ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ.. 1 1.1. Σχεδιασμός των μεταφορών... 1 1.2. Κατηγοριοποίηση Δομικά στοιχεία των μεταφορών.. 2 1.3. Βασικοί άξονες της Ευρωπαϊκής πολιτικής για τις μεταφορές.. 5 1.4. Απελευθέρωση Κατευθύνσεις της Ε.Ε. για τις εμπορευματικές οδικές μεταφορές 5 1.5. Απελευθέρωση Κατευθύνσεις της Ε.Ε. για τις επιβατικές οδικές μεταφορές... 6 1.6. Μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος... 7 1.6.1. Μέτρα σχετικά με τα επιβατικά αυτοκίνητα Ι.Χ.. 8 1.7. Ενίσχυση της μεταφορικής ικανότητας της υποδομής... 8 1.8. Προβληματισμός Στοχεύσεις για τον ρόλο των μεταφορών στην Ευρώπη... 9 1.8.1. Ο επιχειρηματικός κλάδος των μεταφορών. 10 1.8.2. Η βιομηχανία μεταφορών 11 1.8.3. Η βιομηχανία ενέργειας... 12 1.8.4. Η βιομηχανία τουρισμού.. 12 1.9. Μεταφορές, χωροταξία και φυσικός σχεδιασμός... 13 1.10. Τα δίκτυα υποδομής... 13 1.11. Οι μεταφορικές ροές... 15 1.12. Μεταφορές και ρύθμιση της αγοράς.. 16 1.13. Συμπεράσματα 17
viii ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΟΔΩΝ... 19 2.1. Λειτουργική ιεράρχηση οδών. 19 2.2. Κατηγοριοποίηση οδών.. 22 2.3. Χαρακτηριστικά στοιχεία οδών. 25 2.4. Είδη σύνδεσης 27 2.4.1. Υπεραστικές συνδέσεις 28 2.4.2. Αστικές συνδέσεις 29 2.4.3. Σύνδεση περιοχών αναψυχής... 29 2.4.4. Συνδέσεις κέντρων γένεσης μετακινήσεων. 30 2.5. Καθορισμός κατηγοριών οδών χωρίς παρόδια δόμηση. 33 2.6. Διήκουσες (Διαμπερείς) οδοί. 34 2.7. Ποιότητα κυκλοφορίας οδών. 35 2.8. Επιπρόσθετες παράμετροι κατά το σχεδιασμό οδών. 42 2.9. Μεθοδολογία προσδιορισμού της κατηγορίας οδού. 43 2.10. Βασικοί στόχοι του γεωμετρικού σχεδιασμού των οδών.. 44 2.11. Μεθοδολογία σχεδιασμού και μελέτης οδών. 45 2.12. Ορισμός μεγεθών που σχετίζονται με τις ταχύτητες.. 46 2.13 Κριτήρια Ασφαλείας.. 47 2.13.1. Επίτευξη αρμονίας και συνέχειας στη μελέτη - Κριτήριο Ασφαλείας Ι.. 48 2.13.2. Επίτευξη αρμονίας και συνέχειας στη λειτουργική ταχύτητα - Κριτήριο Ασφαλείας II.. 51 2.13.3. Δυναμική κίνησης οχημάτων και κριτήριο ασφαλείας III.. 53 2.14. Ορισμός επιτρεπόμενων συντελεστών τριβής 54 2.14.1. Συντελεστής εφαπτομενικής τριβής. 55 2.14.2. Συντελεστής εγκάρσιας τριβής. 56 2.15. Μελέτη χάραξης. 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ.... 61 3.1. Κύριες αστικές οδοί 61 3.2. Ελάχιστες απαιτήσεις για κυκλοφοριακό χώρο σε μια αστική οδό... 62
ix 3.3. Πλάτη επιφανειών κυκλοφορίας.. 64 3.4. Αρχές μελέτης οδού... 69 3.5. Στοιχεία μελέτης οριζοντιογραφίας και μηκοτομής... 70 3.5.1. Κυκλικά τόξα 71 3.5.2. Τόξα συναρμογής οριζοντιογραφίας (κλωθοειδής καμπύλη).. 71 3.5.3. Κατά μήκος κλίσεις.. 71 3.5.4. Τόξα συναρμογών μηκοτομής... 71 3.5.5. Επικλίσεις. 74 3.5.6. Διευρύνσεις.. 75 3.5.7. Διαπλατύνσεις σε καμπύλες. 76 3.5.8. Μήκη ορατότητας για στάση.. 78 3.6. Μέσα μαζικής μεταφοράς (M.M.M.). 79 3.6.1. Κυκλοφορία λεωφορείων. 79 3.6.2. Αστικά μέσα σταθερής τροχιάς.. 80 3.6.3. Βασικά χαρακτηριστικά επιφανειακού αστικού τροχιόδρομου Αθηνών. 85 3.6.4. Οι στάσεις του TΡAM.. 87 3.6.5. Τυπική διατομή τροχιοδρόμου και λειτουργικά χαρακτηριστικά 88 3.7. Ποδηλατόδρομοι 89 3.7.1. Στοιχεία χάραξης ποδηλατοδρόμων αποκλειστικής κυκλοφορίας. 92 3.7.2. Κυκλοφοριακοί φόρτοι ποδηλατοδρόμων... 94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΑ ΜΕΓΕΘΗ...... 97 4.1. Χαρακτηριστικά κυκλοφοριακής ροής.. 97 4.2. Έννοιες σχετικές με τον κυκλοφορικό φόρτο... 97 4.3. Έννοιες σχετικές με την ταχύτητα. 98 4.4. Έννοιες σχετικές με την πυκνότητα... 100 4.5. Μετρήσεις χαρακτηριστικών μεγεθών... 101 4.6. Σχέσεις χαρακτηριστικών μεγεθών κυκλοφοριακής ροής. 102 4.6.1. Σχέση φόρτου πυκνότητας 103 4.6.2. Σχέση ταχύτητας πυκνότητας... 105
x 4.6.3. Σχέση ταχύτητας φόρτου. 107 4.7. Μακροσκοπικά κυκλοφοριακά πρότυπα 109 Κυκλοφοριακά πρότυπα προσομοίωσης φυσικών 4.7.1. φαινομένων.. 111 4.8. Κυκλοφοριακός φόρτος. 112 4.8.1. Διακύμανση κυκλοφοριακού φόρτου.. 113 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ... 123 5.1. Σύνθεση κυκλοφορίας 123 5.2. Μονάδες Επιβατικών Αυτοκινήτων (ΜΕΑ). 124 5.3. Κατανομή κυκλοφοριακού φόρτου ανά κατεύθυνση. 126 5.4. Κατανομή κυκλοφοριακού φόρτου ανά λωρίδα 128 5.5. Στάθμη εξυπηρετήσεως.. 129 5.6. Φόρτος εξυπηρέτησης 134 5.7. Ορισμοί παραμέτρων κυκλοφοριακής λειτουργίας 135 5.8. Κυκλοφοριακή ικανότητα. 136 5.8.1. Κυκλοφοριακή ικανότητα ελεύθερων λεωφόρων.. 138 5.9. Παράγοντες που επηρεάζουν την κυκλοφοριακή ικανότητα, το φόρτο εξυπηρέτησης και τη στάθμη εξυπηρέτησης... 139 5.10. Είδος καταστρώματος 143 5.11. Τύποι οχημάτων. 144 5.11.1. Φορτηγά 145 5.11.2. Λεωφορεία 145 5.12. Προσδιορισμός κυκλοφοριακής ικανότητας.. 146 5.13. Φόρτος εξυπηρέτησης (ΦΕ)... 148 5.14. Υπολογισμός του φόρτου εξυπηρέτησης σε ελεύθερες λεωφόρους 169 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟΙ ΚΟΜΒΟΙ. 177 6.1. Ορισμοί Βασικές έννοιες. 177 6.2. Τμήματα πλέξης. 179 6.3. Ανισόπεδοι κόμβοι. 179 6.3.1. Ράμπες. 180
xi 6.3.2. Κατηγορίες ανισόπεδων κόμβων. 182 6.3.3. Ανισόπεδοι κόμβοι 3 σκελών.. 182 6.3.4. Ανισόπεδοι κόμβοι 4 σκελών.. 183 6.4. Ισόπεδος κόμβος. 185 6.4.1. Νησίδες και επιφάνειες αποκλεισμού.. 186 6.4.2. Διαγραμμίσεις.. 188 6.4.3. Χάραξη νησίδας τύπου σταγόνας 189 6.4.4. Χάραξη τριγωνικής νησίδας 191 6.5. Κυκλικοί κόμβοι. 193 6.6. Ισόπεδες σιδηροδρομικές διαβάσεις (ΙΣΔ). 193 6.6.1. Προβλήματα στις ΙΣΔ και τρόποι αποφυγής τους... 194 6.6.2. Ορατότητα στις ισόπεδες σιδηροδρομικές διαβάσεις.. 196 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΠΛΕΞΕΙΣ.. 199 7.1. Τμήματα πλέξης. 199 7.2. Διαμόρφωση πλέξης... 201 7.2.1. Τμήμα πλέξης τύπου Α 201 7.2.2. Τμήμα πλέξης τύπου Β 203 7.2.3. Τμήμα πλέξης τύπου C 205 7.3. Καθορισμός τύπου διαμόρφωσης... 206 7.4. Πλάτος πλέξης και τύπος λειτουργίας 207 7.5. Μεθοδολογία υπολογισμού των παραμέτρων τμημάτων πλέξης.. 208 7.6. Καθορισμός τύπου λειτουργίας τμήματος πλέξης. 212 7.7. Οριακές τιμές στις παραμέτρους των τμημάτων πλέξης 216 7.8. Κριτήρια στάθμης εξυπηρέτησης (Σ.Ε.) σε τμήματα πλέξης. 218 7.9. Μεθοδολογία καθορισμού Σ.Ε. στα τμήματα πλέξης 219 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΣΕ ΑΣΤΙΚΟΥΣ ΚΟΜΒΟΥΣ 223 8.1. Κατηγορίες σηματοδότησης και βασικές έννοιες 223 8.2. Τύποι κόμβων. 225 8.3. Κριτήρια τοποθέτησης σηματοδότησης. 226 8.4. Σηματοδότηση μεμονωμένων κόμβων.. 230
xii 8.4.1. Σηματοδότηση σταθερού χρόνου. 231 8.4.2. Σηματοδότηση επενεργούμενη από την κυκλοφορία.. 231 8.5. Κυκλοφοριακή ικανότητα κόμβου. 235 8.6. Απαιτήσεις χρονικής ρύθμισης ενός κόμβου. 238 8.7. Ορισμοί εννοιών σηματοδότησης κόμβου. 238 8.8. Χρονική ρύθμιση μεμονωμένου κόμβου 240 8.8.1. Μεθοδολογία σηματοδότησης μεμονωμένου κόμβου. 244 8.9. Χρονική ρύθμιση κόμβου Τεχνική κρίσιμης λωρίδας 259 8.10. Χρονική ρύθμιση κόμβου επενεργούμενης σηματοδότησης. 263 8.11. Διακυμάνσεις κυκλοφοριακής ροής... 263 8.12. Ουρά αναμονής.. 264 8.13. Πιθανότητα διέλευσης οχήματος κατά την έναρξη της πράσινης ένδειξης.. 265 8.14. Συντονισμένη σηματοδότηση. 266 8.15. Ρύθμιση συντονισμένης σηματοδότησης... 269 8.16. Χρονικός προγραμματισμός συντονισμένης σηματοδότησης 271 8.17. Μεταβολές κυκλοφοριακής ροής στη συντονισμένη σηματοδότηση 271 8.18. Τεχνικές χρονικού προγραμματισμού συντονισμένης σηματοδότησης.. 273 8.19. Ρύθμιση κλειστού δικτύου. 274 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΕΣ ΑΝΙΧΝΕΥΤΕΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ 277 9.1. Τμήματα ενός σηματοδότη. 277 9.2. Αριθμός όψεων σηματοδότη και θέσεις. 278 9.3. Αριθμός και διάταξη των φακών ανά όψη σηματοδότη 280 9.4. Φωτεινή σηματοδότηση για την κυκλοφορία οχημάτων... 281 9.5. Σηματοδότηση αριστερής στροφής 283 9.6. Σηματοδότες για πεζούς και άτομα μειωμένης κινητικότητας.. 284 9.7. Ειδική σηματοδότηση. 285 9.8. Τύποι φωρατών (ανιχνευτών). 286 9.9. Εγκατάσταση φωρατή 287 9.10. Συντήρηση σηματοδότησης.. 287 9.10.1 Προληπτική συντήρηση.. 288
xiii 9.10.2. Ανταπόκριση σε βλάβες και αποθήκευση ανταλλακτικών. 289 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΣΗΜΑΝΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ.. 291 10.1. Σκοπός και κατηγορίες σήμανσης.. 291 10.2. Οριζόντια σήμανση 292 10.3. Υλικά κατασκευής Αντανακλαστικότητα.. 300 10.4. Θέση πινακίδων κατακόρυφης σήμανσης. 302 10.5. Τοποθέτηση πινακίδων κατακόρυφης σήμανσης.. 304 10.5.1. Τοποθέτηση πινακίδων κατά μήκος της οδού. 304 10.5.2. Τοποθέτηση πινακίδων κατά πλάτος της οδού 310 10.6. Οριζόντια σήμανση οδών... 312 10.6.1. Κατά μήκος διαγραμμίσεις οδοστρωμάτων. 315 10.6.2. Κατά πλάτος διαγραμμίσεις οδοστρώματος. 316 10.6.3. Ειδικές διαγραμμίσεις οδοστρωμάτων. 317 10.7. Χάραξη και σχεδίαση οριζόντιας σήμανσης.. 318 10.8. Σήμανση των εργασιών που εκτελούνται σε οδούς... 322 10.9. Επιγραφές Διαφημίσεις.. 323 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΟΔΩΝ. 327 11.1. Συγκοινωνιακή προσέγγιση φωτισμού οδών. 327 11.2. Φωτισμός οδών και οδική ασφάλεια.. 329 11.3. Ορισμοί Τεχνικοί όροι. 332 11.4. Φωτισμός και οπτική διάκριση αντικειμένων 335 11.5. Οπτική ικανότητα... 337 11.6. Συσχετισμός χρόνου αντίληψης και οπτικής πληροφόρησης 339 11.7. Αντανάκλαση οδοστρώματος. 340 11.8. Κριτήρια τεκμηρίωσης για τοποθέτηση φωτισμού 341 11.9. Σχεδιασμός και τοποθέτηση συστοιχίας φωτοδοτών. 342 11.10. Τοποθέτηση φωτοδοτών. 344 11.11. Σχεδιασμός συστήματος συνεχούς σταθερού φωτισμού 346 11.12. Μερική φωταγώγηση οδού. 350 11.13. Ειδικές περιοχές τοποθέτησης φωτισμού... 351
xiv 11.13.1. Περιοχές μεμονωμένης κυκλοφοριακής σύγκρουσης (εμπλοκής) 351 11.13.2. Περιοχές υψηλής πιθανότητας κυκλοφοριακής σύγκρουσης.. 351 11.13.3. Περιοχές που απαιτείται φωτισμός υψηλού ιστού (highmast lighting) 352 11.13.4. Φωτισμός υπόγειων διαβάσεων πεζών. 353 11.13.5 Φωτισμός σε αγροτικές διασταυρώσεις... 354 11.13.6. Παράμετροι κόστους 354 11.14. Λειτουργία και συντήρηση. 356 11.15. Φωτισμός στις σήραγγες 357 11.15.1. Προδιαγραφές φωτισμού σηράγγων. 359 11.15.2. Συστήματα φωτισμού σηράγγων.. 360 11.15.3. Ζώνες σηράγγων... 361 11.15.4. Μέθοδοι υπολογισμού λαμπρότητας στη σήραγγα.. 362 11.15.4.1. Υπολογισμός λαμπρότητας για τον φωτισμό ημέρας, για σήραγγες. 362