ΕΝ ΟΚΡΙΝΕΙΣ Α ΕΝΕΣ ΜΕΡΟΣ Α ΑΝΑΤΟΜΙΑ 01/51
Σύστηµα ενδοκρινών αδένων 1. Υπόφυση 2. Επίφυση 3. Θυρεοειδής αδένας 4. Παραθυρεοειδής αδένες 5. Επινεφρίδια 6. Πάγκρεας 7. Ωοθήκες 8. Όρχεις 9. Θύµος αδένας 02/51
Σύστηµα ενδοκρινών αδένων Υπόφυση Πρόσθιος λοβός 1. Σωµατοτρόπος ή αυξητική 2. Θυρεοειδοτρόπος (TSH) θυρεοειδής αδένας 3. Φλοιοτρόπος φλοιό επινεφριδίων 4. Γοναδοτροπίνες: 4.1. Ωοθυλακιοτρόπος και 4.2.Ωχρινοτρόπος 5. Προλακτίνη µαστικοί αδένες 6. Μελανινοτρόπος 03/51
Σύστηµα ενδοκρινών αδένων Υπόφυση Οπίσθιος λοβός 1. Αντιδιουρητική ορµόνη 2. Ωκυτοκίνη 04/51
Σύστηµα αισθητηρίων οργάνων Σύστηµα ενδοκρινών αδένων Επίφυση ή Κωνάριο Μελατονίνη 05/51
Επίφυση Υπόφυση Υποθάλαµος 06/51
Επίφυση 07/51
Θυρεοειδής Θυροξίνη και καλσιτονίνη (παραθυλακιώδη ή κύτταρα C) Παραθυροειδείς αδένες (4) Παραθορµόνη 08/51
Επινεφρίδια Φλοιός: α. Γλυκοκορτικοειδή (Κορτιζόλη) β. Αλατοκορτικοειδή (Αλδοστερόνη) γ. Γεννητικές ορµόνες (Τεστοστερόνη) Μυελός: α. Επινεφρίνη (αδρεναλίνη) β. Νορεπινεφρίνη (νοραδρεναλίνη) 09/51
Πάγκρεας Κύτταρα α Γλυκαγόνη Κύτταρα β Ινσουλίνη Ωοθήκες Ωοθυλάκιο Οιστρογόνα Ωχρό σωµάτιο Προγεστερόνη Όρχεις Τεστοστερόνη ( ιάµεσα κύτταρα Leydig) Θύµος αδένας Θυµοσίνη ωρίµανση Τ λεµφοκυττάρων Άλλες ορµόνες Ερυθροποιητίνη (Νεφροί 90% και Ήπαρ 10%) Προσταγλανδίνες 10/51
ΕΝ ΟΚΡΙΝΕΙΣ Α ΕΝΕΣ ΜΕΡΟΣ Β ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ 11/51
Εισαγωγή Οι λειτουργίες του σώµατος ρυθµίζονται κυρίως από: 1. Το Νευρικό Σύστηµα 2. Το ορµονικό ή Ενδοκρινικό σύστηµα 12/51
Ορµόνες του προσθίου λοβού της υπόφυσης Αυξητική (GH) Αύξηση όλων των κυττάρων και των ιστών 1. Φλοιοτρόπος (ACTH) ιεγείρει τον φλοιό των επινεφριδίων για να εκκρίνει κορτικοστεροειδείς ορµόνες 2. Θυρεοειδοτρόπος (TSH) ιεγείρει τον θυρεοειδή αδένα για να εκκρίνει θυροξίνη 3. Θυλακιοτρόπος (FSH) Στη γυναίκα προκαλεί την αύξηση των ωοθυλακίων στις ωοθήκες και στον άνδρα προάγει την παραγωγή των σπερµατοζωαρίων στους όρχεις 4. Ωχρινοτρόπος (LH) Στη γυναίκα προκαλεί την ωορρηξία καθώς και την έκκριση γεννητικών ορµονών ενώ στον άνδρα προκαλεί την έκκριση τεστοστερόνης από τους όρχεις 5. Προλακτίνη Προάγει την ανάπτυξη των µαστών και την έκκριση του γάλακτος Ορµόνες του οπισθίου λοβού της υπόφυσης 1. Αντιδιουρητική προκαλεί την κατακράτηση νερού από τους νεφρούς 2. Ωκυτοκίνη προκαλεί συστολές της µήτρας κατά τον τοκετό καθώς και την έκκριση του γάλακτος από τους µαστούς κατά τον θηλασµό 13/51
Ορµόνες του φλοιού των επινεφριδίων 1.Κορτικοστεροειδή (Κορτιζόλη) εξασκεί πολλές µεταβολικές λειτουργίες για τη ρύθµιση του µεταβολισµού των πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών 2. Αλατοκορτικοστεροειδή (Αλδοστερόνη) κατακρατεί Νάτριο και απεκκρίνει Κάλιο στους νεφρούς Ορµόνες του θυρεοειδούς αδένα 1. Θυροξίνη και τριιωδοθυρονίνη αυξάνουν το ρυθµό των χηµικών αντιδράσεων σε όλα τα κύτταρα του σώµατος 2. Καλσιτονίνη προάγει την εναπόθεση ασβεστίου στα οστά Ορµόνες των νησιδίων του Langerhans στο πάγκρεας 1. Ινσουλίνη: Προάγει την είσοδο γλυκόζης στα κύτταρα 2.Γλυκαγόνη: Προάγει την γλυκογονόλυση στο ήπαρ και εποµένως την απόδοση γλυκόζης στο αίµα Ορµόνες των ωοθηκών 1. Οιστρογόνα: ιεγείρει την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων της γυναίκας, των µαστών και των 2ρευόντων χαρακτηριστικών 2. Προγεστερόνη: ιεγείρει τους αδένες του ενδοµητρίου και προάγει την ανάπτυξη της εκκριτικής «συσκευής» των µαστών 14/51
Ορµόνη των όρχεων Τεστοστερόνη: ιεγείρει την αύξηση των γεννητικών οργάνων του άρρενος και προάγει την ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του άνδρα Ορµόνη των παραθυρεοειδών αδένων Παραθορµόνη: Ελέγχει τη συγκέντρωση του ασβεστίου στο αίµα ρυθµίζοντας την απορρόφηση του από το έντερο, την απέκκριση του από τους νεφρούς και την απελευθέρωση του από τα οστά Ορµόνες του πλακούντα 1. Ανθρώπειος Χοριακή Γοναδοτροπίνη: Προάγει την αύξηση του ωχρού σωµατίου και την έκκριση οιστρογόνων και προγεστερόνης από το ωχρό σωµάτιο 2.Οιστρογόνα: Προάγουν την αύξηση των γεννητικών οργάνων της µητέρας και ορισµένων ιστών του εµβρύου 3. Προγεστερόνη: Προάγει την ανάπτυξη του ενδοµητρίου για την εµφύτευση του γονιµοποιηµένου ωαρίου 4. Ανθρώπειος σωµατοµαµµοτροπίνη: Προάγει την αύξηση ορισµένων ιστών του εµβρύου και των µαστών της µητέρας 15/51
ιαταραχές έκκρισης αυξητικής ορµόνης: Νάνισµος: Οφείλεται σε έλλειψη της αυξητικής ορµόνης κατά την παιδική ηλικία Γιγαντισµός: Οφείλεται συνήθως σε όγκο που προκαλεί υπέρµετρη λειτουργία της υπόφυσης και εποµένως σε αυξηµένη έκκριση αυξητικής ορµόνης (ύψος 2,40 2,75 µέτρα) από την παιδική ηλικία Μεγαλακρία ή Ακροµεγαλία: Οφείλεται σε αδένωµα της υπόφυσης που εµφανίζεται µετά την ενηλικίωση, οπότε το άτοµο δεν αυξάνεται σε ύψος αλλά αυξάνονται οι µαλακοί του ιστοί (και τα οστά κατά πάχος) 16/51
Θυρεοειδής αδένας Βρίσκεται αµέσως κάτω από το λάρυγγα, εκατέρωθεν της τραχείας Εκκρίνει τρεις ορµόνες: 1.Θυροξίνη (Τ4, 93%) 2.Τριωδοθυρονίνη (Τ3, 7%) 3.Καλσιτονίνη *Η λειτουργία του θυρεοειδούς ελέγχεται από τη θυρεοειδοτρόπο ορµόνη που παράγεται από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης, µε αρνητική παλίνδροµο ανατροφοδότηση (feedback) 17/51
Θυρεοειδής αδένας Ο θυρεοειδής αδένας αποτελείται από µεγάλο αριθµό κλειστών θυλακίων γεµάτα µε ένα έκκριµα που λέγεται κολλοειδές Το µεγαλύτερο µέρος του κολλοειδούς αυτού είναι θυρεοσφαιρίνη, δοµικό συστατικό της οποίας είναι το αµινοξύ τυροσίνη Στο µόριο της θυρεοσφαιρίνης περιέχονται οι ορµόνες του θυρεοειδούς (Τ3 και Τ4) Για τη σύνθεση της Θυροξίνης και της Τριωδοθυρονίνης απαιτείται ιώδιο (1mg την εβδοµάδα). Το ιώδιο αυτό προσλαµβάνεται µε την διατροφή Με σκοπό την προφύλαξη από ανεπάρκεια ιωδίου, ιωδιώνεται (µε ιωδιούχο νάτριο) το κοινό (µαγειρικό) αλάτι 18/51
Λειτουργία των ορµονών του θυρεοειδούς στους ιστούς Γενικευµένη αύξηση της λειτουργικής και µεταβολικής δραστηριότητας όλων σχεδόν των ιστών του σώµατος 1. Αύξηση του σώµατος 2. Ελάττωση του σωµατικού βάρους 3. Αύξηση και ανάπτυξη του εγκεφάλου 4. ιέγερση του µεταβολισµού των υδατανθράκων και λίπους 5. Αύξηση της αιµάτωσης των ιστών και της καρδιακής παροχής 6. Αύξηση της καρδιακής συχνότητας (ταχυκαρδία) 7. Αύξηση της συχνότητας αναπνοής (ταχύπνοια) 8. Αύξηση της όρεξης και της κινητικότητας του ΓΕΣ (διάρροιες) 9. Αύξηση της ταχύτητας της λειτουργικής δραστηριότητας του εγκεφάλου 10. Λεπτός µυϊκός τρόµος 11. υσκολία επέλευσης ύπνου 19/51
Νόσοι του θυρεοειδούς Υπερθυρεοειδισµός Συµπτώµατα: 1. ιεγερσιµότητα 2. υσανεξία στη θερµότητα 3.Αυξηµένη εφίδρωση 4. ιάρροιες 5.Μυϊκή αδυναµία 6.Νευρικότητα 7.Έντονος κάµατος µε απώλεια ικανότητας ύπνου 8. Τρόµος στα χέρια Σηµεία: Ταχυκαρδία Εξόφθαλµος Ελαφρά έως µεγάλη απώλεια σωµατικού βάρους Υποθυρεοειδισµός Συµπτώµατα: 1.Βραδυψυχισµός 2. υσανεξία στο ψύχος 3.Στεγνό δέρµα 4. υσκοιλιότητα 5. Έντονη υπνηλία Σηµεία: Βραδυκαρδία Βρογχοκήλη = µεγάλη διόγκωση του θυρεοειδούς Μυξοίδηµα = οιδηµατώδης εµφάνιση σε όλο το σώµα Παχυσαρκία Βράγχος φωνής 20/51
Νόσοι του θυρεοειδούς Μυξοίδηµα Κρετινισµός Μειωµένη ανάπτυξη σώµατος και µειωµένη διανοητική ανάπτυξη λόγω συγγενούς υποθυρεοειδισµού 21/51
Επινεφρίδια Είναι δύο και βρίσκονται στον άνω πόλο κάθε νεφρού Κάθε επινεφρίδιο διαθέτει εσωτερικά τη µυελώδη µοίρα (µυελός επινεφριδίων) και εξωτερικά τη φλοιώδη µοίρα (φλοιός επινεφριδίων) Ο µυελός επινεφριδίων εκκρίνει δύο ορµόνες: 1. Επινεφρίνη (Αδρεναλίνη) 2. Νορεπινεφρίνη (Νοραδρεναλίνη) Ορµόνες του Συµπαθητικού συστήµατος 22/51
Φλοιός επινεφριδίων Ο φλοιός των επινεφριδίων, εκκρίνει τα κορτικοστεροειδή 1. Αλατοκορτικοστεροειδή α. Αλδοστερόνη Επαναπορρόφηση Να και απέκκριση Κ β. εσοξυκορτικοστερόνη γ. Κορτικοστερόνη 2. Γλυκοκορτικοστεροειδή α. Κορτιζόλη (ή υδροκορτιζόνη) ιέγερση γλυκονεογένεσης, Κινητοποίηση πρωτεϊνών Κινητοποίηση λιπαρών οξέων Σταθεροποίηση λυσοσωµάτων Έντονη αντιφλεγµονώδη δράση β. Κορτικοστερόνη γ. Κορτιζόνη: συνθετική µε όµοια δράση µε τη κορτιζόλη δ. Πρεδνιζόνη: συνθετική µε όµοια δράση µε τη κορτιζόλη ε. εξαµεθαζόνη: συνθετική µε όµοια δράση µε τη κορτιζόλη 3. Ανδρογόνα 23/51
Ρύθµιση κορτικοστεροειδών Αλδοστερόνη Αύξηση Αλδοστερόνης προκαλείται: 1. Αύξηση Κ+ στο εξωκυττάριο υγρό 2. Αύξηση δράσης συστήµατος Ρενίνης-Αγγειοτενσίνης 3. Φλοιοτρόπος ορµόνη (ACTH) Μείωση Αλδοστερόνης προκαλείται: Αύξηση Να+ στο εξωκυττάριο υγρό Κορτιζόλη Ρυθµίζεται αποκλειστικά από τη Φλοιοτρόπο ορµόνη (ACTH) ---Οποιοσδήποτε τύπος σωµατικής ή και ψυχικής έντασης (stress) οδηγεί σε µεγάλη αύξηση στην έκκριση του ACTH ---Αύξηση Κορτιζόλης Αναστολή Υποθαλάµου κ Υπόφυσης 24/51
ιαταραχές έκκρισης φλοιού επινεφριδίων Νόσος του Addison Οφείλεται σε υπολειτουργία των επινεφριδίων, που συνήθως οφείλεται σε πρωτοπαθή ατροφία του φλοιού 80% αποδίδεται σε αυτοανοσία και λιγότερο σε άλλες παθήσεις όπως ή φυµατίωση ή οι νεοπλασίες Ανεπάρκεια αλατοκορτικοειδών --- Μείωση επαναπορρόφησης Να+ απώλεια Na+ και νερού Υπονατριαιµία --- Μείωση απέκκριση Κ+ Υπερκαλιαιµία --- Ανεπάρκεια γλυκοκορτικοειδών --- Μείωση γλυκονεογένεσης, κινητοποίησης πρωτεϊνών και λιπών --- Αδυναµία, νωθρότητα και επιιρεπές στις καταστροφικές επιδράσεις της έντασης (stress) 3. Αυξηµένη έκκριση Μελανοτρόπου ορµόνης από την υπόφυση Γενικευµένη µελαχρωµάτωση Αντιµετώπιση Καθηµερινή χορήγηση αλατοκορτικοειδών και γλυκοκορτικοειδών 25/51
ιαταραχές έκκρισης φλοιού επινεφριδίων Νόσος του Cushing Οφείλεται σε υπελειτουργία των επινεφριδίων, και στην υπερέκκριση κορτιζόλης (υπερκορτιζολαιµία) Αποδίδεται σε όγκο ή υπερπλασία του φλοιού των επινεφριδίων (από αυξηµένη έκκριση ACTH) Κινητοποίηση λίπους --- Εναπόθεση λίπους στον αυχένα (βουβαλοειδής αυχένας), στο θώρακα και στην κοιλιά (βουβαλοειδής κορµός) --- Οιδηµατώδης εµφάνιση προσώπου πανσεληνοειδές πρόσωπο --- Εµφάνιση ακµής και υπερτρίχωσης (λόγω υπερέκκρισης ανδρογόνων) --- Υπεργλυκαιµία, Μυϊκή αδυναµία, ευπάθεια στις λοιµώξεις, εύθραυστο δέρµα (ραγάδες), βαριά οστεοπόρωση Αντιµετώπιση Χειρουργική αφαίρεση του όγκου του επινεφριδίου ή της υπόφυσης 26/51
ιαταραχές έκκρισης φλοιού επινεφριδίων Νόσος του Conn = Πρωτοπαθής Υπεραλδοστερονισµός Οφείλεται σε υπερέκκριση αλδοστερόνης λόγω µικρού όγκου των επινδεφριδίων 1. Υποκαλιαµία περιόδοι µυϊκής παράλυσης 2. Υπερνατριαιµία και αύξηση του όγκου αίµατος 3. Αρτηριακή υπέρταση Αντιµετώπιση Χειρουργική αφαίρεση του όγκου 27/51
Πάγκρεας Το πάγκρεας διαθέτει εξωκρινή µοίρα για την παραγωγή πεπτικών ενζύµων (αδενοκυψέλες) αλλά και ενδοκρινή µοίρα (νησίδια του Langerhans): 1.Γλυκαγόνη (α-κύτταρα) 2.Ινσουλίνη (β-κύτταρα) 3.Σωµατοστατίνη (δ-κύτταρα) 28/51
Ινσουλίνη Η έκκριση της ινσουλίνης προκαλείται ταχέως µετά την είσοδο γλυκόζης στο αίµα (αµέσως µετά από ένα γεύµα), και 1.Προάγει τη µεταφορά και την είσοδο γλυκόζης στο εσωτερικό των κυττάρων καθώς και την χρησιµοποίηση της 2. Προάγει την πρόσληψη και αποθήκευση της γλυκόζης στο ήπαρ (60%), υπό τη µορφή του γλυκογόνου Η έλλειψη γλυκόζης που ακολουθεί την περίοδο µετά το γεύµα, οδηγεί σε γλυκογονόλυση του αποθηκευµένου γλυκογόνου, και απόδοση γλυκόζης 3. Όταν ξεπεραστεί η δυνατότητα αποθήκευσης γλυκογόνου, προάγει την µετατροπή γλυκόζης σε λιπαρά οξέα (ήπαρ), τα οποία δεµατοποιούνται σε τριγλυκερίδια, και µε τη µορφή VLDL µεταφερονται στο λιπώδη ιστό όπου και αποθηκεύονται Η έλλειψη γλυκόζης οδηγεί σε λιπόλυση απόδοση λιπαρών οξέων σχηµατισµός Χοληστερίνης Αθηρωσκλήρυνση 4. Αναστέλλει την γλυκονεογένεση 5. Προάγει την είσοδο αµινοξέων στα κύτταρα καθώς και την σύνθεση και αποθήκευση πρωτεϊνών 29/51
Ινσουλίνη Τα εγκεφαλικά κύτταρα είναι διαπερατά στη γλυκόζη και χωρίς τη µεσολάβηση της ινσουλίνης Γλυκόζη νηστείας: 80-90 mg/dl Μεταγευµατική γλυκόζη (1 ης ώρας): 120-140 mg/dl Αύξηση της γλυκόζης >100 mg/dl Έκκριση Ινσουλίνης η οποία επαναφέρει τη γλυκόζη στα επίπεδα νηστείας, εντός δύο ωρών Γλυκαγόνη Εκκρίνεται όταν η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα ελαττώνεται (περίοδοι νηστείας), προκαλώντας ακριβώς την αύξηση της γλυκόζης στο αίµα. Ταυτόχρονα, η έκκριση της αναστέλλεται όταν η γλυκόζη του αίµατος αυξάνεται Προκαλεί: 1.Γλυκογονόλυση στο ήπαρ 2.Γλυκονεογένεση 30/51
Σακχαρώδης ιαβήτης Οφείλεται σε ελαττωµένη έκκριση ινσουλίνης από τα β-κύτταρα των νησιδίων του Langerhans του παγρέατος Ισχυροί προδιαθεσικοί παράγοντες: 1.Κληρονοµικότητα 2.Παχυσαρκία Η έλλειψη ινσουλίνης επιφέρει: 1.Αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίµα (µέχρι 1.200 mg/dl) 2.Αυξηµένη κινητοποίηση λιπών µε αποτέλεσµα την αύξηση της χοληστερίνης και της αθηρωσκλήρυνσης 3.Εξάντληση των πρωτεϊνών του σώµατος Αύξηση της γλυκόζης αίµατος >180 mg/dl αποβολή γλυκόζης στα ούρα αύξηση της διούρησης (ωσµωτική) αφυδάτωση εξωκυττάριου χώρου Κυκλοφορική καταπληξία Ο µεταβολισµός των λιπών οδηγεί σε παραγωγή ακετοξεικού οξέος κα β-υδροξυβουτυρικό οξύ ιαβητική (Μεταβολική) οξέωση 31/51
Σακχαρώδης ιαβήτης Επιπλοκές: 1.Νευροπάθεια 2.Αγγειοπάθεια Αθηροσκλήρυνση (ΟΕΜ, ΑΕΕ), Αµφιβληστροειδοπάθεια (τύφλωση), Καταρράκτης, Αρτηριακή Υπέρταση, ΧΝΑ Αντιµετώπιση: Σ -1 άµεση χορήγηση ενέσιµης ινσουλίνης Σ -2 αρχικά ινσουλινοευαισθητοποιητές (µετφορµίνη) και ινσουλινοεκκριτικά (σουλφονυλουρίες) ιαβητικό κώµα Αρρύθµιστος Σ βαριά αφυδάτωση και διαβητική κετοξέωση Όταν το ph<7 ιαβητικό κώµα 32/51
Ασβέστιο Η κύρια διαιτητική πηγή ασβεστίου είναι: το γάλα και τα προϊόντα του (γιαούρτι) Φυσιολογική τιµή ασβεστίου στο πλάσµα: 9,4 mg/dl (9-10 mg/dl) Υπασβεστιαιµία = η µείωση του ασβεστίου στο πλάσµα Τετανία = τετανικές συστολές των µυών λόγω αυξηµένης διεγερσιµότητας του νευρικού συστήµατος. Ξεκινά όταν το ασβέστιο µειωθεί περίπου στα 6 mg/dl. Μείωση στα 4 mg/dl είναι θανατηφόρος 33/51
Ασβέστιο Υπερσβεστιαιµία = η αύξηση του ασβεστίου στο πλάσµα 1. Το νευρικό σύστηµα υφίσταται καταστολή 2. Μείωση αντανακλαστικών 3. Απώλεια όρεξης και δυσκοιλιότητα Αύξηση πάνω από 17 mg/dl δυνατόν να αποβεί θανατηφόρα Βιταµίνη D Βιταµίνη D Αύξηση της απορρόφησης Ca++ από το ΓΕΣ σύνθεση της Βιταµίνης D ξεκινά το δέρµα, και απαιτείται υπεριώδης ακτινοβολία του ηλιακού φωτός. Ακολουθεί επεξεργασία της βιταµίνης στο ήπαρ και στο νεφρό 34/51
Παραθορµόνη Παράγεται στους παραθυρεοειδής αδένες (τέσσερις) και προάγει τη αύξηση του ασβεστίου στο αίµα: 1. Προάγοντας την απορρόφηση ασβεστίου και φωσφορικών από τα οστά 2. Μειώνοντας την αποβολή ασβεστίου στους νεφρούς Η παραγωγή της παραθορµόνης ρυθµίζεται απόλυτα από τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίµα, µε αρνητική παλίνδροµο ανατροφοδότηση (feedback) Καλσιτονίνη Παράγεται στο θυρεοειδή αδένα από τα παραθυλακιώδη κύτταρα (ή κύτταρα C) και προάγει την µείωση του ασβεστίου στο αίµα, κυρίως προάγοντας την εναπόθεση ασβεστίου στα οστά * Η παραγωγή της καλσιτονίνης ρυθµίζεται απόλυτα από τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίµα, µε αρνητική παλίνδροµο ανατροφοδότηση (feedback) 35/51
Υποπαραθυρεοειδισµός 1.Συνήθως οφείλεται σε λανθασµένη αφαίρεση τους µετά από θυρεοειδεκτοµή 2.Μειωµένη παραγωγή παραθορµόνης 3.Μείωση των επιπέδων Ca++ στο αίµα = Υπασβεστιαιµία 4.Τετανία Τετανικοί σπασµοί µυών Αντιµετώπιση 1. Χορήγηση παραθορµόνης (σπάνια εφαρµόζεται λόγω αυξηµένου κόστους και λόγω µικρής διάρκειας ηµίσειας ζωής) 2. Χορήγηση Βιταµίνης D και ασβεστίου Υπερπαραθυρεοειδισµός 1. Συνήθως οφείλεται σε όγκο 2. Αυξηµένη παραγωγή παραθορµόνης 3. Αύξηση των επιπέδων Ca++ στο αίµα = Υπερασβεστιαιµία 4. Αποσάθρωση των οστών Κατάγµατα (ο συνήθης λόγος προσέλευσης στο νοσοκοµείο) Αντιµετώπιση Χειρουργική αφαίρεση των όγκων 36/51
Ραχίτιδα Παρατηρείται κυρίως σε παιδιά, οφείλεται σε ανεπάρκεια ασβεστίου ή φωσφορικών, κυρίως λόγω έλλειψης βιταµίνης D, η οποία αποδίδεται συνήθως σε ελλιπή έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία ---Μείωση του Ca++ στο αίµα Αύξηση της παραθορµόνης και υπερπλασία παραθυρεοειδών Απορρόφηση Ca++ από τα οστά µε συνέπεια τη παραµόρφωση τους Αντιµετώπιση: Χορήγηση Ca++, φωσφορικών και βιταµίνης D 37/51
Οστεοπόρωση Αφορά κυρίως ηλικιωµένα άτοµα και κυρίως γυναίκες Οφείλεται συνήθως: 1. Έλλειψη φυσικής άσκησης 2. Υποσιτισµό 3. Απουσία οιστρογόνων µετά την εµµηνόπαυση, τα οποία διεγείρουν τους οστεοβλάστες 4. Γεροντική ηλικία 38/51
Ανατοµία γεννητικών οργάνων Κάθε όρχις αποτελείται από 900 περίπου σπερµατικά σωληνάρια, µέσα στα οποία παράγονται τα σπερµατοζωάρια Τα σπερµατοζωάρια µεταφέρονται µε την επιδιδυµίδα στο σπερµατικό πόρο, ο οποίος διαπερνά τον προστάτη και στη συνέχει εκβάλλει στην ουρήθρα ως εκσπερµατικός πόρος Στην πορεία του, δέχεται προστατικό και σπερµατικό υγρό (σπερµατοδόχος κύστη) 39/51
Σπερµατογένεση Επιτελείται σε όλα τα σπερµατικά σωληνάρια και αρχίζει περί την ηλικία των 13 ετών Ξεκινά από βλαστικά επιθηλιακά κύτταρα που λέγονται σπερµατογόνια Σπερµατοκύτταρα ύο Σπερµατίδες µε τη διαδικασία της µείωσης (23 χρωµατοσώµατα η κάθε µια) Σπερµατοζωάρια Τα σπερµατοζωάρια αποτελούνται από τη κεφαλή (περιέχει τη συσκευή Golgi και µιτοχόνδρια) και την ουρά που µε τις µαστιγοειδείς της κινήσεις εξασφαλίζει την κινητικότητα του σπερµατοζωαρίου Κύτταρα Sertoli ή Στηρικτικά κύτταρα: Συµβάλλουν ουσιαστικά στη µετατροπή των σπερµατίδων σε σπερµατοζωάρια ιάρκεια ζωής σπερµατοζωαρίων: 24-48 ώρες 40/51
Σπερµατοδόχες κύστεις Εκκρίνουν κατά την εκσπερµάτιση βλεννώδες υγρό πλούσιο σε φρουκτόζη και άλλα θρεπτικά συστατικά, προσδίδοντας ταυτόχρονα και όγκο στο σπέρµα Προστάτης Εκκρίνει ένα λεπτόρευστο, γαλακτώδες και αλκαλικό υγρό, το οποίο προστίθεται στο σπέρµα κατά την εκσπερµάτιση Η αλκαλικότητα του προστατικού υγρού είναι πολύ σηµαντική, αφού τα εκκρίµατα του κόλπου έχουν ph 3,5-4,0 ενώ η άριστη κινητικότητα των σπερµατοζωαρίων επιτυγχάνεται σε ph 6-6,5 Σπέρµα Εκσπερµατίζεται κατά τη συνουσία και αποτελείται από: 1. Υγρό και σπερµατοζωάρια του σπερµατικού πόρου (10%) 2. Υγρό των σπερµατοδόχων κύστεων (60%) 3. Υγρό του προστάτη (30%) ph σπέρµατος = 7,5 (χάρη στο προστατικό υγρό) Μέση ποσότητα/ανά εκσπερµάτιση = 3,5ml Μέση περιεκτικότητα σε σπερµατοζωάρια/ml = 120 εκατοµµύρια (400 εκατοµµύρια ανά εκσπερµάτιση) 41/51
Τεστοστερόνη Τα διάµεσα κύτταρα του Leydig στους όρχεις, παράγουν ορµόνες που χαρακτηρίζονται ως ανδρογόνα: 1. Τεστοστερόνη 2. ιυδροτεστοστερίνη 3. Ανδροστενδιόνη Ανδρογόνα, αλλά σε πολύ µικρές ποσότητες, παράγονται και από τον φλοιό των επινεφριδίων Η τεστοστερόνη, ξεκινά να παράγεται σε µεγάλες ποσότητες στην ηλικία των 10-13 ετών µετά από διέγερση από τις γοναδοτροπίνες και προκαλεί: 1. Ανάπτυξη των σωµατικών χαρακτηριστικών του άρρενα (πέους και οσχέου, προστάτη, σπερµατοδόχων κύστεων και πόρων) κατά την εµβρυϊκή ζωή 2. Κάθοδο των όρχεων στο όσχεο κατά τους δύο τελευταίους µήνες της εγκυµοσύνης 3. Αύξηση µεγέθους πέους, οσχέου και όρχεων κατά την ήβη 4. Ανάπτυξη δευτερεύοντων χαρακτηριστικών του φύλου (τρίχωµα σώµατος, αλωπεκία, φωνή, πάχος δέρµατος, µύες και οστά) 42/51
Ανατοµία γεννητικών οργάνων Τα κύρια γεννητικά όργανα της γυναίκας είναι: 1. Οι ωοθήκες 2. Η µήτρα 3. Ο κόλπος Οι ωοθήκες περιέχουν 300-400 χιλιάδες ωάρια και κάθε µήνα ένα µόνο ωάριο εκβάλει από ένα ωοθυλάκιο στη κοιλιά και απ εκεί στις σάλπιγγες και στη µήτρα Συνολικά, κάθε γυναίκα έχει στη ζωή της περίπου 400 κύκλους 400 ωάρια Τα υπόλοιπα εκφυλίζονται Ορµονικό σύστηµα 1. Εκκριτική ορµόνη της γοναδοτροπίνης (GnRH) που παράγεται από τον υποθάλαµο 2. Οι ορµόνες του προσθίου λοβού της υπόφυσης: ωοθυλακιοτρόπος και ωχρινοτρόπος 3. Οι ορµόνες της ωοθήκης: οιστρογόνα και προγεστερόνη 43/51
Καταµήνιος κύκλος Ο καταµήνιος κύκλος διαρκεί κατά µέσο όρο 28 ηµέρες (20-45 ηµέρες) Εµµηναρχή = Η έναρξη των κύκλων (έµµηνος ρύση) η οποία γίνεται στην ηλικία των 11-16 ετών Η αρχή κάθε κύκλου θεωρείται η αρχή της εµµηνορρυσίας, οπότε και αυξάνονται οι συγκεντρώσεις της LH (ωχρινοτρόπος) και κυρίως FSH (ωοθυλακιοτρόπος) αύξηση ωοθυλακίου το οποίο εκκρίνει οιστρογόνα Τα οιστρογόνα αναστέλλουν την έκκριση FSH και αυξάνουν την έκκριση της LH, η οποία προκαλεί την ωορρηξία (14 η ηµέρα του κύκλου) Μετά την εκβολή του ωαρίου από το ωοθυλάκιο, τα εναποµείναντα κύτταρα µεταβάλλονται σε κύτταρα ωχρού σωµατίου (ωχρινοποίηση). Το ωχρό σωµάτιο παράγει οιστρογόνα, αλλά κυρίως προγεστερόνη. Περίπου 12 ηµέρες µετά, το ωχρό σωµάτιο υποστρέφεται και µετατρέπεται σε λευκό σωµάτιο Οι ορµόνες του ωχρού σωµατίου αναστέλλουν την παραγωγή LH και FSH µέχρι την ηµέρα που µετατρέπεται σε λευκό σωµάτιο Έκκριση µεγάλων ποσοτήτων FSH και LH και την εµφάνιση εµµηνορυσίας 44/51
Καταµήνιος κύκλος 45/51
Καταµήνιος κύκλος Χωρίζεται σε δύο φάσεις: 1. Παραγωγική ή Υπερπλαστική ή Οιστρογονική φάση Προηγείται της ωορρηξία και χαρακτηρίζεται από αυξηµένη παραγωγή οιστρογόνων που αυξάνουν το ενδοµήτριο σε µέγεθος (υπερπλασία ενδοµητρίου) 2. Εκκριτική ή Προγεστερονική φάση Προηγείται της εµµηνορρυσίας και χαρακτηρίζεται κυρίως από αυξηµένη παραγωγή προγεστερόνης που προκαλεί ανάπτυξη και διόγκωση των εκκριτικών κυττάρων Εµµηνορρυσία Χαρακτηρίζεται από απότοµη πτώση των επιπέδων της προγεστερόνης και των οιστρογόνων, οπότε και το περιεχόµενο της µήτρας εκκενώνεται Αποβάλλονται περίπου 40 ml αίµατος και 35 ml ορώδους υγρού και διαρκεί φυσιολογικά 4-7 ηµέρες 46/51
Λειτουργίες οιστρογόνων 1.Ανάπτυξη γεννητικών οργάνων της γυναίκας (ωοθήκες, σάλπιγγες, µήτρα και κόλπος) 2.Ανάπτυξη των µαστών 3. Αύξηση της δραστηριότητας των οστεοβλαστών και αύξηση του σκελετού 4. Ελαφρά αύξηση του µεταβολισµού και εναπόθεση λίπους στο υποδόριο ιστό (χαρακτηριστικό γυναικείο σώµα) 5. Αύξηση αγγειοβρίθειας δέρµατος (γι αυτό και τα τραύµατα δέρµατος στην γυναίκα προκαλούν µεγαλύτερη αιµορραγία απ ότι στον άνδρα) Λειτουργίες προγεστερόνης 1. Προάγει τις εκκριτικές µεταβολές του ενδοµητρίου κατά το 2 ο µισό του καταµήνιου κύκλου(προετοιµασία για εµφύτευση) 2. Προάγει τις εκκρίσεις των βλεννογόνων των σαλπίγγων που είναι απαραίτητες για τη θρέψη του γονιµοποιηµένου ωαρίου 3. Προάγει την ανάπτυξη και διόγκωση των µαστών 47/51
Εµµηνόπαυση Είναι η διακοπή των καταµήνιων κύκλων Πριν τη διακοπή προηγείται µια περίοδος όπου οι κύκλοι είναι ακανόνιστοι (κλιµακτήριος) Οφείλεται σε µειωµένη παραγωγή οιστρογόνων από τα εναποµείναντα ωοθυλάκια, οπότε δεν αναστέλλεται η παραγωγή των FSH και LH Οι ορµόνες αυτές (κυρίως η FSH) κατά την εµµηνόπαυση παράγονται σε µεγάλα ποσά, σε αντίθεση µε τα οιστρογόνα, που σταδιακά µηδενίζονται 48/51
Γονιµοποίηση ωαρίου Τα πρώτα σπερµατοζωάρια φθάνουν στο ωοθηκικό άκρο των ωαγωγών εντός 5-10 λεπτών Η γονιµοποίηση του ωαρίου, λαµβάνει χώρα λίγο µετά την είσοδο του στον ωαγωγό, από ένα και µόνον σπερµατοζωάριο, το οποίο καθορίζει και το φύλο του παιδιού Το γονιµοποιηµένο ωάριο (ζυγωτό) φθάνει στην κοιλότητα της µήτρας µετά από 3-4 ηµέρες, µε την βοήθεια κυρίως του κροσσωτού επιθηλίου των ωαγωγών, όπου και παραµένει 1-3 ηµέρες, πριν την εµφύτευση του την 5 η -7 η ηµέρα µετά την ωορρηξία Πλακούντας Σχηµατίζεται από κύτταρα του γονιµοποιηµένου ωαρίου και του ενδοµητρίου και σ αυτόν φθάνει αποξυγονωµένο αίµα του εµβρύο µε τις δύο οµφαλικές αρτηρίες, ενώ το οξυγονωµένο αίµα επιστρέφει στο έµβρυο µε µια οµφαλική φλέβα. Το αίµα της µητέρας φθάνει στον πλακούντα µε της µητριαίες αρτηρίες και επιστρέφει µε τις µητρικές φλέβες Κύρια λειτουργία: Η διάχυση θρεπτικών ουσιών από το αίµα της µητέρας στο αίµα του εµβρύου, και η διάχυση άχρηστων ουσιών από το έµβρυο στη µητέρα 49/51
Ορµονικοί παράγοντες στην κύηση Ο πλακούντας κατά τη διάρκεια της κύησης παράγει τις εξής ορµόνες: 1. Ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη --- ιατηρεί το ωχρό σωµάτιο, αποτρέποντας το να µετατραπεί σε λευκό σωµάτιο και εποµένως αποτρέπει την εµµηνορρυσία 2. Οιστρογόνα --- Μεγέθυνση της µήτρας, των µαστών και των έξω γεννητικών οργάνων --- Χαλάρωση των συνδέσµων της πυέλου και της ηβικής σύµφυσης 3. Προγεστερόνη --- Ανάπτυξη κυττάρων του ενδοµητρίου για θρέψη του εµβρύο --- Παρεµποδίζει τις συστολές της µήτρας και εποµένως την αυτόµατη έκτρωση --- Προετοιµάζει τους µαστούς για τη γαλουχία 4. Ανθρώπινη χοριακή σωµατοµατροπίνη --- Ανάπτυξη µαστών 50/51
Τοκετός Η διεργασία της γέννησης του εµβρύο Νεογέννητο (νεογνό), η οποία προάγεται από: 1. Τη µείωση της προγεστερόνης που αναστέλλει τις συστολές της µήτρας, από τον 7 ο µήνα και µετά, ενώ τα οιστρογόνα που αυξάνει τη συσταλτικότητα της µήτρας, αυξάνονται ακόµα περισσότερο 2. Από την ορµόνη ωκυτοκίνη που παράγεται από τον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης και προκαλεί συστολή του ενδοµητρίου 3. Από τη διάταση του µυοµητρίου οπότε αυξάνεται η συσταλτικότητα των λείων µυϊκών ινών 4. Από τον ερεθισµό του τραχήλου της µήτρας Συστολές Braxton-Hicks: Ασθενείς, ανώδυνες και βραδέως ρυθµού συστολές της µήτρας, που παρουσιάζονται καθ όλη σχεδόν της κύηση Συστολές τοκετού: Εξαιρετικά έντονες και επώδυνες συστολές που εµφανίζονται απότοµα σε λίγες ώρες και προκαλούν την εξώθηση του εµβρύου από το γεννητικό σωλήνα 51/51