Υποθάλαµος & Υπόφυση Η υπόφυση και ο υποθάλαµος σχηµατίζουν µια λειτουργική µονάδα Ρυθµίζουν το µεταβολισµό του ύδατος την έκκριση γάλακτος την αναπαραγωγή τη γαλουχία την αύξηση και εκκριτική δραστηριότητα του θυρεοειδούς των επινεφριδίων των γεννητικών αδένων
Υποθάλαµος Οπτικό χίασµα Νευρουποφυσιακός µίσχος Υπόφυση Παρεγκεφαλίδα Γέφυρα Νωτιαίος µυελός Η υπόφυση βρίσκεται κάτω από τον υποθάλαµο σε ένα κοίλωµα του οστού (τουρκικό εφίππιο). Όγκοι της υπόφυσης που εκτείνονται έξω από το τουρκικό εφίππιο µπορεί να συµπιέσουν τα οπτικά νεύρα απώλεια οπτικών πεδίων και οξύτητας όρασης ιάγνωση του όγκου
Υποθάλαµος & Υπόφυση Πρόσθιος Λοβός Αδενοϋπόφυση Οπίσθιος Λοβός Νευροϋπόφυση Ο υποθάλαµος συλλέγει και ολοκληρώνει σήµατα από διάφορες πηγές και ρυθµίζει ανάλογα τη λειτουργία της υπόφυσης Νεοφλοιός Ύπνος/ εγρήγορση ικτυωτό σύστηµα Πόνος Ρύθµιση θερµότητας (θερµοκρασία) Θάλαµος Μεταιχµιακό σύστηµα Συγκίνηση, φόβος, οργή, όσφρηση Ρύθµιση ενέργειας (πείνα, κορεσµός, µάζα σώµατος) Οπτικό σύστηµα Όραση Αυτόνοµη ρύθµιση (πίεση αίµατος, καρδιακός ρυθµός, εφίδρωση) Ισοζύγιο ύδατος (όγκος αίµατος, πρόσληψηδίψα, όγκος ούρων) Μεταβολικός ρυθµός Στρες Αύξηση Αναπαραγωγή Γαλουχία Ορµόνες οπίσθιου λοβού υπόφυσης Ορµόνες πρόσθιου λοβού υπόφυσης
Ο υποθάλαµος συλλέγει και ολοκληρώνει σήµατα από διάφορες πηγές και ρυθµίζει ανάλογα τη λειτουργία της υπόφυσης Κεντρικό Νευρικό Σύστηµα Υποθάλαµος Υπόφυση Υποθάλαµος Αρτηριακή κυκλοφορία Νευρο-υποφυσιακός µίσχος Υποθαλαµο-υποφυσιαία πυλαία αγγεία Πρόσθιος λοβός υπόφυσης Ενδοκρινή κύτταρα Προς φλεβική κυκλοφορία Μέση Προεξοχή Πυλαία αγγεία Οπίσθιος λοβός υπόφυσης Αρτηριακή κυκλοφορία Αρτηριακή κυκλοφορία
Μέση προεξοχή: περικοιλιακά όργαναπορώδης αιµατοεγκεφαλικός φραγµός Τα πυλαία τριχοειδή χαρακτηρίζονται από πορώδη αιµατοεγκεφαλικό φραγµό
Οπίσθιος Λοβός της Υπόφυσης Aντιδιουρητική ορµόνη ADH (υπεροπτικός πυρήνας υποθαλάµου) Ωκυτοκίνη OCT (παρακοιλιακός πυρήνας υποθαλάµου) Σύνθεση προ-προορµονών Οι ορµόνες εκκρίνονται µετά από εκπόλωση του νευρώνα και εισέρχονται στην κάτω υποφυσιακή αρτηρία (αιµατική κυκλοφορία καρδιά γενική κυκλοφορία) Ωκυτοκίνη (OCT) - Αντιδιουρητική Ορµόνη (ADH) Μικρά πεπτίδια -9aa Σύνθεση προ-προορµονών γονίδια που προέρχονται από κοινό προγονικό γονίδιο Σύνθεση προ-προορµόνης + νευροφυσίνης Νευροφυσίνες: µικρές πρωτεΐνες νευροφυσίνη 1 (OCT) νευροφυσίνη 2 (ΑDH) συσκευάζονται µαζί µε τιςορµόνες και πιθανόν βοηθούν τη µεταφορά τους κατά µήκος των νευραξόνων
Ωκυτοκίνη (OCT) Απαιτείται για τη φυσιολογική γαλουχία εκπίεση γάλακτος από τους αδένες του µαστού διέγερση συστολής της µήτρας Έλεγχος έκκρισης ωκυτοκίνης Θετική ανάδραση
Ωκυτοκίνη (OCT) Τα βασικά επίπεδα της ορµόνης είναι ίδια σε άνδρες και γυναίκες (δεν είναι γνωστός ο ρόλος της ορµόνης στους άνδρες) Η ωκυτοκίνη και οι υποδοχείς της βρίσκονται επίσης σε όρχεις και ωοθήκες (ρόλος στην αναπαραγωγή) ράση κατά τον τοκετό: διέγερση συστολής της µήτρας Θεραπευτική χορήγηση σε µεγάλες δόσεις Πρόκληση τοκετού Η συνέχιση της κύησης πέρα της 42 ης εβδοµάδας, αυξάνει την επικινδυνότητα του τοκετού για τη µητέρα και το νεογνό. Η χορήγηση ωκυτοκίνης για την πρόκληση τοκετού πριν την 42 η εβδοµάδα, αµβλύνει τοους κινδύνους. Αντιµετώπιση της αιµορραγίας µετά τον τοκετό Η πιο συχνή αιτία αιµορραγίας είναι η ατονία της µήτρας. Η ένεση ωκυτοκίνης προκαλεί σύσπαση της µήτρας και σταµατά την αιµορραγία. Αντιδιουρητική Ορµόνη (ADH) Η ADH είναι υπεύθυνη για την διατήρηση του ύδατος ρύθµιση της τονικότητας των υγρών του σώµατος διατήρηση του αγγειακού όγκου
Προκαλεί: κατακράτηση ελεύθερου ύδατος από τους νεφρούς αύξηση της κατά βάρος ωσµογραµµικότητας στα ούρα µείωση της κατά βάρος ωσµογραµµικότητας στο πλάσµα σε φυσιολογικά επίπεδα Μέγιστη επαναρρόφηση ύδατος & παραγωγή µικρού όγκου συµπυκνωµένων ούρων Μηχανισµός: διεγείρει την εµφάνιση υδατοπορινών στις κορυφαίες µεµβράνες των αθροιστικών πόρων Ρύθµιση της έκκρισης της ADH ΗαπελευθέρωσητηςADH διεγείρεται από τις συνθήκες που απαιτούν τη δράση της Αύξηση όγκου αίµατος & πίεσης η αύξησητης κατά βάρος ωσµοωµοριακότητας του πλάσµατος υποογκοαιµία ADH πλάσµατος Κατά βάρος ωσµωµοριακότητα πλάσµατος
Η 2 Ο ωσµωµοριακότητας στο πλάσµα ADH κατακράτηση Η 2 Ο ωσµωµοριακότητας στα ούρα ωσµωµοριακότητας στο πλάσµα ADH Οι δύο κύριοι διεγέρτες της απελευθέρωσης ADH αλληλεπιδρούν Η αύξηση της έκκρισης της ADH προηγείται του αισθήµατος της δίψας Πώςγίνονταιαντιληπτέςοισυνθήκεςπου απαιτείται έκκριση ADH; Ωσµωυποδοχείς στον υποθάλαµο απόκριση σε πολύ µικρές µεταβολές της κατά βάρος ωσµωµοριακότητας του πλάσµατος 1%-2% κίνηση ύδατος έξω από τους νευρώνες της ενδοκυττάριας κατά βάρος ωσµωµοριακότητας απελευθέρωση ADH Υποδοχείς πίεσης της καρωτίδας & του αορτικού τόξου Υποδοχείς διάτασης στα τοιχώµατα του αριστερού κόλπου & των πνευµονικών φλεβών µικρότερης ευαισθησίας απαιτείται 5%-10% του όγκου του αίµατος Αιµορραγία, όρθια στάση σε ακινησία καρδιακής παροχής και όγκου κεντρικού αίµατος απελευθέρωση ADH Έµµεση ρύθµιση της έκκρισης ADH Υποογκοαιµία: Ρενίνη & Αγγειοτασίνη απελευθέρωση ADH Αύξηση όγκου:κολπικό νατριοδιουρητικό πεπτίδιο απελευθέρωσης ADH
Έλλειψη ADH (άποιος διαβήτης) Κύριο σύµτωµα: παραγωγή µεγάλου όγκου ούρων µε πολύχαµηλή κατά βάρος ωσµογραµµικότητα Παραγωγή µέχρι 16 lt ούρων / ηµέρα Η ασθένεια µπορεί να αποβεί θανατηφόρα σε συνθήκες έλλειψης νερού Έλλειψη ADH (άποιος διαβήτης) Υποθαλαµικός (κεντρικός) άποιος διαβήτης Ανεπάρκεια στην έκκριση ADH από την οπίσθια υπόφυση. Αίτια: τραύµα -µόλυνση όγκος που επηρεάζει τον υποθάλαµο Νεφρογενής άποιος διαβήτης Οι νεφροί δεν αποκρίνονται στην ADH Αίτια: Νόσος των νεφρών Μετάλλαξη στον υποδοχέα της Μετάλλαξη στο γονίδιο της υδατοπορίνης-2 Ο υποθαλαµικός άποιος διαβήτης αντιµετωπίζεται µε χορήγηση εξωγενούς ADH
Υποθάλαµος & Πρόσθια Υπόφυση Η λειτουργία των κυττάρων της πρόσθιας υπόφυσης ρυθµίζεται από νευροορµόνες του υποθαλάµου Υποφυσιοτροπικές ορµόνες Εκλυτικές & Ανασταλτικές απελευθερώνονται στη µέση προεξοχή & φτάνουνστηνυπόφυσηµε τις πυλαίες φλέβες. ιαφορές µεταξύ των υποφυσιοτροπικών ορµονών και των ορµονών της οπίσθιας υπόφυσης Νευρώνες Κατανοµή στην κυκλοφορία Το υποθαλοµοϋποφυσιακό πυλαίο σύστηµα επιτρέπει στις υποφυσιοτροπικές ορµόνες να δρουν επιλεκτικά στην πρόσθια υπόφυση χωρίς να επηρεάζουν άλλα όργανα και ιστούς
Οι εκλυτικές ορµόνες αποτελούν το 1 ο βήµα µιας τρισχιδούς διαδικασίας Ορµόνες του Πρόσθιου Λοβού της Υπόφυσης Αυξητική ορµόνη (GH) Προλακτίνη (PRL) Φλοιοτρόπος ορµόνη (ACTH) β-λιποτροπίνη Ωοθυλακιοτρόπος ορµόνη (FSH) Ωχρινοποιητική ορµόνη (LH) Θυρεοειδοτρόπος ορµόνη (TSH) Θυρεοειδοτρόπα Σωµατοτρόπα Μαστοτρόπα Γοναδοτρόπα Φλοιοτρόπα
Εκλυτικές & Ανασταλτικές Ορµόνες του Υποθαλάµου Ρύθµιση της έκκρισης των ορµονών υποθαλάµου-υπόφυσης-αδένα στόχου
TRH-TSH-TH TRH (υποθάλαµος) TSH (υπόφυση) - TH (θυρεοειδής) ΤΗ στο πλάσµα Μεγέθυνση του αδένα Αποτελεσµατικότερη χρήση ιωδίου (βρογχοκήλη ανεπάρκειας ιωδίου) Έλλειψη ιωδίου παραγωγή ΤΗ ΤΗ στο πλάσµα Αναδραστικός έλεγχος του Άξονα Υποθαλάµου - Υπόφυσης Μακρός Βρόχος Βραχύς Βρόχος
Ο ρόλος των «µη αλεπάλληλων» ορµονών στον υποθάλαµο και στην υπόφυση Ορµόνες που δεν ανήκουν σε ειδική αλληλουχία, επηρεάζουν τον υποθάλαµο (έκκριση υποφυσιοτροπικών ορµονών) την υπόφυση (έκκριση υποφυσιακών ορµονών) ΚΝΣ: ιεγερτικά & Ανασταλτικά σήµατα Ποιοι παράγοντες ελέγχουν την έκκριση των υποφυσιοτροπικών ορµονών ; Ύπνος/ εγρήγορση ικτυωτό σύστηµα Πόνος Θάλαµος Νεοφλοιός Μεταιχµιακό σύστηµα Συγκίνηση, φόβος, οργή, όσφρηση Οπτικό σύστηµα Όραση Φάρµακα που επηρεάζουν νευροδιαβιβαστές Ορµόνες πρόσθιου λοβού υπόφυσης Ρύθµιση θερµότητας (θερµοκρασία) Ρύθµιση ενέργειας (πείνα, κορεσµός, µάζα σώµατος) Αυτόνοµη ρύθµιση (πίεση αίµατος, καρδιακός ρυθµός, εφίδρωση) Μεταβολικός ρυθµός Στρες Αύξηση Αναπαραγωγή Γαλουχία
Στόχοι & Κύριες Λειτουργίες των Ορµονών της Πρόσθιας Υπόφυσης
Προλακτίνη Κύηση οιστρογόνα - θηλασµός Έκκριση PRL Ρύθµιση της έκκρισης από υποθαλαµικούς παράγοντες µέσω αναστολής : Ντοπαµίνη διέγερσης: TRH ράσεις της προλακτίνης ιέγερση διαφοροποίησης ιστού των µαστών Γαλακτογένεση Αναπαραγωγικός άξονας Ωοθυλακιορρηξία Σπερµατογένεση Αναστολή γενετήσιας ορµής (άνθρωπος) ιέγερση προστατευτικής συµπεριφοράς στα νεογέννητα (ζώα) Στρες, ύπνος Υποθάλαµος Ντοπαµίνη TRH VIP? Νευρικό ερέθισµα Οιστρογόνα Υπόφυση Προλακτίνη Νευρικό ερέθισµα ιεγείρει Θηλασµός Αναστέλλει
Αναφορά ιατρικού περιστατικού (Case report) Γυναίκα, 44 ετών, επισκέπτεται το γυναικολόγο και αναφέρει την απουσία περιόδου τους τελευταίους 8 µήνες. Έκανε τεστ εγκυµοσύνης το οποίο ήταν αρνητικό. Επίσης αναφέρει ότι παρουσιάζει καθηµερινούς πονοκεφάλους Αλλαγές στην όραση Γαλακτώδες έκκριµα απότουςµαστούς. εν έχει ιατρικά προβλήµατα και δεν παίρνει φαρµακευτική αγωγή. Κατά τη φυσική εξέταση διαγιγνώσκεται γαλακτόρροια και µειωµένη περιφερική όραση και από τους δύο οφθαλµούς. Γίνεται τεστ εγκυµοσύνης το οποίο είναι αρνητικό Τα επίπεδα TSH είναι φυσιολογικά Τα επίπεδα προλακτίνης στον ορό είναι σηµαντικά αυξηµένα. Η ασθενής διαγιγνώσκεται µε. Αδένωµα της υπόφυσης το οποίο εκκρίνει προλακτίνη Αµηνόρροια δράση της προλακτίνης στον αναπαραγωγικό άξονα Γαλακτόρροια Προλακτίνη Στρες, ύπνος Υποθάλαµος Ντοπαµίνη TRH VIP? Νευρικό ερέθισµα Οιστρογόνα Υπόφυση Προλακτίνη Νευρικό ερέθισµα Αύξηση των επιπέδων προλακτίνης ιεγείρει Αναστέλλει Θηλασµός Η TRH επάγει την έκκριση προλακτίνης Πονοκέφαλος, προβλήµατα όρασης