ΑΝΔΜΔΤΛΟΓΗΑ / ΔΡΠΖ ΕΩΣΖΡΑ Η αλεκεπινγηά είλαη κηα νμεία ηνγελήο λόζνο, κε ραξαθηεξηζηηθό εμάλζεκα, πνπ πξνθαιείηαη από ηνλ ηό ηεο αλεκεπινγηάο- έξπεηα δσζηήξα (VZV), ν νπνίνο αλήθεη ζηελ νηθνγέλεηα ησλ εξπεηνηώλ. Ο έξπεο δσζηήξαο είλαη κηα λόζνο πνπ ραξαθηεξίδεηαη από ηνπηθέο εθδειώζεηο θαη νθείιεηαη ζε αλαδσπύξσζε ηνπ ηνύ VZV πνπ κεηά ηελ πξσηνπαζή ινίκσμε παξακέλεη ζηα παξαζπνλδπιηθά γάγγιηα. Κλινικές εκδηλώζεις Αλεκεπινγηά - Ήπηα πξόδξνκα ζπκπηώκαηα κπνξεί λα πξνεγνύληαη ηεο έθζπζεο ηνπ εμαλζήκαηνο. Οη ελήιηθεο κπνξεί λα εκθαλίζνπλ ππξεηό θαη αδηαζεζία 1 κε 2 εκέξεο πξηλ ηελ εκθάληζε ηνπ εμαλζήκαηνο ζε αληίζεζε κε ηα παηδηά ζηα νπνία ην εμάλζεκα απνηειεί ζπρλά ηελ αξρηθή εθδήισζε ηεο λόζνπ. Τν εμάλζεκα είλαη γεληθεπκέλν, θλεζκώδεο, κε ηαρεία εμάπισζε. Αξρηθά εκθαλίδεηαη σο θειηδνβιαηηδώδεο θαη ζηαδηαθά κεηαηξέπεηαη ζε θπζαιηδώδεο κε βιάβεο, δηακέηξνπ 1-4 mm, ελώ ζην ηέινο εθειθηδνπνηείηαη. Τν εμάλζεκα εκθαλίδεηαη αξρηθά ζην θεθάιη (θαη ζην ηξηρσηό), εμαπιώλεηαη ζηνλ θνξκό θαη ζην ππόινηπν ζώκα. Φαξαθηεξηζηηθό ηνπ εμαλζήκαηνο είλαη νη δηαδνρηθέο, εθζύζεηο γηα αξθεηέο εκέξεο κε απνηέιεζκα λα παξαηεξνύληαη ηαπηόρξνλα βιάβεο ζε δηαθνξεηηθά ζηάδηα. Βιάβεο κπνξεί λα εκθαληζηνύλ θαη ζηνλ βιελλνγόλν ηνπ ξηλνθάξπγγα, ηνπ αλαπλεπζηηθνύ ζπζηήκαηνο, ηνπ θόιπνπ, ηνπ επηπεθπθόηα θαη ηνπ θεξαηνεηδνύο. Οη ελήιηθεο ζπλήζσο εκθαλίδνπλ κηα πην βαξηά θιηληθή εηθόλα ηεο λόζνπ θαη έρνπλ απμεκέλν θίλδπλν επηπινθώλ. Η θιηληθή εηθόλα ζηα πγηή παηδηά είλαη ζπλήζσο ήπηα, ραξαθηεξηδόκελε από αδηαζεζία, θλεζκό θαη ππξεηό γηα 2-3 εκέξεο. Παηδηά κε αλνζνθαηαζηνιή όπσο ιέκθσκα,ιεπραηκία, ινίκσμε από ηνπ ηό HIV, κπνξεί λα αλαπηύμνπλ ζνβαξή κνξθή ηεο λόζνπ ραξαθηεξηδόκελε από πςειό ππξεηό, εθηεηακέλν θιπθηαηλώδεο εμάλζεκα θαη πςειό θίλδπλν επηπινθώλ. (1) Έξπεο δσζηήξαο Τμήμα Επιδημιολογικήσ Επιτήρηςησ και Παρέμβαςησ - Η θιηληθή εηθόλα ραξαθηεξίδεηαη από ηελ εκθάληζε εμαλζήκαηνο ην νπνίν είλαη θπζαιηδώδεο, ζε εξπζεκαηώδε βάζε, κε ηαηληνεηδή θαηαλνκή θαηά κήθνο 1-3 1
δεξκνηνκίσλ. Σπρλά νη βιάβεο ζπλνδεύνληαη από έληνλν άιγνο θαη παξαηζζεζίεο ηνπηθά. Πεξίπνπ 15% ησλ αζζελώλ κε έξπεηα δσζηήξα παξνπζηάδνπλ άιγνο θαη παξαηζζεζία ζηα πξνζβιεζέληα δεξκνηόκηα γηα ηνπιάρηζηνλ αξθεηέο εβδνκάδεο θαη κεξηθέο θνξέο κόληκα (κεζεξπεηηθή λεπξαιγία). Η επίπησζε ηνπ έξπεηα δσζηήξα θαη ηεο κεζεξπεηηθήο λεπξαιγίαο απμάλεη κε ηελ ειηθία. Αλνζνθαηεζηαικέλα άηνκα θαη άηνκα κε HIV ινίκσμε παξνπζηάδνπλ απμεκέλν θίλδπλν γηα εκθάληζε έξπεηα δσζηήξα. Λνίκσμε από VZV θαηά ηελ ελδνκήηξηα δσή, βξέθε θαη παηδηά πνπ λόζεζαλ από αλεκεπινγηά ζηα πξώηα ρξόληα ηεο δσήο θαζώο θαη αλνζνθαηεζηαικέλα παηδηά έρνπλ απμεκέλε πηζαλόηεηα λα παξνπζηάρνπλ έξπεηα δσζηήξα ζην απώηεξν κέιινλ. (2) Παθογόνο Ο ηόο ηεο αλεκεπινγηάο- έξπεο δσζηήξ (VZV), είλαη DNA ηόο, ν νπνίνο αλήθεη ζηελ νηθνγέλεηα ησλ εξπεηνηώλ. Ο VZV έρεη ηελ δπλαηόηεηα, όπσο θαη νη ππόινηπνη εξπεηντνί, λα παξακέλεη ζηνλ νξγαληζκό, κεηά από ηελ αξρηθή ινίκσμε, ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε. Τποδότα Μόλν ν άλζξσπνο. Παθογένεια Ο VZV εηζέξρεηαη ζηνλ αλζξώπηλν νξγαληζκό κέζσ ηνπ αλαπλεπζηηθνύ ζπζηήκαηνο θαη ηνπ επηπεθπθόηα. Ο ηόο πηζηεύεηαη πσο πνιιαπιαζηάδεηαη ζην ζεκείν εηζόδνπ, ζηελ πεξηνρή ηνπ ξηλνθάξπγγα θαη ηνπο επηρώξηνπο ιεκθαδέλεο. Άξρηθα πξνθαιείηαη ηαηκία 4-6 εκέξεο κεηά ηελ κόιπλζε. Ο ηόο κεηέπεηηα κεηαθέξεηαη θαη ζε άιια όξγαλα, όπσο ην ζπθώηη, ν ζπιήλαο θαη ηα αηζζεηήξηα γάγγιηα, όπνπ πνιιαπιαζηάδεηαη ζε δεύηεξε θάζε θαη πξνθαιείηαη δεπηεξνγελήο ηαηκία κε εκθαλή ινίκσμε ηνπ δέξκαηνο. Ο ηόο είλαη δπλαηόλ λα θαιιηεξγεζεί ζηα κνλνπύξελα θύηηαξα ελόο πξνζβεβιεκέλνπ αηόκνπ από 5 εκέξεο πξηλ εώο 1-2 εκέξεο κεηά ηελ εκθάληζε ηνπ εμαλζήκαηνο. (1) Δπιδημιολογία Σηελ ρώξα καο επηηεξείηαη κόλν ε αλεκεπινγηά κε επηπινθέο. Τόζν ε αλεκεπινγηά όζν θαη ν έξπεηαο δσζηήξαο εκθαλίδνληαη ζε παγθόζκηα θιίκαθα. Σηηο εύθξαηεο ρώξεο, ηνπιάρηζηνλ ην 90% ηνπ πιεζπζκνύ έρεη λνζήζεη από αλεκεπινγηά έσο ηελ ειηθία ησλ 15 εηώλ, θαη ηνπιάρηζηνλ ην 95% ησλ λεαξώλ ελειίθσλ. Η αλεκεπινγηά ζε απηέο ηηο ρώξεο εκθαλίδεηαη πην ζπρλά ηελ ρεηκεξηλή πεξίνδν θαη ζηελ αξρή ηεο άλνημεο. Η επηδεκηνινγία ηεο αλεκεπινγηάο ζηηο ηξνπηθέο ρώξεο δηαθέξεη από εθέηλε ησλ εύθξαησλ ρσξώλ, κε ηελ κεγαιύηεξε αλαινγία ησλ πεξηπηώζεσλ λα εκθαλίδεηαη κεηαμύ ησλ ελειίθσλ. Η επηδεκηνινγία ηνπ έξπεηα δσζηήξα πεξηγξάθεηαη πην ζπρλά ζηηο αλεπηπγκέλεο ρώξεο εθεί όπνπ ε λόζνο εκθαλίδεηαη πην ζπρλά ζε αλζξώπνπο άλσ ησλ 50 εηώλ. (2) Σρόπος μεηάδοζης Από άηνκν ζε άηνκν κε άκεζε επαθή, αεξνγελώο ή κε ζηαγνλίδηα θαη εθθξίζεηο ηνπ αλαπλεπζηηθνύ ζπζηήκαηνο αζζελώλ ή εθθξίζεηο από ηηο δεξκαηηθέο βιάβεο αηόκσλ κε 2
αλεκεπινγηά ή έξπεηα δσζηήξα.με έκκεζε επαθή κέζσ αληηθεηκέλσλ κνιπζκέλσλ από εθθξίζεηο ησλ βιελλνγόλσλ ή ησλ δεξκαηηθώλ βιαβώλ πξνζβεβιεκέλσλ αηόκσλ. (2, 3) Περίοδος μεηαδοηικόηηηας Η πεξίνδνο κεηαδνηηθόηεηαο εθηείλεηαη από 1-2 εκέξεο πξηλ ηελ εκθάληζε ηνπ εμαλζήκαηνο έσο θαη 4-5 εκέξεο κεηά, ή κέρξη νη βιάβεο λα ζρεκαηίζνπλ εθειθίδεο. Τα αλνζνθαηεζηαικέλα άηνκα κε αλεκεπινγηά είλαη πηζαλώο κεηαδνηηθά θαζ όιε ηελ δηάξθεηα πνπ εκθαλίδνληαη λέεο βιάβεο. Η αλεκεπινγηά ζεσξείηαη εμαηξεηηθά κεηαδνηηθή λόζνο, ηδηαίηεξα ζην πξώηκν ζηάδην ηεο. Δίλαη ιηγόηεξν κεηαδνηηθή από ηελ ηιαξά αιιά πεξηζζόηεξν από ηελ εξπζξά θαη ηελ παξσηίηηδα. Ο δείθηεο κεηαδόηηθόηεηαο δεπηεξνγελνύο πξνζβνιήο ζε επίλνζα άηνκα ηνπ ζηελνύ πεξηβάιινληνο θπκαίλεηαη από 61%-100%. Ο έξπεο δσζηήξαο αληίζεηα ραξαθηεξίδεηαη σο λόζνο κεησκέλεο κεηαδνηηηθόηεηαο. Μόλν ην 20% ησλ νξναξλεηηθώλ αηόκσλ ζηελ αλεκεπινγηά εκθαλίδνπλ ηελ λόζν όηαλ εθηεζνύλ ζε άηνκα κε έξπεηα δσζηήξα. (1,3,4) Υρόνος επώαζης 2-3 εβδνκάδεο, ζπλήζσο 14-16 εκέξεο. Ο ρξόλνο επώαζεο κπνξεί λα είλαη παξαηεηακέλνο κεηά από παζεηηθή αλνζνπνίεζε ζηνλ VZVθαη θαηά ηελ αλνζναλεπάξθεηα. (2,3) Γιάγνφζη Η εξγαζηεξηαθή δηάγλσζε δελ ήηαλ επηβεβιεκέλε ζαλ εμέηαζε ξνπηίλαο θαζώο ε θιηληθή εηθόλα ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο είλαη ηππηθή θαη αλαγλσξίζηκε από έκπεηξν θιηληθό γηαηξό. Η επίπησζε ηεο αλεκεπινγηάο έρεη ειαησζεί ζαλ απνηέιεζκα ηεο θαζηέξσζεο ππνρξεσηηθνύ εκβνιηαζκνύ. Απηό έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ ειάησζε ηεο εκπεηξίαο ησλ θιηληθώλ γηαηξώλ ζηελ δηάγλσζε ηεο αλεκεπινγηάο πξάγκα ην νπνίν νδήγεζε ζε αύμεζε ηεο αλάγθεο γηα εξγαζηεξηαθή επηβεβαίσζε ηεο αλεκεπινγίαο. Η PCR είλαη ε εμέηαζε εθινγήο γηα ηελ δηάγλσζε ηεο αλεκεπινγηάο. Ο ηόο VZV κπνξέη επίζεο λα απνκνλσζεί ζε θαιιηέξγεηα παξά ην γεγνλόο όηη ε κέζνδνο είλαη ιηγόηεξν επαίζζεηε θαη απαηηεί αξθεηέο εκέξεο γηα λα έρνπκε απνηιειεζκα. Η πην ζπρλή πεγή απνκόλσζεο ηνπ ηνύ είλαη ην πγξό θπζαιίδαο ηεο αλεκεπινγίαο. Υπάξρνπλ ηερληθέο πνπ επηηξέπνπλ ηελ δηάθξηζε κεηαμύ άγξηνπ ηνύ θαη ηνύ ηνπ εκβνιίνπ. Μέζνδνη ηαρείαο δηάγλσζεο ελδείθλπληα ζε ζνβαξέο πεξηπηώζεηο αλεκεπινγηάο παν απαηηείηαη άκεζε έλαξμε αληητθήο ζεξαπείαο. Η κέζνδνο αλίνρλεπζεο κε RT PCR είλαη επξέσο δηαδεδνκέλε θαη είλαη ε πην επαίζζεηε θαη εηδηθή κέζνδνο από απηέο πνπ έρνπκε ζηελ δηάζεζή καο. Τν απνηέιεζκα είλαη γλσζηό κέζα ζε ιίγεο ώξεο. Δλαιιαθηηθά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ε κέζνδνο άκεζνπ αλνζνθζνξηζκνύ (DFA) παξ όιν πνπ είλαη ιηγόηεξν επαίζζεηε θαη πην δύζθνιε ζην ρεηξηζκό ηνπ δείγκαηνο. Η βέιηηζηε ζπιινγή δείγκαηνο πξνθύπηεη κε αλαξξόθεζε ηεο θπζαιίδαο θαη θαηόπηλ ιήςε επηρξίζκαηνο από ηελ βάζε ηεο κε ζηπιεό από polyester. Γείγκαηα κπνξνύλ επίζεο λα ιεθζνύλ από ξηλνθαξπγγηθέο εθθξίζεηο, ζάιην, αίκα, νύξα, βξνγρηθό έθπιπκα θαη ENY αιιά απνηεινύλ ιηγόηεξν αμηόπηζηεο πεγέο ζε ζρέζε κε ηηο δεξκαηηθέο βιάβεο. 3
Τν ηζηνξηθό λόζεζεο από αλεκεπινγηά είλαη αμηόπηζηε έλδεημε αλνζίαο ζηνλ ηό VZV θαζώο ην εμάλζεκα είλαη αλαγλσξίζκν θαη ππνθιηληθέο πεξηπηώζεηο είλαη αζπλήζεηο.έηζη ζηα παηδηά νη νξνινγηθέο δνθηκαζίεο γεληθά δελ ρξεζηκνπνηνύληαη. Όκσο κπνξεί λα είλαη ρξήζηκεο ζε πξνγξάκκαηα εκβνιηαζκνύ ελειίθσλ. Υπάξρεη πνηθηιία νξνινγηθώλ κεζόδσλ γηα ηελ αλίρλεπζε αληηζσκάησλ έλαληη ηνπ VZV πνπ πεξηιακβάλνπλ ηελ ζπγθνιιεηηλναληίδξαζε (latex agglutination, LA) θαη ηελ αλνζνελδπκηθή κέζνδν ELISA πνπ δελ είλαη ηδηαηηέξσο επαίζζεηε γηα αλίρλεπζε νξνκεηαηξνπήο από ην εκβόιην αιιά είλαη επαίζζεηε γηα αλίρλεπζε επίλνζσλ αηόκσλ ζην VZV. Καη νη δύν κέζνδνη είλαη ρξήζηκεο γηα έιεγρν αλνζίαο ζηελ αλεκεπινγηά. Ο ηίηινο αληηζσκάησλ κεηά ηνλ εκβνιηαζκό είλαη ζπλήζσο ρακειόηεξε ζε ζρέζε κε απηόλ κεηά ηελ θπζηθή λόζεζε. Οξνινγηθόο έιεγρνο ξνπηίλαο κεηά από εκβνιηαζκό δελ ζπληζηάηαη δηόηη ππάξρεη πηζαλόηεηα ςεπδώο αξλεηηθνύ απνηειέζκαηνο. Γηα ηελ δηάγλσζε νμείαο ινίκσμεο νξνινγηθή επηβεβαίσζε πεξηιακβάλεη ζεκαληηθή αύμεζε ησλ IgM αληηζσκάησλ κε κηα από ηηο πξναλαθεξζήζεο νξνινγηθέο κεζόδνπο. Σε πεξίηπησζε πςεινύ ηίηινπ IgG αληηζσκάησλ ζπρλά ηα IgM αληηζώκαηα είλαη ςεπδώο αξλεηηθά. (1,5) Δπιπλοκές Αλεκεπινγηά Η αλεκεπινγηά απνηειεί γεληθώο ήπηα ζπλήζσο απηνπεξηνξηδόκελε λόζν. Όκσο είλαη δπλαηόλ λα ζπλνδεύεηαη θαη από επηπινθέο. Η δεπηεξνπαζήο βαθηεξηαθή ινίκσμε ησλ δεξκαηηθώλ βιαβώλ από ζηαθπιόθνθθν ή ζηξεπηόθνθθν είλαη ε πην ζπρλή επηπινθή. Πλεπκνλία ηνγελνύο ζπλήζσο ή θαη βαθηεξηαθήο αηηηνινγίαο απαληάηαη πην ζπρλά ζε βξέθε θάησ ηνπ 1 έηνπο. Δπηπινθέο από ην θεληξηθό λεπξηθό ζύζηεκα πνηθίινπλ από άζεπηε κεληγγίηηδα έσο εγθεθαιίηηδα. Τν ζύλδξνκν Reye απνηειεί ζπάληα επηπινθή ηεο αλεκεπινγηάο (θαη ηεο γξίπεο) θαη εκθαλίδεηαη ζρεδόλ απνθιεηζηηθά ζε παηδηά ηα νπνία έιαβαλ αζπηξίλε θαηά ηελ νμεία θάζε ηεο λόζνπ. Σπάληεο επηπινθέο απνηεινύλ ε εγθάξζηα κπειίηηδα, ην ζύλδξνκν Guillain- Barre, ε ζξνκβνπελία, ε αηκνξξαγηθή αλεκεπινγηά, ε θεξαπλνβόινο πνξθύξα, ε ζπεηξακαηνλεθξίηηδα, ε κπνθαξδίηηδα, ε αξζξίηηδα, ε νξρίηηδα, ε ξαγνεηδίηηδα, ε ηξίηηδα θαη ε επαηίηηδα. Ο θίλδπλνο εκθάληζεο επηπινθώλ από αλεκεπινγηά απμάλεη κε ηελ ειηθία.. Οη επηπινθέο είλαη ιηγόηεξν ζπάληεο κεηαμύ πγηώλ παηδηώλ. Τα αλνζνθαηεζηαικέλα άηνκα παξνπζηάδνπλ απμεκέλν θίλδπλν ζηελ δηάδνζε ηεο λόζνπ. Απηά ηα άηνκα είλαη δπλαηόλ λα παξνπζηάζνπλ πνιπνξγαληθή ζπκκεηνρή θαη ε λόζνο λα εμειηρζεί ζε θεξαπλνβόιν θαη αηκνξξαγηθή. Η πην ζπλήζεο επηπινθή ζηα αλνζνθαηεζηαικέλα άηνκα είλαη ε πλεπκνλία θαη ε εγθεθαιίηηδα. Παηδηά κε HIV ινίκσμε παξνπζηάδνπλ απμεκέλε ζλεηόηεηα από ακεκεπινγηά θαη έξπεηα δσζηήξα. Λνίκσμε ηεο εγθύνπ θαηά ηηο πξώηεο 20 εβδνκάδεο θπνθνξίαο ζπλήζσο ζπλδέεηαη κε πνηθίιεο δηαηαξαρέο ηνπ λενγέλλεηνπ όπσο ρακειό βάξνο γέλλεζεο, ππνπιαζία ησλ άθξσλ, δεξκαηηθέο νπιέο, εληνπηζκέλε κπτθή αηξνθία, εγθεθαιίηηδα, θινηώδε αηξνθία, ρνξηνακθηβιεζηξνεηδίηηδα, κηθξνθεθαιία. Δπίζεο, ινίκσμε ηεο κεηέξαο από αλεκεπινγηά 5 εκέξεο πξηλ έσο θαη 2 εκέξεο κεηά ηνλ ηνθεηό, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θεξαπλνβόιν ινίκσμε ηνπ λενγλνύ θαη δείθηε ζλεζηκόηεηαο έσο θαη 30%. 4
Έξπεο δσζηήξαο Μεζεξπεηηθή λεπξαιγία ή επίκνλνο πόλνο ζην ζεκείν πξνζβνιήο, αθόκε θαη κεηά ηελ ππνρώξηζε ησλ βιαβώλ, κπνξεί λα παξνπζηαζηνύλ θαη λα είλαη ηδηαίηεξα ελνριεηηθά. Η κεζεξπεηηθή λεπξαιγία είλαη δπλαηόλ λα δηαξθέζεη αθόκε θαη γηα έλα ρξόλν κεηά ηελ πξνζβνιή. Ο έξπεηαο δσζηήξαο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κόληκε λεπξνινγηθή βιάβε, όπσο παξάιπζε ησλ θξαληαθώλ λεύξσλ θαη εκηπιεγία ή νθζαικηθέο δηαηαξαρέο ζε πεξίπησζε νθζαικηθνύ δσζηήξα ελώ ζπκκεηνρή θαη άιισλ νξγάλσλ είλαη πηζαλή, ζπλήζσο κε ζνβαξέο επηπηώζεηο. (1,2) Δσαιζθηζία Η επαηζζεζία ζηελ αλεκεπινγηά είλαη γεληθή κεηαμύ ησλ επίλνζσλ αηόκσλ. Οη ελήιηθεο, ζε ζρέζε κε ηα παηδηά, ηείλνπλ λα παξνπζηάδνπλ ηελ πην ζνβαξή κνξθή ηεο λόζνπ. Η ινίκσμε πξνζθέξεη καθξνρξόληα αλνζία ελώ επαλαπξνζβνιή είλαη ζπάληα. Δπαλαινίκσμε είλαη ζπρλή θπξίσο ζε αλνζνθαηεζηαικέλα άηνκα ζηα νπνία εκθαλίδεηαη σο ππνθιηληθή λόζνο. Ο ηόο παξακέλεη ζηνλ νξγαληζκό ζε ιαλζάλνπζα θάζε θαη κπνξεί λα επαλεκθαληζηεί σο έξπεο δσζηήξαο, κεηά από ρξόληα, ζε πνζνζηό 15% θπξίσο ησλ ελειίθσλ θαη κεξηθέο θνξέο ζηα παηδηά. Νενγλά επίλνζσλ κεηέξσλ θαζώο θαη αζζελείο κε ιεπραηκία, παξνπζηάδνπλ ζπλήζσο ζνβαξή, παξαηεηακέλε ή ζαλαηεθόξν κνξθή ηεο λόζνπ. Δλήιηθεο κε λενπιαζκαηηθή λόζν θαη αλνζνθαηεζηαικέλνη ηείλνπλ λα παξνπζηάδνπλ απμεκέλε ζπρλόηεηα εκθάληζεο ζνβαξνύ έξπεηα δσζηήξα. (2) Α) Προληπηικά μέηρα ηραηηγικές πρόληυης και ελέγτοσ Δκβνιηαζκόο όισλ ησλ παηδηώλ ειηθίαο 12 έσο 15 κελώλ κε ηελ 1 ε δόζε ηνπ εκβνιίνπ, ππνδνξίσο. Η 2 ε δόζε ηνπ εκβνιίνπ ρνξεγείηαη ζε ειηθία 4-6 εηώλ. Η απνηειεζκαηηθόηεηα ηνπ εκβνιίνπ θπκαίλεηαη ζην 70-90%. Δλήιηθεο πνπ βξίζθνληαη ζην άκεζν πεξηβάιινλ εππαζώλ αηόκσλ κε πςειό θίλδπλν εκθάληζεο επηπινθώλ ή πνπ εξγάδνληαη ζε πεξηβάιινλ ζην νπνίν ε αλεκεπινγηά παξνπζηάδεη κεγάιε ζπρλόηεηα (πρ. ζρνιείν), γπλαίθεο αλαπαξαγσγηθήο ειηθίαο, ελήιηθεο θαη έθεβνη πνπ βξίζθνληαη ζην πεξηβάιινλ ηαμηδησηώλ ή παηδηώλ, απνηεινύλ νκάδεο κε πξνηεξαηόηεηα ζηνλ εκβνιηαζκό. Η ρξήζε ηνπ εκβνιίνπ ζε επίλνζνπο επαγγεικαηίεο πγείαο, νη νπνίνη ήξζαλ ζε επαθή κε ηνλ ηό ηεο αλεκεπινγηάο, ζπζηήλεηαη θαη απνηειεί ηελ πξνηηκώκελε κέζνδν πξόιεςεο ζε ρώξνπο παξνρήο θξνληίδαο πγείαο. Η ρνξήγεζε ηνπ εκβνιίνπ αληελδείθλπηαη ζηηο εμήο πεξηπηώζεηο: - Σνβαξή αιιεξγηθή αληίδξαζε ζε ζπζηαηηθό ηνπ εκβνιίνπ - Αλνζνθαηαζηνιή - Δγθπκνζύλε - Μέηξηα ή ζνβαξή νμεία λόζνο 5
- Λήςε αίκαηνο ή παξαγώγσλ - Ιζηνξηθό επηιεπηηθώλ θξίζεσλ Φνξήγεζε εηδηθήο αλνζνζθαηξίλεο εληόο 96 σξώλ, ζε άηνκα πνπ εθηέζεθαλ ζηνλ ηό, ζπκβάιιεη απνηειεζκαηηθά ζηελ πξόιεςε ή ζηελ εκθάληζε επηόηεξεο κνξθήο ηεο λόζνπ. (1, 2) Β) Έλεγτος επαθών, κροσζμάηφν, ζηενού περιβάλλονηος Γήισζε ηνπ θξνύζκαηνο ζηηο αξκόδηεο πγεηνλνκηθέο αξρέο. ( Σηελ Διιάδα επηηεξείηαη κόλν ε αλεκεπινγηά κε επηπινθέο). Απνκόλσζε θξνύζκαηνο: Απνκάθξπλζε ησλ παηδηώλ από ην ζρνιείν θαη ησλ ελειίθσλ από ηελ εξγαζία γηα 5 εκέξεο κέρξη ηελ εθειθηδνπνίεζε ηνπ εμαλζήκαηνο. Η εθειθηδνπνίεζε παξνπζηάδεηαη ζπλήζσο 5 εκέξεο κεηά ηελ εκθάληζε ηνπ πξώηνπ εμαλζήκαηνο ζε κε αλνζνπνηεκέλα παηδηά θαη ζε 1-4 εκέξεο ζε παηδηά κε αηειή εκβνιηαζκό. Απνκόλσζε ελήιηθσλ αζζελώλ από ηνλ ρώξν εξγαζίαο θαη από άηνκα αλνζνθαηεζηαικέλα. Απνιύκαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο: Όισλ ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ κηάλζεθαλ κε εθθξίζεηο ηνπ ξηληθνύ βιελλνγόλνπ θαη αλώηεξνπ αλαπλεπζηηθνύ ζπζηήκαηνο. Καξαληίλα: Γελ εθαξκόδεηαη. Δππαζή παηδηά κε πξόζθαηε έθζεζε ζε θξνύζκα αλεκεπινγηάο, ζα πξέπεη λα απνκαθξύλνληαη από αλνζνθαηεζηαικέλα άηνκα ή άηνκα πνπ ιακβάλνπλ ζεξαπεία κε ζηεξνεηδή γηα ηνπιάρηζηνλ 10-21 εκέξεο κεηά ηελ έθζεζε. Αλνζνπνίεζε ησλ επαθώλ: Ο εκβνιηαζκόο είλαη απνηειεζκαηηθόο ζηελ πξόιεςε ή ζηελ εκθάληζε επηόηεξεο κνξθήο ηεο λόζνπ, εάλ ρνξεγεζεί κέζα ζε δηάζηεκα 3 εκεξώλ (θαη κέρξη 5 εκέξεο). Σπζηήλεηαη γηα εππαζή άηνκα πνπ εθηέζεθαλ ζηνλ ηό. Η ρνξήγεζε εηδηθήο αλνζνζθαηξίλεο ζηηο εππαζείο ζηελέο επαθέο ηνπ θξνύζκαηνο, εληόο 96 σξώλ από ηελ έθζεζε, ζπκβάιεη ζηελ πξόιεςε ή ζηελ εκθάληζε επηόηεξεο κνξθήο ηεο λόζνπ. Δηδηθή αλνζνζθαηξίλε ρνξεγείηαη ζπζηήλεηαη θαη ζε λενγλά ησλ νπνίσλ νη κεηέξεο λόζεζαλ 5 εκέξεο πξηλ έσο θαη 2 εκέξεο κεηά ηνλ ηνθεηό. Δηδηθή ζεξαπεία: Η αληητθε ζεξαπεία κε αζπθινβίξε, βαιαζπθινβίξε θαη θακζπθινβίξε ελδείθλπηαη ζηελ ζεξαπεία ηεο ινίκσμεο από VZV. Τα πξναλαθεξζέληα αληητθα θάξκαθα είλαη δπλαηόλ λα κεηώζνπλ ηελ δηάξθεηα ηόζν ηεο λόζεζεο όζν, πηζαλόηαηα, θαη ηεο κεζεξπεηηθήο λεπξαιγίαο. Δίλαη δπλαηόλ λα κεηώζνπλ ηελ δηάξθεηα ησλ ζπκπησκάησλ θαζώο θαη ηνλ νμύ θαη ρξόλην πόλν, ηδηαίηεξα εάλ ρνξεγεζνύλ ηηο πξώηεο 48-72 ώξεο από ηελ εκθάληζε ηνπ εμαλζήκαηνο. Σηελ πεξίπησζε αληνρήο, ε θνζθαξλέηε είλαη ην θάξκαθν εθινγήο. Γηεξεύλεζε επαθώλ: Τελ πεγή ηεο κεηάδνζεο κπνξεί λα απνηειεί έλα θξνύζκα αλεκεπινγηάο ή έξπεηα δσζηήξα.όιεο νη επαθέο ηνπ θξνύζκαηνο ζα πξέπεη λα εκβνιηαζηνύλ εθηόο από εθείλεο πνπ θξίλνληαη αθαηάιιειεο γηα εκβνιηαζκό, ζηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα ρνξεγεζεί εηδηθή γ-ζθαηξίλε. Κάζε θξνύζκα πξέπεη λα απνκνλώλεηαη κέρξη λα εθειθηδνπνηεζνύλ ηα εμαλζήκαηα. Βιβλιογραθία 1. CDC. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (The Pink Book), 12 th Edition, Revised May 2012, p. 301-324. 6
2. Heymann DL, editor. Control of communicable diseases Manual. 18 th edition Washington DC: APHA 2004, p:94-99. 3. CDC. Harpaz R, Ortega-Sanchez IR, Seward JF. Prevention of Herpes Zoster, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) Centers for Disease Control and Prevention (CDC). MMWR Recomm Rep. 2008 Jun 6;57(05):1-30; 4. CDC. Prevention of varicella: updated recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2007;56(No. RR-4). 5. VPD Surveillance Manual, 5th Edition, 2011 Varicella: Chapter 17-1 7