ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 13 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 15 2. Ο ΘΕΣΜΟΣ... 19 2.1. Ιστορικές καταβολές του θεσμού... 19 2.2. Εκπαίδευση εκπαιδευτικών και εκπαιδευτική πολιτική... 24 3. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ... 27 3.1. Αρχές... 27 3.2. Μοντέλα και κατευθύνσεις... 28 3.2.1. Το παραδοσιακό μοντέλο της μαθητείας... 30 3.2.2. Το προσωποκεντρικό μοντέλο... 30 3.2.3. Το μοντέλο της ακαδημαϊκής κατεύθυνσης... 31 3.2.4. Το μοντέλο «αποτελεσματικότητας» η του παιδαγωγικού επιστημονισμού... 32 3.2.5. Το μοντέλο του αναστοχαζόμενου εκπαιδευτικού... 35 3.2.6. Γενικότερες διεθνείς τάσεις... 37 4. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ... 39 4.1. Σκοπός... 40 4.1.1. Οι στόχοι του Προγράμματος Σπουδών και ο προσδιορισμός του ρόλου του εκπαιδευτικού... 43 4.1.2. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού... 44 4.1.3. Ο παιδαγωγικός ρόλος... 48 4.1.4. Ο δημοσιοϋπαλληλικός ρόλος... 51 4.1.5. Ο αυτόνομος εκπαιδευτικός ρόλος... 53
8 Χ ΡΗΣΤΟΣ Η Ρ. Α ΝΤΩΝΙΟΥ 4.2. Περιεχόμενα σπουδών... 55 4.2.1. Ειδίκευση... 56 4.2.2. Παιδαγωγική κατάρτιση... 58 4.2.2.1. Ενίσχυση της κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς μέσω των εσωτερικών και των εξωτερικών αμοιβών ενισχυτών ή κινήτρων... 60 4.2.2.2 Διαχείριση δύσκολων καταστάσεων ή κρίσεων στη σχολική τάξη... 63 4.2.2.2.1. Σχολική τάξη και η παιδαγωγική της αξία 63 4.2.2.2.2. Αιτίες που προκαλούν τις αταξίες των μαθητών στη σχολική τάξη... 65 4.2.2.2.3. Παιδαγωγική αντιμετώπιση των αταξιών... 68 4.2.2.2.4. Αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων ή κρίσεων στη σχολική τάξη... 69 4.2.2.2.4.1. Η προσέγγιση του «Άλλου»... 69 4.2.2.2.4.2. Οι σχέσεις συμπάθειας και αντιπάθειας μέσα στην κοινωνία της σχολικής τάξης... 70 4.2.2.2.4.3. Διαχείριση δύσκολων καταστάσεων με μη λεκτικές παρεμβάσεις... 72 4.2.2.2.4.4. Διαχείριση προβληματικών καταστάσεων με λεκτικές παρεμβάσεις... 76 4.2.2.2.4.5. Διαχείριση επίμονων παραβατικών συμπεριφορών με παιδαγωγικά μέτρα - ποινές... 79 4.2.2.3. Διαχείριση κρίσεων στο σχολείο... 86 4.2.2.3.1. Η έννοια του όρου «κρίση»... 86 4.2.2.3.2. Ταξινόμηση κρίσεων... 87 4.2.2.3.3. Διαχείριση αναπτυξιακών κρίσεων και η Συμβουλευτική... 87 4.2.2.3.4. Διαχείριση κρίσεων στο σχολείο που σχετίζονται με συγκεκριμένα γεγονότα... 90 4.2.2.3.4.1. Διαχείριση κρίσεων που συμβαίνουν στους χώρους του σχολείου... 91
Ε ΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ε ΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ 9 4.2.2.3.4.2. Διαχείριση κρίσεων που σχετίζονται με την επιθετική συμπεριφορά των μαθητών στο σχολείο... 92 4.2.2.3.4.3. Διαχείριση περιπτώσεων «εκφοβισμού» ή bullying στο σχολείο... 95 4.2.2.3.5. Η θεωρητική προετοιμασία της σχολικής κοινότητας για την διαχείριση κρίσεων που αφορούν όλους τους μαθητές... 102 4.2.2.3.6. Η πρακτική ετοιμότητα της σχολικής κοινότητας για τη διαχείριση κρίσεων που αφορούν όλους τους μαθητές... 103 4.2.2.4. Στιλ διδασκαλίας και επικοινωνιακή προσέγγιση... 106 4.2.2.4.1. Στιλ διδασκαλίας... 107 4.2.2.4.2. Επικοινωνία και αλληλεπίδραση εκπαιδευτικού και μαθητή... 109 4.2.2.4.2.1. Αλληλεπίδραση... 109 4.2.2.4.2.2. Επικοινωνία... 110 4.2.3. Διδακτική κατάρτιση: σχεδιασμός, διεξαγωγή και αξιολόγηση της διδασκαλίας... 111 4.2.3.1. Ο σχεδιασμός της διδασκαλίας... 112 4.2.3.2 Η διεξαγωγή της διδασκαλίας... 114 4.2.3.3. Η αξιολόγηση της διδασκαλίας... 115 4.2.3.3.1. Η βαθμολόγηση της σχολικής επίδοσης... 118 4.2.3.3.2. Λειτουργίες της βαθμολόγησης... 118 4.2.3.3.3. Παράγοντες διαμόρφωσης της σχολικής επίδοσης... 119 4.2.3.4. Η εξέταση... 120 4.2.3.4.1. Παραδοσιακός τρόπος εξέτασης: προφορική και γραπτή εξέταση... 121 4.2.3.4.2. Σύγχρονος τρόπος εξέτασης: αντικειμενικά τεστ... 126 4.2.3.4.3. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των μεθόδων εξέτασης, μέτρησης και βαθμολόγησης της σχολικής επίδοσης... 132 4.2.4. Πρακτική Άσκηση... 135 4.2.4.1. Ορισμός... 135
10 Χ ΡΗΣΤΟΣ Η Ρ. Α ΝΤΩΝΙΟΥ 4.2.4.2. Η αναγκαιότητα της Πρακτικής Άσκησης στα Προγράμματα Σπουδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών... 137 4.2.4.3. Μοντέλα Πρακτικής Άσκησης... 140 4.2.4.4. Οργάνωση της Πρακτικής Άσκησης... 140 4.2.4.5. Τρόποι σύνδεσης επιστημονικής θεωρίας και διδακτικής πράξης... 145 4.2.4.6. Τρόποι χρονικής διάρθρωσης της Πρακτικής Άσκησης... 149 4.2.4.7. Η Πρακτική Άσκηση στα Προγράμματα Σπουδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών της Ελλάδας... 151 4.2.4.7.1. Η Πρακτική Άσκηση στα Προγράμματα Σπουδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Ελλάδας... 154 4.2.4.7.2. Η Πρακτική Άσκηση στα Προγράμματα Σπουδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Ελλάδας... 157 4.2.4.8. Η Πρακτική Άσκηση στα Προγράμματα Σπονδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών σε ορισμένα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 162 4.2.4.8.1. Η Πρακτική Άσκηση στα Προγράμματα Σπουδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε ορισμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 162 4.2.4.8.2. Η Πρακτική Άσκηση στα Προγράμματα Σπουδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε ορισμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 164 4.2.4.9. Παρατηρήσεις για την Πρακτική Άσκηση στα Προγράμματα Σπουδών των υποψήφιων εκπαιδευτικών της Ελλάδας και ορισμένων κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 166
Ε ΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ε ΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ 11 4.2.5. Οι «Αξίες» ως επιμέρους στόχος του Περιεχομένου Σπουδών... 171 4.2.5.1. Εννοιολογική οριοθέτηση του φιλοσοφικού ό- ρου «αξίες»... 171 4.2.5.2. Διαβάθμιση των αξιών... 174 4.2.5.3. Αξίες και ιστορικότητα... 174 4.2.5.4. Ο ρόλος του σχολείου και της εκπαίδευσης στην αρχή του 21ου αιώνα... 176 4.2.5.5. Αξίες και εκπαίδευση εκπαιδευτικών... 178 4.2.5.6. Οι αξίες και ο ρόλος των εκπαιδευτικών... 181 4.2.6. Αξιολόγηση του Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών... 182 4.2.6.1. Έλεγχος επίτευξης του σκοπού και των στόχων του Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών... 183 4.2.6.2. Έλεγχος ορισμένων τομέων του Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών... 184 4.2.6.2.1. Διαστάσεις αξιολόγησης... 184 4.2.6.2.2. Μορφές αξιολόγησης τον Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών... 184 4.2.6.2.3. Κριτήρια αξιολόγησης τον Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών... 186 4.2.6.2.4. Διαπιστώσεις... 188 5. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ... 193 5.1. Ορισμός του όρου «επιμόρφωση»... 195 5.2. Η καθιέρωση του θεσμού... 196 5.3. Ο γενικός σκοπός και τα χαρακτηριστικά της επιμόρφωσης... 197 5.4. Επιμέρους στόχοι της συνεχούς επιμόρφωσης... 198 5.5. Μοντέλα επιμόρφωσης... 199 5.6. Τύποι επιμόρφωσης... 203 6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 207
12 Χ ΡΗΣΤΟΣ Η Ρ. Α ΝΤΩΝΙΟΥ ΠΗΓΕΣ... 217 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 221 α) ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ... 221 β) ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ... 246 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ... 251