ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Bιοπαρακολούθηση και επιπτώσεις στην υγεία και στο περιβάλλον από την έκθεση στα φυτοφάρμακα τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη" Βασιλική Καρζή Χημικός, MSc, Υποψήφια Διδάκτωρ
Φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην Κρήτη: Τα οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα (diazinon, malathion, parathion, chlorpyrifos κ.ά) Τα καρβαμιδικά φυτοφάρμακα (ή καρμπαμάτες) methomyl, κ.ά.) (propoxur, bendiocarb, Οι πυρεθρίνες (ή pyrethroids) (cyfluthrin, cypermethrin, permethrin, deltamethrin)
Οργανοφωσφορικά Θνησιμότητα 1986-1995 (ΗΠΑ) 11-44% > 45% Χρόνος ημιζωής: Έδαφος: 1 150 ημέρες Άνθρωπος: κάποιες ώρες εβδομάδες Field Manual of Wildlife Diseases: Birds
Ποιος όμως κινδυνεύει περισσότερο;;; Παιδιά: Δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως τα όργανά τους Δεν είναι σε θέση να μεταβολίσουν και να απομακρύνουν τις χημικές ουσίες Έχουν πιο αδύναμο σύστημα άμυνας Νεογνά: Επιβάρυνση λόγω κατανάλωσης μητρικού γάλακτος. Υψηλός ρυθμός ανάπτυξης των οργάνων τους Έμβρυο: Ενδομήτρια έκθεση λόγω έκθεσης της εγκύου Τα φυτοφάρμακα διαπερνούν τον πλακούντα Υψηλές συγκεντρώσεις στην αιματική κυκλοφορία του εμβρύου. Η προγεννητική έκθεση στα οργανοφωσφορικά επιδρά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου και επιφέρει νευροαναπτυξιακές διαταραχές στο παιδί. `
Βιοπαρακολούθηση Πως γίνεται; Δειγματοληψία βιολογικού υλικού (τρίχα, αίμα, ουρά, αμνιακό υγρό) Κάθε είδος βιολογικού υλικού συνίσταται για διαφορετικές περιπτώσεις και συνθήκες Κάθε φυτοφάρμακο που εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό μεταβολίζεται δίνοντας τους αντίστοιχους μεταβολίτες Με την χρήση υψηλής τεχνολογίας αναλυτικών μηχανημάτων ανιχνεύονται αυτοί οι μεταβολίτες στα βιολογικά υποστρώματα Όταν ανιχνεύονται οι μεταβολίτες μάς δίνεται μια εικόνα για το βαθμό έκθεσης
Πηγές έκθεσης και Βιολογικά υποστρώματα που ανιχνεύονται Αμνιακό Υγρό Ομφάλιο αίμα Μηκώνιο Είσοδος και μεταφορά των φυτοφαρμάκων στον οργανισμό (πράσινο), όργανα στόχοι (κόκκινο) και βιολογική μήτρα που ανιχνεύονται (μπλε).
Μέση συγκέντρωση (ng/ml ή ng/g) Αποτελέσματα ερευνών Έγκυες γυναίκες και παιδιά Tsatsakis et al., 2009 38 Έγκυες γυναίκες από αγροτικές περιοχές της Κρήτης πιθανή επαγγελματική έκθεση. Η επιβάρυνση στο μηκώνιο στην παρούσα έρευνα είναι μεγαλύτερη από τον μη εκτεθειμένο γενικό πληθυσμό και παρόμοια/υψηλότερη από την επιβάρυνση των αγροτών-ψεκαστών. 400 350 300 250 200 ΕΓΚΥΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΗΚΩΝΙΟ 150 100 50 ΟΥΡΑ ΟΥΡΑ 0 Γενικός Πληθυσμός Αγρότες-Ψεκαστές Παρούσα Εργασία
Αποτελέσματα ερευνών Έγκυες γυναίκες και παιδιά Koutroulakis et al., 2014 Έρευνα σε 415 έγκυες γυναίκες κατά το δεύτερο τρίμηνο κύησης στην Κρήτη. Συσχέτιση μεταξύ προγεννητικής έκθεσης σε ΟΦ και σωματικό βάρος νεογνού. Τα επίπεδα των ΟΦ δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών. Το 97,8 % των δειγμάτων ήταν θετικό για τουλάχιστον ένα μεταβολίτη. Εποχιακή διακύμανση των ΟΦ στο αμνιακό υγρό dimethoate, malathion, fenthion (ελιές, κερασιές, μηλιές, ροδακινιές κτλ) Chlorpyrifos, diazinon (αμπελώνες, φρούτα)
Συγκέντρωση ολικών DDTs (pg/mg) Αποτελέσματα ερευνών Μελέτες σε ενηλίκους Tzatzarakis et al., 2014 Αστική περιοχή Ηρακλείου και 2 αγροτικές περιοχές (Μοίρες, Τυμπάκι). Μελέτη σε δείγματα τριχών από παιδιά καθαρά μη επαγγελματική έκθεση 70,0 Διαφορετικό είδος αγροτικών καλλιεργειών: Μοίρες: κυρίως ανοικτές καλλιέργειες, Τυμπάκι: κυρίως θερμοκηπιακές καλλιέργειες. 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Ηράκλειο Μοίρες Τυμπάκι
Αποτελέσματα ερευνών Μελέτες σε ενηλίκους Koureas et al., 2013 Εκτίμηση της έκθεσης διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων στην Θεσσαλία σε ΟΦ Δείγματα ούρων από 77 αγρότες και 75 κατοίκους της περιοχής και 112 αστούς. Αποτελέσματα μελέτης: Σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των αγροτών και των μη εκτεθειμένων ομάδων (p<0,001). Σημαντική συσχέτιση της χρήσης γαντιών ή/και ολόσωμης φόρμας κατά τον ψεκασμό με χαμηλά επίπεδα έκθεσης σε ΟΦ. Αλλαγή φόρμας αμέσως μετά την έκθεση συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα έκθεσης. Συμπέρασμα: Αυξημένη έκθεση των αγροτών σε ΟΦ και επιτακτική ανάγκη για μέτρα ατομικής προστασίας.
Μέσες συγκεντρώσεις (mg/kg) Μέσες συγκεντρώσεις (mg/kg) Αποτελέσματα ερευνών Μελέτες στο ελαιόλαδο Tsatsakis et al., 2003 Μελέτη επιμόλυνσης ελαιολάδου από φυτοφάρμακα. 159 δείγματα από βιολογική καλλιέργεια και 150 από συμβατική καλλιέργεια. Ελέγχθηκαν για dimethoate και fenthion (δακοκτονία). 0,18 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 Fenthion Βιολογική Κ Fenthion Συμβατική Κ 0,04 0,04 0,03 0,03 0,02 0,02 0,01 0,01 Dimethoate Βιολογική Κ Dimetoate Συμβατική Κ 0,00 1ο έτος 2ο έτος 3ο έτος Ετος καλλιέργειας 0,00 1ο έτος 2ο έτος 3ο έτος Ετος καλλιέργειας Αποτελέσματα μελέτης: Όλα τα ελαιόλαδα ήταν ασφαλή για τον οργανισμό. Όλα τα δείγματα συμβατικής καλλιέργειας περιείχαν έστω και μικρές ποσότητες φαρμάκων. Μετά από 3 χρόνια βιολογικής καλλιέργειας μη ανιχνεύσιμα επίπεδα: ~ 20% fenthion ~ 56% dimethoate
% Ποσοστό θετικών δειγμάτων Αποτελέσματα ερευνών Μελέτες στο γάλα 250 200 150 Tsakiris et al., 2013: 195 δείγματα γάλακτος εμπορίου κατά τα έτη 2009-2010. Χαρακτηριστικά δειγμάτων γάλακτος 145 119 195 Ασφαλή επίπεδα για τον οργανισμό. 100 50 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 51 46 30 ΠΛΗΡΕΣ ΕΛΑΦΡΥ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΥΝΟΛΙΚΑ 94,9 97,4 78,1 63,3 53,6 44,4 35,7 opdde ppdde opddd ppddd opddt ppddt Συνολικά 97,4% θετικά δείγματα Μέση συγκέντρωση 2,1 ng/ml (όριο της ΕΕ: 40 μg/kg) Καμιά διαφοροποίηση στην επιβάρυνση ανά κατηγορία γάλακτος
Αποτελέσματα ερευνών Επιπτώσεις στην υγεία Οργανοχλωριωμένα: ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΑΛΛΑ.!!! Ενδοκρινικές και νευρολογικές διαταρραχές, εμβρυϊκή ανάπτυξη, καρκινογόνο Οργανοφωσφορικά ΚΑΙ GLYPHOSATE Ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα, καρδιαγγειακές και νευρολογικές επιδράσεις, βλάβη στο DNA σπέρματος, προγεννητική έκθεση και επιπτώσεις στην εγκυμοσύνη και τα νεογνά. Τριαζίνες, Πυρεθροειδή, Νεονικοτινοειδή Καρκίνος στο στήθος Ενδοκρινικό και αναπαραγωγικό σύστημα Νευροτοξικότητα Μέλισσες
Η ΙΝΔΙΑ ΚΑΙ Ο ΥΠΟΛΟΙΠΟΣ ΚΟΣΜΟΣ http://www.indianemployees.com/gazet te-notifications/details/draft-orderbanning-of-pesticides-order-2016 Yadav et al., 2015. Science of the Total Environment, 511, 123 137.
ΥΠΑΡΧΕΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ?!! Φυσικό περιβάλλον Πληθυσμιακή αύξηση Κλιματική αλλαγή Ανθεκτικότητα φυτοφαρμάκων ΓΕΩΡΓΙΑ Ασφάλεια τροφίμων με βάση την τρέχουσα νομοθεσία Υγεία ΑΣΦΑΛΗ επίπεδα έκθεσης για συγκεκριμένο φυτοφάρμακο Έκθεση μόνο σε ένα φυτοφάρμακο??? - δραστική μείωση στην εφαρμογή χημικών φυτοφαρμάκων - οφέλη για την υγεία, περιβάλλον και οικονομία
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!