ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγικά κείμενα 2. Διαθέσεις του ρήματος Το αντικείμενο 3. Συνοχή ευρύτερου κειμένου 4. Λεξιλόγιο 5. Δραστηριότητες παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου 6. Εργασίες για το σπίτι Ονοματεπώνυμο: 7. Λεξιλογικός πίνακας
1. Εισαγωγικά κείμενα 2 α) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 59: Κείμενο 2, «Να σαι καλά δάσκαλε» 1. Ποια πρόσωπα πρωταγωνιστούν στο κείμενο; Ποια σχέση τα συνδέει; 2. Ερώτηση 1 του σχολικού βιβλίου..... 3. Γιατί ο αφηγητής χαρακτηρίζει «καημένους» τους μαθητές των άλλων τάξεων;.... 4. «Μόλις τελείωνε... κάπως στεναχωρημένο.» Στο απόσπασμα αυτό ποιες λέξεις υπάρχουν στην αρχή των περίοδων λόγου, οι οποίες τις συνδέουν μεταξύ τους;. β) ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, σελίδα 34: Κείμενο 1 [Μεγαλώνουμε] 1. Ποιες δυσκολίες εντοπίζει στο πρόγραμμα του γυμνάσιου η αφηγήτρια;... 2. Ποιο είναι το αγαπημένο της μάθημα και πιο το «χειρότερο»; Με ποια κριτήρια αξιολογεί τα δύο μαθήματα;... 3. σκέφτομαι, στεναχωριέμαι, (2η παράγραφος), συγκεντρώνομαι (3η παράγραφος): Ποιο είναι το υποκείμενο των τριών ρημάτων; Σε ποιο πρόσωπο πηγαίνει η ενέργεια του κάθε ρήματος;...
γ) 3 Τι σατιρίζει το παραπάνω σκίτσο; Συμφωνείς με την άποψη του σκιτσογράφου ή όχι. Να αιτιολογήσεις την άποψή σου. 2. Διαθέσεις του ρήματος α) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 62: «Διαβάζω και γράφω», Ασκήσεις 1, 2 και 3. β) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 63: Άσκηση 4
Μαθαίνω για τη διάθεση του ρήματος και την παθητική σύνταξη... (σχολικό βιβλίο, σελίδα 63) 4 γ) Να υπογραμμίσεις τα ρήματα και να αναγνωρίσεις τη διάθεσή τους: 1. Όποιος ανακατώνεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες. 2. Νηστικό αρκούδι δε χορεύει. 3. Μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά. 4. Όποιος πεινά, στον ύπνο του πολλά καρβέλια βλέπει. 5.Η αλήθεια δεν κρύβεται. 6. Λείπει ο γάτος και χορεύουν τα ποντίκια. 7. Σκυλί που γαβγίζει δε δαγκώνει. 8. Το πονηρό πουλί από τη μύτη πιάνεται. 9. Στον κατήφορο κυλιέται και η χελώνα. 1. 2. 3, 4. 5. 6. 7. 8. 9. ρήματα διάθεση γ) Στις παρακάτω φράσεις να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και αντίστροφα, κάνοντας όποιες αλλαγές χρειάζονται. α) Οι αγωνιστές του 1821 δόξασαν την πατρίδα μας... β) Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με τη θεατρική παράσταση... γ) Ο δήμαρχος της πόλης έδωσε βραβεία στους άριστους μαθητές... δ) Τεράστιες εκτάσεις παραχωρήθηκαν στους ακτήμονες από την πολιτεία... ε) Ο χώρος διαμορφώθηκε και ευπρεπίστηκε από συνεργείο του δήμου.
2. Το αντικείμενο 5 α) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 64: «Διαβάζω και γράφω», Ασκήσεις 1 και 2. β) ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, σελίδα 37: Άσκηση 2. γ) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 65: «Ακούω και μιλώ», Άσκηση 2. δ) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 66: «Διαβάζω και γράφω», Άσκηση 2. Μαθαίνω για τα μεταβατικά και τα αμετάβατα ρήματα... (βιβλίο, σελίδα 65) Μαθαίνω για το αντικείμενο και τα μονόπτωτα και δίπτωτα ρήματα... (βιβλίο, σελίδα 66 67) ε) Με τα παρακάτω ρήματα να σχηματίσετε φράσεις που να περιέχουν σύστοιχο αντικείμενο. α) ζω, β) παίζω, γ) γράφω, δ) χορεύω, ε) λέγω Ζω άνετη ζωή. στ) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 68: Κείμενο 7, Άσκηση 4. 3. Συνοχή ευρύτερου κείμενου α) Κάποιος ανακάτεψε τις προτάσεις και τις περιόδους που ακολουθούν. Προσπαθήστε να τις ξαναβάλετε στη σωστή σειρά, σημειώνοντας τους αριθμούς σε χώρο που δίδεται στη συνέχεια, ώστε να προκύψει το κείμενο «Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο».
1) Στο δεύτερο σχολείο, τη σχολή του γραμματιστή, που ήταν αντίστοιχο με τις ανώτερες τάξεις του σημερινού δημοτικού και τις πρώτες του γυμνασίου, φοιτούσαν μόνο αγόρια. 2) Οι Βυζαντινοί έδιναν μεγάλη σημασία στη μόρφωση των παιδιών του. 3) Στις ανώτερες σχολές δίδαξαν και διακρίθηκαν σημαντικοί δάσκαλοι, όπως ο Φώτιος, ο Λέων ο Μαθηματικός και στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου ο Μανουήλ Χρυσολωράς, ο Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων), ο Βησσαρίων κ.ά. 4) Στο Βυζάντιο υπήρχαν, όπως και σήμερα, τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης. 5) Υπήρχαν ακόμη και σχολεία επαγγελματικές σχολές θα τις λέγαμε σήμερα που προετοίμαζαν τα παιδιά για διάφορα επαγγέλματα, όπως του ψάλτη, του καλλιγράφου, του συμβολαιογράφου κτλ. 6) Η μόρφωση στο Βυζάντιο ολοκληρωνόταν στα πανεπιστήμια, που προετοίμαζαν τους ανώτερους κρατικούς λειτουργούς και στην Πατριαρχική σχολή, που ήταν ανώτερη Θεολογική σχολή και προετοίμαζε άτομα για τα αξιώματα της εκκλησίας. 7) Πολλοί απ αυτούς, μετά την άλωση, πήγαν και δίδαξαν σε πανεπιστήμια της δυτικής Ευρώπης. Εκεί μετέφεραν τις γνώσεις τους και το πνεύμα του ανθρωπισμού από το βυζάντιο. Αυτό ήταν η αρχή για μια νέα άνθηση του πολιτισμού, της Αναγέννησης, όπως ονομάστηκε. 8) Πλούσιοι και φτωχοί έστελναν τα παιδιά τους στα σχολεία, που είχαν ιδρύσει η Πολιτεία και η Εκκλησία. 9) Η φοίτηση εδώ διαρκούσε τέσσερα χρόνια και διδάσκονταν γραμματική, ορθογραφία, ιστορία, μυθολογία, φιλοσοφία, ρητορική, μαθηματικά, γεωγραφία και αστρονομία. Διάβαζαν Όμηρο και άλλους αρχαίους συγγραφείς, ακόμη και κωμωδίες του Αριστοφάνη. Στο σχολείο του γραμματιστή δε γινόταν διδασκαλία θρησκευτικών μαθημάτων. Τα θρησκευτικά διδάσκονταν κυρίως από μοναχούς στα σχολεία των μοναστηριών ή στις ιερατικές σχολές που προετοίμαζαν τους κληρικούς. 10) Τα πρώτα γράμματα τα παιδιά τα μάθαιναν στο δημοτικό, το σχολείο των ιερών γραμμάτων, όπως το ονόμαζαν. Οι μαθητές πήγαιναν σ αυτό σε ηλικία 5 χρονών και η φοίτηση διαρκούσε τρία χρόνια. Εκεί μάθαιναν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, ωδική και θρησκευτικά. Στο βυζαντινό σχολείο επικρατούσε θρησκευτικό πνεύμα. Για αναγνωστικά χρησιμοποιούνταν το Ψαλτήρι, την Παλαιά Διαθήκη και την Καινή Διαθήκη. Με βάση ποια κριτήρια εργαστήκατε; Εξηγήστε το σκεπτικό σας (προφορικά). 6 Μαθαίνω για τη συνοχή ευρύτερου κειμένου... (σχολικό βιβλίο, σ. 69) Αλληλουχία είναι η ομαλή μετάβαση από τη μια σκέψη στην άλλη, από τη μια ιδέα στην άλλη, αλλά ο τρόπος οργάνωσης των ιδεών αυτών σε παραγράφους, ώστε το κείμενό μας να έχει σαφές και λογικό νόημα.
Η αλληλουχία επιτυγχάνεται: α) με το σαφή και ευδιάκριτο χωρισμό του κειμένου σε παραγράφους. β) με την τήρηση της βασικής δομής: πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος. γ) με τη διάταξη των ιδεών / πληροφοριών με σειρά: - λογική στα επιχειρηματολογικά κείμενα (π.χ. θέση αιτιολόγηση, αίτιο αποτέλεσμα). - χρονική στα αφηγηματικά κείμενα (αφού η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο). - τοπική στα περιγραφικά κείμενα (αφού η περιγραφή οργανώνεται με άξονα το χώρο). Συνοχή είναι ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων, των περιόδων και των παραγράφων μεταξύ τους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται νοηματική συνέχεια στο κείμενο. Δηλαδή η συνοχή λειτουργεί υποβοηθητικά προς την αλληλουχία. Η συνοχή σ ένα κείμενο επιτυγχάνεται κυρίως με συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν: α) Επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, εξηγώντας, μια ερμηνεία είναι, ειδικότερα, πιο συγκεκριμένα κ.λπ. β) Αντίθεση / Εναντίωση: εξάλλου, εντούτοις, όμως, ενώ, αν και, ωστόσο, αντίθετα, παρ όλα αυτά κ.λπ. γ) Συμπέρασμα: λοιπόν, επομένως, ώστε, άρα, συμπερασματικά, με αποτέλεσμα κ.λπ. δ) Χρόνο (χρονική σειρά): μετά, ύστερα, αργότερα, πριν, όταν, αφού, αφότου, από τότε που, στο μεταξύ, κατά τη διάρκεια, την ίδια στιγμή κ.λπ. ε) Τόπο: επάνω, κάτω, εδώ, εκεί, στο πλάι, πέρα, δεξιά, αριστερά κ.λπ. στ) Αιτία: επειδή, εφόσον, γιατί, μια και, λόγω του ότι, εξαιτίας, ο λόγος είναι, η αιτία είναι, αυτό οφείλεται κ.λπ. ζ) Παράδειγμα: π.χ, λ.χ., για παράδειγμα, όπως κ.λπ. η) Σύγκριση: παρόμοια, με παρόμοιο τρόπο, αντίστοιχα, όπως, ανάλογα, το ίδιο συμβαίνει κ.λπ. θ) Προσθήκη: επίσης, επιπλέον, ακόμη, επιπρόσθετα, συμπληρωματικά, εξάλλου κ.λπ. ι) Απαρίθμηση: Αρχικά, κατ αρχάς, κατά πρώτον, στη συνέχεια κ.λπ. ια) Έμφαση: ιδιαίτερα, μάλιστα, κυρίως, είναι αξιοσημείωτο, είναι σημαντικό, πρέπει να τονίσουμε, αξίζει να τονιστεί / να υπογραμμιστεί κ.λπ. ιβ) Όρο / προϋπόθεση: με τον όρο, με την προϋπόθεση, σ αυτή την περίπτωση, στην περίπτωση που κ.λπ. ιγ) Βεβαίωση ή πιθανότητα: βέβαια, ασφαλώς, αναμφίβολα, προφανώς, κατά γενική ομολογία, είναι αλήθεια ότι, είναι γενικά αποδεκτό, ίσως, μάλλον, πιθανόν, κατά πάσα πιθανότητα κ.λπ. 7 β) Διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί. Πώς εξασφαλίζεται η αλληλουχία και η συνοχή του κειμένου;
Μάλλον απογοητευτικά για τις επιδόσεις των 15άρηδων της Ελλάδας υπήρξαν στα στοιχεία της ετήσιας έρευνας του ΟΑΣΑ, που δόθηκαν στη δημοσιότητα πριν από λίγες μέρες. Στοιχεία που τους φέρνουν στον πάτο της κατάταξης ανάμεσα στους μαθητές 27 χωρών του ΟΑΣΑ. Με μια περίεργη όμως με πρώτη ματιά αντίφαση: Ενώ τους καταλογίζεται «λειτουργικός αναλφαβητισμός» και «έλλειψη κατανόησης κειμένων και αφομοίωσης εννοιών», αναφέρεται ότι είναι οι περισσότερο φορτωμένοι με μαθήματα στο σπίτι, ενώ συγκαταλέγονται στους πρώτους όσον αφορά την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Τι μπορεί να σημαίνουν αυτά τα στοιχεία; Τα πιθανότερο με κάθε επιφύλαξη ότι τα παιδιά βαριούνται τα σχολικά μαθήματα, ιδιαίτερα όταν ο εκπαιδευτικός δεν είναι σε θέση να τα κάνει ελκυστικά. Η δε σχολική εργασία στο σπίτι είναι ό, τι χειρότερο μπορεί να τους προκύψει, ειδικότερα στους καιρούς μας, καθώς τους διεκδικούν λογής πειρασμοί: τηλεόραση, διαδίκτυο, έξοδοι (και, κατά τεκμήριο, καθόλου εξωσχολικά βιβλία). Βάλτε και το γεγονός ότι δεν αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των παλαιότερων (τιμωρίες, το φάσμα μιας στερημένης, λόγω αγραμματοσύνης, ζωής κ.ά.). Όσον αφορά τις ξένες γλώσσες, υπάρχει εξήγηση: Και στην έσχατη παρέα πλέον δεν γίνονται αποδεκτοί, αν δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσουν σε μια ξένη γλώσσα και κυρίως την αγγλική. Τα υπόλοιπα (ή και όλα μαζί) έχουν σχέση με την εικονολατρική εποχή μας και το γεγονός ότι, ιδιαίτερα σ έναν τόπο σαν τον δικό μας, με τα πρότυπα που πλασάρονται, μετρούν περισσότερο η καπατσοσύνη, το θράσος, οι γνωριμίες, η αντίληψη να ζήσουμε όσο γίνεται καλύτερα, δουλεύοντας όσο γίνεται λιγότερο αν δεν μπορούμε να το αποφύγουμε τελείως. Δ. Γκιώνης. ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ:....... ΣΥΝΟΧΗ:.... 4. Λεξιλόγιο 8 α) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 70: «Λεξιλόγιο», Άσκηση 1. β)
9 γ)
5. Δραστηριότητες για την παραγωγή λόγου 10 α)
11 β) ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, σελίδες 37 38: Κείμενο 3 [Πώς θέλουμε ένα σύγχρονο σχολείο;] 1. Ποια αλλαγή στο ελληνικό σχολείο προτείνεται στην πρώτη παράγραφο;... 2. Ποια είναι η άποψη της συγγραφέα για τις εξετάσεις; Συμφωνείς μαζί της; Να αιτιολογήσεις τη θέση σου...... 3. Μπορεί η τεχνολογία να βοηθήσει στην εκπαίδευση; Ποια είναι η επιχειρηματολογία του κείμενου και ποια η άποψή σου;.....
γ) ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ, σελίδα 61: Κείμενο 4 [Οι νέες τεχνολογίες θα αλλάξουν την εκπαίδευση] 1. Ερωτήσεις 1 και 2 του σχολικού βιβλίου....... 12 6. Εργασίες για το σπίτι 1η Εργασία για το σπίτι Ημερομηνία:... Βαθμολογία:.../ 20 (4 ερωτήσεις * 5 μονάδες = 20) Να γράψεις τις απαντήσεις σου στο τετράδιο της Γλώσσας.
13
2η Εργασία για το σπίτι Ημερομηνία:... Βαθμολογία:.../ 20 14 1. Στο κείμενο που ακολουθεί να υπογραμμίσετε μόνον τα ρήματα που έχουν ενεργητική διάθεση: [5 μονάδες] Όταν ήμουν μικρό παιδί, μου είχαν πει πως κάθε χρόνο, τη νύχτα των Χριστουγέννων, βλέπει κανείς ν ανατέλλει και να οδεύει αργά μέσα στην κρύα απεραντοσύνη του χειμωνιάτικου ουρανού ένα άστρο «το πιο μεγάλο και πιο λαμπρό απ όλα τ άλλα τ ουρανού», που είναι οδηγητικό άστρο των Μάγων. Κι από τότε κάθε χριστουγεννιάτικη νύχτα, στεκόμουν ώρα πολλή στο παράθυρο της φωτογωνιάς μας, καρτερώντας με λαχτάρα την εξαίσια εμφάνισή του στο σκοτεινό ουρανό. Ο ύπνος όμως έκλεινε πάντα τα παιδικά μου βλέφαρα «πριν από την ώρα», όπως με βεβαίωναν. - Πέρασε το άστρο, μητέρα; ρωτούσα το πρωί. - Πέρασε, παιδί μου, αλλά εσένα σε είχε πάρει ο ύπνος, μου απαντούσε στερεότυπα. (Κ. Ουράνης, Το άστρο της νύχτας των Χριστουγέννων) 2. Να μετατρέψεις την παθητική σύνταξη σε ενεργητική και να υπογραμμίσεις το ποιητικό αίτιο σε κάθε παράδειγμα. [9 μονάδες]... 3. Να αναγνωρίσετε το έμμεσο και το άμεσο αντικείμενο στις παρακάτω φράσεις: [6 μονάδες]
α) Μας έριξε στάχτη στα μάτια. β) Σας τους σύστησαν; γ) Μας τους έδειξε. δ) Τα αυτοκίνητα τον γέμισαν σκόνη. ε) Φόρτωσε το αμάξι σανό. στ) Τους εξέτασε ιστορία. ζ) Μας διηγήθηκε τι συνέβη. η) Του επιτρέψαμε να περάσει. θ)τους το ομολόγησε. ι) Τον κέρασα κρασί. 15 3η Εργασία για το σπίτι Ημερομηνία:... Βαθμολογία:.../ 20 [7 μονάδες]
16 3) [6 μονάδες] [7 μονάδες]
17 7. Λεξιλογικός πίνακας Καθώς διαβάζεις τα κείμενα της ενότητας προσπάθησε να σημειώνεις στον πίνακα που ακολουθεί λέξεις που μπορούν να αξιοποιηθούν στη γραπτή ανάπτυξη ενός θέματος για το σχολείο. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ/ΜΕΤΟΧΕΣ ΡΗΜΑΤΑ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ