Οργανωσιακή μάθηση Εισηγητής : Δρ. Γιάννης Χατζηκιάν 1
Μάθηση είναι: Η δραστηριοποίηση και κατεύθυνση δυνάμεων για την όσο το δυνα-τόν καλύτερη προσαρμογή στο φυσικό και ιστορικό περιβάλλον. Η απόκτηση της ικανότητας και των μέσων αλλαγής, τροποποίησης, πλουτισμού και αναμόρφωσης του περιβάλλοντος, για την επίτευξη της ικανοποίησης των αναγκών και των φιλοδοξιών. Ε.Π. Παπανούτσος 2
Η μάθηση πιο αναλυτικά μπορεί να γίνεται στους παρακάτω τομείς επίπεδα: απόκτηση γνώσης για γεγονότα, διαδικασίες, διεργασίες, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικείες καταστάσεις με μικρές αλλαγές, ανάπτυξη νέων ικανοτήτων οι οποίες χρησιμοποιούνται σε καταστάσεις διαφορετικές από τις συνηθισμένες. μάθηση να προσαρμοζόμαστε, με την έννοια να αντιμετωπίζουμε δυναμικές και πολύπλοκες καταστάσεις οι οποίες χρειάζονται νέεςπρωτότυπες λύσεις μέσω πειραματισμού και αξιοποίηση των «μαθημάτων» από επιτυχίες και αποτυχίες, μάθηση να μαθαίνουμε που αφορά περισσότερο να σχεδιάζουμε το μέλλον και να προσδιορίζουμε το περιβάλλον, παρά να προσαρμοζόμαστε σε αυτό. 3
Η μάθηση των ατόμων δεν συνεπάγεται απαραίτητα τη μάθηση της οργάνωσης. Για παράδειγμα, αν ένα άτομο φύγει από την οργάνωση και δεν παραμείνουν σε αυτή τα όσα γνωρίζει, τότε ασφαλώς η οργάνωση δεν έχει μάθει. 4
Οι οργανώσεις είναι ολότητες και όχι αθροίσματα ατόμων παρ' ότι δεν μπορούν να υπάρξουν οργανώσεις χωρίς τέτοια αθροίσματα. Το ίδιο, η οργανωσιακή μάθηση δεν είναι το άθροισμα των ατομικών μαθήσεων. 5
Τι είναι η Οργανωσιακή μάθηση : πρώτον σημαίνει ύπαρξη κοινών γνωστικών νοητικών χαρτών - μοντέλων τα οποία αποτελούν κοινά σημεία αναφοράς για τα άτομα και τις ομάδες. 6
Τι είναι η Οργανωσιακή μάθηση : Δεύτερον, η οργανωσιακή μάθηση ως έννοια συνδέεται άμεσα με την έννοια της οργανωσιακής μνήμης. Η οργανωσιακή μνήμη εκφράζει τη δυνατότητα της οργάνωσης να αποθηκεύει γνώση προσπελάσιμη στα άτομα της οργάνωσης τα οποία μπορούν να την κάνουν «κτήμα» τους. 7
Τι είναι η Οργανωσιακή μάθηση : Τρίτον, η οργανωσιακή μάθηση, σε αναλογία με την ατομική, σημαίνει τη δυνατότητα της οργάνωσης να αλλάζει συμπεριφορά, να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα, να μετασχηματίζεται δημιουργία νέων κοινών γνωστικών μοντέλων. 8
Τα κοινά γνωστικά μοντέλα (κοινά σημεία αναφοράς) αποτελούνται από κοινές γνώσεις, σημασίες, αρχές, νοήματα, κατανόηση, υποθέσεις, παραδοχές, αξίες, πιστεύω και εικόνες. 9
Τα χαρακτηριστικά της «Μαθησιακής Οργάνωσης» Η Μαθησιακή Οργάνωση είναι εκείνη η οργάνωση που μέσω της συνειδητής και σκόπιμης χρήσης των μαθησιακών διαδικασιών σε ατομικό, ομαδικό και οργανωσιακό επίπεδο, της συνεχούς αξιοποίησης της εμπειρίας και του συνεχούς πειραματισμού μαθαίνει διαρκώς, δημιουργεί νέα κοινή γνώση, αναπτύσσει νέα νοητικά μοντέλα ώστε να επιτύχει την προσαρμογή της στο περιβάλλον και την προσαρμογή του περιβάλλοντος σε αυτήν και έτσι διαρκώς να εξασφαλίζει το μέλλον που επιθυμεί. 10
Τα χαρακτηριστικά της Μαθησιακής Οργάνωσης σε σύγκριση με αυτά άλλων τύπων οργανώσεων 11
Οι πέντε αρχές της οργανωσιακής μάθησης Προσωπική κυριαρχία. Το κύτταρο της μάθησης ασφαλώς είναι το άτομο. Οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από υψηλό επίπεδο «προσωπικής κυριαρχίας» συνειδητοποιούν το ποιοι είναι, που θέλουν και πώς να πάνε, τις συνέπειες των πράξεων, των συναισθημάτων και των αποτελεσμάτων τους. Επίσης διακρίνονται από ένα αίσθημα αποστολής, αυτογνωσία και διάθεση για συνεχή ανάπτυξη, πράγματα που αποτελούν το θεμέλιο της μάθησης. 12
«Προσωπική κυριαρχία» σημαίνει: η ανάπτυξη της ικανότητας να ξεκαθαρίζουμε τι είναι σημαντικό (αξίζει) και γιατί είναι σημαντικό (αξίζει) η συνειδητοποίηση ενός χάσματος μεταξύ της παρούσας και μιας επιθυμητής κατάστασης η οποία έχει ως αποτέλεσμα μια «δημιουργική ένταση» η οποία, με τη σειρά της, κινητοποιεί το άτομο για την κάλυψη του χάσματος, δηλαδή για βελτίωση και ανάπτυξη η δημιουργία της δυνατότητας να καλύψουμε το χάσμα (αυτόαυτό - ανάπτυξη) η ικανότητα και η προσπάθεια του καθενός να ξεκαθαρίζει και να εμφανίζει το προσωπικό του όραμα, να εστιάζει τις ενέργειες του, να μαθαίνει, να επιμένει να είναι υπομονετικός, να αντιλαμβάνεται και να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα όσο γίνεται αντικειμενικά η συνεχής ανάπτυξη της ελεύθερης βούλησης και της δημιουργικής φαντασίας η αυτογνωσία η ηγεσία του εαυτού μας (αυτόαυτό - παρακίνηση, αυτοέλεγχος κ.λπ.). 13
Νοητικά Μοντέλα: Τα νοητικά μοντέλα συνίστανται σε υποθέσεις, παραδοχές, γενικεύσεις, σημασίες, εικόνες κ.λπ. οι οποίες προσδιορίζουν το πώς αντιλαμβανόμαστε και κατανοούμε τον κόσμο ή την πραγματικότητα, το πώς σκεφτόμαστε και ενεργούμε. Τα νοητικά μοντέλα των ανθρώπων είναι φυσικό να είναι διαφορετικά, πράγμα που συνεπάγεται διαφορετικές αντιλήψεις και διαφωνίες. 14
Νοητικά Μοντέλα: Η συλλογική μάθηση προϋποθέτει αφ' ενός τη συνειδητοποίηση και την αποσαφήνιση των δικών μας νοητικών μοντέλων και αφετέρου την κατανόηση των νοητικών μοντέλων των άλλων. Ασφαλώς η ανάπτυξη νέων κοινών νοητικών μοντέλων αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της οργανωσιακής μάθησης. 15
Ομαδική μάθηση : Η σπουδαιότητα της ομαδικής μάθησης προκύπτει από τις σημαντικές συνέργειες που μπορούν να επιτύχουν τα άτομα όταν μαθαίνουν ομαδικά. Ομαδική μάθηση είναι η ικανότητα να αναπτύσσουμε «συλλογική εξυπνάδα», «ομαδική νοημοσύνη» και κοινές γνώσεις. 16
Ομαδική μάθηση σημαίνει διάλογος, συμμετοχή όλων στη δημιουργία και μοίρασμα της γνώσης, χτίσιμο της γνώσης του ενός πάνω στη γνώση του άλλου, κατανόηση των νοητικών μοντέλων των άλλων και δημιουργία κοινών νοητικών μοντέλων. 17
Κοινό όραμα : Το κοινό όραμα ενεργοποιεί - κινητοποιεί τους ανθρώπους για συνεχή βελτίωση και πρόοδο. Η διάθεση για μάθηση και μάλιστα για οργανωσιακή μάθηση δεν μπορεί να υπάρχει αν δεν έχει νόημα. Αυτό το νόημα το δημιουργεί το κοινό όραμα το οποίο θα εκφράζει το προσωπικό όραμα, τις προσωπικές και συλλογικές προσδοκίες, επιθυμίες και όνειρα. 18
Το κοινό όραμα συμβάλλει στην οργανωσιακή μάθηση διότι : ενεργοποιεί - κινητοποιεί τα άτομα μέσω της παρακίνησης και της δέσμευσης σε αυτό ενισχύει την δυνατότητα δημιουργίας του επιθυμητού μέλλοντος μετατρέπει την αντιδραστική διάθεση - στάση σε πρόδραση και δημιουργική ένταση ωθεί σε συνεχή βελτίωση και πρόοδο. 19
Από την οργάνωση που δεν μαθαίνει στην οργάνωση που μαθαίνει Οργάνωση που δεν μαθαίνει Οργάνωση που μαθαίνει Φόβος του λάθους Σεμινάρια Άτομο Σταθερότητα Τάξη Μίμηση - Αντιγραφή Ιεραρχία Αντίδραση - Προσαρμογή Μάνατζερ Απότημησκέψη Εσωστρέφεια Καθημερινότητα Πειραματισμός Μάθηση Ομάδα - Οργάνωση Ρευστότητα Δημιουργικό χάος Δημιουργικότητα - Διαφορετικότητα Δίκτυα Πρόδραση δημιουργία περιβάλλοντος Ηγέτες Ολικήσκέψη Εξωστρέφεια Όραμα 20
Συστημική σκέψη : Η συστημική σκέψη αποτελεί βασική αρχή μάθησης αφού μετατρέπει και αυξάνει την ικανότητα: να αντιλαμβανόμαστε και να κατανοούμε το όλο και όχι μόνο τα μέρη να κατανοούμε, να αναλύουμε και να συνθέτουμε αλληλοσυσχετίσεις, αλληλεξαρτήσεις και αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μερών που συνιστούν την ολότητα να προσδιορίζουμε και να κατανοούμε βαθιές αιτίες και συμπτώματα και τις σχέσεις μεταξύ τους να χρησιμοποιούμε μια κοινή γλώσσα και ένα κοινό εργαλείο για την κατανόηση, ανάλυση και σύνθεση πολύπλοκοι φαινομένων. 21
Πρακτικές και εργαλεία οργανωσιακής μάθησης Κουλτούρα μάθησης: έμφαση στην αξία της συνεχούς μάθησης, βελτίω-σης, ανάπτυξης και καινοτομίας, στον πειραμα-τισμό, στην κατανόηση των λαθών και αποτυχιών, στην ανάληψη κινδύνου και στο διάλογο Οργανωτικές δομές: Διαδικασίες λήψης αποφάσεων: Διατμηματικές ομάδες: Ανάπτυξη: Συστήματα διοίκησης ανθρώπινων πόρων: ευέλικτες, οριζόντιες και αποκεντρωμένες δομές που διευκολύνουν τη συμμετοχή, την ανταλλαγή και διάχυση της γνώσης ολοκληρωμένα συστήματα πληροφοριών, συστήματα που διευκολύνουν τη διάχυση, την ανταλλαγή και τη μεταφορά της γνώσης ομάδες από διαφορετικές λειτουργίες ή οργανωτικές μονάδες, ανεπτυγμένοι μηχανισμοί οριζόντιας συνεργασίας και ολοκλήρωσης σχεδιασμένες, μακροπρόθεσμες εκπαιδευτικές και αναπτυξιακές ενέργειες «στη δουλειά και έξω από τη δουλειά», διαδικασίες μάθησης από την εμπειρία (επιτυχίες, αποτυχίες), διαδικασίες ανταλλαγής εμπειριών και «μοιράσματος» τηςγνώσηςμεταξύ ατόμων, ομάδων, οργανωτικών μονάδων εκτεταμένη χρήση εργαλείων μάθησης, σύστημα αμοιβών, αξιολόγησης, ανάθεσης υπευθυνοτήτων που ενθαρρύνουν, δημιουργούν κίνητρα και υποστηρίζουν τη μάθηση. 22
Εργαλεία οργανωσιακής μάθησης 23
Νέες ικανότητες των ηγετών στη μαθησιακή οργάνωση ΧΤΙΣΙΜΟ ΚΟΙΝΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ: Ενθάρρυνση τον προσωπικού οράματος Επικοινωνία του οράματος και αναζήτηση στήριξης Αντιμετώπιση του οράματος σαν μια εξελικτική διαδικασία Ανάμιξη εξωγενών και ενδογενών οραμάτων Διάκριση θετικών από αρνητικά οράματα 24
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ: Αναγνώριση των αφαιρετικών αλμάτων, λανθασμένων γενικεύσεων Εξισορρόπηση της επιχειρηματολογίας (το να πείθουν) και της διερεύνησης της άποψης των άλλων (να ρωτούν) Διάκριση μεταξύ της υιοθετημένης (επίσημης) θεωρίας από τη Θεωρία που εφαρμόζεται στην πράξη. Αναγνώριση και απενεργοποίηση των αμυντικών ρουτινών (συνηθειών - ριζωμένων πεποιθήσεων) 25
ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: Αναγνώριση - κατανόηση των σχέσεων αιτίου- αιτιατού (όχι στατικά συμπτώματα - συμβάντα). Αποφυγή της απόδοσης της ευθύνης για δικά μας λάθη σε άλλους Κατανόηση της διαφοράς μεταξύ της δυναμικής πολυπλοκότητας και της πολυπλοκότητας λόγω μεγάλου αριθμού μεταβλητών Εστίαση σε κρίσιμες περιοχές (μεγάλης απόδοσης) Αποφυγή συμπτωματικών (πυροσβεστικών) λύσεων 26