ΜΕΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΣΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΣΑΛΛΑΓΜΕΝΑ Νίκοσ Κατςαρόσ Διευθυντήσ Σμήματοσ Διατροφολογίασ New York College Επιςτημονικόσ υνεργάτησ ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΣΟ π. πρόεδροσ ΕΦΕΣ Ειςαγωγή Η αλλαγι του τρόπου ηωισ είχε ςαν αποτζλεςμα και τθν αλλαγι των διατροφικϊν ςυνθκειϊν με κφρια χαρακτθριςτικά: -τρόφιμα με αυξθμζνθ ποςότθτα ηωικοφ λίπουσ -τρόφιμα με αυξθμζνεσ ποςότθτεσ αλατιοφ και νατρίου -τρόφιμα με αυξθμζνεσ ποςότθτεσ ηάχαρθσ. Συγχρόνωσ, θ αυξθμζνθ κατανάλωςθ αλκοολοφχων ποτϊν και αναψυκτικϊν ςε ςυνδυαςμό με τθν κακιςτικι ηωι ζχει οδθγιςει ςτα κφρια ςυμπτϊματα τθσ εποχισ: 1. Ραχυςαρκία Η παχυςαρκία ζχει χαρακτθριςκεί ωσ νόςοσ με κφρια ςυμπτϊματα: τθν υπζρταςθ, τθν καρδιοπάκεια, τα αγγειακά νοςιματα, τον ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου ΙΙ, βλάβεσ ςτο ςυκϊτι και τα νεφρά κλπ. Τζλοσ, μορφζσ καρκίνου όπωσ αυτόσ του παχζωσ εντζρου, του ςτομάχου, του ιοςοφάγου, του παγκρζατοσ κλπ. Η παχυςαρκία αποτελεί μάςτιγα και για τθν χϊρα μασ ιδιαίτερα ςτθν νεολαία. Τζςςερα ςτα δζκα ελλθνόπουλα είναι υπζρβαρα και ζνα ςτα δζκα παχφςαρκο. Το ςχετικό ποςοςτό των υπζρβαρων παιδιϊν ζχει διπλαςιαςτεί τα τελευταία είκοςι χρόνια. Το ςχετικό ποςοςτό ιταν 20% το 1980 και ςιμερα προςεγγίηει το 40%. Υπολογίηεται ότι εφτά χιλιάδεσ ζλλθνεσ χάνουν κάκε χρόνο τθν ηωι τουσ απο αίτια που άμεςα ςχετίηονται με τθν παχυςαρκία. Ταχυφαγεία, καταςτιματα ζτοιμου φαγθτοφ, κονςερβοποιθμζνα και ςυςκευαςμζνα προϊόντα, γλυκίςματα και αναψυκτικά, τςιπσ κάκε είδουσ είναι ςυνικωσ τα αίτια τθσ παχυςαρκίασ ςε ςυνδυαςμό με τθν κακιςτικι ηωι. Τα πρόςκετα ςτα ςυςκευαςμζνα τρόφιμα, τα γενετικά τροποποιθμζνα τρόφιμα, τα ςυμπλθρϊματα διατροφισ, τα κλωνοποιθμζνα τρόφιμα, και διάφορα τροφοπαραςκευάςματα δεν ζχουν ελεγχκεί για τισ μακροχρόνιεσ επιπτϊςεισ ςτον ανκρϊπινο οργανιςμό. Συγχρόνωσ, τα υπολλείματα φυτοφαρμάκων ςε φροφτα και λαχανικά, τα υπολλείματα ορμονϊν και αντιβιοτικϊν ςτα ηωϊκά προϊόντα και πλθκϊρα απο τοξικζσ και επικίνδυνεσ ουςίεσ μεταναςτεφουν ςτα
τρόφιμα απο το χϊμα, τον υδροφόρο ορίηοντα και τα υλικά ςυςκευαςίασ δθλθτθριάηοντασ κακθμερινά τον ανκρϊπινο οργανιςμό. Ιςτορικό Το 2003 θ UNESCO ενζκρινε ότι εκτόσ από τα φυςικά μνθμεία μποροφν να ενταχκοφν και αυτά που ονομάηουμε άυλθ πολιτιςτικι κλθρονομιά τθσ ανκρωπότθτασ, όπωσ τραγοφδια, χοροί, τεχνουργιματα (υφαντά κλπ), διατροφικζσ ςυνικειεσ κλπ. Η χϊρα μασ ενζκρινε τθν πρόταςθ αυτι το 2006. Το 2008 υποβλικθκε πρόταςθ από τθν Ιταλία, τθν Ελλάδα, τθν Ιςπανία και το Μαρόκο να ενταχκεί θ Μεςογειακι Διατροφι ςτθν άυλθ πολιτιςτικι κλθρονομιά τθσ ανκρωπότθτασ. Η πρόταςθ ςτθρίχκθκε ςτο γεγονόσ ότι παρά τισ διατροφικζσ διαφοροποιιςεισ και τισ πολιτιςτικζσ ςυνικειεσ που τισ ςυνοδεφουν από χϊρα ςε χϊρα τα προϊόντα που διαμορφϊνουν γιορτζσ και κφκλουσ ηωισ είναι παρόμοια: ελαιόλαδο, ςιτάρι και κραςί είναι θ χρυςι τριλογία για όλθ τθ Μεςόγειο. Τα ζξι βαςικά ςθμεία τθσ πρόταςθσ ιταν: Α) Φζρνει τουσ ανκρϊπουσ πιο κοντά και ενδυναμϊνει τισ κοινωνικζσ ςχζςεισ. Ο Ρλοφταρχοσ ζγραφε: «δεν κακόμαςτε ςτο τραπζηι για να φάμε αλλά για να φάμε μαηί». Β) Συμβάλλει ςτθ βιϊςιμθ διαχείριςθ τθσ υπαίκρου και των φυςικϊν πόρων και ιδιαίτερα ςτθν διατιρθςθ παραδοςιακϊν πρακτικϊν καλλιζργειασ, κτθνοτροφίασ και αλιείασ. Γ) Συμβάλλει ςτθν καλι ςωματικι και ψυχικι υγεία και δθμιουργικότθτα. Δ) Αποτελεί ςτοιχείο διαπολιτιςτικισ και διαγενεακισ ανταλλαγισ γνϊςεων, ςυνθκειϊν, παραδόςεων κλπ. Ε) Βρίςκεται ςτο κζντρο ςθμαντικϊν κοινωνικϊν εκδθλϊςεων, πανθγφρια, γάμουσ, βαφτίςια κλπ. ΣΤ) Είναι διαρκϊσ παροφςα ςτθν προφορικι παράδοςθ: τραγοφδια, χοροί, παροιμίεσ, κουβζντεσ ζπειτα από γεφμα. Επίςθσ, κάκε χϊρα ζπρεπε να προτείνει μια αντιπροςωπευτικι πόλθ τθσ Μεςογειακισ Διατροφισ, ζτςι θ Ελλάδα πρότεινε τθν Κορϊνθ, θ Ιταλία το Τςιλζντο, θ Ιςπανία τθν Σόρια και το Μαρόκο το Σεφςάουεν. Δθμιουργικθκε μια δικαιολογθμζνθ πικρία από τουσ Κρθτικοφσ διότι δεν προτάκθκε μια πόλθ τθσ Κριτθσ από όπου ξεκίνθςε θ Κρθτικι διατροφι, ςφμβολο υγείασ, ευηωίασ και μακροηωίασ και ςτθ ςυνζχεια ζγινε αντικείμενο εμπορικισ εκμετάλλευςθσ και μετονομάςκθκε Μεςογειακι Διατροφι. Επίςθσ, κάκε χϊρα ζπρεπε να προτείνει και ζνα βαςικό πιάτο. Ζτςι θ Ελλάδα πρότεινε τθν χωριάτικθ ςαλάτα, θ Ιταλία τθν καπρζηε (μοτςαρζλα-ντομάτα), θ Ιςπανία τθν παζλια και το Μαρόκο τα Μαροκινά τατηίν. Η επιλογι τθσ χωριάτικθσ ςαλάτασ για τθν Ελλάδα ιταν ςωςτι. Δεν προβλικθκε όμωσ ςτθν πρόταςθ όςο ζπρεπε το μζλι. Η χϊρα μασ διακζτει το ποιοτικά καλφτερο και υγιεινότερο μζλι, από τα καλφτερα ςτον κόςμο. Ζπρεπε λοιπόν να προβλθκεί πολφ περιςςότερο το μζλι. Πμωσ οι οιεςδιποτε πικρίεσ και παραλιψεισ πρζπει να ξεπεραςκοφν, να προβάλλουμε και να εκμεταλλευκοφμε με κάκε τρόπο το ςθμαντικό αυτό γεγονόσ.
Τα κφρια χαρακτηριςτικά τησ Μεςογειακήσ Διατροφήσ είναι: Αφκονία τροφϊν φυτικισ προζλευςθσ, φροφτα, λαχανικά, κθπευτικά, δθμθτριακά και εςπεριδοειδι (όςπρια, ξθροί καρποί). Ελαιόλαδο, βαςικό ςυςτατικό όχι μόνο ςτισ ςαλάτεσ αλλά και ςτο μαγείρεμα. Το ελαιόλαδο αντικακιςτά όλα τα άλλα λίπθ και ςπορζλαια. Κακθμερινι λιψθ μικρϊν ποςοτιτων γαλακτοκομικϊν όπωσ τυρί και γιαοφρτι. Κατανάλωςθ ψαριοφ και πουλερικϊν, όχι ςε κακθμερινι βάςθ (εβδομαδιαία). Αυγά το πολφ μζχρι τζςςερα τθν εβδομάδα. Κόκκινο κρζασ (μοςχάρι, χοιρινό κλπ) μόνο λίγεσ φορζσ το μινα. Λογικι κατανάλωςθ κραςιοφ (ζνα ι δφο ποτθράκια) ςε κάκε γεφμα. Φυςικι δραςτθριότθτα. Βαςικό ςυςτατικό τθσ Μεςογειακισ Διατροφισ είναι ότι πάνω από το 60% των προϊόντων που καταναλϊνουμε είναι ωμά, φροφτα, λαχανικά, ξθροί καρποί. Σε αυτι τθν κατθγορία περιλαμβάνονται και τα όςπρια διότι με το βράςιμο ανοίγει μόνο ο φλοιόσ και μαλακϊνει το εςωτερικό χωρίσ να λαμβάνουν χϊρα χθμικζσ διεργαςίεσ όπωσ π.χ. με το ψιςιμο του κρζατοσ. Στθν Μεςογειακι Διατροφι περιλαμβάνονται οι φυςικοί χυμοί. Υπάρχει τζτοια ποικιλία φροφτων, λαχανικϊν και οςπρίων που οι χυμοί αυτοί μποροφν να ικανοποιιςουν κάκε γεφςθ. Ζτςι ςτθν Μεςογειακι Διατροφι δεν επιτρζπονται τα ανκρακοφχα αναψυκτικά. Επίςθσ ςτθν Μεςογειακι Διατροφι δεν περιλαμβάνονται τα μεταλλαγμζνα προϊόντα φυτικισ προζλευςθσ, τα κλωνοποιθμζνα ηϊα και τα ςυμπλθρϊματα διατροφισ. Πλα τα παραπάνω καμία ςχζςθ δεν ζχουν με τθν παραδοςιακι Ελλθνικι Διατροφι. Επίςθσ τα βιομθχανοποιθμζνα (ςυςκευαςμζνα) τρόφιμα με διάφορα ποςοςτά προςκζτων πρζπει να περιορίηονται ςτο ελάχιςτο και να αντικακίςτανται από φρζςκα, εποχιακά προϊόντα. ΠΙΝΑΚΑ 1. Χαρακτθριςτικά τθσ παραδοςιακισ Μεςογειακισ διατροφισ. Υψθλι κατανάλωςθ ελαιολάδου (καταχρθςτικά ακόρεςτων λιπιδίων) ςυγκριτικά με κορεςμζνα λιπίδια Υψθλι κατανάλωςθ οςπρίων Υψθλι κατανάλωςθ κυρίωσ ανεπεξζργαςτων δθμθτριακϊν Υψθλι κατανάλωςθ φροφτων Υψθλι κατανάλωςθ λαχανικϊν Χαμθλι κατανάλωςθ γαλακτοκομικϊν προϊόντων Μζτρια προσ υψθλι κατανάλωςθ ψαριοφ
Χαμθλι κατανάλωςθ κρζατοσ και προϊόντων κρζατοσ Μζτρια κατανάλωςθ κραςιοφ, εφόςον επιτρζπεται από κρθςκευτικοφσ και κοινωνικοφσ κανόνεσ Πταν αναφερόμαςτε ςτθν παραδοςιακι Μεςογειακι διατροφι, δεν μποροφμε να ιςχυριςτοφμε ότι τθρείται από όλουσ ι ακόμθ από τουσ περιςςότερουσ από τουσ ςθμερινοφσ κατοίκουσ των Μεςογειακϊν χωρϊν. Δυςτυχϊσ αυτό το διατροφικό πρότυπο αργά αλλά ςτακερά εγκαταλείπεται. Επιςθμαίνεται ότι τα επιςτθμονικά ςτοιχεία που τεκμθριϊνουν τισ ευεργετικζσ ιδιότθτεσ τθσ Μεςογειακισ διατροφισ αφοροφν ςτθν παραδοςιακι Μεςογειακι διατροφι και όχι τθ ςθμερινι διατροφι των χωρϊν τθσ Μεςογειακισ περιοχισ. Στο πλαίςιο αυτό χρειάηεται θ διαμόρφωςθ μιασ πολιτικισ για τθ διατιρθςθ του εξαιρετικοφ αυτοφ προτφπου διατροφισ. Καταρχιν, είναι ςκόπιμθ θ δθμιουργία ενόσ ευρφτερα αποδεκτοφ οριςμοφ για τθ Μεςογειακι διατροφι, αφοφ ο λογότυποσ Μεςογειακι διατροφι χρθςιμοποιείται ςυχνά και χωρίσ ιδιαίτερθ προςοχι. Ο οριςμόσ αυτόσ κα πρζπει να αναφζρεται ςτθν παραδοςιακι Μεςογειακι διατροφι και να ςζβεται τθν πολιτιςμικι κλθρονομιά. Η Μεςογειακι διατροφι, αλλά και τα ςυνδεδεμζνα με αυτι παραδοςιακά τρόφιμα, επωφελοφνται αλλά και τίκενται ςε κίνδυνο από το αυξθμζνο εμπορικό ενδιαφζρον για τθν προςτικζμενθ αξία τθν οποία ςυνεπάγεται θ Μεςογειακι διαςφνδεςθ. Ρολλά νεοφανι προϊόντα τροφίμων παρουςιάηονται ωσ Μεςογειακά, παραπλανϊντασ ζτςι τουσ καταναλωτζσ και διακυβεφοντασ τθν υπόςταςθ τθσ Μεςογειακισ διατροφισ.φυςικά θ Μεςογειακι Διατροφι καμμία ςχζςθ δεν ζχει με τα μεταλλαγμζνα τρόφιμα. Μεςογειακή Διατροφή και Τγεία Είναι γνωςτζσ οι ευεργετικζσ ιδιότθτεσ τθσ Μεςογειακισ Διατροφισ ςτθν υγεία, τθν ευηωία και τθν μακροηωία. Οι αντιοξειδωτικζσ ουςίεσ που περιζχονται μαηί με άλλα χθμικά ςυςτατικά όχι μόνο δροφν προλθπτικά για μια ςειρά από αςκζνειεσ όπωσ ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ τφπου ΙΙ, καρδιαγγειακά νοςιματα, υπζρταςθ, παχυςαρκία κλπ, αλλά δροφν ευεργετικά και ςε μια ςειρά απο άλλεσ καταςτάςεισ. Αλτςχαιμερ και Μεςογειακι Διατροφι Ερευνθτζσ του Ιατρικοφ Κζντρου του Ρανεπιςτθμίου ασ του Σικάγου με επικεφαλισ τθν Δρ. Κριςτίνα Τανγκνι μελζτθςαν τισ διατροφικζσ ςυνικειεσ και τισ νοθτικζσ λειτουργίεσ 4.000 ατόμων άνω των 65 ετϊν. Οι επιςτιμονεσ χϊριςαν τουσ εκελοντζσ ςε δυο ομάδεσ: θ μια ακολουκοφςε πιςτά τθν παραδοςιακι διατροφι του ελλθνικοφ πλθκυςμοφ (ελαιόλαδο, φροφτα, λαχανικά, όςπρια, καλαςςινά, μζτρια κατανάλωςθ κραςιοφ και κόκκινου κρζατοσ) ενϊ θ άλλθ ομάδα τθν τυπικι αμερικανικι διατροφι. Κάκε τρία χρόνια οι ερευνθτζσ αξιολογοφςαν τισ νοθτικζσ επιδόςεισ των ςυμμετεχόντων. Διαπιςτϊκθκε ότι όςοι είχαν ακολουκιςει πιςτά τθν ελλθνικι διατροφι είχαν διαχρονικά τθν βραδφτερθ επιδείνωςθ των νοθτικϊν γνωςτικϊν λειτουργιϊν τουσ άςχετα απο παράγοντεσ όπωσ το επίπεδο μόρφωςθσ κλπ. Αντίκετα τα άτομα που είχαν ακολουκιςει πιςτά τισ οδθγίεσ τθσ αμερικανικισ δίαιτασ δεν ζδειξαν κάποια ωφζλεια απο πλευράσ επιβράδυνςθσ των εγκεφαλικϊν λειτουργιϊν τουσ.
Η νζα μελζτθ ζρχεται να επιβεβαιϊςει προθγοφμενθ ζρευνα ςτθν Γαλλία και αποδιδουν αυτό ςτο γεγονόσ οτι θ Μεςογειακι Διατροφι μειϊνει το οξειδωτικό ςτρζσ και τθ χρόνια φλεγμονι. Ελαιόλαδο κατά τθσ κατάκλιψθσ Ειδικοί απο τα Ρανεπιςτιμια Λασ Ράλμασ και ςτα Κανάρια νθςιά διαπίςτωςαν οτι θ Μεςογειακι Διατροφι με βάςθ το ελαιόλαδο μειϊνει τον κίνδυνο κατάκλιψθσ. Οι επιςτιμονεσ μελζτθςαν 12.000 εκελοντζσ για ζξι χρόνια απο τουσ οποίουσ κανείσ δεν είχε κατάκλιψθ. Μετά απο ζξι χρόνια, 657 απο αυτοφσ είχαν διαγνωςτεί με κατάκλιψθ. Ριςτεφεται οτι τα ωμζγα-3 λιπαρά οξζα μειϊνουν τον κίνδυνο κατάκλιψθσ. Καταρράκτθσ και Μεςογειακι Διατροφι Σφμφωνα με βρετανικι ζρευνα που διεξιχκθ ςε 27.600 εκελοντζσ άνω των 40 ετϊν και κατζγραψαν τισ διατροφικζσ τουσ ςυνικειεσ ςτο διάςτθμα 1993-1999 και κατόπιν παρακολοφκθςαν τθν κατάςταςθ τθσ υγείασ τουσ απο το 2008-2009, διαπίςτωςαν ότι όςοι ακολουκοφςαν τθν μεςογειακι διατροφι, είχαν λιγότερεσ πικανότθτεσ να αναπτφξουν καταρράκτθ ςε ςφγκριςθ με όςουσ κατανάλωναν ςυχνά κόκκινο κρζασ. Εγκζφαλοσ και Μεςογειακι Διατροφι Ρρόςφατεσ ζρευνεσ ζδειξαν οτι μια ςειρά απο προϊόντα μεςογειακισ διατροφισ εξαςφαλίηουν ενα υγιζσ και παραγωγικό μυαλό. Τα πιο αντιπροςωπευτικά δείγματα αναφζρονται παρακάτω: -Αμυλοφχα προϊόντα: ψωμί, μακαρόνια, πατάτα είναι βαςικι πθγι υδατανκράκων. Οι υδατάνκρακεσ αποτελοφν τθν μοναδικι πθγι ενζργειασ για τον εγκζφαλο. Ο εγκζφαλοσ ενοσ μζςου ενιλικα καταναλϊνει 100 γρ. δθλαδι το 20% τθσ θμεριςιασ πρόςλθψθσ κερμίδων. Τα αμυλοφχα προϊόντα ολικισ άλεςθσ είναι πλοφςια ςε φολικό οξφ το οποίο αυξάνει τθν εγκεφαλικι αιμάτωςθ. Επίςθσ περιζχουν βιταμίνεσ του ςυμπλζγματοσ Β και κυρίωσ κειαμίνθ και νιαςίνθ που ενιςχφουν τθ μνιμθ. -Λιπαρά ψάρια. Εχουν πολφ υψθλά επίπεδα ω-3 λιπαρϊν οξζων τα οποία προςτατεφουν τουσ νεφρωνεσ απο τθν ςυγκζντρωςθ χολθςτερόλθσ και κεκορεςμζνων λιπαρϊν. Τα ω-3 λιπαρά οξζα επίςθσ ενιςχφουν τθν παροχι οξυγόνου ςτον εγκζφαλο. Καλφτερεσ επιλογζσ ο τόνοσ, ο ςολωμόσ και θ ςαρδζλα. -Αβοκάντο.Ρλοφςια πθγι πολυακόρεςτων λιπαρϊν αντιοξειδωτικϊν και βιταμίνθσ Ε. -Ρράςινα φυλλϊδθ λαχανικά. Μαροφλι, ςπανάκι, λάχανο κ.α. επιδροφν ςτθν ανάκλθςθ πλθροφοριϊν. Αυτό γιατί είναι πλοφςια ςε βιταμίνεσ Β6 φολικό οξφ και ςίδθρο που μειϊνουν τα επίπεδα ομοκυςτείνθσ. Η ομοκυςτείνθ παράγεται κατά τθν διάςπαςθ πρωτεϊνϊν θ οποία οδθγεί ςε απϊλεια μνιμθσ εκτόσ των άλλων επιδράςεων. -Βατόμουρα. Ρλοφςια ςε αντιβιοτικά και φλαβονοειδι. Ευνοοφν τθν μακθςιακι ικανότθτα. -Αυγά. Οι εγκεφαλικζσ λειτουργίεσ όπωσ και των άλλων οργάνων του ςϊματοσ ατροφοφν με τθν πάροδο του χρόνου. Αυτό μπορεί να αποφευχκεί με τθν κατανάλωςθ αυγϊν. Τα αυγά είναι θ καλφτερθ πρωτείνθ υψθλισ
βιολογικισ αξίασ και είναι πλοφςια ςε βιταμίνθ Β12, και λεκικίνθ που καταπολεμοφν τθν εγκεφαλικι λειτουργία. Επιπλζον τα αυγά περιζχουν τθν χολίνθ απαραίτθτθ για τθν εγκεφαλικι λειτουργία. -Στρείδια. Λόγω τθσ υψθλισ περιεκτικότθτασ ςε ψευδάργυρο και ςίδθρο βοθκοφν ςτθν λειτουργία τθσ μνιμθσ και ιδιαίτερα ςτθν ςυγκζντρωςθ και ανάκλθςθ πλθροφοριϊν. -όδι. Είναι πλοφςιο ςε τρεισ διαφορετικζσ μορφζσ αντιοξειδωτικϊν, τισ τανίνεσ, τισ ανκοκυανίνεσ και το ελλαγικό οξφ και προςτατεφει τον εγκζφαλο απο τθ γιρανςθ. -Ελαιόλαδο. Ρλοφςιο ςε βιταμίνθ Ε αυξάνει τθν μακθςιακι ικανότθτα και εξαςφαλίηει τθν ςωςτι αιμάτωςθ του εγκεφάλου. Βοθκά ςτθν ςυντιρθςθ τθσ μυελίνθσ, ουςίασ που επικαλφπτει και προφυλάςςει τα νεφρα. Συνοπτικά θ μεςογειακι διατροφι είναι απαραίτθτθ για τθν καλι πνευματικι υγεία. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ Τα οφζλθ για τθ χϊρα μασ κα πρζπει να είναι πάρα πολλά. Καταρχιν είναι γεγονόσ ότι με το ςφγχρονο τρόπο ηωισ ζχουμε ξεφφγει από τθν Ελλθνικι παραδοςιακι διατροφι. Το γριγορο φαγθτό, τα αναψυκτικά που ζχουν ωσ χαρακτθριςτικό το ηωικό λίποσ, το αλάτι και τθν ηάχαρθ είναι δυςτυχϊσ ο ςφγχρονοσ τρόποσ διατροφισ. Ρρζπει θ Μεςογειακι διατροφι να κακιερωκεί ωσ τρόποσ ηωισ. Αυτό το ςφμβολο υγιεινισ διατροφισ, ευηωίασ και μακροηωίασ πρζπει να υιοκετθκεί από όλουσ. Καταρχιν: Θα πρζπει ςτα ςχολεία να διδάςκεται θ Μεςογειακι διατροφι δεν εννοϊ ωσ επιπλζον μάκθμα, αλλά οριηόντια π.χ. ο κακθγθτισ τθσ γεωγραφίασ να αναφζρεται ςτισ διατροφικζσ ςυνικειεσ διαφόρων λαϊν, ο ιςτορικόσ ςτθν διατροφι διαμζςου των αιϊνων, ο κακθγθτισ κρθςκευτικϊν για τθ ςθμαςία των νθςτειϊν κλπ. επίςθσ ςτα κυλικεία των ςχολείων να επικρατοφν τα Μεςογειακά εδζςματα. Η Επιςτθμονικι κοινότθτα τα ΑΕΙ, ΤΕΙ και τα Ερευνθτικά Κζντρα τθσ χϊρασ να τεκμθριϊνουν επιςτθμονικά τα πλεονεκτιματα τθσ Μεςογειακισ Διατροφισ. Οι Σφλλογοι Γονζων και Κθδεμόνων, οι καταναλωτικζσ οργανϊςεισ, οι περιβαλλοντικζσ οργανϊςεισ, οι επιςτθμονικοί και κοινωνικοί φορείσ να ενθμερϊνουν υπεφκυνα, αντικειμενικά και ςυςτθματικά για τα πλεονεκτιματα τθσ Μεςογειακισ διατροφισ. Ο Γαςτρονομικόσ Τουριςμόσ ν αποτελζςει κφριο μζλθμα τθσ Ρολιτείασ, παράλλθλα με τα Ξενοδοχειακά Επιμελθτιρια και τα τουριςτικά γραφεία. Το ςφνθημα «Καταναλώνω ό,τι παράγω» πρέπει να προβληθεί παντοφ ώςτε να αποτελέςει και παράγοντα οικονομικήσ ανάπτυξησ.