ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΒΕΛΟΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ : ΝΤΕΛΛΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Α.Μ.: 107 ΜΑΛΛΙΩΡΗ ΦΙΟΡΟΥΛΑ Α.Μ.: 129 ΛΕΥΚΑΔΑ, 2008

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στη καθηγήτριά μας κ. Βελογιάννη Μαρία για την πολύτιμη βοήθεια της, τις συμβουλές και την καθοδήγηση που μας παρείχε σε όλη την διάρκεια της προσπάθειας αυτής. Επίσης, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Ακαδημαϊκό Προσωπικό του τμήματος Εφαρμογών Πληροφορικής στη Διοίκηση και την Οικονομία του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, γιατί χάρη σε αυτούς αποκτήσαμε πολύτιμες και χρήσιμες γνώσεις. Τέλος, είναι σημαντικό ν αναφέρουμε τη βοήθεια του κ. Καράντζαλη Λουκά σύμβουλο επιχειρήσεων και Διευθυντή της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕΔΚ) του Νομού Βοιωτίας για τις χρήσιμες συμβουλές του σχετικά με τον προσανατολισμό των νέων επιχειρήσεων βάσει του τρόπου χρηματοδότησής τους. Μας παρείχε πολύτιμη βοήθεια δίνοντας μας μια πλούσια λίστα με ηλεκτρονικές διευθύνσεις σχετικά με το θέμα μας. ΛΕΥΚΑΔΑ, 2008 I

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... I ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... ΙΙ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 ΜΕΡΟΣ Α : ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ... 4 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 1.2 ΠΡΩΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΑΡΧΗ(ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ)... 5 1.3 ΔΕΥΤΕΡΗ ΒΑΣΙΚΗ ΑΡΧΗ(ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ)... 6 1.3.1 ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 6 1.3.2 ΚΥΚΛΟΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 7 1.3.3 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΠΟΧΙΑΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ... 7 1.3.4 ΧΑΜΗΛΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ... 7 1.4 ΤΡΙΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ)... 8 1.4.1 ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ... 8 1.4.2 ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... 8 1.4.3 ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ... 9 1.4.4 ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΔΑΝΕΙΩΝ... 9 ΜΕΡΟΣ Β : ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ... 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ... 11 2.1 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΠΙΣΤΩΣΗ (LEASING)... 11 2.1.1 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ LEASING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 12 2.1.2 ΜΟΡΦΕΣ LEASING... 12 2.1.3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ... 14 II

2.1.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ LEASING... 14 2.1.5 Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟ ΚΑΙ Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΙΣΘΩΜΑΤΟΣ... 16 2.1.6 ΟΙ ΕΤΑΙΡΙΕΣ LEASING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 17 2.2 ΠΡΑΚΤΟΡΕΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ (FACTORING)... 19 2.2.1 Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ FACTORING... 19 2.2.2 ΜΟΡΦΕΣ FACTORING... 20 2.2.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ TΗ ΧΡΗΣΗ FACTORING... 22 2.2.4 ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ FACTORING... 22 2.2.5 ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ FACTORING... 24 2.2.6 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ FACTORING... 25 2.3 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ (BUSINESS ANGELS)... 25 2.3.1 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ... 26 2.3.2 Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ... 27 2.3.3 ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ... 28 2.3.4 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ BUSINESS ANGEL... 31 2.4 ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (BUSINESS INCUBATORS... 33 2.4.1 ΟΙ ΠΑΡΟΧΕΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ... 33 2.4.2 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΣΩ BUSINESS INCUBATORS... 34 2.4.3 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ «ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΕΣ»... 35 2.4.4 ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ.. 35 2.4.5 ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 36 III

2.5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ (VENTURE CAPITAL)... 37 2.5.1 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ VENTURE CAPITAL... 38 2.5.2 Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ VENTURE CAPITAL ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 39 2.5.3 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ VENTURE CAPITAL... 39 2.5.4 ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ VENTURE CAPITAL... 40 2.5.5 ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ VENTURE CAPITAL ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ... 41 2.5.6 ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ VENTURE CAPITAL... 42 2.6 ΔΙΚΑΙΟΧΡΗΣΗ (FRANCHISING)... 43 2.6.1 Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ FRANCHISING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 44 2.6.2 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ FRANCHISING... 45 2.6.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ FRANCHISING... 46 2.6.4 ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΟ FRANCHISING... 47 2.7 ΤΑΜΕΙΟ ΕΓΓΥΟΔΟΣΙΑΣ ΜΙΚΡΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (Τ.Ε.Μ.Π.Μ.Ε.)... 48 2.7.1 ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ Τ.Ε.Μ.Π.Μ.Ε... 49 2.7.2 Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΜΕΣΩ Τ.Ε.Μ.Π.Μ.Ε... 50 2.7.3 Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ Τ.Ε.Μ.Π.Μ.Ε... 51 ΜΕΡΟΣ Γ : ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ... 54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ... 55 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 55 3.2 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕ ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΑ ΔΑΝΕΙΑ... 58 4.1 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ... 58 4.2 ΑΠΟΣΒΕΣΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΟΥ ΔΑΝΕΙΟΥ ΚΑΙ IV

ΑΠΟΠΛΗΡΩΜΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ... 59 4.3 ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΑ ΔΑΝΕΙΑ... 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο :ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ... 61 ΜΕΡΟΣ Δ : ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ... 63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο :ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ... 64 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 64 6.2 ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΔΑΝΕΙΑ... 64 6.2.1 ΕΙΔΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ... 67 6.2.2 ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΩΝ 6 ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ... 71 6.3 ΑΚΑΛΥΠΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ... 74 6.4 ΚΑΛΥΜΜΕΝΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ... 75 6.5 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕ ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ... 80 ΜΕΡΟΣ Ε : ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ... 81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο :ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ... 82 7.1 Γ Κ.Π.Σ.... 82 7.1.1 ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ Γ Κ.Π.Σ.... 82 7.2 ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ... 85 7.2.1 ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ... 85 7.2.2 Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ Ε.Σ.Π.Α. 2007-2013... 86 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 90 ΓΛΩΣΣΑΡΙ... 91 ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ... 94 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 96 ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ... 99 V

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η Θεωρία και η Πρακτική της Χρηματοδότησης των Επιχειρήσεων συνεχίζουν να μεταβάλλονται με ραγδαίο ρυθμό. Η παρούσα εργασία έχει σαν σκοπό την κατανόηση και την εξοικείωση των νέων επιχειρηματιών πάνω στις μεθόδους χρηματοδοτήσεως και στις τεχνικές τις οποίες χρησιμοποιούν αυτές. Στο πρώτο μέρος της εργασίας αυτής θα ασχοληθούμε ιδιαίτερα με τις «Βασικές Αρχές Χρηματοδοτήσεως» οι οποίες διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Παράλληλα, θα ασχοληθούμε με τον τρόπο που το Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο (ΕΓΛΣ) διακρίνει τις πηγές χρηματοδότησης. Στο δεύτερο μέρος θα δώσουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στα «Απαραίτητα Χρηματοδοτικά Εργαλεία» που είναι νέα στην Ελληνική Αγορά, αλλά με μεγάλο παρελθόν στις αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακάτω: Χρηματοδοτική Μίσθωση (Leasing) Πρακτόρευση Επιχειρηματικών Απαιτήσεων (Factoring) Επιχειρηματικοί Άγγελοι (Business Angels) Θερμοκοιτίδες Επιχειρήσεων (Business Incubators) Κεφάλαιο Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Venture Capital) Δικαιόχρηση (Franchising) Ταμείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων (Τ.Ε.Μ.Π.Μ.Ε.) Στο τρίτο μέρος θα ασχοληθούμε με την «Μακροπρόθεσμη Χρηματοδότηση» δίνοντας περισσότερη βαρύτητα στο Μετοχικό Κεφάλαιο, και τα Ομολογιακά Δάνεια καθώς την Χρηματοδοτική Μίσθωση την αναλύουμε εκτενέστερα στο δεύτερο μέρος του συγγράμματος αυτού. Στο τέταρτο μέρος, παρουσιάζουμε την «Τραπεζική Χρηματοδότηση» και τον τρόπο που οι εμπορικές τράπεζες αποτελούν αναμφίβολα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις την κυριότερη πηγή χρηματοδότησης. Τέλος, στο Παράρτημά μας κάνουμε μια εκτενή αναφορά στα δύο μεγαλύτερα Αναπτυξιακά Προγράμματα της χώρας μας, το Γ ΚΠΣ (2000-2006) και το Δ ΚΠΣ (2007-2013). 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η χρηματοδότηση της επιχείρησης αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους της λειτουργίας της, αν όχι τη σημαντικότερη. Το πόσο καλή θα είναι η συμφωνία που θα πετύχει ο επιχειρηματίας είναι παράμετρος της διαπραγματευτικής θέσης στην οποία βρίσκεται, καθώς και του πλήθους των εναλλακτικών επιλογών χρηματοδότησης που έχει. Η ανάπτυξη της οικονομίας παράλληλα με την εκρηκτική τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών εκφράστηκε ιδιαίτερα στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Η απελευθέρωση της χρηματοπιστωτικής αγοράς και η άμεση ενσωμάτωση της τεχνολογικής ανάπτυξης επέτρεψε την πληθώρα χρηματοδοτικών εναλλακτικών λύσεων για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Οι χρηματοδοτικές λύσεις προέρχονται τόσο από τους νέους, για την Ελλάδα, χρηματοπιστωτικούς θεσμούς όσο και από τις τράπεζες με την πληθώρα των χρηματοδοτικών εργαλείων που προσφέρουν τα τελευταία έτη, επηρεασμένες από τον έντονο ανταγωνισμό στην τραπεζική αγορά. Η γνώση των εναλλακτικών λύσεων αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην αναζήτηση χρηματοδότησης της επιχείρησης. Η αναζήτηση αυτή θα πρέπει να γίνεται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κύκλο χρηματοπιστωτικών θεσμών με στόχο την εξεύρεση της ιδανικότερης χρηματοδότησης. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται αφενός χρηματοπιστωτικοί θεσμοί, νέοι στην Ελληνική αγορά αλλά με μεγάλο παρελθόν στις αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες, αφετέρου χρηματοδοτικά εργαλεία που προσφέρουν οι τράπεζες. Η παρουσίαση αυτή δεν μπορεί να καλύψει όλο το φάσμα των χρηματοδοτικών λύσεων. Παράλληλα τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι δεκτικά τροποποιήσεων, ορισμένα και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, είτε λόγω των οικονομικών αλλαγών, όπως για παράδειγμα η μεταβολή των επιτοκίων, είτε με την προσφορά νέων χρηματοδοτικών προϊόντων στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των ιδρυμάτων αυτών. 2

ΜΕΡΟΣ Α Βασικές Αρχές Χρηματοδότησης 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι πηγές χρηματοδότησης με βάση την αρχική διάρκεια τους, διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Στις ΗΠΑ οι βραχυπρόθεσμες πηγές χρηματοδότησης έχουν αρχική διάρκεια μέχρι ένα χρόνο, μεσοπρόθεσμες από ένα μέχρι επτά χρόνια ενώ οι μακροπρόθεσμες πηγές χρηματοδότησης έχουν διάρκεια μεγαλύτερη από επτά χρόνια. Στη χώρα μας το Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο (ΕΓΛΣ) διακρίνει τις πηγές χρηματοδότησης σε βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Οι βραχυπρόθεσμες πηγές χρηματοδότησης έχουν διάρκεια μέχρι το τέλος της επόμενης χρήσεως, ενώ οι μακροπρόθεσμες λήγουν μετά το τέλος της επόμενης χρήσεως. Έτσι το ΕΓΛΣ κατατάσσει τις μεσοπρόθεσμες υποχρεώσεις στη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση. Επομένως στην Ελλάδα, η μακροπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη χρηματοδότηση αποτελούν χρηματοδότηση μεγάλης διάρκειας, ενώ βραχυπρόθεσμη αποτελεί χρηματοδότηση μικρής διάρκειας. Υποστηρίζεται ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να υιοθετούν μια αντισταθμιστική προσέγγιση (hedging approach) αναφορικά με την χρηματοδότηση των περιουσιακών στοιχείων τους. Δηλαδή από την άποψη της εξασφάλισης σωστής χρηματοδοτικής διάρθρωσης της επιχείρησης θα ήταν κατάλληλο, αν τα διάφορα περιουσιακά στοιχεία καλύπτονταν με κεφάλαια ίσης ή μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας. 4

1.2 ΠΡΩΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ) Η επιχείρηση που χρηματοδοτεί την επέκταση των εγκαταστάσεων της, την αγορά μηχανημάτων ή την συμμετοχή σε άλλες επιχειρήσεις με βραχυπρόθεσμα δάνεια, διατρέχει σοβαρούς κινδύνους. Κατά κύριο λόγο η επιχείρηση αναλαμβάνει τον κίνδυνο μη ανανέωσης των δανείων όταν λήξουν. Αν η ανανέωση των βραχυπρόθεσμων δανείων στις διάφορες λήξεις τους είναι εξασφαλισμένη, αυτό βέβαια ισοδυναμεί με μακροπρόθεσμο δάνειο. Η διαρκείς όμως ανανέωση των βραχυπρόθεσμων δεν είναι πάντα δυνατή. Η ανανέωση ενός βραχυπρόθεσμου δανείου εξαρτάται από τις γενικές οικονομικές συνθήκες που επικρατούν κάθε φορά, την πορεία των εργασιών της επιχείρησης και αρκετούς άλλους παράγοντες. Επιπλέον, η επιχείρηση δεν έχει πληροφορίες αναφορικά με τους όρους του νέου δανείου. Για παράδειγμα, η επιχείρηση δεν αναγνωρίζει το επιτόκιο με το οποίο θα ανανεωθεί το βραχυπρόθεσμο δάνειο στην λήξη του. Αυτό έχει σαν συνέπεια την ανάληψη κινδύνου από την πλευρά της επιχείρησης. Και η ανανέωση του βραχυπρόθεσμου δανείου μπορεί να γίνει με δυσμενέστερους όρους σε σχέση με τους αρχικούς. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να θυμίσουμε ότι τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια έχουν μεγαλύτερες διακυμάνσεις από τα μακροπρόθεσμα. Έτσι μια επιχείρηση η οποία είναι υποχρεωμένη να ανανεώσει το βραχυπρόθεσμο δάνειό της σε μια περίοδο ανόδου των επιτοκίων μπορεί να πληρώσει τόκους για επιμέρους βραχυπρόθεσμα δάνεια οι οποίοι συνολικά είναι υψηλότεροι από εκείνους που θα πλήρωνε, αν είχε χρησιμοποιήσει ένα μακροπρόθεσμο δάνειο το οποίο θα κάλυπτε όλη τη διάρκεια της ζωής του πάγιου στοιχείου. Γενικά όμως όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια του δανεισμού τόσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο του δανεισμού. Σαν συνέπεια, μια επιχείρηση που χρησιμοποιεί μακροπρόθεσμο δανεισμό μειώνει τους παραπάνω κινδύνους, αλλά πληρώνει μεγαλύτερους τόκους. 5

1.3 ΔΕΥΤΕΡΗ ΒΑΣΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ) Η δεύτερη βασική αρχή της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων αναφέρει ότι μέρος του κυκλοφορούντος ενεργητικού πρέπει να χρηματοδοτείται με κεφάλαια μεγάλης διάρκειας. Η επιχείρηση δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά σε βραχυπρόθεσμα κεφάλαια για την χρηματοδότηση του κυκλοφορούντος ενεργητικού της από το οποίο εξαρτάται άμεσα η πραγματοποίηση των αντικειμενικών της σκοπών. Οπωσδήποτε, το ποσοστό του κυκλοφορούντος ενεργητικού, το οποίο πρέπει να καλύπτεται με κεφάλαια μεγάλης διάρκειας, αποτελεί ένα θέμα πραγματικό. Το ποσοστό αυτό εξαρτάται από την φύση της επιχείρησης, την σύνθεση του κυκλοφορούντος ενεργητικού της, τη θέση της στο χρηματοοικονομικό κύκλο ζωής, τον κλάδο της, τις κυκλικές διακυμάνσεις της οικονομίας, των εμπορικών συνθηκών και των γενικών οικονομικών συνθηκών. Οι λόγοι οι οποίοι επιβάλουν τη χρηματοδότηση μέρους του κυκλοφορούντος ενεργητικού της επιχείρησης με κεφάλαια μεγάλης διάρκειας είναι τα αποθέματα ασφάλειας, ο κύκλος δέσμευσης κεφαλαίων σε κυκλοφορούντα ενεργητικά στοιχεία, οι επιχειρήσεις εποχιακού χαρακτήρα και η χαμηλή κυκλοφοριακή ταχύτητα ορισμένων στοιχείων του κυκλοφορούντος ενεργητικού. 1.3.1 ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Κάθε επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να διατηρεί στις αποθήκες της ένα ελάχιστο απόθεμα πρώτων υλών και λοιπών υλικών, καθώς και έτοιμων προιόντων, για την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της, το οποίο ονομάζεται απόθεμα ασφάλειας (safety stock). Το απόθεμα αυτό αποτελεί ένα περιουσιακό στοιχείο που χρησιμοποιείται πάγια στην επιχείρηση. Επομένως πρέπει να ισχύει και γι αυτό η αρχή της χρηματοδότησης των περιουσιακών στοιχείων μεγάλης διάρκειας. 6

1.3.2 ΚΥΚΛΟΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Ο κύκλος δέσμευσης κεφαλαίων σε κυκλοφορούντα ενεργητικά στοιχεία (χρήμα, πρώτες ύλες, έτοιμα προϊόντα, ημικατεργασμένα προϊόντα, πίστωση, χρήμα) εξαρτάται από τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας και των πιστώσεων που παρέχονται στην πελατεία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις βιομηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις. Ο κύκλος αυτός είναι συνήθως μεγαλύτερος από την διάρκεια των κεφαλαίων με τα οποία χρηματοδοτείται, για παράδειγμα πιστώσεις προμηθευτών, προεξοφλήσεις γραμματίων κ.λπ. Αν ο ρυθμός ανανέωσης των παραπάνω πιστώσεων είναι κανονικός, τότε αυτές αποτελούν συνεχή πηγή χρηματοδότησης, γιατί οι νέες πιστώσεις έρχονται να αντικαταστήσουν τις ληξιπρόθεσμες παλιές. Οποιαδήποτε όμως μείωση των πιστώσεων ή επιβάρυνση του ρυθμού ανανέωσης τους η οποία οφείλεται σε συγκυριακούς ή εποχιακούς λόγους, ή ακόμα σε πιθανή μείωση της πίστεως που απολαμβάνει η επιχείρηση, μπορεί να φέρει την επιχείρηση σε δύσκολη οικονομική θέση. Έτσι σαν συνέπεια πρέπει να ισχύσει και για τον παραπάνω κύκλο δέσμευσης κεφαλαίων σε κυκλοφορούντα ενεργητικά στοιχεία, η αρχή χρηματοδότησης των περιουσιακών στοιχείων μεγάλης διάρκειας. 1.3.3. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΠΟΧΙΑΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Στις επιχειρήσεις με έντονο εποχιακό χαρακτήρα, η διάρκεια του κύκλου δέσμευσης κεφαλαίων σε κυκλοφορούντα ενεργητικά στοιχεία παρατείνεται σημαντικά σε ορισμένες εποχές του έτους. Το γεγονός αυτό απαιτεί πρόσθετη βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση, η οποία δεν είναι πάντα εύκολο να βρεθεί και μάλιστα με όρους που δεν διαφέρουν από τους συνηθισμένους, έτσι πρέπει να ισχύσει και για τον κύκλο αυτό η αρχή χρηματοδότησης των περιουσιακών στοιχείων μεγάλης διάρκειας. 1.3.4. ΧΑΜΗΛΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ Κάποιες φορές, μεταξύ του κυκλοφορούντος ενεργητικού περιλαμβάνονται στοιχεία βραδύτατης κυκλοφορίας, τα οποία δεσμεύουν κεφάλαια για χρονικό 7

διάστημα που είναι μεγαλύτερο από τα όρια της βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης. Τα στοιχεία αυτά από χρηματοοικονομική άποψη συμπεριφέρονται σαν πάγια στοιχεία έτσι πρέπει να ισχύει και για αυτά η αρχή χρηματοδότησης των περιουσιακών στοιχείων μεγάλης διάρκειας. 1.4 ΤΡΙΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ) Η επιχείρηση πρέπει να διαθέτει ίδια κεφάλαια που να καλύπτουν την αξία των πάγιων και των υπόλοιπων μεγάλης διάρκειας ενεργητικών στοιχείων. Αν όμως τα ίδια κεφάλαια δεν επαρκούν για την κάλυψη της αξίας των περιουσιακών στοιχείων μεγάλης διάρκειας, η επιχείρηση μπορεί να καταφύγει στην ξένη χρηματοδότηση, φυσικά βέβαια αν η χρηματοδότηση αυτή δεν επηρεάζει άσχημα τη μελλοντική ρευστότητα, την αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων, την πιστοληπτική ικανότητα και τη δυνατότητα της επιχείρησης να εξυπηρετήσει τα δάνεια που πήρε. 1.4.1 ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ Η σύναψη ενός δανείου δημιουργεί αυτόματα στην επιχείρηση την υποχρέωση να πληρώσει σε συγκεκριμένη ημερομηνία τόκους μέχρι και την ολοκληρωτική εξόφληση του δανείου. Σε περίπτωση που η επιχείρηση δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην υποχρέωση αυτή μπορεί να αποτελέσει αφορμή για πτώχευση. Όμως η καταβολή των ποσών αυτών μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη μελλοντική ρευστότητα της επιχείρησης. 1.4.2 ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Οι τόκοι των μακροπρόθεσμων δανείων αποτελούν δαπάνη σταθερής φύσεως η οποία μειώνει τα καθαρά κέρδη της επιχείρησης για μια μεγάλη χρονική περίοδο. Αν η επιχείρηση δεν μπορέσει να αντισταθμίσει τους τόκους των μακροπρόθεσμων δανείων, με αύξηση των πωλήσεων, η σύναψη ενός μακροπρόθεσμου δανείου μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την μελλοντική αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων της. 8

1.4.3 ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ Κάθε νέο δάνειο που συνάπτεται αυξάνει το βαθμό δανειακής επιβάρυνσης της επιχείρησης και κατ επέκταση το χρηματοοικονομικό κίνδυνό της. Όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός δανειακής επιβάρυνσης τόσο μικρότερη είναι η πιστοληπτική ικανότητα της επιχείρησης. 1.4.4 ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΔΑΝΕΙΩΝ Ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός αποτελεί προεξόφληση εισπράξεων, ενώ ο μακροπρόθεσμος δανεισμός θεωρείται προεξόφληση μελλοντικών κερδών. Σε ένα μακροπρόθεσμο δάνειο, η επιχείρηση πρέπει να είναι απόλυτα βέβαιη ότι τα μελλοντικά κέρδη της θα επιτρέψουν την εξυπηρέτηση του. Αυτό συμβαίνει όταν η αποδοτικότητα της επένδυσης που προκύπτει από τη μακροπρόθεσμη δανειοδότηση είναι μεγαλύτερη από το κόστος κεφαλαίου της επιχείρησης, στην προκειμένη περίπτωση το επιτόκιο του δανείου. Επενδύσεις Χρηματοδότηση Μεγάλης Διάρκειας Πάγιο και εξωεπιχ/κές τοποθετήσεις Αρχικό κεφάλαιο και αποθεματικά Μικρής Διάρκειας Κυκλοφορούν : Αποθέματα Απαιτήσεις Διαθέσιμα Καθαρό κεφάλαιο κίνησης Ξένο μεσομακροπρόθεσμο κεφάλαιο Βραχυπρόθεσμο κεφάλαιο Πίνακας 1 : Βασικές αρχές Χρηματοδότησης 9

ΜΕΡΟΣ Β Απαραίτητα Χρηματοδοτικά Εργαλεία 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 2.1 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ (LEASING). Ο θεσμός του Leasing, σαν τεχνική χρηματοδότησης, έχει καθιερωθεί διεθνώς τις τελευταίες δεκαετίες και ένα αξιόλογο ποσοστό των επενδύσεων που αυξάνεται, πραγματοποιείται μέσω αυτού. Παρά τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων μορφών Leasing, η κεντρική ιδέα παραμένει πάντα η ίδια: απόκτηση της χρήσης κεφαλαιουχικών αγαθών, κινητών ή ακίνητων, με ολική χρηματοδότηση της αξίας τους χωρίς ανάγκη καμιάς άμεσης εκταμίευσης εκ μέρους του επενδυτή. Με το Leasing μία εταιρεία μισθώσεων (θυγατρική τραπεζικού ομίλου) αγοράζει το πάγιο στοιχείο που υποδεικνύει η επιχείρηση και στη συνέχεια η εταιρεία leasing εκμισθώνει το πάγιο στοιχείο στην εταιρεία έναντι ενός περιοδικού (μηνιαίουτριμηνιαίου) μισθώματος. Με το τέλος της περιόδου αυτής ο μισθωτής έχει τις εξής δυνατότητες: να ανανεώσει τη μίσθωση, να εξαγοράσει το αντικείμενο έναντι συμβολικού τιμήματος, να το επιστρέψει στον εκμισθωτή. Τα συναλλασσόμενα μέρη είναι τρία: ο κατασκευαστής του πάγιου στοιχείου, ο εκμισθωτής (lessor), που αγοράζει το πάγιο στοιχείο και κατέχει την ιδιοκτησία και ο μισθωτής (lessee), που αποκτά το δικαίωμα χρήσης της ιδιοκτησίας με αντάλλαγμα μία ή περισσότερες πληρωμές (lease or rental payments). 11

2.1.1 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ LEASING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η σύγχρονη εξέλιξη του Leasing διεθνώς σηματοδοτείται το 1952 με την ίδρυση στις ΗΠΑ της εταιρίας United States Leasing Corporation, με κεφάλαιο 20 χιλιάδες δολάρια και δάνειο 500 χιλιάδες δολάρια από την Bank of America, που αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη ανεξάρτητη εταιρία leasing στον κόσμο. Στην Ευρώπη δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1960 η πρώτη εταιρία Leasing η Mercantile Leasing Company. Στη δεκαετία του 1990 ο θεσμός εισήλθε στη φάση ωριμότητας. Μέχρι τότε εμφάνιζε υψηλούς δείκτες ανάπτυξης. Στην Ελλάδα εισήλθε το 1986 με το Νόμο 1665/1986 περί χρηματοδοτικής μίσθωσης σύμφωνα με τον οποίο κάθε κινητό πράγμα που προορίζεται για επαγγελματική χρήση μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης. Με το Νόμο 1995/1991, ο θεσμός επεκτάθηκε και στα φορτηγά αυτοκίνητα πάσης χρήσης. Με το Νόμο 2367/1995, και κυρίως με το Νόμο 2682/1999 η χρηματοδοτική μίσθωση επεκτείνεται και στα ακίνητα προκαλώντας μια άνθηση στο θεσμό. Οι υπηρεσίες, η βιομηχανία και ο εξοπλισμός γραφείων απορροφούν τα υψηλότερα ποσοστά χρηματοδότησης μέσω Leasing στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα το 33% καταλαμβάνει η μεταποίηση και οι κατασκευές ενώ το 47% οι υπηρεσίες. Το Leasing επαγγελματικών μηχανημάτων και εξοπλισμού αντιπροσωπεύει το 30% της συνολικής δραστηριότητας, τα φορτηγά και τα αυτοκίνητα το 22% ενώ τα ακίνητα μετά από μια ραγδαία αύξηση τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 2000 καταλαμβάνουν το 43% περίπου των επενδύσεων μέσω Leasing. Αντίθετα από την παραδοσιακή μίσθωση η χρηματοδοτική μίσθωση διαφέρει ως προς την ελευθερία του ενοικιαστή να επιλέξει το πράγμα που υποδεικνύει για εξαγορά στην εταιρία μισθώσεως, από την οποία στην συνέχεια το ενοικιάζει. Διαφέρει επίσης και ως προς την δυνατότητα αποκτήσεως της ιδιοκτησίας του ενοικιαζόμενου πράγματος από τον μισθωτή. 2.1.2 ΜΟΡΦΕΣ LEASING Υπάρχουν διάφορες μορφές χρηματοδοτικής μίσθωσης, οι βασικότερες των οποίων είναι οι παρακάτω: i. Άμεση μίσθωση (direct leasing). Πρόκειται για τεχνική μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων, που χρησιμοποιείται με σκοπό την προώθηση 12

των πωλήσεών τους. Την ρύθμιση του χρηματοδοτικού σκέλους αναλαμβάνει εξειδικευμένη θυγατρική εταιρία τους. Στην περίπτωση αυτή ο κατασκευαστής αναλαμβάνει συνήθως και την παροχή πρόσθετων υπηρεσιών, όπως η συντήρηση, η εκπαίδευση του προσωπικού κ.α. (service leasing). ii. iii. Κάποια κύρια χαρακτηριστικά της άμεσης μίσθωσης είναι τα εξής : H τυποποίηση του μισθωμένου πάγιου στοιχείου Η σύντομη χρονική διάρκεια της μίσθωσης (12 μήνες) Η μίσθωση μπορεί να διακοπεί με μια απλή προειδοποίηση του μισθωτή πριν από την λήξη της ημερομηνίας της σύμβασης Ο εκμισθωτής συνήθως αναλαμβάνει την συντήρηση των πάγιων στοιχείων ειδικής τεχνολογίας, όπως ηλεκτρονικών υπολογιστών, μηχανών γραφείου κ.α. Ο μισθωτής συνήθως αναλαμβάνει την συντήρηση των πάγιων στοιχείων που δεν θεωρούνται ειδικής τεχνολογίας όπως για παράδειγμα φορτηγά αυτοκίνητα. Πολλές εταιρίες κάνουν άμεση μίσθωση, όπως π.χ. η ΙΒΜ στον τομέα των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πρόγραμμα μισθώσεως πωλήσεως (vendor lease program). Είναι μια μέθοδος προώθησης των πωλήσεων από τους κατασκευαστές ή προμηθευτές και αντιπροσώπους εξοπλισμού. Συγκεκριμένα, ο κατασκευαστής του εξοπλισμού υπογράφει μια σύμβαση με μια εταιρία leasing και στη συνέχεια φέρνει πελάτες στην εταιρία αυτή, η οποία με τη σειρά της εκμισθώνει τον εξοπλισμό στο μισθωτή με μακροχρόνια σύμβαση. Η εταιρία leasing (εκμισθωτής) πληρώνει τον κατασκευαστή, προμηθευτή, πωλητή και αναλαμβάνει την υποχρέωση να εισπράξει τα μισθώματα από τον μισθωτή. Συμμετοχική ή εξισορροπητική μίσθωση (Leveraged Leasing). Η συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση εφαρμόζεται συνήθως σε πάγια στοιχεία μεγάλης αξίας και περιλαμβάνει συνήθως τέσσερα μέρη: τον μισθωτή (χρήστη), τον εκμισθωτή (εταιρεία leasing), τον κατασκευαστή ή προμηθευτή του πάγιου στοιχείου και την τράπεζα ή άλλο χρηματοδοτικό οργανισμό. Στη συμμετοχική χρηματοδοτική μίσθωση μπορεί να συμμετέχουν παραπάνω από τέσσερα μέλη με αναλογική συμμετοχή. 13

iv. Πώληση μίσθωση (sale and lease back). Ο χρήστης κατασκευάζει ή αγοράζει το πράγμα και στην συνέχεια το πωλεί στην εταιρεία εκμισθώσεως από την οποία το ενοικιάζει. Αυτός ο τρόπος επιλέγεται για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών ρευστότητας εκ μέρους του ενοικιαστή. v. Διασυνοριακή ή διεθνής μίσθωση (Cross- border ή Offshore leasing). Η διεθνής ή διασυνοριακή μίσθωση επεκτείνεται έξω από τα γεωγραφικά σύνορα μιας χώρας και η πληρωμή των μισθωμάτων γίνεται σε συνάλλαγμα. Η διεθνής μίσθωση επεκτείνεται διαρκώς και απευθύνεται κυρίως σε βιομηχανικές επιχειρήσεις που απαιτούν κεφαλαιουχικό εξοπλισμό. 2.1.3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ (FINANCIAL LEASING) KAI ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ (OPERATING LEASING) ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ Πλήρης εξόφληση της αξίας του μισθίου από έναν συγκεκριμένο μισθωτή. Ο μισθωτής έχει την ευθύνη για τα έξοδα συντήρησης, ασφάλισης του μισθίου. Ο μισθωτής έχει τον οικονομικό κίνδυνο. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΜΙΣΘΩΣΗ Εξόφληση του μισθίου αξίας μέσω πολλαπλών εκμισθώσεων σε πολλούς μισθωτές. Ο εκμισθωτής έχει την ευθύνη για τα έξοδα συντήρησης, ασφάλισης του μισθίου. Ο εκμισθωτής έχει τον οικονομικό κίνδυνο. Πίνακας 2 Βασικές Διαφορές Μεταξύ Financial Leasing και Operating Leasing 2.1.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠO ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ LEASING. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ i. Το κυριότερο πλεονέκτημα του leasing είναι η εξασφάλιση της χρηματοδότησης του νέου εξοπλισμού / ακινήτου κατά 100%, η άμεση χρησιμοποίηση αυτού του εξοπλισμού / ακινήτου και χωρίς να απαιτείται πάντοτε η ίδια συμμετοχή. 14

ii. Τα μισθώματα που καταβάλλονται στην εταιρία leasing για τον εξοπλισμό και το τμήμα των μισθωμάτων που αφορά σε κτίριο θεωρούνται δαπάνες και μειώνουν το φορολογικό εισόδημα. iii. Η διαδικασία υπογραφής μίας σύμβασης leasing είναι ταχύτερη και λιγότερο δαπανηρή έναντι της σύμβασης μακροπρόθεσμου δανεισμού. Συνήθως δεν χρειάζονται προσημειώσεις, υποθήκες κ.λπ., ενώ προβλέπονται μειωμένα συμβολαιογραφικά δικαιώματα και απαλλαγή από διάφορα τέλη και φόρους. iv. O επενδυτής μπορεί να επιτύχει καλύτερους όρους προμήθειας εξοπλισμού ή απόκτησης επαγγελματικού ακινήτου, καθώς η αξία τους εξοφλείται άμεσα τοις μετρητοίς. v. Η διάρκεια της μίσθωσης και το ύψος του μισθώματος ορίζονται σύμφωνα με τις οικονομικές δυνατότητες της επιχείρησης, αφού ληφθούν υπόψη και τυχόν εποχικοί παράγοντες. vi. Η πραγματοποίηση επένδυσης σε καινούριο εξοπλισμό μέσω leasing από νέες ή υφιστάμενες επιχειρήσεις μπορεί να συνδυαστεί με τα οφέλη που προκύπτουν από την υπαγωγή της στον αναπτυξιακό νόμο, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις που ορίζονται από αυτόν. vii. Μετά τη λήξη της μισθωτικής περιόδου ο επενδυτής αποκτά την κυριότητα του παγίου έναντι προσυμφωνημένου (συνήθως συμβολικού) τμήματος. Η απόκτηση του ακινήτου είναι απαλλαγμένη από το φόρο μεταβίβασης. viii. O επενδυτής προστατεύεται από την τεχνολογική απαξίωση του εξοπλισμού του, τον οποίο μπορεί να ανανεώνει χωρίς να δεσμεύει τα διαθέσιμα κεφάλαιά του. ix. Βελτιώνεται η εικόνα του ισολογισμού της επιχείρησης και της κεφαλαιακής της διάρθρωσης. x. Η μισθώτρια επιχείρηση, διατηρεί τα κίνητρα των Αναπτυξιακών Νόμων και των Προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. xi. Για τα τραπεζικά συγκροτήματα το leasing αποτελεί μία τεχνική διεύρυνσης της πελατείας τους και πολλαπλών κερδών αφού εκτός των άλλων αποκτούν διαπραγματευτική δύναμη έναντι των προμηθευτών του εξοπλισμού και προσφέρουν πελατεία στις ασφαλιστικές εταιρείες. xii. Οι εταιρείες leasing διασφαλίζονται από τον κίνδυνο πτώχευσης του μισθωτή, διότι διατηρούν την ιδιοκτησία του εξοπλισμού και επιπλέον απολαμβάνουν 15

σοβαρά φορολογικά κίνητρα (αποσβέσεις, σύσταση αφορολόγητου αποθεματικού). ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ i. Το φαινομενικό κόστος του leasing είναι υψηλότερο από το επιτόκιο τραπεζικού δανεισμού. Η βαθύτερη διερεύνηση των φοροαπαλλαγών μετριάζει την πρώτη εντύπωση, συνήθως δημιουργεί πλεονεκτική κατάσταση. ii. Διαφεύγει η ωφέλεια από τη φοροαπαλλαγή των αποσβέσεων στην περίπτωση του ιδιόκτητου εξοπλισμού, ωφέλεια που συμψηφίζεται μέχρις ενός βαθμού από την πλήρη φοροαπαλλαγή των μισθωμάτων. iii. Παρά τη θετική σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια, μπορεί να εκδηλωθεί δισταγμός των τραπεζών για χρηματοδότηση μίας επιχείρησης, όταν ο εξοπλισμός της τελευταίας στηρίζεται στη μέθοδο του leasing. iv. Ο μισθωτής αναλαμβάνει όλους τους κινδύνους από τυχαία περιστατικά ή ανωτέρας βίας έναντι του εκμισθωτή και διατρέχει τον κίνδυνο της έκτακτης καταγγελίας, της σύμβασης, αν αθετήσει κάποιον όρο της για σημαντικό διάστημα. Στην περίπτωση αυτή, ο εκμισθωτής μπορεί να του αφαιρέσει τον εξοπλισμό και να απαιτήσει την άμεση πληρωμή όλων των μισθωμάτων μέχρι τη λήξη της σύμβασης. v. Ο μισθωτής υπόκειται στους ελέγχους του εκμισθωτή για τη διαπίστωση της καλής λειτουργικής κατάστασης του εξοπλισμού. 2.1.5 Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟ ΚΑΙ Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΙΣΘΩΜΑΤΟΣ Οι υποχρεώσεις μιάς επιχείρησης από χρηματοδοτική μίσθωση καταχωρούνται στους λογαριασμούς τάξεως, επειδή δεν έχει αποκτηθεί η κυριότητα επί των σχετικών πάγιων στοιχείων. Για το λόγο αυτό, τα αντικείμενα της χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν περιλαμβάνονται στα περιουσιακά στοιχεία και δεν αποσβένονται. Για τον υπολογισμό του μισθώματος που θα καταβάλλεται στο τέλος κάθε προσυμφωνημένης περιόδου, χρησιμοποιείται ο εξής τύπος: 16

Κχ= 5%-Πτχ Ε Όπου: Κχ= μίσθωμα, Πτχ= αξία αγοράς μετρητοίς του εξοπλισμού (παρούσα αξία) χ = πλήθος περιόδων Ε = επιτόκιο περιόδου Στην περίπτωση που υπάρχει μία υπολειμματική αξία (συνήθως ίση προς το 5% της αξίας του καινούργιου εξοπλισμού), αυτή η αξία θα πρέπει πρώτα να μετατραπεί σε παρούσα αξία, να αφαιρεθεί από τη συνολική παρούσα αξία του εξοπλισμού και στη συνέχεια να υπολογιστεί το μίσθωμα, βάση του πιο πάνω τύπου. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, τα μισθώματα επιβαρύνονται με ΦΠΑ 19% και μαζί με το πρώτο μίσθωμα καταβάλλονται και τα λεγόμενα διαχειριστικά έξοδα (συνήθως το 1% της τιμολογιακής αξίας του εξοπλισμού). 2.1.6 ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ LEASING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα παρατηρείται ανάπτυξη της χρηματοδοτικής μίσθωσης με βάση των αριθμό των εταιρειών που υπάρχουν, παρά την υφιστάμενη περιορισμένη ζήτηση για νέες επενδύσεις και τον έντονο ανταγωνισμό μεταξύ τους. Για να δημιουργηθεί μια εταιρεία Leasing απαιτείται έγκριση από την Τράπεζα Ελλάδος και ελάχιστο καταβεβλημένο μετοχικό κεφάλαιο, το 50% που απαιτείται από το ελάχιστο κεφαλαίου για την ίδρυση της και λειτουργία ανώνυμης τραπεζικής εταιρείας. Σήμερα το ελάχιστο κεφάλαιο είναι 9.000.000. Λόγω της ανάγκης υψηλού ποσού κεφαλαίων οι εταιρίες leasing είναι κυρίως θυγατρικές Τραπεζών. Μια εξαίρεση αποτέλεσε η ΟΤΕ Leasing. 17

Στον πίνακα παρατίθενται, με χρονολογική σειρά ίδρυσης, όλες οι εταιρείες. Επωνυμία Συμμετοχή τραπεζών Χρονολογία ίδρυσης 1. Alpha Leasing Άλφα τράπεζα Πίστεως 50%, Αύγουστος 1981 Λοιποί μέτοχοι 50% 2. ETBA Leasing(*) Κύριος μέτοχος η ΕΤΒΑ 1987 3. Citi Leasing(*) Εξ ολοκλήρου θυγατρική της Citi Σεπτέμβριος 1987 Bank 4. Εμπορική Λειτούργησε σαν Joint-venture Μάρτιος 1990 Leasing Κοινοπραξία της Banque National de Paris και τις εμπορικής τράπεζας από το 1990 μέχρι το 1993.Σήμερα η Εμπορική Τράπεζα κατέχει το 100% των μετοχών. 5. Εθνική Leasing ΕΤΕ 50% Credit Lyonnais (Είναι Δεκέμβριος 1990 μέλος ενός δικτύου 26 εταιριών leasing, οι οποίες είναι διασπαρμένες στις κύριες χρηματοπιστωτικές αγορές της Ευρώπης, ΗΠΑ και Ασίας). 6. ATE Leasing ATE 100% Απρίλιος 1991 7. Ergo Leasing Βασικός μέτοχος είναι η Τράπεζα Ιούνιος 1991 Εργασίας 8. ABN-AMRO ABN AMRO Bank 1991 Leasing(*) 9. Πειραιώς Κύριος μέτοχος είναι η Τράπεζα Ιανουάριος 1993 Leasing Πειραιώς. 10. Ιονική Leasing(*) Ιονική τράπεζα 100% Ιούνιος 1993 Πίνακας 3 : Παρουσίαση των 10 μεγαλύτερων εταιριών Leasing. Με αστεράκι εμφανίζονται οι εταιρίες που έχουν εξαγορασθεί ή συγχωνευθεί. 18

2.2 ΠΡΑΚΤΟΡΕΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ (FACTORING) Το factoring είναι ένα σχετικά νέο τραπεζικό προϊόν το οποίο σε αντίθεση με το leasing, που αφορά χρηματοδότηση πάγιου εξοπλισμού, αποτελεί εναλλακτική λύση κάλυψης των αναγκών των επιχειρήσεων σε κεφάλαιο κίνησης μέσω της εκχώρησης των απαιτήσεων μίας επιχείρησης από τους πελάτες της σε μία εταιρεία factoring. To factoring αποτελείται από τις ακόλουθες υπηρεσίες: 1. την προεξόφληση (χρηματοδότηση) απαιτήσεων, 2. τη λογιστική παρακολούθηση, 3. την είσπραξη των απαιτήσεων, 4. την πιστωτική αξιολόγηση των πελατών και 5. την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου από αδυναμία πληρωμής των απαιτήσεων. Επίσης, αποτελεί δέσμη χρηματοοικονομικών υπηρεσιών οι οποίες καλύπτουν ανάγκες επιχειρήσεων που πωλούν προϊόντα ή παρέχουν υπηρεσίες με πίστωση σε πελάτες με επαναληπτική - αγοραστική συμπεριφορά. 2.2.1 Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ FACTORING Στη σημερινή του μορφή, το factoring εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ κατά το τέλος του 19ου αιώνα. Αυτό συνέβη γιατί ισχυροποιήθηκαν οι βιομήχανοι εξαιτίας της βιομηχανικής και οικονομικής ανάπτυξης των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να μην χρειάζονται πλέον τις υπηρεσίες των πρακτόρων και να πραγματοποιούν οι ίδιοι τις δραστηριότητες αυτές. Οι πράκτορες τότε για να μπορέσουν να επιβιώσουν αναγκάστηκαν να προσφέρουν νέες υπηρεσίες που δεν συνέφερε τους βιομηχάνους να τις ασκούν μόνοι τους. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε η σύγχρονη πρακτορεία. Στις ΗΠΑ ενώ δεν υπήρξε από την αρχή ειδικό νομοθετικό πλαίσιο για το factoring, ήδη από την δεκαετία του 1940 έχει δημιουργηθεί ειδικός νόμος ο οποίος και εφαρμόζεται στις περισσότερες πολιτείες. Σήμερα, στη χώρα αυτή υπάρχουν πάνω από 100 επιχειρήσεις που ασχολούνται με το factoring, οι οποίες μάλιστα πραγματοποιούν κάθε χρόνο κύκλο εργασιών πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. 19

Οι πρώτες αμερικανικές τράπεζες που ασχολήθηκαν στη δεκαετία του 1960 με το factoring ήταν η Bank of America και η First National Bank of Boston, ενώ ακολούθησαν πολλές επιπλέον. 2.2.2 ΜΟΡΦΕΣ FACTORING i. Πλήρες ή γνήσιο factoring (full service factoring or old line factoring, όπως ονομάζεται στις ΗΠΑ). Το είδος αυτό περιλαμβάνει όλες τις υπηρεσίες που ήδη αναφέραμε παραπάνω, δηλαδή χρηματοδότηση, ασφάλιση πιστωτικού κινδύνου και διαχείριση. ii. Εγχώριο (domestic) factoring Το εγχώριο factoring αφορά την εσωτερική αγορά μιας χώρας. Δηλαδή, την ανάληψη της ευθύνης της είσπραξης των τιμολογίων, που αφορούν τις πωλήσεις προιόντων ή υπηρεσιών που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό μιας χώρας. Εκτός από την είσπραξη και προεξόφληση των τιμολογίων, μπορεί να γίνει και χρηματοδότηση, λογιστική παρακολούθηση των πωλήσεων, διαχείριση των χρηματοοικονομικών της επιχείρησης, μηχανογράφηση, κ.λ.π., ανάλογα με τις ανάγκες και τη επιλογή των συγκεκριμένων υπηρεσιών από τον πελάτη. iii. Διεθνές ή εξαγωγικό factoring Το διεθνές factoring αφορά κυρίως τον τομέα των εξαγωγών και εισαγωγών. Δηλαδή, την ανάληψη της ευθύνης, της είσπραξης και προεξόφλησης της απαίτησης των τιμολογίων που αφορούν πωλήσεις προϊόντων στο εξωτερικό (εξαγωγές) ή εισαγωγές. Το διεθνές factoring μπορεί να καλύπτει και τις άλλες υπηρεσίες που αναφέραμε παραπάνω, όπως π.χ. τη λογιστική παρακολούθηση των πωλήσεων, την οργάνωση των εργασιών του προμηθευτή κ.α. iv. Factoring με ή χωρίς δικαίωμα αναγωγής Α. Factoring με δικαίωμα αναγωγής Στην περίπτωση αυτή, τον κίνδυνο της μη πληρωμής των τιμολογίων από τον πελάτη του προμηθευτή δεν αναλαμβάνει ο factor, αλλά ο προμηθευτήςεκχωρητής. 20

Ο factor διατηρεί το δικαίωμα να επιστρέψει τα απλήρωτα τιμολόγια στον προμηθευτή και να εισπράξει από αυτόν τα αντίστοιχα ποσά των ανεξόφλητων τιμολογίων. Β. Factoring χωρίς δικαίωμα αναγωγής Στην περίπτωση αυτή, τον κίνδυνο της μη πληρωμής των τιμολογίων από τον πελάτη του προμηθευτή αναλαμβάνει ο factor και όχι ο προμηθευτής, οπότε ο factor δεν έχει δικαίωμα να επιστρέψει τα απλήρωτα τιμολόγια στον προμηθευτή και να εισπράξει τα αντίστοιχα ποσά. Συνήθως το factoring αρχίζει με το «Δικαίωμα αναγωγής» που είναι ασφαλές και όταν έχει ολοκληρωθεί ένα ικανοποιητικό δίκτυο πληροφόρησης που επιτρέπει την αξιολόγηση της φερεγγυότητας των πελατών τότε προχωρεί στο «Factoring χωρίς δικαίωμα αναγωγής». v. Factoring χωρίς χρηματοδότηση Στην περίπτωση αυτή, παρέχονται όλες οι υπηρεσίες από την χρηματοδότηση. Ο πελάτης που επιλέγει αυτό το είδος Factoring ενδιαφέρεται κυρίως για την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου και την ανάληψη της διαχείρισης των απαιτήσεων από τον Factor, π.χ. είσπραξη τιμολογίων, λογιστική παρακολούθηση, κ.λ.π. vi. Factoring μόνο για χρηματοδότηση Η μόνη υπηρεσία που παρέχεται κατά την περίπτωση αυτή στον πελάτη είναι η χρηματοδότηση μέχρι το ύψος των εισπρακτέων τιμολογίων, χωρίς την ανάληψη από τον Factor του πιστωτικού κινδύνου, σε περίπτωση μη πληρωμής των τιμολογίων από τον πελάτη του προμηθευτή. Κατ ουσία, είναι μια μορφή χρηματοδότησης με ενέχυρο τα τιμολόγια που εκχωρήθηκαν για είσπραξη. vii. Εμπιστευτικό ή μη εμπιστευτικό factoring Α. Εμπιστευτικό factoring Εδώ, ο προμηθευτής εκχωρεί τις απαιτήσεις του στον factor με την συμφωνία ότι η εκχώρηση αυτή δεν θα γνωστοποιηθεί στον πελάτη (του προμηθευτή). Διατηρείται δηλαδή μυστική. Η συμφωνία αυτή γίνεται συνήθως για να προστατευτεί ο factor από πελάτες που έχουν υψηλό «ρίσκο». 21

Β. Μη εμπιστευτικό factoring Στην περίπτωση αυτή, ο πελάτης (του προμηθευτή) γνωρίζει τη συμφωνία που έχει γίνει μεταξύ του προμηθευτή και του factor. Οι δύο συμβαλλόμενοι ενημερώνουν τον πελάτη τους. 2.2.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ FACTORING ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ i. Με την ανάθεση των εισπράξεων στον πράκτορα η επιχείρηση απαλλάσσεται από τον κίνδυνο της αφερεγγυότητας των πελατών της και περιορίζει τις προβλέψεις για επισφαλείς πελάτες. ii. Η λογιστική της απλοποιείται σημαντικά και η διαχείριση διευκολύνεται, χάρη και στις συμβουλές του πράκτορα. iii. Η προείσπραξη των ποσών εξασφαλίζει πόρους, απαλλάσσει από τόκους δανείων και ισχυροποιεί τη διαπραγματευτική δύναμη έναντι των προμηθευτών πρώτων υλών κλπ. iv. Ολόκληρη γενικά, η χρηματοοικονομική σύνθεση της επιχείρησης τροποποιείται και η επίπτωση αυτή είναι εμφανής στον ισολογισμό. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ i. Το σοβαρότερο μειονέκτημα είναι το υψηλό κόστος που έχει το Factoring, το οποίο εξαρτάται βεβαίως από το εύρος των παρεχόμενων υπηρεσιών. ii. Επιπλέον, ο επιχειρηματίας περιορίζει τις άμεσες επαφές με τους πελάτες, ενώ ενδέχεται να προσκρούσει και σε επιλεκτική πολιτική φερέγγυων πελατών από την πλευρά του πράκτορα. 2.2.4 ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ FACTORING Οι ωφέλειες για την επιχείρηση είναι πολλαπλές και ιδιαίτερα σημαντικές για την ανάπτυξή της. 22

Κυριότερες θεωρούνται οι εξής: Η αξιολόγηση από την εταιρεία factoring της πιστοληπτικής ικανότητας των υφιστάμενων και νέων αγοραστών εξυγιαίνει το πελατολόγιο της επιχείρησης και δημιουργεί συνθήκες καλής εισπραξιμότητας των σχετικών τιμολογίων. Έτσι, η επιχείρηση αναπροσαρμόζει έγκαιρα την πιστωτική της πολιτική και συγκεντρώνεται απερίσπαστη στην ανάπτυξη των εργασιών της. H ανάληψη από την εταιρεία factoring της είσπραξης των τιμολογίων βελτιώνει τη συμπεριφορά των οφειλετών σε ότι αφορά την εξόφληση των υποχρεώσεών τους, με αποτέλεσμα την έγκαιρη ρευστοποίηση των εισπρακτέων τιμολογίων του προμηθευτή. Η ανάθεση της διαχείρισης και λογιστικής παρακολούθησης των εμπορικών απαιτήσεων στην εταιρεία factoring μειώνει σημαντικά τα λειτουργικά κόστη της συνεργαζόμενης επιχείρησης. H χρηματοδότηση της επιχείρησης από την εταιρεία factoring στηρίζεται στο αξιολογημένο πελατολόγιό της κι έτσι δεν απαιτείται παροχή πρόσθετων ασφαλειών. Η χρηματοδότηση της επιχείρησης συνδέεται απόλυτα με τον κύκλο εργασιών της εταιρείας factoring και μπορεί να αυξάνεται ανάλογα με αυτόν, κάτι που εξασφαλίζει συνεχή ρευστότητα, η οποία αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί για επίτευξη ευνοϊκών συμφωνιών με τους προμηθευτές της. H ανάληψη του πιστωτικού κινδύνου από την εταιρεία factoring διασφαλίζει την πληρωμή των τιμολογίων, γεγονός που διευκολύνει τον οικονομικό σχεδιασμό της επιχείρησης, εγγυάται την ανάπτυξή της, ενώ παράλληλα βελτιώνει την εικόνα του ισολογισμού της και την πιστοληπτική ικανότητά της, δεδομένου ότι η λαμβανόμενη προκαταβολή έναντι της αξίας των τιμολογίων δεν εμφανίζεται στις υποχρεώσεις της. Γενικότερα, η χρήση των υπηρεσιών factoring δίνει τη δυνατότητα στην επιχείρηση να εκλογικεύσει την οργανωτική και λειτουργική δομή της, να περιορίσει το κόστος της, να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της και να επικεντρώσει την προσοχή και δράση της στη συνεχή ανάπτυξή της. 23

2.2.5 ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ FACTORING Μια σύμβαση factoring συνεπάγεται με ένα κόστος για τις υπηρεσίες που προσφέρονται, σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι υψηλό και αναφέρεται στις εξής επιβαρύνσεις: Μια σταθερή ποσοστιαία επιβάρυνση (προμήθεια), που υπολογίζεται πάνω στο ποσό των λογαριασμών - απαιτήσεων που συνολικά αγοράζουν. Η επιβάρυνση αυτή εξαρτάται από το είδος της επιχείρησης, τον αριθμό και την ποιότητα των υπόχρεων των λογαριασμών (πελατών), το μέσο όρο του αριθμού και του μεγέθους των τιμολογίων, τους όρους των πωλήσεων και την ετήσια αξία των πωλήσεων. Με τον τρόπο αυτό, το κέρδος του πράκτορα εξαρτάται από το ποσό των απαιτήσεων του factoring. Ειδικότερα οι προμήθειες που εισπράττει ο πράκτορας διακρίνονται βασικά σε δύο είδη: α. τις διαχειριστικές και β. της ασφάλισης. Οι διαχειριστικές προμήθειες συνήθως ανέρχονται στο 0,5-1,5% του μικτού ποσού των τιμολογίων και καλύπτουν το λειτουργικό κόστος του πράκτορα από την συνεργασία του με τον πελάτη. Οι διαχειριστικές προμήθειες εξαρτώνται από τον ετήσιο κύκλο εργασιών του πελάτη, το μέσο ύψος των εκχωρούμενων στον πράκτορα τιμολογιακών απαιτήσεων, το μέσο ποσοστό των τιμολογίων και τον αριθμό των πελατών. Η προμήθεια της ασφάλισης εξαρτάται από την φερεγγυότητα του πελάτη και τον βαθμό της συγκέντρωσης των κινδύνων σε ορισμένους πελάτες. Η προμήθεια της ασφάλισης ανέρχεται συνήθως στο 0,5-1,5% του ποσού του τιμολογίου. Με επιβάρυνση λόγω τόκων. Οι τόκοι υπολογίζονται με τους εξής τρόπους: α. Επί του κεφαλαίου, δηλαδή υπολογίζεται μια επιβάρυνση τόκου για τα χρήματα που έχουν χορηγηθεί. Το επιτόκιο είναι συνήθως 2% - 4% πάνω από το σύνηθες βραχυπρόθεσμου δανεισμού επιτόκιο. Ο τόκος αυτός υπολογίζεται πάνω στο πραγματικό ποσό του δανείου. Συνήθως εισπράττεται εκ των προτέρων, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το πραγματικό κόστος του δανεισμού. β. Επί των πλεονασμάτων. Ο τόκος αυτός υπολογίζεται επί των πλεονασμάτων των λογαριασμών του προμηθευτή που αφήνονται σε έναν πράκτορα. Το επιτόκιο με το οποίο υπολογίζεται ο τόκος αυτός είναι μικρότερος από το επιτόκιο με το οποίο υπολογίζεται ο τόκος επί του κεφαλαίου. Ο τρόπος υπολογισμού του τόκου αυτού καθορίζεται στη συμφωνία του factoring. 24

2.2.6 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ FACTORING Με την πλήρη απελευθέρωση του εμπορίου οι συνθήκες ανταγωνισμού γίνονται οξύτερες. Οι μικρές και μεσαίες προ πάντων επιχειρήσεις, αισθάνονται πιο έντονα την ανάγκη εξαγωγικών δραστηριοτήτων για να επιβιώσουν. Αναπόφευκτα θα προσανατολιστούν στην υποστήριξη των τραπεζών μέσω της τεχνικής factoring για άντληση κεφαλαίων και επιμερισμό των κινδύνων. Ασφαλώς, το Ευρώ ( ) διασφαλίζει από τον κίνδυνο της μεταβολής των συναλλαγματικών ισοτιμιών για το εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο συνδυασμός όμως του θεσμού με σειρά άλλων υπηρεσιών, που οι εκσυγχρονιζόμενες τράπεζες προσφέρουν στις επιχειρήσεις, αποτελούν τη βάση ευρείας συνεργασίας και μάλιστα με πρωτοβουλία των τραπεζών. Η μεγάλη αγορά είναι απαιτητική στην ποικιλία και ποιότητα των προϊόντων και χρειάζονται πρόσθετες εμπορικές και χρηματοδοτικές προσπάθειες από τις επιχειρήσεις μέχρι να εισρεύσει ο κύκλος εργασιών στο ταμείο. Ενδεικτικά, αναφέρονται ορισμένα στατιστικά στοιχεία της περιόδου 1986-1991, της περιόδου δηλαδή που το factoring άρχισε να γίνεται γνωστό και στην Ελλάδα. Ο κύκλος εργασιών του Factoring σε διεθνές επίπεδο κατά το 1991, σύμφωνα με στοιχεία του σπουδαιότερου δικτύου Factor Chain International, έφτανε στα 266 δισ.$ (διπλασιασμός εντός πενταετίας) με επικεφαλής την Ευρώπη (60%), ακολουθούμενη από Αμερική (28%), Ασία (10%) κλπ. Το ίδιο διάστημα, στον ευρωπαϊκό χώρο προηγείται η Ιταλία με 75δισ.$ και έπονται Ενωμένο Βασίλειο (28,4 δισ.$), Γαλλία (15,8δισ.$), Ολλανδία (11 δισ.$), Γερμανία (10,6 δισ.$), κ.ο.κ.. 2.3 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ (BUSINESS ANGELS) Οι Επιχειρηματικοί Άγγελοι είναι κατά βάση ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι επενδύουν χρήματα και διαθέτουν χρόνο, εμπειρία και τεχνογνωσία σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που παρουσιάζουν προοπτικές ανάπτυξης. Οι επιχειρηματικοί άγγελοι, γενικά, έχουν μεγάλη εμπειρία σε θέματα που σχετίζονται με τη διοίκηση και την οργάνωση επιχειρήσεων, την διαχείριση επιχειρησιακών πόρων, καθώς και το marketing. Συνήθως, είναι μέτοχοι ή ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, διευθυντικά στελέχη 25

εταιρειών, senior managers ή σύμβουλοι επιχειρηματικού σχεδιασμού, αλλά και συνταξιούχοι πρώην σύμβουλοι επιχειρήσεων. 2.3.1 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ. Οι επιχειρηματικοί άγγελοι συνήθως έχουν διπλό ρόλο στην επιχείρηση με την οποία συνεργάζονται. Από τη μια είναι επενδυτές που επενδύουν τα κεφάλαιά τους, αποσκοπώντας στην αποκόμιση οικονομικού οφέλους και από την άλλη έχουν ενεργό ρόλο στην επιχείρηση αυτή είτε μετέχοντας στο διοικητικό συμβούλιο παρέχοντας ανεπίσημα συμβουλευτικές υπηρεσίες είτε, σε ορισμένες περιπτώσεις, δουλεύοντας σε αυτήν υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης. Η κατάσταση όμως αυτή δεν αποτελεί τον κανόνα στην αγορά των επιχειρηματικών αγγέλων. Τα κίνητρα για την ενασχόληση με τέτοιου είδους επενδύσεις ποικίλλουν και διαφοροποιούνται ανάλογα με την οικονομική κατάσταση, αλλά και τις προσωπικές φιλοδοξίες των επιχειρηματικών αγγέλων. Έτσι, κάποιοι απ' αυτούς αποσκοπούν καθαρά στο οικονομικό όφελος μέσω της επένδυσης, ενώ υπάρχουν και άλλοι που επιθυμούν να μεταδώσουν και να μοιραστούν τη γνώση και την εμπειρία που έχουν αποκομίσει από τα χρόνια εργασίας τους με τους νεότερους επιχειρηματίες με μια πολύ χαμηλή ή καθόλου αμοιβή. Με άλλα λόγια το κίνητρο ενός επιχειρηματικού αγγέλου μπορεί να ξεκινά από την απλή αποκόμιση οικονομικού οφέλους και να φτάνει στην προσφορά στο κοινωνικό σύνολο ή την τοπική κοινωνία στην οποία διαμένουν. Σήμερα αποτελούν μια πολύτιμη δεξαμενή άντλησης κεφαλαίων, γνώσεων και εμπειριών από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει πάρει περισσότερο επίσημο χαρακτήρα. Η εξάπλωσή της οφείλεται στο γεγονός ότι οι συνθήκες που επικρατούν στη νέα οικονομία σήμερα δεν είναι πολύ ευνοϊκές για την υποστήριξη των νέων επιχειρήσεων και οι τράπεζες είναι διστακτικές στη χρηματοδότηση νέων επιχειρηματικών σχεδίων και ιδιαιτέρως όσων θεωρούν ότι ενέχουν υψηλό ρίσκο. Οι νέες μορφές των επιχειρήσεων που βασίζονται κυρίως στη «γνώση» (knowledge-based companies) συνήθως έχουν δυσκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδοτικές πηγές από τις παραδοσιακές επιχειρήσεις κυρίως λόγω της ταχύτητας της τεχνολογικής εξέλιξης και του κεντρικού ρόλου που παίζουν στις επιχειρήσεις αυτοί οι άνθρωποι και οι ιδέες. Επίσης, σε επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας είναι 26

απαραίτητο να επενδύσει κανείς μεγάλα ποσά πριν αρχίσει να αποκομίζει έσοδα. Τέλος, η μεγέθυνση του κεφαλαίου είναι απαραίτητη στα αρχικά στάδια μιας επιχείρησης για το άνοιγμα σε μεγάλες αγορές, και το επίπεδο του κέρδους στα στάδια αυτά είναι ανεπαρκές για να χρηματοδοτήσει τη μεγέθυνση. Έτσι οι επιχειρηματικοί άγγελοι έρχονται να καλύψουν το κενό (equity gap) που υπάρχει στα ίδια κεφάλαια μιας επιχείρησης που επιθυμεί να εξελιχθεί. Η διαφορά των επιχειρηματικών αγγέλων από τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς έγκειται ακριβώς στην «ανεπισημότητα» της επένδυσης. Η πραγματοποίηση της επένδυσης δεν προϋποθέτει όλους τους ελέγχους και τις εγγυήσεις που ζητούν οι οργανισμοί αυτοί, καθώς το κυρίαρχο στοιχείο στις επενδύσεις των επιχειρηματικών αγγέλων είναι η προσωπική σχέση του επιχειρηματικού αγγέλου με τον επιχειρηματία. Βέβαια, το μέγεθος της επένδυσης στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μικρότερο από τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου (venture capital) και για το λόγο αυτό είναι πιο προσιτή πηγή κεφαλαίων για τις νέες μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πολλές φορές, οι επιχειρηματικοί άγγελοι υποστηρίζουν κάποια επιχειρηματική πρόταση από διαίσθηση με βάση την εμπειρία τους και λιγότερο στηριζόμενοι σε ένα εκτενές επιχειρηματικό σχέδιο με σαφώς διατυπωμένους τους μακροπρόθεσμους στόχους της επιχείρησης. Έτσι, οι επιχειρηματικοί άγγελοι είναι πιο ανεκτικοί στον επιχειρηματικό κίνδυνο και έχουν τη διάθεση να εμπλακούν στη διοίκηση της επιχείρησης προσφέροντας παράλληλα με τα κεφάλαιά τους και την εμπειρία τους σε θέματα οργάνωσης και διοίκησης, καθώς και διαχείρισης των κινδύνων. Αντίθετα, οι επενδυτές (venture capitalists) δεν επιθυμούν συνήθως να εμπλέκονται στην καθημερινή διοίκηση των επιχειρήσεων και στη διαχείριση των κινδύνων και ως εκ τούτου προτιμούν να επενδύουν όπου ο κίνδυνος είναι χαμηλός και έχουν εξασφαλισμένη απόδοση των κεφαλαίων τους. 2.3.2 Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ. Η χρηματοδότηση ιδίων κεφαλαίων είναι μόνο ένα μέρος της συνεισφοράς κάποιου αγγέλου σε μια επιχείρηση. Οι επιχειρήσεις έχουν να επωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό από την κατάθεση της προσωπικής εμπειρίας, της τεχνογνωσίας και των άλλων διοικητικών ικανοτήτων του αγγέλου. 27

Το έλλειμμα διοικητικής εμπειρίας είναι ίσως το πιο σημαντικό πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι νεοσύστατες επιχειρήσεις και είναι αυτό που συντελεί τα μέγιστα στο υψηλό ποσοστό θνησιμότητάς τους (περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις στον ευρωπαϊκό χώρο παύουν τις δραστηριότητές τους σε διάστημα μικρότερο των πέντε ετών από την έναρξη λειτουργίας τους). Έτσι, και στην περίπτωση όπου δεν υπάρχει επένδυση οι επιχειρήσεις ωφελούνται από τους επιχειρηματικούς αγγέλους από τη μεταφορά της εμπειρίας τους σε θέματα οργάνωσης και διοίκησης μιας επιχείρησης. Επιπροσθέτως, οι επιχειρηματικοί άγγελοι έχουν συνήθως έναν ευρύ κύκλο γνωριμιών με ανθρώπους του επιχειρηματικού κόσμου και τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν προς όφελος της νέας επιχείρησης με την οποία ξεκινούν μια συνεργασία. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η εμπειρία και οι γνώσεις των επιχειρηματικών αγγέλων αξιολογούνται από τους επιχειρηματίες ως σημαντικότερα στοιχεία σε σχέση με την προσφορά κεφαλαίων. Ιδιαίτερα για τις νέες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο των προϊόντων και εφαρμογών υψηλής τεχνολογίας, τα παραπάνω στοιχεία είναι θεμελιώδη και είναι άξιο μνείας το γεγονός ότι αυτές κατατάσσουν την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για στρατηγικό σχεδιασμό ως το πρώτο πράγμα που επιζητούν από έναν επιχειρηματικό άγγελο και έπονται η χρηματοδότηση και η δικτύωση στον επιχειρηματικό κόσμο με τη δημιουργία κύκλου επαφών και γνωριμιών. Είναι ευρέως αναγνωρισμένο στον επιχειρηματικό κόσμο ότι η διοίκηση κατά τον πρώτο καιρό που ακολουθεί την έναρξη των δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης και η διοίκηση κατά το στάδιο της πρώτης ωρίμανσης διέπονται από διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η δεύτερη περίοδος απαιτεί ικανοποιητική γνώση σε ζητήματα που κινούνται στο χώρο της διοικητικής επιστήμης. Οι επιχειρηματικοί άγγελοι μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στον τομέα αυτό και να μειώσουν τις πιθανότητες αποτυχίας μιας επιχείρησης. -Στη Γερμανία, ο μέσος χρόνος που αφιερώνει ένας επιχειρηματικός άγγελος σε μια επιχείρηση είναι από 3,2 έως και 8 ώρες ανά εβδομάδα.- 2.3.3 ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ. Οι περισσότεροι επιχειρηματικοί άγγελοι επιθυμούν την ανωνυμία και παρουσιάζονται απρόθυμοι να παράσχουν πληροφορίες για τις επενδυτικές τους δραστηριότητες. Έτσι κάθε αναφορά σχετικά με το αληθινό, καθώς και το δυνητικό 28