Οικονομικά του Τουρισμού και του Πολιτισμού 2 Υπεύθυνοι μαθήματος Κ αθηγητής Μιχαήλ Ζ ουμπουλάκης Επίκουρος Καθηγητής Θεόδωρος Μεταξάς 1
Ο κλάδος παραγωγής τουριστικών προϊόντων Δραστηριότητες που παράγουν τουριστικά αγαθά και υπηρεσίες: Κλάδοι αποκλειστικά τουριστικοί: καταλύματα, γραφεία ταξιδίων, ξεναγοί, αναμνηστικά-δώρα (souvenirs) Κλάδοι με μεγάλη τουριστική δράση: μεταφορές (χερσαίεςθαλάσσιες-αεροπορικές), κέντρα πληροφόρησης, οργανώσεις (αθλητικές-καλλιτεχνικές-πολιτιστικές) Κλάδοι με μικτή δράση: είδη διατροφής, εστίαση (εστιατόρια-μπαρκαφέ), κέντρα διασκέδασης, διαφημιστικά έντυπα, φωτογραφικά, εμπορικά καταστήματα Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 2
Παραγωγή τουριστικών προϊόντων Τι και αν θα παραχθεί; Σε ποια ποσότητα; Με ποιόν τρόπο (τεχνολογία παραγωγής); Πώς (οργάνωση παραγωγής και κόστος) Οι 2 σκοποί του παραγωγού: ποσότητες ικανές που μεγιστοποιούν το κέρδος Υποθέσεις: ορθολογική συμπεριφορά, γνωστές προτιμήσεις, δεδομένη τεχνολογία, ελεύθερος ανταγωνισμός Συνολικό προϊόν (TP), Μέσο προϊόν AP=TP/L, Οριακό προϊόν MP=ΔTP/ΔL Συντελεστές παραγωγής: κεφάλαιο, εργασία, φυσ. πόροι, επιχειρ. Συνάρτηση τουριστικής παραγωγής: Q = f(k, L, N, X) Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 3
Συνάρτηση παραγωγής Επίπεδο προϊόντος y' Μία εισροή για ένα προϊόν y = f(x) συνάρτηση παραγωγής y = f(x) είναι το μέγιστο επίπεδο προϊόντος που μπορούμε να πάρουμε από x' μονάδες εισροών. x' Επίπεδο εισροής x 4
Οριακό προϊόν & Αποδόσεις κλίμακας Το οριακό προϊόν είναι ο ρυθμός μεταβολής της εκροής καθώς μία εισροή αυξάνεται ενώ οι άλλες εισροές παραμένουν σταθερές. Το οριακό προϊόν μειώνεται επειδή τα επίπεδα των άλλων εισροών είναι σταθερά, οπότε οι μονάδες της αυξανόμενης εισροής συνδυάζονται με ολοένα και λιγότερες μονάδες από τις άλλες εισροές. Όταν τα επίπεδα όλων των εισροών αυξάνονται αναλογικά, δεν υπάρχει κατ ανάγκη μείωση των οριακών προϊόντων αφού κάθε εισροή θα έχει πάντα την ίδια ποσότητα από τις άλλες εισροές με τις οποίες θα συνδυάζεται. Οι παραγωγικότητες των εισροών δεν χρειάζεται να μειωθούν και έτσι οι αποδόσεις κλίμακας μπορούν να είναι είτε σταθερές είτε αύξουσες. Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 5
Η μακροχρόνια και η βραχυχρόνια περίοδος παραγωγής Βραχυχρόνια περίοδος: όταν μια επιχείρηση έχει περιορισμούς στην επιλογή του επιπέδου μίας τουλάχιστον εισροής. Παραδείγματα των περιορισμών στη βραχυχρόνια περίοδο: Προσωρινά δεν μπορεί να προσθέσει καταλύματα. Πρέπει να συμμορφωθεί με τους τοπικούς κανονισμούς. Μακροχρόνια περίοδος: όταν μια επιχείρηση δεν έχει περιορισμούς στην επιλογή των επιπέδων όλων των εισροών. Παραδείγματα άρσης περιορισμών στη μακροχρόνια περίοδο: oεπέκταση εγκαταστάσεων ή/και αλλαγή φυσιογνωμίας Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 6
Προσδιοριστικοί παράγοντες της τουριστικής προσφοράς Ο νόμος της προσφοράς ισχύει μόνον όταν οι άλλοι παράγοντες παραμένουν σταθεροί 1) Τεχνολογικές καινοτομίες παραγωγής (σε κάθε τομέα) 2) Υποδομές μεταφορών ευκολία πρόσβασης κόστος ζωής 3) Τιμές υποκατάστατων και συμπληρωματικών αγαθών, δηλ. άλλων συναφών προορισμών και άλλων απαραίτητων υπηρεσιών για την τουριστική παραγωγή 4) Εισοδηματική πολιτική και κόστος συντελεστών παραγωγής 5) Φόροι και επιδοτήσεις 6) Αβεβαιότητα (διεθνής οικονομική & πολιτική συγκυρία) Όταν δηλ. αυτοί οι παράγοντες μεταβάλλονται η θετική σχέση τιμής/ποσότητας δεν ισχύει Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 7
Κόστος παραγωγής Συνολικό κόστος: Σταθερό + μεταβλητό κόστος c(y)= F + c v (y) Στόχος κάθε επιχείρησης είναι για οποιοδήποτε δεδομένο επίπεδο προϊόντος y 0 να παράγει στο μικρότερο δυνατό συνολικό κόστος Tο c(y) δείχνει το μικρότερο δυνατό συνολικό κόστος της επιχείρησης για παραγωγή y μονάδων προϊόντος. Όταν η επιχείρηση αντιμετωπίζει δεδομένες τιμές εισροών w = (w 1,w 2,, w n ) τότε η συνάρτηση συνολικού κόστους μπορεί να γραφεί ως c(w 1,,w n, y). Έστω μια επιχείρηση που χρησιμοποιεί δυο εισροές για να παράγει ένα προϊόν. Για επίπεδο προϊόντος y 0 και με δεδομένες τις τιμές εισροών w 1 και w 2, το κόστος ενός συνδυασμού εισροών (x 1,x 2 ) είναι w 1 x 1 + w 2 x 2. Το ζήτημα: Με δεδομένα τα w 1, w 2 και y, ποιος είναι ο λιγότερο δαπανηρός συνδυασμός εισροών; Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 8
Γραμμές ίσου κόστους c w 1 x 1 +w 2 x 2 c w 1 x 1 +w 2 x 2 c < c x 1 9
Το πρόβλημα της ελαχιστοποίησης του κόστους x 2 Όλοι οι συνδυασμοί εισροών που αποδίδουν y μονάδες προϊόντος. Ποια είναι η φθηνότερη; f(x 1,x 2 ) y x 1 10
Το πρόβλημα της ελαχιστοποίησης του κόστους x 2 x 2 * Εσωτερικός συνδυασμός εισροών ελαχιστοποίησης του κόστους: (α) * * f ( x1, x2 ) y και (β) κλίση καμπυλών ίσου κόστους = κλίση καμπυλών ίσου προϊόντος δηλ. w MP1 * στα (x,x * 1 2 2 MP2 1 TRS w f(x 1,x 2 ) y ). x 1 * x 1 H. Varian, Μικροοικονομική 2008 Εκδόσεις Κριτική Η. VARIAN, ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ 2008 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ. 11
Στην μακροχρόνια περίοδο μια επιχείρηση μπορεί να μεταβάλλει όλα τα επίπεδα των εισροών της ώστε να επιλέξει τους φτηνότερους συνδυασμούς εισροών. 12
Αποδόσεις κλίμακας και μέσο συνολικό κόστος $/μονάδες προϊόντος AC(y) φθίνουσες απ.κλιμ. σταθερές απ.κλιμ. αύξουσες απ.κλιμ. Η αύξηση του μεγέθους της επιχείρησης επιδρά θετικά στο μέσο κόστος παραγωγής μόνον με αύξουσες αποδόσεις κλίμακας y 13
Είδη καμπυλών κόστους Καμπύλη συνολικού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης του συνολικού κόστους της επιχείρησης. Καμπύλη μεταβλητού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης του μεταβλητού κόστους της επιχείρησης. Καμπύλη μέσου συνολικού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης του μέσου συνολικού κόστους της επιχείρησης. Καμπύλη μέσου μεταβλητού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης του μέσου μεταβλητού κόστους της επιχείρησης. Καμπύλη μέσου σταθερού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης του μέσου σταθερού κόστους της επιχείρησης. Καμπύλη οριακού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης του οριακού κόστους της επιχείρησης = του ρυθμού μεταβολής του μεταβλητού κόστους παραγωγής καθώς το επίπεδο προϊόντος μεταβάλλεται. 14
Συνολικό σταθερό και μεταβλητό κόστος $ c(y) c( y) F cv ( y) c v (y) F F y 15
$/μονάδα προϊόντος καμπύλη μέσου συνολικού κόστους καμπύλη μέσου μεταβλητού κόστους καμπύλη μέσου σταθερού κόστους ATC(y) = AFC(y) + AVC(y) ATC(y) AVC(y) 0 AFC(y) y 16
Συναρτήσεις Οριακού και Μεταβλητού Κόστους $/μονάδα προϊόντος c ( y ) MC( z) dz v y 0 MC(y) 0 Η χρωματισμένη περιοχή είναι το μεταβλητό κόστος για την παραγωγή y μονάδων y y 17
$/μονάδα προϊόντος Συναρτήσεις Οριακού και Μεταβλητού Κόστου AVC( y) MC( y) AVC( y) y Η βραχυχρόνια καμπύλη MC τέμνει την βραχυχρόνια καμπύλη AVC από κάτω, στο ελάχιστο της καμπύλης AVC. 0 MC(y) AVC(y) 18 y
Βραχυχρόνιες και Μακροχρόνιες Καμπύλες Μέσου Συνολικού Κόστους Για κάθε επίπεδο προϊόντος y, η μακροχρόνια καμπύλη συνολικού κόστους θα δίνει πάντα το χαμηλότερο δυνατό συνολικό κόστος παραγωγής. Συνεπώς, η μακροχρόνια καμπύλη μέσου συνολικού κόστους πρέπει να δίνει πάντα το χαμηλότερο δυνατό μέσο συνολικό κόστος παραγωγής. Η μακροχρόνια καμπύλη μέσου συνολικού κόστους πρέπει να είναι η χαμηλότερη περιβάλλουσα των βραχυχρόνιων καμπυλών μέσου συνολικού κόστους της επιχείρησης. 19
Η μακροχρόνια καμπύλη LAC είναι η χαμηλότερη περιβάλλουσα των βραχυχρόνιων καμπυλών AC $/μονάδα προϊόντος SRMCs MC(y) AC(y) Για κάθε παραγωγή y > 0, το μακροχρόνιο MC είναι ίσο με το MC για την βραχυχρόνια περίοδο που έχει επιλέξει η επιχείρηση. y 20
Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 21
Η βραχυχρόνια απόφαση προσφοράς της επιχείρησης Η συνάρτηση κέρδους της επιχείρησης είναι: s s v ( y) py c ( y) py F c ( y). Η επιχείρηση θα επιλέξει ένα επίπεδο προϊόντος y > 0 μόνο αν: s ( y) py F c ( y) F. v Δηλ. μόνον αν: p c v ( y ) y AVC s ( y). 22
Η βραχυχρόνια απόφαση προσφοράς της επιχείρησης $/μονάδα προϊόντος MC s (y) p AVC s (y) y s * > 0. AC s (y) AVC s (y) p e Η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης y s * y Όταν p < AVC s (y) y s * = 0. Άρα ένα επίπεδο προσφοράς που μεγιστοποιεί τα κέρδη υπάρχει μόνο στο ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης MC Η. VARIAN, ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ 2008 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ. 23
Βιωσιμότητα τουριστικών επιχειρήσεων μακροχρόνια Πώς συγκρίνονται οι αποφάσεις της επιχείρησης για την μακροχρόνια προσφορά με αυτές για την βραχυχρόνια προσφορά; H μακροχρόνια συνάρτηση κέρδους μιας ανταγωνιστικής επιχείρησης είναι: Π(y) = p y c(y) = έσοδα Συνολ. κόστος Το πλεόνασμα του παραγωγού για την επιχείρηση είναι η συσσώρευση, για κάθε επιπλέον μονάδα προϊόντος, των πρόσθετων εσόδων μείον τα πρόσθετα κόστη παραγωγής. Αν τα έσοδα = κέρδος + κόστος, η επιχείρηση είναι βιώσιμη όταν το πλεόνασμα του παραγωγού είναι θετικό: PS = Έσοδα Μεταβλητό Κόστος 0 (ή όταν τιμή μονάδος μέσο μεταβλητό κόστος >0) Ζουμπουλάκης Οικονομικά του Τουρισμού & Πολιτισμού 2 24
Το πλεόνασμα του παραγωγού $/μονάδα προϊόντος MC s (y) p Έσοδα = p.y*(p) AC s (y) AVC s (y) c v (y*(p)) y*(p) y