σχέδιο ιδασκαλίας 10 6. Μελέτες περίπτωσης 17

1 Εισαγωγή Η ιστορική μνήμη είναι η μελέτη του πώς οι κοινωνίες θυμούνται το παρελθόν και σε ποια μορφή. Τι μπορούμε συλλογικά να θυμόμαστε, και τι επιλέγουμε να ξεχάσουμε; Πώς αυτές οι συλλογικές μνήμες διαμορφώνουν την κατανόησή μας για το παρόν και τον τρόπο που δημιουργούμε το μέλλον; Η ιστορική μνήμη είναι ένα σημαντικό μέρος του πώς τα άτομα, οι κοινότητες και τα έθνη κατασκευάζουν τις ταυτότητές τους και κατανοούν τη σχέση τους ο ένας με τον άλλο. Για ποιον είναι αυτός ο οδηγός; Ο οδηγός αυτός έχει ως στόχο να βοηθήσει τις οργανώσεις εκπαίδευσης ενηλίκων να χρησιμοποιούν την ιστορική μνήμη ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Περιέχει ορισμούς, πρακτικές προτάσεις και παραδείγματα καλής πρακτικής για τη χρήση της ιστορικής μνήμης, για την υποστήριξη της διδασκαλίας της ιστορίας, για την ανάδειξη της τοπικής μνήμης και της μνήμης της κοινότητας, για την ανακάλυψη εκ μέρους των συμμετεχόντων των ατομικών και των συλλογικών τους ταυτοτήτων και την ανταλλαγή συναφών εμπειριών. Ο οδηγός απευθύνεται σε πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως μουσεία και βιβλιοθήκες, σε φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων και στις κοινοτικές οργανώσεις που εμπλέκονται στην εκπαίδευση ενηλίκων. Είναι ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα του έργου KC-ΜΕΜ που χρηματοδοτήθηκε μέσω του προγράμματος Grundtvig και αναπτύχθηκε από έξι ευρωπαίους εταίρους το 2014-2015. Η ιστοσελίδα του έργου, www.kc-mem.eu, περιέχει περισσότερες λεπτομέρειες, συμπεριλαμβανομένου του πλαισίου της έρευνας, έναν λεπτομερή οδηγό για την ιστορική μνήμη και τις μελέτες περίπτωσης των έξι πιλοτικών έργων που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη και τον έλεγχο του σχεδίου διδασκαλίας. Αυτός ο οδηγός περιέχει τα ακόλουθα: Ένα σύντομο ορισμό της ιστορικής μνήμης. Μια σύνοψη των πλεονεκτημάτων της εργασίας με την ιστορική μνήμη για ενήλικες εκπαιδευόμενους. Ένα σχέδιο διδασκαλίας. Σύντομες μελέτες περίπτωσης που δείχνουν πώς το σχέδιο διδασκαλίας μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικά περιβάλλοντα μάθησης ενηλίκων. 1

2 Τι είναι η ιστορική μνήμη; Palabras como memoria, historia e identidad se utilizan con frecuencia pero rara vez se definen. La relación entre la historia oficial formal y la memoria local y comunitaria es compleja, y a menudo las dos difieren. El objetivo de esta sección es aportar algunas definiciones y abordar la relación entre historia y memoria. Η ιστορία είναι η «επίσημη» καταγραφή γεγονότων του παρελθόντος. Είναι ριζωμένη στην επίσημη, μεθοδική συλλογή και ανάλυση δεδομένων. Ωστόσο, δεν είναι μια ουδέτερη καταγραφή και θα είναι πάντα ατελής και προβληματική. Η ιστορία συνεχώς αμφισβητείται και αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Η μνήμη λειτουργεί σε διαφορετικά επίπεδα. Οι ατομικές μνήμες περιλαμβάνουν τη βραχυπρόθεσμη μνήμη που συνδέεται με την καθημερινή ζωή και βαθύτερες μνήμες που συνδέονται με σημαντικά γεγονότα που μπορούμε να θυμόμαστε για πολύ καιρό. Οι μνήμες κατασκευάζονται συνεχώς, ανακατασκευάζονται και ξεχνιούνται σε μια ασυνείδητη διαδικασία. Η μνήμη τείνει να μεταδίδεται ανεπίσημα από άτομο σε άτομο και μπορεί να χαθεί μετά από μερικές γενιές. Η μνήμη μπορεί να εκφραστεί σε φυσική μορφή, όπως τα μνημεία της κοινότητας ή τα οικογενειακά κειμήλια. Η ιστορική μνήμη είναι η διαδικασία με την οποία οι προσωπικές και οι συλλογικές μνήμες χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία της ιστορίας. Λειτουργεί στη διεπαφή μεταξύ των ατομικών, προσωπικών και κοινοτικών εμπειριών και την επίσημη έκφραση ενός έθνους ή της ιστορίας της κοινότητας. Για μια πιο λεπτομερή συζήτηση της ιστορίας, της μνήμης και της κοινότητας, ανατρέξτε στο κείμενο «Οδηγός για τη χρήση της ιστορικής μνήμης σε περιβάλλοντα μάθησης ενηλίκων», που είναι διαθέσιμο για να το κατεβάσετε από την ιστοσελίδα του έργου στο http://kc-mem.eu/resources/03_wp2_guide_en/ 2

3 Πώς μπορεί η ιστορική μνήμη να υποστηρίξει την εκπαίδευση ενηλίκων; Δουλεύοντας με την ιστορική μνήμη είναι δυνατόν: οι ενήλικοι μαθητές να ασχοληθούν ενεργητικά με την ιστορία της τοπικής τους κοινότητας. οι ενήλικοι μαθητές να αναπτύξουν δεξιότητες και ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των δεξιοτήτων συνέντευξης, ερευνητικών δεξιοτήτων, αναλυτικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. να ανακτούνται, να εντοπίζονται ή να συγκεντρώνονται εμπειρίες του παρελθόντος που μπορεί να έχουν ξεχαστεί ή να αγνοούνται, δημιουργώντας νέα γνώση για την ιστορία μιας κοινότητας. να βοηθηθεί η καταπολέμηση της απομόνωσης των ηλικιωμένων και να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή τους δείχνοντας ότι οι εμπειρίες και οι αναμνήσεις τους έχουν αξία για την κοινότητα. να βοηθήσει τους ανθρώπους να διαπραγματευτούν τις ατομικές και συλλογικές τους ταυτότητες. να υποστηρίξει τις κοινότητες στην κατανόηση «εμπειριών των άλλων». μέσω της αφήγησης και του ανταλλαγής μνήμης με την υπόλοιπη κοινότητα, η εργασία αυτή μπορεί να ενισχύσει την τοπική κοινωνία και την κοινωνία των πολιτών. Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι ενδιαφέρονται για την ιστορική μνήμη; Οι εταίροι του έργου KC-ΜΕΜ ανέλαβαν μια έρευνα για τους ενήλικες εκπαιδευόμενους σε 6 ευρωπαϊκές χώρες για να ανακαλύψουν το επίπεδο του ενδιαφέροντός τους στο παρελθόν και την κατανόησή τους για την έννοια της ιστορικής μνήμης. Οι εταίροι ρώτησαν 187 άτομα για την τυπική τους εκπαίδευση, τα ενδιαφέροντα και τη συμμετοχή τους στην εκπαίδευση ενηλίκων. Ανακαλύψαμε ότι: Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων ενδιαφέρονταν για το παρελθόν. Τα άτομα με υψηλότερο επίπεδο τυπικής εκπαίδευσης ενδιαφέρονταν περισσότερο για το παρελθόν από ό,τι τα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Σε γενικές γραμμές, οι ερωτηθέντες δεν είχαν απολαύσει τα σχολικά τους μαθήματα ιστορίας, λέγοντας ότι ήταν βαρετά και δεν είχαν άμεση σχέση με το παρελθόν τους. Οι περισσότεροι ερωτηθέντες, ιδιαίτερα εκείνοι με λιγότερη τυπική εκπαίδευση, εξέφρασαν την άποψη ότι θα ενδιαφέρονταν να μάθουν για το παρελθόν της δικής τους οικογένειας και την ιστορία της περιοχής τους. Οι ερωτηθέντες θεώρησαν ότι η ιστορία και η μνήμη ήταν σημαντικές για τη δημιουργία τοπικών ταυτοτήτων και της αίσθησης της κοινότητας. Οι ερωτηθέντες θεώρησαν ότι ήταν σημαντικό να μεταδώσουν τις παραδόσεις και τις αξίες της κοινότητάς τους στη νεότερη γενιά. Οι ερωτηθέντες δεν αισθάνθηκαν σίγουροι για την μετάδοση της γνώσης τους, του παρελθόντος και σε άλλους, πέρα από ανεπίσημες συζητήσεις με την οικογένεια και τους φίλους. Οι ερωτώμενοι σπάνια μίλησαν για τη μνήμη, στο πλαίσιο της ιστορίας. Οι απαντήσεις αυτές υποδηλώνουν ότι η ιστορική μνήμη μπορεί να συμβάλει σημαντικά στα εκπαιδευτικά προγράμματα ενηλίκων που επιδιώκουν να εμπλέξουν ενήλικες στη μελέτη του παρελθόντος, να ενισχύσουν το αίσθημα της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας, υποστηρίξουν τη διαγενεακή μάθηση και προωθήσουν την συμμετοχή της κοινότητας. 3

Γιατί θα πρέπει οι οργανώσεις εκπαίδευσης ενηλίκων να χρησιμοποιούν την ιστορική μνήμη; Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι οργανισμοί μάθησης μπορούν να ενσωματώσουν την ιστορική μνήμη στα προγράμματα σπουδών τους. Σαφώς είναι πιο χρήσιμο (σχετικό) και για όσους μελετούν την ιστορία, ωστόσο, μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο σε άτομα με άλλα πολιτιστικά και ψυχαγωγικά ενδιαφέροντα, όπως η λογοτεχνία, ο χορός, η μαγειρική, η λαϊκή μουσική. η συμπερίληψη της ιστορικής μνήμης μπορεί να φέρει μια επιπλέον διάσταση στα προγράμματα αναψυχής, υποστηρίζοντας τη δυναμική της ομάδας και τη συνοχή της κοινότητας μέσω της ενθάρρυνσης των συμμετεχόντων να μοιραστούν προσωπικές και συλλογικές μνήμες. Σε ένα πρώτο μέρος του έργου KC ΜΕΜ οι ερευνητές πήραν συνέντευξη από εκπροσώπους 31 Ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών οργανισμών μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου του 2014 1. Ο καθένας από τους οργανισμούς που συμμετείχε είχε εμπλοκή με την μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων. Στους οργανισμούς περιλαμβάνονταν βιβλιοθήκες, μουσεία, πολιτιστικά κέντρα και κολέγια. Οι συνεντεύξεις αποκάλυψαν διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι οργανισμοί εκπαίδευσης ενηλίκων χρησιμοποιούν την ιστορική μνήμη και εντόπισαν παραδείγματα καλής πρακτικής. Ορισμένα στοιχεία που προέκυψαν από αυτές τις συνεντεύξεις είναι τα ακόλουθα: Θέματα που αφορούν τη μνήμη είναι σημαντικά για πολλές οργανώσεις που εργάζονται με ενήλικες εκπαιδευόμενους, επειδή η μνήμη και η ταυτότητα είναι στη ρίζα της κοινωνικής και της κοινοτικής ανάπτυξης. Τα θετικά αποτελέσματα από τα έργα που εστιάζουν στην συλλογική μνήμη μπορεί να επεκταθούν πέρα από την ανάπτυξη ατομικών δεξιοτήτων προς όφελος ολόκληρης της κοινότητας μέσω της ανάπτυξης ισχυρότερων δεσμών μεταξύ των ατόμων και μιας ισχυρότερης αίσθησης του ανήκειν σε μια κοινότητα. Τα επίπεδα της εμπειρίας των διαφόρων εκπαιδευτικών οργανισμών στον τομέα της ιστορικής μνήμης ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό. Ορισμένοι οργανισμοί επικεντρώνονται περισσότερο στην «επίσημη» ιστορία παρά στη μνήμη, προσπαθώντας να επιτύχουν την ιστορική αμεροληψία. Άλλοι θεωρούν ότι η μάθηση λαμβάνει χώρα πιο αποτελεσματικά μέσω μιας ενεργούς ανταλλαγής γνώσης, μνήμης και ιδεών. Όσοι εργάζονταν με ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδεις για την αξία της ιστορικής μνήμης. Θεωρούσαν ότι ήταν σημαντικό να δείξουμε στους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας ότι η γνώση της ζωής τους και οι αναμνήσεις τους από τα χρόνια που ήταν πιο δραστήριοι και δημιουργικοί στην κοινωνία, εξακολουθούν να είναι σημαντικά και σήμερα. 1 Οι συνεντεύξεις αυτές περιλαµβάνουν οργανώσεις στην Κύπρο (Λευκωσία), στο Ηνωµένο Βασίλειο (Λιντς), στην Πολωνία (Κρακοβία, Πόζναν, Skrzebowa και Kamienica), στη Σλοβενία (Λιουµπλιάνα, Naklo και Kranj) και στην Ισπανία (Σαν Σεµπαστιάν και Gernika). 4

Χρησιμοποιώντας την ιστορική μνήμη με ενήλικες εκπαιδευόμενους Η επόμενη ενότητα παρουσιάζει ένα πρόγραμμα διδασκαλίας που αναπτύχθηκε από τους εταίρους του έργου για να εισαχθεί η έννοια της ιστορικής μνήμης στην άτυπη μάθηση ενηλίκων. Ο στόχος του έργου ήταν να ανακτήσει, να εντοπίσει ή να συγκεντρώσει τοπικές μνήμες (σε υλική ή άυλη μορφή), προκειμένου να τις αφηγηθεί σε μια δημιουργική απόδοση που μπορεί να γίνει αντικείμενο ανταλλαγής με την υπόλοιπη κοινότητα. Υπήρχαν δύο ομάδες στόχων: Για τους μαθητές Να συμμετάσχουν ενεργά και να απολαύσουν τη μάθηση. Να αναπτύξουν βασικές ικανότητες, ιδιαίτερα την κριτική σκέψη, την επίλυση προβλημάτων, δεξιότητες επικοινωνίας και δημιουργικότητας. Για την τοπική κοινότητα Να διερευνηθούν θέματα και ιδέες που σχετίζονται με τη μνήμη και την ιστορία. Να προωθηθεί η τοπική ταυτότητα και η κατανόηση μεταξύ των ατόμων και των κοινοτήτων. Ανάλογα με το πλαίσιο, το σχέδιο διδασκαλίας έχει τη δυνατότητα να επιτύχει τα ακόλουθα αποτελέσματα για ενήλικες εκπαιδευόμενους: Ανάπτυξη δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, όπως η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η επικοινωνία, η συνεργασία, η δημιουργικότητα και η καινοτομία. Βελτίωση των γνώσεων των συμμετεχόντων και της ευαισθητοποίησής τους για την τοπική ιστορία και μνήμη. Ενίσχυση της αίσθησης του ανήκει στην κοινότητα. Αύξηση της αυτοεκτίμησης μέσω της εμπλοκής τους σε ένα έργο το οποίο θα μοιράζονταν και θα παρουσίαζαν στην τοπική κοινότητα. Κίνητρα και εμπλοκή στη μάθηση και στη ζωή της κοινότητας. Δυνατότητα των συμμετεχόντων να έχουν πρόσβαση σε τοπικούς πολιτιστικούς οργανισμούς με ένα νέο τρόπο. Τεκμηρίωση και αναγνώριση των γνώσεων και δεξιοτήτων των συμμετεχόντων. Ανάπτυξη της κατανόησης των συμμετεχόντων για τη σχέση μεταξύ τοπικής, εθνικής και ευρωπαϊκής ταυτότητας. 5

4 Το Σχέδιο Διδασκαλίας Διδακτικοί στόχοιs Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα KC-ΜΕΜ στοχεύει να υποστηρίξει ενήλικες εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν δεξιότητες του 21ου αιώνα, μαθαίνοντας για την κατασκευή και τη μετάδοση της τοπικής μνήμης. Μέσα από την εξερεύνηση της τοπικής μνήμης και της εύρεσης ενός τρόπου ερμηνείας της με δημιουργικό τρόπο για την τοπική κοινότητα, βοηθά, επίσης, στην ανάπτυξη του ενεργού πολίτη και της κοινωνικής συνοχής. Οι βασικοί στόχοι για το πρόγραμμα διδασκαλίας είναι οι εξής: Γνώση Να εφοδιάσει τους συμμετέχοντες με ιστορικές πληροφορίες σχετικά με το θέμα / την περίοδο που προσεγγίζεται. Να εισαγάγει τους συμμετέχοντες στην έννοια της μνήμης, πώς μεταδίδεται και κατασκευάζεται. Να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να εξερευνήσουν διαφορετικές πηγές αναμνήσεων: αρχεία, μουσεία, ιστορικά μνημεία, ζωντανούς μάρτυρες. Να δημιουργήσουν και να μοιραστούν οι συμμετέχοντες τις δικές τους αφηγήσεις γύρω από το επιλεγμένο θέμα. Δεξιότητες Να αναλύσει κριτικά ιστορικές πηγές, μαζί με αντικειμενικές και υποκειμενικές μνήμες της ίδιας περιόδου. Να αναπτύξουν οι συμμετέχοντες τη δημιουργικότητα και την αυτοπεποίθηση μέσα από την παραγωγή ενός δημιουργικού προϊόντος για να το μοιραστούν με την κοινότητα. Να βελτιώσουν οι συμμετέχοντες τις δεξιότητες ομαδικής εργασίας, κριτικού πνεύματος και ικανότητας λήψης αποφάσεων. Αξίες Να υποστηρίξει τους συμμετέχοντες να συνεργαστούν με ανθρώπους με διαφορετικά υπόβαθρα, να αναγνωρίσουν και να αποδεχθούν την διαφορετικότητα. Να ενισχυθεί το αίσθημα του ανήκειν στην κοινότητα και να ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή του πολίτη μεταξύ των μαθητών. Να διασφαλίσει ότι οι συμμετέχοντες συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία και έχουν την ευθύνη της μάθησής τους. Να προωθήσει τη θετική στάση απέναντι στη διαδικασία της μάθησης. 6

Χρονοδιάγραμμα και στάδια Το σχέδιο διδασκαλίας διαρκεί περίπου 20 ώρες συνολικής παράδοσης, αν και αυτό µπορεί να επεκταθεί ή να συµπιεστεί αναλόγως των αναγκών. Αναλύεται σε πέντε κύρια στάδια: Φάση 1: Εισαγωγή στο θέμα. Φάση 2: Προσδιορισμός των αναμνήσεων. Φάση 3: Ανάλυση και αφήγηση. Φάση 4: Δημιουργική παραγωγή. Φάση 5: Μοίρασμα με την κοινότητα. Τα πέντε στάδια μπορούν να παραδοθούν σε αλληλουχία ή, στην πράξη, οι φάσεις μπορούν να πραγματοποιούνται διαδοχικά. Για παράδειγμα, ένα από τα πιλοτικά έργα έτρεξε τα στάδια 3 και 4 μαζί, κατασκευάζοντας την ανάλυση και την αφήγηση ως μέρος της διαδικασίας συγγραφής του κειμένου για την έκθεση που θα παρουσιαζόταν στην κοινότητα. Ομοίως, όλα τα πιλοτικά έργα συχνά επέστρεφαν στις έννοιες της ιστορίας και της μνήμης κατά τη διάρκεια της παράδοσης του έργου, για να διασφαλιστεί ότι οι εκπαιδευόμενοι είχαν κατανοήσει πλήρως τις έννοιες και μπορούσαν να τις χρησιμοποιήσουν για να ενημερώσουν τη δική τους εργασία. Υλοποίηση του σχεδίου διδασκαλίας Ο ακόλουθος είναι ένας βασικός κατάλογος των δραστηριοτήτων που θα πρέπει να γίνουν πριν από την έναρξη του προγράµµατος διδασκαλίας. Κάποιες δραστηριότητες είναι γενικές και κάποιες σχετίζονται ειδικά µε την έννοια της µνήµης. Εντοπίστε και οργανώστε την οµάδα εστίασης των ενηλίκων συµµετεχόντων. Προσδιορίστε ένα κατάλληλο χώρο για µάθηση ο οποίος να είναι προσιτός σε όλους και διασφαλίστε ότι οι σχετικές εταιρικές σχέσεις είναι σε ετοιµότητα. Εντοπίστε τους µαθησιακούς στόχους που έχουν προτεραιότητα για το έργο, κατά προτίµηση µαζί µε τους συµµετέχοντες. Προσδιορίστε ένα σχετικό θέµα το οποίο επικεντρώνεται στην έρευνα σε τοπικές µνήµες - οι συµµετέχοντες στα πιλοτικά έργα ήταν περισσότερο ενεργοί όταν αυτοί συµµετείχαν στην επιλογή των θεµάτων για την έρευνα. Εντοπίστε τις πηγές µνήµης (π.χ. τοπικό αρχείο ή συλλογές µουσείων, ηλεκτρονικές πηγές, όπως τράπεζες δεδοµένων/εικόνων και εφηµερίδες, άτοµα από την τοπική κοινότητα που µπορούν να παραχωρήσουν συνέντευξη) και επιβεβαιώστε τις λεπτοµέρειες για πρόσβαση σε αυτές. ηµιουργήστε ένα λεπτοµερές σχέδιο, µε βάση το σχέδιο διδασκαλίας KC-MEM, και δηµιουργήστε τις µαθησιακές πηγές που απαιτούνται. Προσδιορίστε πώς οι µαθητές θα µοιραστούν τα ευρήµατά τους µε την κοινότητα, καθώς επίσης και τους πόρους που απαιτούνται για να γίνει αυτό (όπως παραπάνω, αυτό το στάδιο είναι πιο επιτυχές, αν οι µαθητές εµπλέκονται στον καθορισµό της µεθόδου για να µοιραστούν την εργασία τους). Προσδιορίστε το πώς θα καταγράφεται και θα αξιολογείται η µαθησιακή πρόοδος, αν αυτό είναι απαραίτητο. 7

Το Σχέδιο Διδασκαλίας KC-MEM Πριν από την έναρξη: εισαγωγή στο πρόγραμμα Βήμα Παρουσίαση του έργου Στόχος Μάθησης Για να παρουσιάσετε το έργο στους συμμετέχοντες. Παρουσιάστε το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί ( πώς οι τοπικές μνήμες εκπροσωπούνται σε τοπική υλική και άυλη κληρονομιά), καθώς και προβλεπόμενες δραστηριότητες. Μοιραστείτε τους στόχους του έργου και τους μαθησιακούς στόχους με τους συμμετέχοντες. Προκαλέστε τη συμμετοχή των συμμετεχόντων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων του έργου (π.χ. το ιστορικό θέμα και το είδος της μνήμης που πρέπει να μελετηθεί). Φάση 1: Εισαγωγή στο θέμα Βήμα Ιστορικό υπόβαθρο Έννοια της μνήμης Μνήμη και Ιστορία Στόχος Μάθησης Να αναπτυχθεί η κατανόηση των συμμετεχόντων για την ιστορία του θέματος / της περιόδου. Να εισαγάγετε την ιστορική αφήγηση σχετικά με το θέμα, αξιοποιώντας οποιεσδήποτε διαφωνίες ή περιοχές διαμάχης Να εισαχθούν οι συμμετέχοντες στην έννοια της μνήμης, πώς μεταδίδεται και πως έχει κατασκευαστεί. Να διερευνηθούν οι υπάρχουσες διαφορές μεταξύ της μνήμης και της ιστορίας της περιόδου που έχει επιλεγεί. Εξερευνήστε το πώς η μνήμη της περιόδου σχετίζεται με την ιστορική ανάλυση. Εξερευνήστε το πώς η περίοδος μνημονεύεται ή/και εορτάζεται στην τοπική κοινότητα και την ευρύτερη κοινωνία. Τι μνημονεύεται και τι όχι; Φάση 2: Προσδιορισμός των αναμνήσεων Βήμα Ορισμός των κριτηρίων έρευνας Έρευνα και συλλογή των αναμνήσεων Στόχος Μάθησης Να καθοριστούν τα κριτήρια για τον προσδιορισμό των ποικίλων και σχετικών μνημών της περιόδου. Να διερευνηθούν διάφορες πηγές για την ανάκτηση τοπικών μνημών. Αυτή η φάση μπορεί να ενσωματώσει την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, για παράδειγμα, δεξιότητες συνέντευξης για εργασία με ζώντες μάρτυρες ή δεξιότητες στις μεθοδολογίες ιστορικής έρευνας. 8

Φάση 3: Ανάλυση Οικοδόμηση αφήγησης Βήμα Ανάλυση των αναµνήσεων Οικοδόµηση αφήγησης Στόχος Μάθησης Να προσδιοριστούν τα κύρια ευρήματα από τις μνήμες που ανακτώνται. Συλλέξτε και συνοψίστε τις μνήμες. Εντοπίστε και εξηγήστε ομοιότητες, διαφορές, αντικρουόμενες αφηγήσεις. Προσδιορίστε τους λόγους για τους οποίους ορισμένες αναμνήσεις μπορεί να έχουν προτεραιότητα έναντι άλλων σε «επίσημες» ή τυπικές εκδοχές της ιστορίας. Να δημιουργηθεί μια συνεκτική, χρονολογική και ποικιλόμορφη ιστορία της περιόδου. Βάλτε τις μνήμες στο πλαίσιο του ιστορικού υπόβαθρου των γεγονότων. Δημιουργήστε μια αφήγηση που αναγνωρίζει και εξηγεί διαφορετικές εκδοχές των γεγονότων. Φάση 4: Δημιουργικό προϊόν Βήμα ηµιουργικό προϊόν Στόχος Μάθησης Να αναπτυχθεί ένα δημιουργικό προϊόν που να αντανακλά τις τοπικές μνήμες και το χτίσιμο της αφήγησης. Εργαστείτε με τους συμμετέχοντες για να προσδιοριστούν τα καταλληλότερα μέσα για διάχυση της έρευνας στην τοπική κοινότητα (π.χ. μια έκθεση, μια δημοσίευση, μια ιστοσελίδα) - η δραστηριότητα αυτή θα μπορούσε να γίνει νωρίτερα στο έργο, εφόσον οι συμμετέχοντες έχουν σαφείς ιδέες για το τι θέλουν να κάνουν. Ανάπτυξη του δημιουργικού προϊόντος από τους συμμετέχοντες με την καθοδήγηση των εκπαιδευτών, όπου αυτό είναι απαραίτητο. Ειδικές δεξιότητες μπορούν να ενσωματωθούν σε αυτό το στάδιο, π.χ. η συγγραφή του κειμένου μιας έκθεσης, δεξιότητες σχετικές με Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας. Φάση 5: Ανταλλαγή με την κοινότητα Βήμα Ανταλλαγή Στόχος Μάθησης Οι συμμετέχοντες καθορίζουν, οργανώνουν και / ή αναπτύσσουν ένα πλαίσιο ή χώρο για να μοιραστούν τις τοπικές μνήμες με τις υπόλοιπες κοινότητες Αυτό το στάδιο μπορεί επίσης να ενσωματώσει την ανάπτυξη δεξιοτήτων, π.χ. σύνταξη δελτίων τύπου ή ενασχόληση με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης. 9

5 Χρησιμοποιώντας το Σχέδιο Διδασκαλίας Μέθοδοι διδασκαλίας Τα πιλοτικά έργα χρησιµοποίησαν µια σειρά µεθόδων διδασκαλίας ανάλογα µε τις εκάστοτε περιστάσεις και τους συµµετέχοντες. Η αξιολόγηση εντόπισε ορισµένα βασικά ευρήµατα σχετικά µε την αποτελεσµατικότητα των διαφόρων µεθόδων. Οι εταίροι διαπίστωσαν ότι η διαλογική μάθηση και η μάθηση μέσα από την πράξη ήταν οι πιο επιτυχημένες μέθοδοι διδασκαλίας και οι πλέον κατάλληλες για τους συμμετέχοντες και το θέμα. Ένας εκπαιδευτής, δήλωσε: «Ο στόχος δεν ήταν η ίδια η διδασκαλία, αλλά η προώθηση ενός περιβάλλοντος όπου η γνώση ήταν συν-κατασκευασμένη και όπου ο καθένας από εμάς, εκπαιδευτές και συμμετέχοντες, μπορούσε να ηγηθεί στο σημείο που αυτός ή αυτή έκρινε σκόπιμο». Μερικοί από τους εταίρους χρησιμοποίησαν την μάθηση μέσω αντικειμένου, είτε μέσω μουσειακών αντικειμένων ή αντικειμένων που οι συμμετέχοντες έφεραν από μόνοι τους. Αυτά λειτούργησαν ως εναύσματα για τις αναμνήσεις και το επίκεντρο για συζήτηση. Η μάθηση μέσω αντικειμένων ήταν ένας καλός τρόπος για την εισαγωγή νέων θεμάτων ή για την ανάδειξη νέων προοπτικών σε ένα υπάρχον θέμα. Ομαδικές δραστηριότητες που εμπλέκουν συλλογικές εμπειρίες, όπως επισκέψεις πεδίου, συνάντηση με ζώντες μάρτυρες, διεξαγωγή συνεντεύξεων ή εργασία με αντικείμενα, αποδείχθηκαν αποτελεσματικοί τρόποι για την ανάκτηση ατομικών και συλλογικών αναμνήσεων. Η ενεργός έρευνα επίσης τροφοδότησε τη συζήτηση, ιδίως όταν οι συμμετέχοντες ανακάλυψαν αντικρουόμενες απόψεις ή πληροφορίες. Οι διαλέξεις και οι παρουσιάσεις χρησιμοποιήθηκαν περιστασιακά, αλλά όλοι οι εταίροι έκαναν χρήση των τεχνικών αυτών σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως κατά την παρουσίαση των στόχων και του υπόβαθρου του έργου ή για τη διασφάλιση της κατανόησης των συμμετεχόντων για τις έννοιες της ιστορίας, της μνήμης και της ιστορικής μνήμης. 10

Οι παρακάτω ενότητες προτείνουν κάποιες ιδέες για την προσέγγιση του προγράµµατος διδασκαλίας µε τους µαθητές. Φάση 1: Εισαγωγή στο θέμα Αυτό είναι ένα σημαντικό μέρος του σχεδίου διδασκαλίας με την έννοια ότι διαμορφώνει το σκηνικό για τους συμμετέχοντες, καθορίζοντας το τι οι συμμετέχοντες θα ήθελαν να αποκτήσουν από την παρακολούθηση του προγράμματος, και επιτρέποντάς τους να γνωρίσουν περισσότερα σχετικά με τη δομή και το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα του μαθήματος. Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να παρουσιάσουν τον εαυτό τους και να μιλήσουν για το τι τους παρακίνησε να έρθουν στο μάθημα και τι θα ήθελαν να κερδίσουν από αυτό. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των μετέπειτα συναντήσεων και παρέχει ένα σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση. Αρκετοί εταίροι χρησιμοποίησαν τη μέθοδο της ιδεοθύελλας για να καθορίσουν τις ενότητες και τα θέματα για το έργο και να συμφωνήσουν συλλογικά πώς θα συνεργαστούν. Η ιδεοθύελλα μπορεί επίσης να συμβάλει στην αναγνώριση της προϋπάρχουσας γνώσης της ομάδας σχετικά με ένα γεγονός ή μια περίοδο και να εντοπίζει περιοχές τις οποίες ενδιαφέρονται να διερευνήσουν περαιτέρω. Αντικείμενα και αρχειακό υλικό μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο έναυσμα για συζήτηση. Οι εταίροι χρησιμοποίησαν μουσειακά αντικείμενα, αρχειακό υλικό, ιστορικές φωτογραφίες και συνεντεύξεις προφορικής ιστορίας για να ενθαρρύνουν τη συζήτηση. Ανάλογα με την προσέγγιση που υιοθετείται για την ιστορική μνήμη, μπορεί να είναι ενδιαφέρον για τους συμμετέχοντες να δουν ότι ο τρόπος που ένα γεγονός ή μια περίοδος υπάρχει στη θύμησή μας έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Ως σημείο εκκίνησης, χρησιμοποιώντας άρθρα εφημερίδων που δίνουν διαφορετικές ερμηνείες των σύγχρονων γεγονότων μπορεί να συμβάλει στο να γίνουν πιο ανοικτές οι απόψεις των συμμετεχόντων στις διαφορετικές προσεγγίσεων της ιστορίας, αποδεικνύοντας πως τα «γεγονότα» μπορούν να αμφισβητηθούν και ότι δεν υπάρχει μια μόνο θεώρηση των γεγονότων. Φάση 2: Προσδιορισμός των αναμνήσεων Αυτή η φάση έχει να κάνει με τη συλλογή μνήμης και ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να βυθιστούν πλήρως στο έργο. Είναι ένα απαραίτητο στάδιο για να επιτρέψει μια πιο προσεκτική ανάλυση και συζητήσεις που θα πραγματοποιηθούν στη Φάση 3, βάσει αυτού που οι συμμετέχοντες έχουν καταφέρει να αποκαλύψουν, να συγκεντρώσουν και να μοιραστούν με την ομάδα. Είναι σημαντικό σε αυτή τη φάση οι συμμετέχοντες να έχουν πρόσβαση σε όλα τα ιστορικά υλικά που παρουσιάζουν διαφορετικές απόψεις των γεγονότων. Αυτά μπορεί να είναι ευρείας κλίμακας, ανάλογα με το θέμα και τι είναι διαθέσιμο - μουσειακά αντικείμενα, αρχειακά υλικά, οικογενειακά ιστορικά αρχεία και έγγραφα, πρόσφατα και ιστορικά άρθρα εφημερίδων, ντοκιμαντέρ, φωτογραφίες, τηλεοπτικά προγράμματα κ.λπ. Αυτά μπορεί να εγείρουν τις μνήμες των συμμετεχόντων και να αποτελέσουν τη βάση για συζήτηση. Αυτό το στάδιο μπορεί να ενσωματώσει έρευνα πεδίου, ιδιαίτερα την συνέντευξη. Προφορικές ιστορικές συνεντεύξεις μπορούν να διεξαχθούν μεμονωμένα ή σε ομάδες, είτε τηλεφωνικά είτε πρόσωπο με πρόσωπο. Οι συνεντεύξεις θα πρέπει να καταγράφονται με την άδεια του ερωτώμενου. Οι εθνικοί οργανισμοί μπορούν να παρέχουν χρήσιμες οδηγίες για τη διεξαγωγή συνεντεύξεων, όπως η Βρετανική Οργάνωση Προφορικής Ιστορίας http://www.ohs.org.uk/practical-advice.php. Όλα τα πιλοτικά έργα διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες προτίμησαν να εργαστούν σε μικρές ομάδες για τα θέματα που τους ενδιέφεραν ιδιαίτερα. Αυτό σήμαινε ότι ήταν σημαντικό να προγραμματίσουν το χρόνο για την ανταλλαγή της μάθησης, είτε με ομαδική εργασία ή με πιο δομημένες παρουσιάσεις από τα μέλη της ομάδας. 11

Φάση 3: Ανάλυσης και οικοδόμηση της αφήγησης Αυτή είναι η κρίσιμη φάση του έργου, επειδή, οι συμμετέχοντες αρχίζουν τώρα να κατανοούν την έννοια της ιστορικής μνήμης που σχετίζεται με το θέμα τους. Αναλύουν τις μνήμες που έχουν συγκεντρώσει και δημιουργούν μια συνεκτική, χρονολογική και ποικιλόμορφη ιστορία της περιόδου. Βεβαιωθείτε ότι οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν την έρευνα και τη μάθηση που έχουν κάνει είτε ατομικά είτε σε ομάδες, είτε μέσα από τη συζήτηση, την ομαδική εργασία ή τις παρουσιάσεις. Η διαδικασία της δημιουργίας μιας αφήγησης από την διερεύνηση αναμνήσεων μπορεί να οδηγήσει σε διαφωνίες μέσα στην ομάδα. Είναι σημαντικό να υπάρχει μια στρατηγική για τη διαχείριση αυτής της κατάστασης και για την εξασφάλιση του ότι η φωνή του καθενός μπορεί να ακουστεί. Φάση 4: Δημιουργικό προϊόν Η φάση του δηµιουργικού προϊόντος ζητά από τους συµµετέχοντες να προβληµατιστούν σχετικά µε το τι έχουν µάθει και να παράξουν κάτι απτό, ως αποτέλεσµα της µάθησής τους. Για παράδειγµα, στην Ισπανία, οι µαθητές δηµιούργησαν ένα ραδιοφωνικό πρόγραµµα µε βάση τις εµπειρίες γύρω από το πρώτο σχολείο των Βάσκων στο Segura. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, οι συµµετέχοντες δηµιούργησαν µια έκθεση σχετικά µε την ιστορική µνήµη του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου και στην Πολωνία, οι συµµετέχοντες δηµιούργησαν ένα βιβλίο µε παραδοσιακές συνταγές, µαζί µε ποιήµατα εµπνευσµένα από το φαγητό. Συνεργαστείτε µε τους συµµετέχοντες για να αποφασίσουν τι είδους δηµιουργικό προϊόν θα ήθελαν να κάνουν, που συνδέεται µε τις δεξιότητες που θέλουν να αναπτύξουν, το περιεχόµενο που έχει η έρευνα και τον προϋπολογισµό και τους διαθέσιµους πόρους. Σκεφτείτε πρώτα για το πώς το τελικό αποτέλεσµα θα µοιραστεί µε την ευρύτερη κοινότητα. Για παράδειγµα, στην περίπτωση της έκθεσης, ποίο είναι το ακροατήριο που θα εστιάσετε και πώς θα προωθηθεί η έκθεση. Φάση 5: Μοίρασμα με την κοινότητα Κατά τη διάρκεια αυτής της τελικής φάσης οι συµµετέχοντες ενθαρρύνονται να µοιραστούν τα ευρήµατά τους µε ένα ευρύτερο ακροατήριο. Για παράδειγµα, στην Ισπανία, οι µαθητές αναµετάδωσαν ένα ραδιοφωνικό πρόγραµµα και παρήγαγαν ένα περιοδικό για να µοιραστεί µε άλλους στην κοινότητα. Στην Ιταλία, οι συµµετέχοντες δηµιούργησαν ένα χάρτη προσανατολισµού που συνδέεται µε την ανάµνηση των τόπων που το κοινό µπορεί να χρησιµοποιήσει για να ανακαλύψει µέρη που συνδέονται µε τον εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο. 12

Παράγοντες επιτυχίας Οι εταίροι προσδιόρισαν μια σειρά από παράγοντες επιτυχίας κατά τη διάρκεια της πιλοτικής φάσης. Η προσωπική σχέση των συμμετεχόντων με το θέμα, είτε άμεσα μέσω των δικών τους αναμνήσεων ή μέσω ενδιαφέροντος για το θέμα, ήταν ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία ενθουσιασμού και κινήτρου. Οι συμμετέχοντες έδειχναν περισσότερο ενδιαφέρον και ήταν πιο ενεργοί όταν ήταν σε θέση να προσδιορίσουν τα θέματα στο οποία θα έπρεπε να εργαστούν. Ήταν σημαντικό να υπάρχουν ευέλικτοι εκπαιδευτές, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να προσαρμόσουν το διδακτικό τους στυλ έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των συμμετεχόντων και να αντιμετωπίζουν με ευαισθησία τη δυναμική της ομάδας. Ο Ιταλός εταίρος παρατήρησε ότι εκπαίδευση μεταξύ των συνομηλίκων έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του έργου, με τους συμμετέχοντες να μοιράζονται τις ικανότητές τους ο ένας με τον άλλο και ότι το σχέδιο ήταν αρκετά ευέλικτο ώστε να γίνει αυτό. Ο τόπος και το μαθησιακό περιβάλλον ήταν σημαντικά. Οι συμμετέχοντες χρειάζονταν ένα χώρο όπου ένιωθαν άνετα και με αυτοπεποίθηση για να συμμετέχουν με άλλους, που συχνά σήμαινε ένα κοινοτικό κέντρο ή άλλους κοινοτικούς χώρους και όχι μια τάξη. Ο εταίρος από το Ηνωμένο Βασίλειο έκρινε ότι μια διαρρύθμιση στην μορφή της τάξης αποδείχθηκε περιοριστική υπό την έννοια ότι είχε συσταθεί μια προσδοκία ότι οι συμμετέχοντες θα πρέπει να «διδάσκονται» αντί να εμπλακούν σε μια ενεργή μαθησιακή διαδικασία. Ο Ιταλός εταίρος σχολίασε ότι οι φάσεις που πραγματοποιήθηκαν έξω από την αίθουσα διδασκαλίας ήταν πιο σημαντικές και ότι η μεγαλύτερη μάθηση πραγματοποιήθηκε στις πραγματικές τοποθεσίες που είχαν σχέση με τις μνήμες που ερευνούνταν. 13

Οι συμμετέχοντες ήθελαν μια σαφή ιδέα για τον σκοπό του μαθήματος και τι θα πρέπει να κάνουν κάθε εβδομάδα. Ήταν σημαντικό να μοιραστούν μια έκδοση του σχεδίου διδασκαλίας με τους συμμετέχοντες ώστε να μπορούν να προσμένουν αυτό που πρόκειται να κάνουν, ιδιαίτερα σε σχέση με το δημιουργικό προϊόν. Ο Πολωνός συνεργάτης αναδιαμόρφωσε το σχέδιο παράδοσης ως αποτέλεσμα της ανατροφοδότησης που είχε από τους συμμετέχοντες κατά τις πρώτες συναντήσεις, με αποτέλεσμα την αυξημένη συμμετοχή των συμμετεχόντων στις συναντήσεις. Όλοι οι εταίροι θεώρησαν ότι το έργο πέτυχε την εμπλοκή των συμμετεχόντων στο θέμα της ιστορικής μνήμης. Αυτή ήταν ιδιαίτερα η περίπτωση κατά την οποία οι μνήμες και οι ιστορίες που εμπλέκονταν είχαν μια συναισθηματική διάσταση. Ορισμένοι μεγαλύτεροι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι ήταν ευθύνη τους να μεταδώσουν τις αναμνήσεις τους στη νεότερη γενιά, ως συμβολή στην κοινότητά τους και την χώρα τους. Στην περίπτωση της Πολωνίας αυτό επεκτάθηκε πέρα από την βασική ομάδα των συμμετεχόντων όπου περισσότεροι άνθρωποι ήθελαν να εμπλακούν συμβάλλοντας με τις αναμνήσεις τους σε ένα ζωντανό κοινοτικό αρχείο. Η μεθοδολογία φαινόταν να τρέχει πιο ομαλά όταν επικεντρώθηκε σε ένα θέμα εντός της ζωντανής μνήμης. Η ευκαιρία διενέργειας συνέντευξης από άλλους έδωσε στο έργο εστίαση, η οποία η ομάδα του Ηνωμένου Βασιλείου που επικεντρώθηκε στην ιστορική μνήμη ενός θέματος που δεν είναι πλέον μέσα στη ζωντανή μνήμη, αισθάνθηκε ότι ήταν δύσκολο να αναπαραχθεί με μια ομάδα που είχε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών ενδιαφερόντων σχετικά με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενώ η μέθοδος ήταν αποτελεσματική στην ενεργοποίηση της ομάδας για να προβληματιστεί σχετικά με την ιστορική μνήμη, να ανακαλύψει τις τοπικές μνήμες και να δημιουργήσει ένα προϊόν για ανταλλαγή κατόπιν στοχασμού, η ομάδα του Ηνωμένου Βασιλείου θεώρησε ότι η εστίαση σε ένα πιο συγκεκριμένο και πρόσφατο θέμα, θα δημιουργούσε ένα σαφέστερο και λιγότερο απαιτητικό έργο. 14

Προκλήσεις Πολλές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίστηκαν, δεν ήταν οι μοναδικές στο έργο αλλά, κοινές με την προηγούμενη εμπειρία των εταίρων σχετικά με την υλοποίησης προγραμμάτων άτυπης εκπαίδευσης ενηλίκων. Κάποιες, ωστόσο, ήταν συνδεδεμένες με την εργασία με τη μνήμη και τον τρόπο που οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους σε σχέση με το θέμα και τους στόχους του μαθήματος. Κυμαινόμενοι αριθμοί: αρκετοί από τους εταίρους βίωναν διακυμάνσεις από εβδομάδα σε εβδομάδα στους αριθμούς που συμμετείχαν στις συναντήσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό εναπόκειτο στις προσωπικές περιστάσεις των ατόμων και όχι σε παράγοντες που σχετίζονταν με το ίδιο το μάθημα. Όλοι οι εταίροι ανέφεραν ότι η συμμετοχή στο μάθημα είχε κρατηθεί καλά σε σύγκριση με άλλα μαθήματα εκπαίδευσης ενηλίκων, υποδεικνύοντας ένα ισχυρό επίπεδο δέσμευσης εκ μέρους των συμμετεχόντων. Οι Ισπανοί και η Πολωνοί εταίροι είδαν στην πραγματικότητα μια αύξηση του αριθμού καθώς το μάθημα προχώρησε, με νέους ανθρώπους να εμπλέκονται καθώς μεταδιδόταν η πληροφορία από στόμα σε στόμα. Αυτό υποδηλώνει ότι η ιδέα της εργασίας με τις αναμνήσεις έχει την ικανότητα να εμπλέκει κοινότητες στην μάθηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδίως οι ηλικιωμένοι συμμετέχοντες, δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους «μαθητές». Αντί αυτού οι ίδιοι έβλεπαν τους εαυτούς τους ως πομπούς μνήμης / πηγές από τους οποίους θα μπορούσαν να μάθουν οι άλλοι και όχι ως άτομα τα οποία τα ίδια θα μπορούσαν να ωφεληθούν από το έργο. Μελλοντικές οργανώσεις που προσλαμβάνουν ενήλικες συμμετέχοντες σε προγράμματα τύπου KC-ΜΕΜ στο μέλλον μπορεί να χρειαστεί να το γνωρίζουν αυτό και να σχεδιάσουν τους μαθησιακούς στόχους, τη διαχείριση και την επιστράτευση συμμετεχόντων ανάλογα. Σε όλα τα πιλοτικά έργα, οι εκπαιδευτές έπρεπε να ασχοληθούν με τα «κυρίαρχα» άτομα - τα άτομα εκείνα που με πολλή ευχαρίστηση μιλούσαν, ιδιαίτερα για τις δικές τους αναμνήσεις ή απόψεις, αλλά ήταν απρόθυμα να ακούσουν τις εμπειρίες ή τις απόψεις άλλων. Αυτό δεν θεωρείται ότι είναι μια αδυναμία της μεθοδολογίας καθότι δεν είναι συνυφασμένη ειδικά με το έργο KC-ΜΕΜ, ή ακόμα και με την εκπαίδευση ενηλίκων ιδιαίτερα, αλλά είναι μια δυσκολία που συναντά κανείς που ηγείται μιας μαθησιακής δραστηριότητας με μια ομάδα ανθρώπων. Οι εταίροι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν σημαντικό για όποιον ηγείται της συνάντησης να έχει τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη διαχείριση της δυναμικής της ομάδας και να διασφαλίσει ότι ο καθένας θα έχει την ευκαιρία να συνεισφέρει. Ο Κύπριος εταίρος διαπίστωσε ότι η εργασία των συμμετεχόντων σε μικρές ομάδες για να προετοιμάσουν μια παρουσίαση περιορισμένου χρόνου, αντί της ανοιχτής συζήτησης, βοήθησε προς αυτό, δηλαδή στη διασφάλιση ότι ο καθένας θα είχε την ευκαιρία να συνεισφέρει. Θεώρησαν επίσης ότι η επιστράτευση συμμετεχόντων με ένα ευρύ φάσμα υποβάθρων και εμπειριών θα συνέτεινε στην αποφυγή της αίσθησης από τους συμμετέχοντες ότι ήταν όλοι εμπειρογνώμονες στο ίδιο θέµα και θα τους βοηθούσε να αναγνωρίσουν ότι είχαν κάτι να µάθουν. 15

Όλοι οι εταίροι αντιμετώπισαν το θέμα της διαχείρισης του χρόνου σε κάποιο στάδιο της διαδικασίας. Μερικές φορές αυτό οφειλόταν στο ότι οι ενήλικες συμμετέχοντες είναι απρόθυμοι να λάβουν οδηγίες ή να εργαστούν με τον τρόπο που ο υπεύθυνος ή ο διδάσκοντας είχε προγραμματιστεί. Και πάλι, αυτό είναι μια πρόκληση που προκύπτει συχνά σε ένα πλαίσιο εκπαίδευσης ενηλίκων. Σε άλλες περιπτώσεις ήταν απλά το ότι οι συμμετέχοντες είχαν συγκεντρώσει πάρα πολλές πληροφορίες για να συζητήσουν στο διαθέσιμο χρόνο. Ο διαχωρισμός των ατόμων σε ομάδες εργασίας ή ο καθορισμός χρονοδιαγράμματος για συζήτηση βοήθησαν να διασφαλιστεί ότι το πρόγραμμα διδασκαλίας συνέχισε να προχωρά. Οι περισσότεροι εταίροι διαπίστωσαν ότι χρειάστηκε να περιορίσουν τον αριθμό των θεμάτων υπό συζήτηση για να μπορέσουν οι συμμετέχοντες να διερευνήσουν πλήρως το θέμα. Ορισμένοι εταίροι διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες ήταν έτοιμοι να συγκεντρώσουν τις αναμνήσεις ή να μάθουν τα «γεγονότα» και όχι να τα αναλύσουν ή να τα ερμηνεύσουν. Ο εταίρος από το Ηνωμένο Βασίλειο συγκεκριμένα, αντιμετωπίζοντας ένα θέμα πέραν της ζώσας μνήμη, διαπίστωσε ότι ορισμένοι από τους συμμετέχοντες ανάμεναν να διδαχθούν «γεγονότα» και «αλήθειες» και όχι την αποκάλυψη διαφορετικών αφηγήσεων για τους εαυτούς τους. Ορισμένες ομάδες συμμετεχόντων ήταν απρόθυμες να δημιουργήσουν μόνιμα ή ημι-μόνιμα προϊόντα από τις μνήμες τους, ή δεν ήθελαν να μοιραστούν τις αναμνήσεις τους με την ευρύτερη κοινότητα. Μερικές φορές οι αναμνήσεις ήταν προσωπικές, ή οι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι δεν θα ήταν αρκετά ενδιαφέρον για την ευρύτερη κοινότητα. Σε άλλες περιπτώσεις, οι συμμετέχοντες δεν αισθάνθηκαν ότι είχαν τις δεξιότητες για να δημιουργήσουν την συμφωνούμενη παραγωγή, ή απλά δεν ενδιαφέρονταν για κάτι τέτοιο. Ανάλογα με το σκοπό του μαθήματος και τις ανάγκες της ομάδας, οι φάσεις 4 και 5 του σχεδίου διδασκαλίας θα μπορούσαν να είναι προαιρετικές αν οι μαθητές δεν αισθάνονται την ανάγκη να δημιουργήσουν και να μοιραστούν την εργασία τους με την κοινότητα. 16

6 Μελέτες περίπτωσης Οι ακόλουθες μελέτες περίπτωσης συνοψίζουν τα έξι πιλοτικά προγράμματα που χρησιμοποιήθηκαν για τον έλεγχο του σχεδίου διδασκαλίας, την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2015. Οι μελέτες περίπτωσης διερευνούνται με περισσότερες λεπτομέρειες, μαζί με φωτογραφίες, στην ιστοσελίδα του έργου, www.kc-mem.eu. Κύπρος Πανεπιστήμιο Frederick, Λευκωσία Το θέμα που επελέγη ήταν η πολιτιστική ζωή των κατοίκων της Λαπήθου, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Οι κάτοικοι της Λαπήθου αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη προς τις περιοχές που ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974 στη Κύπρο και την επακόλουθη κατοχή του 37% του εδάφους του βορειότερου τμήματος του νησιού. Οι στόχοι μάθησης ήταν ως ακολούθως: Να αναπτύξει την κατανόηση των συμμετεχόντων για την ιστορία και την πολιτιστική ζωή των κατοίκων της Λαπήθου, πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Να εισάξει τους συμμετέχοντες στην έννοια της μνήμης, πώς μεταδίδεται και πως είναι κατασκευασμένη. Να διερευνήσει τις υπάρχουσες διαφορές μεταξύ της μνήμης και της ιστορίας της Λαπήθου, πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Να ορίσει τα κριτήρια για την αναζήτηση ποικίλων και σχετικών μνημών της Λαπήθου, πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Να διερευνήσει διάφορες πηγές για τον εντοπισμό των αναμνήσεων. Να προσδιορίσει τα κύρια ευρήματα από τις μνήμες που ανακτήθηκαν. Να δημιουργήσει μια συνεκτική, χρονολογική και ποικιλόμορφη ιστορία της Λαπήθου, πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Να αναπτύξει μια δημιουργική παραγωγή που να αντανακλά τις τοπικές μνήμες και την αφήγηση που κατασκευάστηκε. Να ορίσει, να οργανώσει και / ή να αναπτύξει ένα πλαίσιο ή χώρο για να μοιραστούν οι τοπικές μνήμες με την υπόλοιπη κοινότητα. Ο Κύπριος εταίρος συνεργάστηκε με 14 συμμετέχοντες, 5 άνδρες και 9 γυναίκες, ηλικίας από 56 έως 66+ ετών. Οι περισσότεροι ήταν από την πόλη της Λαπήθου και δήλωσαν ότι ήταν ήδη γνώστες του επιλεγμένου θέματος. Το έργο εκτελέστηκε από προσωπικό του Πανεπιστημίου Frederick, τον εταίρο του έργου, αλλά ο χώρος που επιλέχθηκε ήταν οι εγκαταστάσεις του Δήμου Λαπήθου, όπου οι συμμετέχοντες αισθάνονταν πιο άνετα και οικεία και σε αυτές θα μπορούσαν να έχουν ευκολότερη πρόσβαση. Μια σειρά από μεθόδους διδασκαλίας χρησιμοποιήθηκαν: παρουσιάσεις, συζητήσεις, ατομική και ομαδική εργασία, καθοδηγούμενες δραστηριότητες, τήρηση αναστοχαστικού ημερολογίου. Το δημιουργικό προϊόν έλαβε τη μορφή μιας ιστοσελίδας που τεκμηριώνει τις κοινές μνήμες. 17

Ιταλία Futura, San Giovanni στο Persiceto Ο Ιταλός εταίρος συνεργάστηκε με τον Γοτθικό Σύλλογο για να εφαρμόσει το έργο, στο οποίο συμμετείχαν πέντε άνδρες ηλικίας μεταξύ 40 και 54. Οι συμμετέχοντες ήταν ιστορικοί και ερευνητές που ενδιαφέρονταν για τη διατήρηση της μνήμης και είχαν προηγουμένως εμπλακεί σε εργασία με μνήμη μέσω της μεθοδολογίας του ζωντανού διοράματος. Τα μέλη της ομάδας είχαν διαφορετικά υπόβαθρα και διαφορετική προέλευση, αλλά μοιράζονταν ένα πάθος για την ιστορική έρευνα. Το έργο είχε ως στόχο να ανακτήσει τις αναμνήσεις σχετικά με τους χώρους του Δήμου Fanano, Μόντενα, όπου σημειώθηκαν σημαντικά γεγονότα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα ήταν: Να οικοδομήσει μια αυτο-καθοδηγούμενη διαδρομή χρησιμοποιώντας χάρτες για να ανακαλύψει σημαντικά ιστορικά μνημεία του τοπικού εδάφους που συνδέεται με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Να καταστήσει ικανούς τους ηλικιωμένους να αλληλεπιδρούν με τη νεότερη γενιά της πόλης (όχι μόνο τα σχολεία, αλλά και τα παιδιά των ίδιων των μαρτύρων). Να διευκολύνει τη μεταφορά γνώσης μεταξύ των συμμετεχόντων και την ενδυνάμωση των δεξιοτήτων τους. Το δημιουργικό προϊόν είναι εμπνευσμένο από τη γαλλική Randojeu (www.randojeu.com) και τις αρχές του προσανατολισμού. Περιλαμβάνει μια αυτο-καθοδηγούμενη διαδρομή δομημένη σαν ένα παιχνίδι μέσα από το οποίο οι άνθρωποι θα ανακαλύψουν τοποθεσίες της Fanano του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το παιχνίδι εμπλέκει άτομα ή μικρές ομάδες ακλουθώντας μια διαδρομή χρησιμοποιώντας το χάρτη προσανατολισμού, εξερευνώντας χώρους και κατανοώντας γιατί είναι σημαντικοί μέσω δραστηριοτήτων όπως η αποκρυπτογράφηση ενός μηνύματος, τα σταυρόλεξα και τα σχέδια. Το παιχνίδι είναι διαθέσιμο για τους ανθρώπους της Fanano, αλλά και για τα σχολεία και άλλες ομάδες ως μια διασκεδαστική προσέγγιση στην έρευνα. Πολωνία Πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz, Πόζναν Το μάθημα πραγματοποιήθηκε σε ένα παραδοσιακό χωριό της Πολωνίας στα Καρπάθια Όρη. Το χωριό Łomnica- Zdrój έχει δει ταχεία αλλαγή τα τελευταία χρόνια με τον εκσυγχρονισμό και τη μετανάστευση των νέων που επιλέγουν να ταξιδέψουν και να ζήσουν εκτός των παραδοσιακών κοινοτήτων τους, έτσι ώστε πολλοί κάτοικοι αισθάνονται την ανάγκη να διατηρήσουν τον παλιό τρόπο ζωής τους και τις παραδόσεις. Το μάθημα διοργανώθηκε σε συνεργασία με το κοινοτικό κέντρο του χωριού που έχει ένα ρεκόρ για τη διοργάνωση δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών στην περιοχή. Δουλεύοντας με ένα συνεργάτη ενσωματωμένο στην τοπική κοινότητα στόχευσαν στη στήριξη της βιωσιμότητας του έργου. Το έργο εκπονήθηκε από διδακτορικούς φοιτητές, ένας εκ των οποίων είχε οικογένεια που ζει στο χωριό παρέχοντας απευθείας σύνδεση και συμβάλλοντας στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των συμμετεχόντων και της ομάδας του έργου. Το έργο διεκπεραιώθηκε σε 10 συναντήσεις. 10 συμμετέχοντες εντάχθηκαν αρχικά, αλλά όσο περνούσε ο καιρός, 17 άλλοι ενεπλάκησαν θέλοντας να μοιραστούν τις αναμνήσεις τους. Οι συμμετέχουσες ήταν όλες γυναίκες ηλικίας μεταξύ 36 και 80 ετών. Όλες είχαν ζήσει στο χωριό από τη γέννησή τους σε παραδοσιακά, πολλών γενεών αγροκτήματα. Είχαν επιστρατευτεί από φυλλάδια, αφίσες και από στόμα σε στόμα, κυρίως μέσω της τοπικής εκκλησίας. Οι συμμετέχουσες διατήρησαν επαφή και προώθησαν το έργο χρησιμοποιώντας μια ομάδα στο Facebook. 18

Το έργο επικεντρώθηκε στην τοπική κουζίνα και τα παραδοσιακά φαγητά, ρωτώντας αν οι παραδόσεις και το παραδοσιακό φαγητό είναι ακόµα ζωντανά και τι έχει αλλάξει. Το έργο αποτελεί µέρος ενός ευρύτερου κινήµατος για την προώθηση των παραδοσιακών, τοπικών παραγόµενων τροφίµων και του υγιεινού τρόπου ζωής. Οι συµµετέχοντες ερεύνησαν µια σειρά από διαφορετικά θέµατα σε αυτή την ενότητα. Οι µέθοδοι διδασκαλίας ήταν ποικίλες, αλλά η οµάδα του έργου διαπίστωσε ότι η διαλογική µάθηση ήταν η πιο αποτελεσµατική µέθοδος για τους συµµετέχοντες που ήθελαν να ακουστούν και να εκτιµηθούν οι αναµνήσεις τους. Το δηµιουργικό προϊόν του έργου είναι ένα βιβλίο που τεκµηριώνει τις µνήµες µε συνταγές και ποιήµατα που γράφτηκαν από τους συµµετέχοντες. Σλοβενία Kranj Δημοτική Βιβλιοθήκη Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε από το Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Kranj σε συνεργασία με τον εταίρο του έργου KC-ΜΕΜ,την Δημοτική Βιβλιοθήκη Kranj. Το Πανεπιστήμιο ήταν ενθουσιώδη στο να συμμετάσχει ως εταίρος στην εφαρμογή για να στηρίξει τους δικούς του στόχους γύρω από την ανάπτυξη και την προώθηση της μάθησης των ενηλίκων. Το πανεπιστήμιο επίσης ενέπλεξε μια εταιρεία Τεχνολογιών Πληροφορίας (ΙΤ) που παρέχει εκπαίδευση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, το οποίο ήταν ένα βασικό μέρος του μαθήματος. 12 συμμετέχοντες έλαβαν μέρος στο μάθημα, 7 γυναίκες και 4 άνδρες ηλικίας μεταξύ 50 και 70 ετών. Οι συμμετέχοντες ήταν κυρίως συνταξιούχοι, ωστόσο παρέμεναν ενεργοί πολίτες. Το θέμα, που επιλέχθηκε από τους συμμετέχοντες, ήταν οι κοινοτικές εκδηλώσεις από το 1950 έως το 1970. Οι συμμετέχοντες δεν είχαν καμία επίσημη γνώση του αντικειμένου, αλλά έφεραν τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις τους. Οι στόχοι μάθησης ήταν ως ακολούθως: Να εκπαιδεύσει τους συμμετέχοντες σχετικά με την ιστορία και τις ιστορικές μεθόδους έρευνας. Να αναπτύξει τις δεξιότητες και γνώσεις των συμμετεχόντων στον τομέα της πληροφορικής. Να υποστηρίξει τους μαθητές να αναπτύξουν τη δική τους ταυτότητα σε σχέση με την πατρίδα τους. Να δημιουργήσει ένα ελκυστικό και ευανάγνωστο δημιουργικό προϊόν για κοινή χρήση με την κοινότητα. Το μάθημα παραδόθηκε σε πάνω από 60 ώρες μάθησης με τους συμμετέχοντες να εργάζονται σε δύο ομάδες. Πήραν μέρος σε δύο ώρες ιστορικής εργασίας και δύο ώρες επαγγελματικής εκπαίδευσης κάθε εβδομάδα. Το δημιουργικό προϊόν είναι μια εφημερίδα, την οποία εκτύπωσε η βιβλιοθήκη και μια δημόσια έκθεση στη βιβλιοθήκη η οποία εκτέθηκε κατά το μήνα Σεπτέμβριο για να συμπέσει με τον "Ιστορικό Μήνα" στο δήμο. 19

Ισπανία ARANZADI Κοινωνία Θετικών Επιστημών, Σαν Σεμπαστιάν Η πιλοτική εφαρμογή έλαβε χώρα στην Χώρα των Βάσκων στη πόλη της Segura. Το κύριο θέμα ήταν η δημιουργία του πρώτου σχολείου βασκικής γλώσσας στην Segura προς το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο το 1975. Η εκπαίδευση της βασκικής γλώσσας ήταν παράνομη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έτσι το σχολείο λειτούργησε υπό κάλυψη για μια δεκαετία. 8 ενήλικες συμμετείχαν στο πρόγραμμα, 3 γυναίκες και 5 άνδρες ηλικίας μεταξύ 45 και 60 + ετών. Οι περισσότεροι είχαν εμπλακεί στο σχολείο είτε ως εκπαιδευτικοί, γονείς ή σπουδαστές. Ορισμένοι από τους ερωτηθέντες πλησίασαν κατά τη φάση της εφαρμογής και αργότερα εντάχθηκαν στην ομάδα. Οι στόχοι του έργου ήταν οι εξής: Να συνεργαστεί με τοπικές μνήμες στην Σεγκούρα με ολιστικό τρόπο. Να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με το κύριο θέμα και να δημιουργήσει μια εναλλακτική αφήγηση βασιζόμενη στις συλλεγόμενες αναμνήσεις. Να παραχθεί ένα εργαλείο διάδοσης για τη διάδοση της μεθόδου στις γύρω κοινότητες και να τις ενθαρρύνει να συνεχίσουν την πορεία. Να διευκολύνει την μεταφορά γνώσεων μεταξύ των συμμετεχόντων και την ενδυνάμωση των δεξιοτήτων τους. Το έργο παραδόθηκε σε έξι εβδομάδες, ένα μικρότερο χρονικό διάστημα από ό, τι αναμενόταν αφού ο κύριος συνεργάτης που θα εφάρμοζε και θα υποστήριζε το πρόγραμμα είχε αποτραβηχτεί. Αυτό σημαίνει ότι η επιστράτευση και ο σχεδιασμός με μια νέα ομάδα έπρεπε να συμπυκνωθεί σε ένα μικρότερο χρονικό διάστημα. Οι μέθοδοι διδασκαλίας που χρησιμοποιήθηκαν περιλαμβάνουν τη διαλογική μάθηση, τη μάθηση μέσω της πράξης και την ποιοτική έρευνα. Το δημιουργικό προϊόν του έργου ήταν ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα, το οποίο ερευνήθηκε και παρουσιάστηκε από τους συμμετέχοντες του έργου και μεταδόθηκε από έναν περιφερειακό εταιρικό μέσο μαζικής ενημέρωσης, προσελκύοντας το ενδιαφέρον των τοπικών εφημερίδων. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν να γράψουν το έργο για διάχυσή του στην τοπική κοινότητα. Ηνωμένο Βασίλειο Royal Armouries Museum Το Royal Armouries Museum παρέδωσε το πιλοτικό έργο σε συνεργασία με το πρόγραμμα εκπαίδευσης των ενηλίκων σε τοπικό γυμνάσιο. Το σχολείο επιστράτευσε 14 συμμετέχοντες μέσω της εκτεταμένης λίστας του. Εννέα άνδρες και 5 γυναίκες πήραν μέρος στο σεμινάριο, ηλικίας μεταξύ σαράντα-πέντε και εβδομήντα-πέντε. Οι περισσότεροι ήταν συνταξιούχοι και όλοι είχαν επιτύχει ένα υψηλό επίπεδο τυπικής εκπαίδευσης (συνήθως ένα πτυχίο και / ή επαγγελματική κατάρτιση). Το θέμα που επελέγη ήταν η ιστορία και η μνήμη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το σεμινάριο σχεδιάστηκε για να συμβάλει στο πρόγραμμα εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων του μουσείου για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι συμμετέχοντες είχαν διάφορα επίπεδα προηγούμενης γνώσης που προέρχονται από τυπική και άτυπη εκπαίδευση και έρευνα ιστορίας της οικογένειας. 20

Δύο εκπαιδευτικοί από το μουσείο διεκπεραίωσαν μια σειρά μαθημάτων σε χρονικό διάστημα πέραν των 11 εβδομάδων, αποτελούμενες από 10 εβδομάδες απογευματινών μαθημάτων που πραγματοποιήθηκαν στο σχολείο (δύο ώρες την εβδομάδα) και μια επίσκεψη μισής ημέρας στο μουσείο κατά τη διάρκεια της οποίας οι συμμετέχοντες ανέλυσαν τα εκθέματα και εργάστηκαν με τα αντικείμενο και τις αρχειακές συλλογές. Οι στόχοι του μαθήματος ήταν ως ακολούθως: Να αναπτύξουν γνώσεις και κατανόηση Να εισαγάγει τους μαθητές στην έννοια της μνήμης, πώς μεταδίδεται και πως κατασκευάστηκε. Να μάθουν για τις διαφορετικές πηγές της ιστορίας και της μνήμης. Να εξερευνήσουν την τοπική αφήγηση γύρω από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Να αναπτύξουν δεξιότητες Δημιουργική σκέψη. Κριτική σκέψη. Επικοινωνία. Συνεργασία και ομαδική εργασία. Να παραχθεί ένα δημιουργικό προϊόν για κοινή χρήση με την κοινότητα (μουσειακή έκθεση). Το δημιουργικό προϊόν του προγράμματος είναι μια έκθεση, που δημιουργήθηκε από τους συμμετέχοντες, με τίτλο «Ξεχνάμε;», η οποία εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος τιμάται. Θα εκτίθεται για δύο μήνες από το Νοέμβριο του 2015, ώστε να συμπέσει με εκδηλώσεις για την Ημέρα Μνήμης του Μουσείου. 21

Διάρκεια Ιανουάριος 2014 εκέµβριος 2015 Συντονιστής προγράμματος Aranzadi Society of Sciences (Χώρα των Βάσκων, Ισπανία): medeso@aranzadi.eus Συνεργάτες Frederick University (Κύπρος): n.christodoulou@frederick.ac.cy Futura (Ιταλία): f.ragazzi@cfp-futura.it Adam Mickiewiecz University (Πολωνία): arekmar@amu.edu.pl City Library of Kranj (Σλοβενία): nina.bitenc@mkk.si Royal Armouries (Ηνωμένο Βασίλειο) : tracycraggs@btopenworld.com Σε περίπτωση που ενδιαφέρεστε: www.kc-mem.eu Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση αντικατοπτρίζει τις απόψεις των συγγραφέων και η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για οποιαδήποτε ενδεχόμενη χρήση του περιεχομένου αυτής. Αριθμός προγράμματος: 539781-LLP-1-2013-1-ES-GRUNDTVIG-GMP