Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση Νίκος Θεοχαράκης Διάλεξη 6 Ιανουάριος 2014
Είδη εταιρειών Ομόρρυθμη Ετερόρρυθμη Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης Ανώνυμη Εταιρεία Εισηγμένη Μη εισηγμένη
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Κόστος ευκαιρίας (opportunity cost) είναι το ποσό που χάνεται από τη μη χρησιμοποίηση του παραγωγικού συντελεστή στην καλύτερη εναλλακτική χρήση του Υπερκανονικό κέρδος (supernormal profit) είναι το καθαρό οικονομικό κέρδος και μετρά με ορθό τρόπο όλα τα οικονομικά κόστη
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Παράδειγμα Κάποιος εργάζεται και αμείβεται με 20.000 το χρόνο Έχει καταθέσεις 50.000 στην τράπεζα με επιτόκιο 5% το χρόνο Έχει ένα ιδιόκτητο κατάστημα το οποίο μπορεί να εκμισθώσει προς 1.000 το μήνα
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Παράδειγμα Το συνολικό του εισόδημα είναι Μισθός 20.000,00 Τόκοι 50.000,00 5% 2.500,00 Ενοίκια 1.000,00 12 12.000,00 34.500,00
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Παράδειγμα Αποφασίζει να ανοίξει μια επιχείρηση και να πωλεί DVD Αφήνει τη δουλειά του, ξενοικιάζει το μαγαζί του και ρίχνει τις καταθέσεις του στην επιχείρησή του Μπορεί να πωλεί 10.000 DVD το χρόνο προς 10.00 το ένα τα οποία αγοράζει προς 5.00 Απασχολεί δύο υπαλλήλους τους οποίους αμείβει προς 7.500 ετησίως Έχει λοιπές δαπάνες 5.000 ετησίως
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Παράδειγμα Ο λογιστής του παρουσιάζει την εξής εικόνα: Αποτελέσματα χρήσης Έσοδα Πωλήσεις 10.000 10,00 100.000,00 Δαπάνες Κόστος 10.000 5,00 50.000,00 Μισθοί 7.500,00 2 15.000,00 Λοιπές δαπάνες 5.000,00 5.000,00 70.000,00 Κέρδος (λογιστικό) 30.000,00
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Παράδειγμα Ο ίδιος όμως αντιλαμβάνεται ότι το επίπεδο διαβίωσης του έχει χειροτερέψει. Τι έχει συμβεί; Δεν υπολόγισε το κόστος ευκαιρίας Της εργασίας του Του κεφαλαίου του Της ιδιοκτησίας του
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Παράδειγμα Το υπερκανονικό του κέρδος είναι Έσοδα Πωλήσεις 10.000 10,00 100.000,00 Δαπάνες Κόστος 10.000 5,00 50.000,00 Μισθοί 7.500,00 2 15.000,00 Λοιπές δαπάνες 5.000,00 5.000,00 κ.ε. εργασίας του 20.000,00 κ.ε. κεφαλαίου 2.500,00 κ.ε. καταστήματος 12.000,00 104.500,00 Υπερκανονικό κέρδος -4.500,00
Κόστος ευκαιρίας και λογιστικό κόστος Παράδειγμα Το υπερκανονικό του κέρδος είναι ζημία 4.500 Ένας οικονομολόγος θα του έλεγε ότι η επιχείρησή του είναι ζημιογόνα
Οι αποφάσεις για το ύψος παραγωγής της επιχείρησης Ελαχιστοποίηση του κόστους Η επιχείρηση παράγει σε κάθε επίπεδο παραγωγής με το ελάχιστο δυνατό συνολικό κόστος (total cost, TC) που περιλαμβάνει το κόστος ευκαιρίας Συνολικά έσοδα Η επιχείρηση αντιμετωπίζει μια καμπύλη ζήτησης η οποία της δίνει τα συνολικά έσοδα (total revenue, TR) τα οποία είναι το γινόμενο των ποσοτήτων επί την τιμή (TR=P*Q) Κέρδος (profit, π) Είναι η διαφορά συνολικών εσόδων και συνολικού κόστους π=tr-tc
(1) (2) (3) (4) (5) Προϊόν (μονάδες) TC Συνολικό κόστος P Τιμή TR Συνολικά έσοδα (Προϊόν x Τιμή) π Κέρδη (Συνολικά έσοδα - Συνολικό κόστος) 0 10 22 0-10 1 25 21 21-4 2 36 20 40 4 3 44 19 57 13 4 51 18 72 21 5 59 17 85 26 6 69 16 96 27 7 81 15 105 24 8 95 14 112 17 9 111 13 117 6 10 129 12 120-9
Οριακό κόστος και οριακό έσοδο Οριακό κόστος (marginal cost, MC) ονομάζουμε την αύξηση του συνολικού κόστος όταν το προϊόν αυξάνεται κατά μία μονάδα Οριακό έσοδο (marginal revenue, MR) ονομάζουμε την αύξηση των συνολικών εσόδων όταν το προϊόν αυξάνεται κατά μία μονάδα
Οριακό κόστος και οριακό έσοδο Εναλλακτικά έχουμε Οριακό κόστος MC=ΔTC/ΔQ ή MC=dTC/dQ Οριακό έσοδο MR=ΔTR/ΔQ ή MR=dTR/dQ
Οριακό κόστος
Οριακό έσοδο (1) (2) (3) (4) Προϊόν (μονάδες) P Τιμή TR Συνολικά έσοδα (Προϊόν x Τιμή) MR Οριακό έσοδο 0 0 1 21 21 21 2 20 40 19 3 19 57 17 4 18 72 15 5 17 85 13 6 16 96 11 7 15 105 9 8 14 112 7 9 13 117 5 10 12 120 3
Οριακό έσοδο Οριακό έσοδο = πρόσθετα έσοδα από πώληση μιας επιπλέον μονάδας = [τιμή πώλησης της τελευταίας μονάδας] - [απολεσθέντα έσοδα από την πώληση όλων των προηγούμενων μονάδων σε χαμηλότερη τιμή] MR = ΔQ*(P+ΔP)+Q*ΔP
Εξίσωση οριακών μεγεθών για την επιλογή του επιπέδου παραγωγής του προϊόντος Το κέρδος μεγιστοποιείται όταν το οριακό έσοδο είναι ίσο με το οριακό κόστος π max => MR=MC
(1) (2) (3) (4) Προϊόν (μονάδες) MC Οριακό κόστος MR Οριακό έσοδο MR-MC 0 1 15 21 6 2 11 19 8 3 8 17 9 4 7 15 8 5 8 13 5 6 10 11 1 7 12 9-3 8 14 7-7 9 16 5-11 10 18 3-15
Επιλογή του αρίστου επιπέδου του προϊόντος της επιχείρησης Οριακή συνθήκη Απόφαση Έλεγχος MR>MC MR<MC Αύξηση προϊόντος Μείωση προϊόντος MR=MC Άριστο επίπεδο προϊόντος Αν υπάρχουν θετικά κέρδη, η επιχείρηση θα παράγει αυτή την ποσότητα προϊόντος. Αν όχι θα πρέπει να σταματήσει να παράγει
Η αύξηση του οριακού κόστους μειώνει το προϊόν
Η μετατόπιση της καμπύλης του οριακού εσόδου αυξάνει το προϊόν
Γνωρίζουν οι επιχειρήσεις τα οριακά τους μεγέθη; Lester-Machlup debate Alchian evolutionary argument
Κόστος και προσφορά Τεχνολογία και κόστος συντελεστών παραγωγής Καμπύλες συνολικού κόστους (βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες) Καμπύλες οριακού κόστους (βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες) Η επιχείρηση επιλέγει το επίπεδο του προϊόντος Καμπύλη οριακού εσόδου Καμπύλη ζήτησης που αντιμετωπίζει η επιχείρηση Καμπύλες μέσου κόστους (βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες) Έλεγχος: Αν πρέπει να παράγει βραχυχρόνια. Αν πρέπει να κλείσει μακροχρόνια
Εισροές (inputs) και προϊόν (product) Εισροή (ή παραγωγικό συντελεστή) ονομάζουμε κάθε αγαθό ή υπηρεσία που χρησιμοποιείται για την παραγωγή προϊόντος Μια μέθοδος παραγωγής (method of production) είναι τεχνικά αποτελεσματική (technically efficient) αν δεν υπάρχει άλλος τρόπος να παραχθεί μια δεδομένη ποσότητα προϊόντος με λιγότερη ποσότητα από μια εισροή χωρίς να αυξηθεί μια άλλη εισροή Η συνάρτηση παραγωγής (production function) είναι το σύνολο όλων των τεχνικά αποτελεσματικών μεθόδων παραγωγής Η τεχνική (technique) είναι μια συγκεκριμένη μέθοδος συνδυασμού εισροών για την παραγωγή προϊόντος Τεχνολογία (technology) ονομάζουμε όλες τις γνωστές τεχνικές
Κόστος και επιλογή της τεχνικής Προκειμένου να επιλέξουμε την καλύτερη τεχνική πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το κόστος των εισροών Τεχνική Κεφάλαιο K Εργασία L Μίσθωμα ανά μηχάνημα r Μισθός εργασίας w Κόστος κεφαλαίου rk Κόστος εργασίας wl Συνολικό κόστος TC=rK+wL Α 4 4 320 300 1.280 1.200 2.480 Β 2 6 320 300 640 1.800 2.440
Τιμές εισροών και επιλογή της τεχνικής Έστω ότι αυξάνεται ο μισθός από 300 σε 340 Η τεχνική Β γίνεται ακριβότερη Τεχνική Κεφάλαιο K Εργασία L Μίσθωμα ανά μηχάνημα r Μισθός εργασίας w Κόστος κεφαλαίου rk Κόστος εργασίας wl Συνολικό κόστος TC=rK+wL Α 4 4 320 340 1.280 1.360 2.640 Β 2 6 320 340 640 2.040 2.680
Μακροχρόνιο συνολικό, οριακό και μέσο κόστος (Long-run total, marginal and average cost) Το μακροχρόνιο συνολικό κόστος (Long-run total cost, LTC) είναι το ελάχιστο κόστος παραγωγής κάθε ποσότητας προϊόντος όταν η επιχείρηση μπορεί να προσαρμόσει όλες τις εισροές της Το μακροχρόνιο οριακό κόστος (Long-run marginal cost, LMC) είναι η αύξηση του μακροχρόνιου συνολικού κόστους όταν το προϊόν αυξάνεται κατά μία μονάδα Το μακροχρόνιο μέσο κόστος (Long-run average cost, LAC) είναι ο λόγος του μακροχρόνιου συνολικού κόστους προς την ποσότητα του προϊόντος LMC=ΔLTC/ΔQ ή LMC=dLTC/dQ LAC=LTC/Q
Παράδειγμα LTC, LMC, LAC (1) (2) (3) (4) Προϊόν Συνολικό κόστος Οριακό κόστος Μέσο κόστος 0 0 1 30 30 30,00 2 54 24 27,00 3 74 20 24,67 4 91 17 22,75 5 107 16 21,40 6 126 19 21,00 7 149 23 21,29 8 176 27 22,00 9 207 31 23,00 10 243 36 24,30
Αποδόσεις κλίμακας (returns to scale) Οικονομίες κλίμακας (economies of scale) [ή αύξουσες αποδόσεις κλίμακας (increasing returns to scale)] υπάρχουν όταν το μακροχρόνιο μέσο κόστος μειώνεται με την αύξηση του προϊόντος Αρνητικές οικονομίες κλίμακας (diseconomies of scale) [ή φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας (decreasing or diminishing returns to scale)] υπάρχουν όταν το μακροχρόνιο μέσο κόστος αυξάνεται με την αύξηση του προϊόντος Σταθερές αποδόσεις κλίμακας (constant returns to scale)] υπάρχουν όταν το μακροχρόνιο μέσο κόστος παραμένει σταθερό με την αύξηση του προϊόντος
Αποδόσεις κλίμακας
Αποδόσεις κλίμακας Οικονομίες κλίμακας (αύξουσες αποδόσεις) 1. Αδιαιρετότητες παραγωγής 2. Εξειδίκευση
Adam Smith 1723-1790
Charlie Chaplin, Modern Times, 1936
Αποδόσεις κλίμακας Αρνητικές οικονομίες κλίμακας (φθίνουσες αποδόσεις) 1. Διοικητικές αρνητικές οικονομίες κλίμακας 2. «Γεωγραφικές» αρνητικές οικονομίες κλίμακας (πλεονέκτημα πρώτης θέσης)
Αποδόσεις κλίμακας Η ελάχιστη αποτελεσματική κλίμακα είναι το χαμηλότερο επίπεδο προϊόντος στο οποίο η καμπύλη LAC φθάνει στο ελάχιστο σημείο της
ΕΑΚ επιλεγμένων κλάδων στο ΗΒ και ΗΠΑ Κλάδος % αύξησης LAC στο 1/3 της ΕΑΚ ΕΑΚ ως % αγοράς στο Ην. Βασίλειο ΕΑΚ ως % αγοράς Στις ΗΠΑ Τσιμέντο 26 6 2 Χάλυβας 11 15 3 Φιάλες από γυαλί 11 9 2 Υποστυλώματα 8 4 1 Υφάσματα 7 2 1 Ψυγεία 6 83 14 Διύλιση πετρελαίου 5 12 2 Χρώματα 4 10 1 Τσιγάρα 2 30 6 Υποδήματα 2 1 1
Μέσο κόστος και οριακό κόστος
Μέσο κόστος και οριακό κόστος Αν LMC<LAC τότε LAC πέφτει Αν LMC>LAC τότε LAC ανεβαίνει Αν LMC=LAC τότε LAC ελάχιστο
Η απόφαση της επιχείρησης για το επίπεδο του προϊόντος μακροχρόνια
Βραχυχρόνιες καμπύλες κόστους και φθίνουσες οριακές αποδόσεις Σταθερός συντελεστής παραγωγής (fixed input) ονομάζουμε τον συντελεστή που δεν μπορεί να μεταβληθεί Ένας μεταβλητός συντελεστής (variable input) μπορεί να μεταβληθεί βραχυχρόνια Σταθερό κόστος (fixed cost) είναι το κόστος που δεν μεταβάλλεται με το προϊόν Μεταβλητό κόστος (variable cost) είναι το κόστος που μεταβάλλεται με τη μεταβολή του προϊόντος Επειδή βραχυχρόνια η επιχείρηση δεν μπορεί να πραγματοποιήσει όλες τις επιθυμητές προσαρμογές το βραχυχρόνιο κόστος είναι μεγαλύτερο από το μακροχρόνιο Μακροχρόνια το σταθερό κόστος είναι μηδενικό
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής (1) (2) (3) (4) (5) Προϊόν Βραχυχρόνιο σταθερό κόστος (SFC) Βραχυχρόνιο μεταβλητό κόστος (SVC) Βραχυχρόνιο συνολικό κόστος (STC) Βραχυχρόνιο οριακό κόστος (SMC) 0 30 0 30 1 30 22 52 22 2 30 38 68 16 3 30 48 78 10 4 30 61 91 13 5 30 79 109 18 6 30 102 132 23 7 30 131 161 29 8 30 166 196 35 9 30 207 237 41 10 30 255 285 48
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής Βραχυχρόνιο συνολικό κόστος = Βραχυχρόνιο σταθερό κόστος + Βραχυχρόνιο μεταβλητό κόστος STC=SFC+SVC Short-run total cost = short-run fixed cost + short-run variable cost
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής Η βραχυχρόνια καμπύλη οριακού κόστους βασίζεται στο γεγονός ότι υπάρχει ένας τουλάχιστον σταθερός συντελεστής Έστω το κεφάλαιο Κ ο σταθερός συντελεστής Η επιχείρηση για να μεταβάλλει το επίπεδο του προϊόντος καθώς κινείται κατά μήκος της βραχυχρόνιας καμπύλης οριακού κόστους πρέπει να προσθέτει αυξανόμενο αριθμό μονάδων εργασίας, L, στο δεδομένο αριθμό μηχανημάτων
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής Το οριακό προϊόν (marginal product, MP) ενός μεταβλητού συντελεστή είναι η αύξηση του προϊόντος που επιτυγχάνει η επιχείρηση προσθέτοντας μία μονάδα αυτού του συντελεστή ενώ η ποσότητα όλων των άλλων συντελεστών παραμένει σταθερή (1) (2) (3) Εργασία Προϊόν (συνολικό) Οριακό προϊόν εργασίας (Marginal product of labour) 1 0,8 0,8 2 1,8 1 3 3,1 1,3 4 4,3 1,2 5 5,4 1,1 6 6,3 0,9 7 7 0,7 8 7,5 0,5 9 7,8 0,3
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής Το βραχυχρόνιο μέσο σταθερό κόστος (SAFC) ισούται με το λόγο του βραχυχρόνιου σταθερού κόστος (SFC) προς το προϊόν. Το βραχυχρόνιο μέσο μεταβλητό κόστος (SAVC) ισούται με το λόγο του βραχυχρόνιου μεταβλητού κόστος (SVC) προς το προϊόν. Το βραχυχρόνιο μέσο συνολικό κόστος (SATC) ισούται με το λόγο του βραχυχρόνιου συνολικού κόστος (STC) προς το προϊόν. SAFC=SFC/Q SAVC=SVC/Q SATC=STC/Q SATC=SAFC+SAVC
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής (1) (2) (3) (4) (5) Προϊόν Βραχυχρόνιο μέσο σταθερό κόστος (SAFC) Βραχυχρόνιο μέσο μεταβλητό κόστος (SAVC) Βραχυχρόνιο μέσο συνολικό κόστος (SATC) Βραχυχρόνιο οριακό κόστος (SMC) 0 1 30,00 22,00 52,00 22 2 15,00 19,00 34,00 16 3 10,00 16,00 26,00 10 4 7,50 15,25 22,75 13 5 6,00 15,80 21,80 18 6 5,00 17,00 22,00 23 7 4,29 18,71 23,00 29 8 3,75 20,75 24,50 35 9 3,33 23,00 26,33 41 10 3,00 25,50 28,50 48
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής
Βραχυχρόνιο κόστος παραγωγής
Η απόφαση της επιχείρησης για το επίπεδο του προϊόντος βραχυχρόνια
Η απόφαση της επιχείρησης για το επίπεδο του προϊόντος βραχυχρόνια Βραχυχρόνια απόφαση Μακροχρόνια απόφαση Οριακή συνθήκη Επιλογή του επιπέδου προϊόντος στο οποίο MR=SMC Επιλογή του επιπέδου προϊόντος στο οποίο MR=LMC Έλεγχος για συνέχιση ή μη της λειτουργίας της Παραγωγή αυτού του Q αν P>SAVC. Διαφορετικά σταματάει την παραγωγή Παραγωγή αυτού του Q αν P>LAC. Διαφορετικά σταματάει την παραγωγή
Μέσο κόστος Η απόφαση της επιχείρησης για το επίπεδο του προϊόντος βραχυχρόνια Ποσότητα