Ενδοκρινοπάθειες Μεταβολικά νοσήματα

Transcript

1 Ενδοκρινοπάθειες Μεταβολικά νοσήματα

2 Ενδοκρινικό Σύστημα

3 Μεταβολικά νοσήματα Ο οργανισμός χρησιμοποιεί διάφορα θρεπτικά συστατικά τα οποία προλαμβάνει, παράγει, διατηρεί ή διασπά, ανάλογα με τις ενεργειακές του ανάγκες Αυτή η διαδικασία λέγεται μεταβολισμός και χωρίζεται στον καταβολισμό και τον αναβολισμό Στον καταβολισμό οι θρεπτικές ουσίες διασπώνται σε μικρότερα τμήματα (πχ οι πρωτεΐνες σε αμινοξέα) και εκλύεται ενέργεια, ενώ στον αναβολισμό έχουμε σύνθεση ουσιών (πχ οι υδατάνθρακες συνθέτουν γλυκογόνο) και δέσμευση ενέργειας Οι διαταραχές αυτών των διαδικασιών εμπίπτουν στα μεταβολικά νοσήματα

4 Υπόφυση Εντοπίζεται μέσα στο κρανίο και κάτω από τον υποθάλαμο Αποτελείται από την πρόσθια και την οπίσθια υπόφυση Αποκαλείται κύριος αδένας καθώς επιδρά σε άλλους αδένες Οι ορμόνες της ρυθμίζουν πολλές λειτουργίες του σώματος: Αυξητική ορμόνη (GH): ανάπτυξη του σώματος Προλακτίνη: μητρικό γάλα Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH): σύνθεση και απελευθέρωση ορμονών του θυρεοειδή Φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη (ACTH): απελευθέρωση ορμονών από τα επινεφρίδια Γοναδοτροπίνες: διεγείρουν τις ωοθήκες και τους όρχεις (γονάδες) Αντιδιουρητική ορμόνη (βασοπρεσσίνη): μειώνει την παραγωγή των ούρων

5 Αδένες, ορμόνες και λειτουργίες Ενδοκρινής Αδένας Εκκρινόμενη Ορμόνη Λειτουργία Θυρεοειδής Θυροξίνη (Τ4): μετατρέπεται σε Τ3 στους ιστούς-στόχους Καλσιτονίνη Αυξάνουν το ρυθμό του μεταβολισμού και διεγείρουν την ανάπτυξη όλων των ιστών Διατηρεί σταθερά τα επίπεδα του ασβεστίου Παραθυρεοειδείς Παραθορμόνη Διατηρεί σταθερά τα επίπεδα του ασβεστίου Φλοιός Επινεφριδίων Μυελός Επινεφριδίων Αλατοκορτικοειδή (πχ αλδοστερόνη) Γλυκοκορτικοειδή (πχ κορτιζόλη) Κατεχολαμίνες (επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη) Συμμετοχή στο ισοζύγιο των ηλεκτρολυτών (απέκκριση καλίου και επαναρρόφηση ύδατος αν τα επίπεδα καλίου είναι υψηλά και τα επίπεδα νατρίου χαμηλά, αυξάνοντας την ΑΠ) Ρύθμιση μεταβολισμού υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, ενεργοποίηση αντιφλεγμονώδους δράσης σε καταστάσεις στρες κορτιζόλης ACTH έκκριση κορτιζόλης Απάντηση σε σωματικό ή ψυχολογικό στρες (αγγειοσύσπαση, καρδιακής λειτουργίας, αναπνοής και μεταβολισμού, υπεργλυκαιμία) Πάγκρεας Γλυκαγόνη, ινσουλίνη, σωματοστατίνη Μεταβολισμός υδατανθράκων, λιπών, πρωτεϊνών

6 Θυρεοειδής αδένας

7 Διαταραχές θυρεοειδούς Επηρεάζουν όλα τα κύρια συστήματα του οργανισμού, κυρίως το καρδιαγγειακό, το γαστρεντερικό και το νευρομυϊκό Χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: υπερθυρεοειδισμός (υπερέκκριση ορμονών) και υποθυρεοειδισμός (μειωμένη έκκριση ορμονών) Ο υπερθυρεοειδισμός προσβάλλει το 0.2% των ανδρών και το 2% των γυναικών του γενικού πληθυσμού Ο υποθυρεοειδισμός προσβάλλει το 5-7% του γενικού πληθυσμού Οι θυρεοειδίτιδες σχετίζονται και με τις δύο καταστάσεις Ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι σχετικά σπάνιος (1% όλων των νεοπλασιών)

8

9 Υπερθυρεοειδισμός Η πιο συχνή αιτία είναι η αυτοάνοση νόσος του Graves (8 φορές συχνότερη στις γυναίκες, κληρονομικότητα) Η αιφνίδια αύξηση στην πρόσληψη ιωδίου μπορεί επίσης να προκαλέσει υπερέκκριση Τ4 (η οποία συντίθεται από ιώδιο) Συνοδεύεται συχνά από βρογχοκήλη (όπως και ο υποθυρεοειδισμός) Παρατηρείται συχνά εξόφθαλμος και διάφορα οφθαλμολογικά συμπτώματα

10

11 Υπoθυρεοειδισμός Συχνός σε γυναίκες ετών Αίτια: συγγενείς ανωμαλίες (+κρετινισμός), θυρεοειδίτιδα Hashimoto (αυτοάνοση διαταραχή που καταστρέφει τον ιστό), ανεπάρκεια ιωδίου, απώλεια ιστού μετά από θεραπεία για υπερθυρεοειδισμό Βρογχοκήλη: ο θυρεοειδής διογκώνεται όταν μειώνεται η ορμόνη Τ4 για να παραχθούν μεγαλύτερες ποσότητες

12 Κρετινισμός

13 Βρογχοκήλη Η βρογχοκήλη χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες : Απλή (δυσκαταποσία, βράγχος φωνής, χρόνιος βήχας) Διάχυτη (κινείται ανάλογα με τις καταποτικές κινήσεις, δεν προκαλεί ενόχληση) Οζώδης (οζίδια που συχνά εκκρίνουν ορμόνες προκαλώντας υπερθυρεοειδισμό) Σε μικρές βρογχοκήλες αρκεί η παρακολούθηση, σε μεγάλες γίνεται χειρουργική αφαίρεση

14 Διαγνωστικές διαδικασίες Λήψη ιστορικού Φυσική εξέταση: ψηλάφηση θυρεοειδούς MRI Θυρεοειδούς: εντοπισμός όγκων Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς: χορήγηση ραδιενεργών ισότοπων για εντοπισμό οζιδίων Πρόσληψη ραδιενεργού ιωδίου: τίποτα από το στόμα 6-8 ώρες πριν, απαγόρευση λήψης ιωδιούχων φαρμάκων Αναλύσεις αίματος: θυρεοειδοτρόπος ορμόνη, Τ4, Τ3

15 Ψηλάφηση θυρεοειδούς Είναι το μόνο ενδοκρινικό όργανο που μπορεί να ψηλαφηθεί σε παθολογικές καταστάσεις Είναι δυνατόν να εντοπιστούν οζίδια ή όγκοι Ο ασθενής πρέπει να καταπίνει και να μετακινεί το κεφάλι του

16 Αντιμετώπιση Υπερθυρεοειδισμού Χορήγηση φαρμάκων (ιώδιο και αντιθυρεοειδικά φάρμακα): αναστέλλουν τη σύνθεση και απελευθέρωση θυρεοειδικών ορμονών Καλύτερα είναι να χορηγούνται την ίδια ώρα κάθε μέρα μαζί με το γεύμα ώστε να διατηρούνται σταθερά τα επίπεδά τους στο αίμα Θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο: καταστρέφει θυρεοειδικά κύτταρα (αντενδείκνυται στην εγκυμοσύνη και μπορεί να προκαλέσει υποθυρεοειδισμό) Χορήγηση καρδιαγγειακών φαρμάκων: για να αντιμετωπιστούν ενδεχόμενες συνοδές εκδηλώσεις Χειρουργική επέμβαση: θυρεοειδεκτομή

17 Νοσηλευτική φροντίδα σε υπερθυρεοειδισμό Εκτιμήστε ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων ή υποθυρεοειδισιμό, ελέγξτε ενδεχόμενη αλλεργία στο ιώδιο Ελέγξτε καρδιαγγειακές επιπλοκές (υπέρταση, στηθάγχη, αρρυθμίες) και συστήστε μείωση του στρες και περιόδους ανάπαυσης Ελέγξτε οφθαλμολογικές διαταραχές (ξηρότητα στον εξόφθαλμο, μείωση οπτικής οξύτητας, φωτοφοβία) και συστήστε γυαλιά ηλίου και τεχνητά δάκρυα Αυξημένες διατροφικές ανάγκες λόγω υπερμεταβολισμού: καθημερινό ζύγισμα, συχνά και μικρά γεύματα, συνεργασία με διατροφολόγο Ψυχολογική υποστήριξη λόγω αλλαγών στην εικόνα του σώματος ή λόγω σεξουαλικής δυσλειτουργίας

18 Αντιμετώπιση υποθυρεοειδισμού Χορήγηση φαρμάκων (λεβοθυροξίνη): αναπλήρωση των θυρεοειδικών ορμονών Τα φάρμακα χορηγούνται 1 ώρα πριν ή 2 ώρες μετά το γεύμα για καλύτερη απορρόφηση Προσοχή: λόγω μείωσης της νεφρικής απέκκρισης, οι ηλικιωμένοι μπορεί να χρειάζονται μικρότερες δόσεις Χειρουργική αντιμετώπιση μεγάλης βρογχοκήλης Σε επίπεδο πρόληψης: επαρκής διαιτητική πρόσληψη ιωδίου (ιωδιούχο άλας)

19 Νοσηλευτική φροντίδα σε υποθυρεοειδισμό Τα φάρμακα του υποθυρεοειδισμού χορηγούνται με προσοχή σε περίπτωση που ο ασθενής λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή, γιατί ενισχύουν τη δράση της: ελέγξτε για μώλωπες, αιμορραγία από τα ούλα ή αιματουρία Ο υποθυρεοειδισμός μειώνει το μεταβολισμό, κατά συνέπεια επηρεάζει όλα τα συστήματα: Καρδιαγγειακό: ελέγξτε για υπόταση, μειωμένη καρδιακή παροχή. Ο ασθενής πρέπει να μην εκτίθεται σε ψύχος, γιατί μπορεί να καταπονηθεί η καρδιά Γαστρεντερικό: πιθανή δυσκοιλιότητα λόγω μειωμένης περισταλτικότητας. Συστήστε λήψη υγρών, τροφές με υψηλό υπόλειμμα (ίνες) και ήπια άσκηση. Καλυπτήριο: μπορεί να εμφανιστεί ξηροδερμία, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο για λύση της συνέχειας του δέρματος. Όχι πολύ συχνά μπάνιο, χλιαρό νερό, όχι έντονο τρίψιμο, όχι λοσιόν με αλκοόλ

20 Επινεφρίδια

21 Διαταραχές επινεφριδίων Οι διαταραχές του φλοιού των επινεφριδίων είναι σοβαρότερες από αυτές του μυελού των επινεφριδίων (το συμπαθητικό σύστημα αναπληρώνει τη λειτουργία της επινεφρίνης και νορεπινεφρίνης) Προκαλούνται σύνθετες σωματικές, ψυχολογικές και μεταβολικές διαταραχές Οι δύο κύριες κατηγορίες που εξετάζουμε είναι η υπερλειτουργία του φλοιού των επινεφριδιών και η υπολειτουργία του φλοιού των επινεφριδίων

22 Σύνδρομο Cushing (υπερλειτουργία) Παχυσαρκία κορμού (συσσώρευση λίπους στην κοιλιά με λεπτά άνω και κάτω άκρα) Ακμή ή δερματικές μολύνσεις Oπισθοτραχηλική απόθεση λίπους (buffalo hump) Εύκολος μωλωπισμός Yπερβολική τριχοφυΐα στο πρόσωπο για τις γυναίκες Πανσεληνοειδές προσωπείο (στρογγυλό, ερυθρό, φουσκωμένο πρόσωπο) Πορφυρές ραβδώσεις του δέρματος στην κοιλιά, στους μηρούς και στους μαστούς Αύξηση βάρους

23 Νοσηλευτικές επισημάνσεις Η αντιμετώπιση είναι κυρίως χειρουργική Η περίσσεια κορτιζόλης επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, συνεπώς ο ασθενής είναι πιο επιρρεπής σε λοιμώξεις Επίσης είναι δυσκολότερη η επούλωση των τραυμάτων Ενδείκνυται αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών και βιταμινών C και A Χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη λόγω δυσμενών αλλαγών στην εικόνα του σώματος

24 Νόσος Addison (υπολειτουργία ανεπάρκεια) Διαταραχές στο ισοζύγιο υγρών και ηλεκτρολυτών Ορθοστατική υπόταση, συγκοπή Ελαττωμένη αντοχή σε καταστάσεις στρες Τα αυξημένα επίπεδα της ACTH προκαλούν υπέρχρωση του δέρματος Η αντιμετώπιση είναι φαρμακευτική (σκευάσματα κορτιζόλης όπως κορτιζόνη και πρεδνιζόνη)

25 Πάγκρεας

26 Ορμόνες της ενδοκρινούς μοίρας Γλυκαγόνη (α-κύτταρα): επιτελεί γλυκογονόλυση και γλυκονεογένεση, εμποδίζοντας έτσι τη μείωση της στάθμης της γλυκόζης κάτω από ένα όριο, όταν το άτομο δεν λαμβάνει τροφή Ινσουλίνη (β-κύτταρα): διευκολύνει την κίνηση της γλυκόζης στο εσωτερικό των κυττάρων, μειώνοντας τα επίπεδά της στο αίμα η έκλυση της ινσουλίνης ρυθμίζεται από τη στάθμη της γλυκόζης στο αίμα Σωματοστατίνη (δ-κύτταρα): αναστέλλει την παραγωγή της γλυκαγόνης και της ινσουλίνης Όλες αυτές οι ορμόνες αλληλεπιδρούν

27 Σακχαρώδης Διαβήτης

28 Ελλάδα: Οικονομικό κόστος διαβήτη μέσο κόστος ανά ασθενή: ευρώ ετησίως (πραγματικές τιμές παρεχόμενων υπηρεσιών) ασθενείς με ρυθμισμένο ΣΔ: 983 ευρώ ετησίως μη ρυθμισμένοι ασθενείς: ευρώ ετησίως συνολικό κόστος δαπανών της χώρας: 1 δις ευρώ ετησίως (χωρίς να έχει υπολογιστεί το κόστος των επιπλοκών της ασθένειας)

29 Σακχαρώδης Διαβήτης Είναι χρόνιο νόσημα που οφείλεται σε μειωμένη παραγωγή ή δράση της ινσουλίνης, η οποία εκκρίνεται από το πάγκρεας μετά από τα γεύματα, διευκολύνοντας την πρόσληψη ουσιών και το μεταβολισμό τους Ταξινομείται σε Τύπου Ι (ινσουλινοεξαρτώμενο), Τύπου ΙΙ (μη ινσουλινοεξαρτώμενο) και σε άλλους, λιγότερο σημαντικούς τύπους (ελαττωμένη ανοχή στη γλυκόζη, δευτεροπαθής διαβήτης, διαβήτης εγκυμοσύνης) Όλοι οι τύποι είναι αντιμετωπίσιμοι, αλλά ο διαβήτης γενικά δεν θεραπεύεται Το 5-10% των διαβητικών έχουν Τύπου Ι, όπου απαιτείται η χορήγηση εξωγενούς ινσουλίνης Ο διαβήτης Τύπου Ι συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ηλικία, ενώ ο Τύπου ΙΙ μετά την ηλικία των 40 ετών και κυρίως σε παχύσαρκα άτομα

30 Πώς σχετίζεται η ινσουλίνη με τη γλυκόζη

31 Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου Ι Ορίζεται το μεταβολικό σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζεται από αυτοάνοση καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος με αποτέλεσμα την πλήρη έλλειψη ή την ελάχιστη έκκριση ινσουλίνης Υπολογίζεται ότι όταν εκδηλωθεί η νόσος έχει ήδη καταστραφεί περίπου το 90% των β-κυττάρων. Η απώλεια αυτή συνεχίζεται και μετά την κλινική εκδήλωση της νόσου, με ρυθμό που ποικίλει από άτομο σε άτομο μέχρι την πλήρη καταστροφή όλων των β-κυττάρων Η αιτία της αυτοάνοσης καταστροφής των β-κυττάρων θεωρείται ότι είναι η αλληλεπίδραση περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων Στους γενετικούς, περιλαμβάνονται γονίδια τα οποία βρίσκονται σε διάφορες θέσεις (όπως στο HLA σύστημα ιστοσυμβατότητας), ενώ στους περιβαλλοντικούς περιλαμβάνονται λοιμώξεις, χημικές τοξίνες των τροφών και η έκθεση σε βρεφική ηλικία στο γάλα της αγελάδας

32 Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου ΙΙ Ο διαβήτης τύπου 2 χαρακτηρίζεται από ισχυρή κληρονομική προδιάθεση, ισχυρότερη εκείνης του διαβήτη τύπου 1, αλλά τα υπεύθυνα γονίδια δεν είναι ακόμη γνωστά Όταν ο ένας γονέας έχει διαβήτη τύπου 2, η πιθανότητα τα τέκνα να παρουσιάσουν διαβήτη τύπου 2 στην ενήλικο ζωή είναι της τάξης του 25%. Η πιθανότητα αυτή είναι της τάξης του 60-70% όταν και οι δύο γονείς έχουν διαβήτη τύπου 2 Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες περιλαμβάνονται κυρίως η παχυσαρκία (κυρίως κεντρική κατανομή του λίπους) και η έλλειψη σωματικής άσκησης. Επίσης η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά με την πρόοδο της ηλικίας Αυτή η μορφή του διαβήτη μπορεί να υφίσταται ασυμπτωματικά για πολλά χρόνια και να διαγνωστεί τυχαία στα πλαίσια ενός check up. Τα άτομα αυτά δεν χρειάζονται ινσουλίνη για να επιβιώσουν αλλά η πλειονότητα των ασθενών θα χρειαστεί ινσουλίνη για την ρύθμιση του διαβήτη 7-10 χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου

33 Ο σχετικός κίνδυνος εμφάνισης ΣΔ2 είναι αθροιστικός (Atlas of Diabetes 2nd Ed, Part 2) Ασθενής με: Καθιστική ζωή (άσκηση λιγότερη από 30 min/εβδομάδα) Μη υγιεινή διατροφή Υπέρβαρος (ΔΜΣ 25-30) Έχει 30 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσει ΣΔ2 σε σχέση με το γενικό πληθυσμό Διά βίου κίνδυνος σχεδόν 100%

34 Συμπτώματα και διάγνωση Τύπου Ι: στις περισσότερες περιπτώσεις η έναρξη είναι απότομη με απώλεια βάρους (λόγω έντονου καταβολισμού), αδυναμία (λόγω μειωμένης ενέργειας), πολυουρία, πολυδιψία και πολυφαγία (η οποία όμως δεν αυξάνει το βάρος) Τύπου ΙΙ: κόπωση, θαμπή όραση, μυϊκές κράμπες, νυκτουρία, τραύματα που δεν επουλώνονται Η διάγνωση στηρίζεται σε αυτά τα συμπτώματα και στη μέτρηση του σακχάρου αίματος (αυξημένη γλυκόζη αίματος νηστείας 10 ώρες μετά τη λήψη του γεύματος)

35

36 Μέτρηση σακχάρου αίματος Πρέπει να γίνεται καθημερινά και να σημειώνεται σε ειδικό ημερολόγιο Μπορεί να γίνει πριν τα γεύματα ή πριν τον ύπνο, ανάλογα με τις οδηγίες του γιατρού Προηγείται πλύσιμο των χεριών mg/dl είναι μία καλή τιμή, αλλά δεν πρέπει να υπάρχουν σοβαρές αυξομειώσεις Απαιτείται ρύθμιση του διαβήτη αν η τιμή είναι συνέχεια >140 ή <60

37 Μέτρηση σακχάρου παλιών εποχών

38 Διαβήτης κύησης Ορίζεται η διάγνωση οποιουδήποτε βαθμού διαταραχής στην ανοχή της γλυκόζης, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Χαρακτηρίζεται κυρίως από αντίσταση στην ινσουλίνη και σε μικρότερο βαθμό από διαταραχή της ινσουλινοέκκρισης Εμφανίζεται κυρίως κατά το 2 ο και 3 ο τρίμηνο της κυοφορίας, όταν οι συγκεντρώσεις των ορμονών που ανταγωνίζονται τη δράση της ινσουλίνης στο αίμα είναι υψηλές Η ύπαρξη παχυσαρκίας σε εγκυμονούσες ηλικίας άνω των 30 ετών και σε γυναίκες που έχουν συγγενείς 1 ου βαθμού με διαβήτη τύπου 2 έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη διαβήτη της κυήσεως

39 Επιδημιολογία διαβήτη Είναι πιο διαδεδομένος (ιδιαίτερα ο τύπου ΙΙ) στις αναπτυγμένες χώρες Η συχνότητα του διαβήτη αυξάνεται ταχύτατα και στις αναπτυσσόμενες χώρες Τα αίτια (εκτός από τους γενετικούς παράγοντες) είναι άγνωστα, αλλά πιθανολογείται ότι η αύξηση έχει να κάνει με την παγκόσμια αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες Εκτιμάται ότι μέσα στην επόμενη 20ετία το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού θα πάσχει από κάποια μορφή διαβήτη Σε άτομα >65 ετών το 8,6% πάσχει από διαβήτη Τύπου ΙΙ Η συχνότητα εισαγωγών στο νοσοκομείο είναι 2-4 φορές μεγαλύτερη για ενήλικες και 5 φορές μεγαλύτερη για παιδιά που πάσχουν από διαβήτη Επίσης πολλές φορές ο διαβήτης παραμένει χωρίς διάγνωση, αφού τα συμπτώματα μπορεί να είναι κοινά

40 Επιπλοκές διαβήτη (κυρίως λόγω χρόνιας υπεργλυκαιμίας) Από τα μάτια: καταρράκτης, γλαύκωμα, τύφλωση Από τους νεφρούς: νεφροπάθεια, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια Από το καρδιαγγειακό: υπέρταση, στεφανιαία ανεπάρκεια, ΑΕΕ, γάγγραινα (η οποία μπορεί να απαιτεί ακρωτηριασμό) Από το νευρικό: νευροπάθεια του ΑΝΣ που εκδηλώνεται με εμέτους, διάρροια, ανικανότητα Επεισόδια υπογλυκαιμίας Διαβητική κετοξέωση και κώμα

41 Θεραπευτική αντιμετώπιση Κύριος στόχος είναι η ελάττωση των επιπέδων της γλυκόζης Απαιτείται σωστή δίαιτα και άσκηση Οι ασθενείς τύπου Ι παίρνουν ινσουλίνη Οι ασθενείς τύπου ΙΙ μπορεί να παίρνουν ινσουλίνη, συνηθέστερα όμως παίρνουν αντιδιαβητικά δισκία (που ελαττώνουν το σάκχαρο του αίματος) ή δεν παίρνουν τίποτα Η αντιμετώπιση μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της νόσου λόγω αλλαγών στον τρόπο ζωής και στη φυσική κατάσταση του ασθενούς, αλλά και λόγω νέων ευρημάτων από τις επιστημονικές έρευνες Πρέπει να γίνεται συνεχής εκτίμηση της κατάστασης του διαβητικού, κυρίως με συστηματική μέτρηση του σακχάρου αίματος, ώστε να προλαμβάνονται διάφορες επιπλοκές

42 Δίαιτα Οι ενεργειακές ανάγκες υπολογίζονται ξεχωριστά για κάθε ασθενή (ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, το βάρος κλπ) Τα γεύματα πρέπει να κατανέμονται σε τακτά διαστήματα Τα παχύσαρκα άτομα οφείλουν να χάσουν βάρος, διότι η παχυσαρκία οδηγεί σε αντίσταση κατά της ινσουλίνης (ενδογενούς και εξωγενούς) Η δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες (με μέτρο όμως) μειώνει σημαντικά το σάκχαρο, καθώς και την ανάγκη λήψης ινσουλίνης Το φαγητό στο σπίτι του ασθενούς πρέπει να ψήνεται στον φούρνο ή στη σχάρα και όχι στο τηγάνι

43 Στόχοι διαιτητικής αντιμετώπισης Αποφυγή συμπτωμάτων υπεργλυκαιμίας. Αποφυγή υπογλυκαιμίας από θεραπευτικά φάρμακα, (ινσουλίνη, διγουανίδες, σουλφονυλουρίες). Μείωση της συνολικής γλυκόζης αίματος και ελαχιστοποίηση διακυμάνσεων. Αποφυγή «αθηρωματογόνων» διαιτών ή εκείνων που μπορεί να επιβαρύνουν τις διαβητικές επιπλοκές (π.χ. υψηλή πρόσληψη πρωτεΐνης σε νεφροπάθεια) Επίτευξη μείωσης του βάρους σε παχύσαρκους αρρώστους για μείωση της αντοχής στην ινσουλίνη, της υπεργλυκαιμίας και της δυσλιπιδαιμίας.

44 Άσκηση Η άσκηση μειώνει τη γλυκόζη του αίματος αυξάνοντας την πρόσληψή της από τους μύες Οι ινσουλινοεξαρτώμενοι διαβητικοί πρέπει να διδάσκονται ότι πρέπει να τρώνε 15 gr υδατάνθρακες (ισοδύναμο ενός φρούτου) πριν από μέτρια άσκηση για την πρόληψη της υπογλυκαιμίας αυτή η ποσότητα δεν αφαιρείται από τα κανονικά προσχεδιασμένα γεύματα Σε άτομα που παρουσιάζουν προδιάθεση για καρδιοπάθεια πρέπει να προηγείται τεστ κοπώσεως

45 Αντιδιαβητικά δισκία Όταν τα υγιειονοδιαιτητικά μέτρα (απώλεια βάρους, σωματική άσκηση, κατάλληλη διατροφή) σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 δεν είναι αρκετά για την ρύθμιση του διαβήτη, τότε ενδείκνυται η χορήγηση διαβητικών δισκίων Τα αντιδιαβητικά δισκία δρουν είτε αυξάνοντας την έκκριση ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος (σουλφονυλουρίες, μεγλιτινίδες) είτε μειώνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη (μετφορμίνη, γλιταζόνες) Παρενέργειες: υπογλυκαιμία, κνησμός, διαταραχές του ΓΕΣ, ναυτία, καρδιακές αρρυθμίες

46 Χορήγηση ινσουλίνης (1) Η επιβίωση των ατόμων με διαβήτη τύπου 1 εξαρτάται από τη χορήγηση ινσουλίνης. Σε ορισμένους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 η ινσουλίνη είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ευγλυκαιμίας όταν παρά τη χορήγηση υπογλυκαιμικών δισκίων η ρύθμιση του διαβήτη δεν είναι ικανοποιητική ή σε καταστάσεις στρες (χειρουργικές επεμβάσεις, λοιμώξεις, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου κ.α.) Η μελέτη UKPDS έδειξε ότι όταν η διάρκεια του διαβήτη τύπου 2 είναι μεγαλύτερη από 7 έτη, ένα 70% των ασθενών θα χρειαστούν ινσουλίνη για να πετύχουν καλή ρύθμιση του διαβήτη (UKPDS Research group, 1995)

47

48 Χορήγηση ινσουλίνης (2) Η δόση και ο τύπος της ινσουλίνης εξατομικεύονται με βάση τις συνήθειες του ατόμου με διαβήτη. Στο κλασικό σχήμα ινσουλίνης χρειάζονται 2 δόσεις την ημέρα ταχείας και ενδιάμεσης δράσης. Η μία δόση προ του πρωινού και η άλλη προ του ύπνου Στο σχήμα εντατικοποιημένης θεραπείας επιτυγχάνεται καλύτερη ρύθμιση του διαβήτη και πιο ευέλικτος τρόπος ζωής, όμως χρειάζονται 4 δόσεις ινσουλίνης την ημέρα. Βραδείας δράσης προ ύπνου και πριν το πρωινό και ταχείας δράσης πριν από τα κυρίως γεύματα σε ποσότητες ανάλογες με τη σύσταση των γευμάτων

49 Χορήγηση ινσουλίνης (3) Η ινσουλίνη αποθηκεύεται σε θερμοκρασίες 15-25⁰C ποτέ στην κατάψυξη Παλιότερα χορηγείτο ενδομυϊκά, αυτό όμως είχε σαν αποτέλεσμα πολύ γρήγορα υψηλές συγκεντρώσεις στο αίμα και επεισόδια υπογλυκαιμίας Πλέον χορηγείται υποδόρια και είναι καλύτερο τα σημεία της ένεσης να αλλάζουν κάθε φορά Επίσης υπάρχουν στυλό ινσουλίνης με έτοιμες δόσεις, τα οποία είναι πιο απλά στη χρήση τους και δεν χρειάζεται να φυλάσσονται στο ψυγείο Υπάρχουν και οι αντλίες ινσουλίνης, οι οποίες είναι φορητές Τέλος αυξάνονται σημαντικά τα συστήματα εισπνεόμενης ινσουλίνης, τα οποία ίσως αντικαταστήσουν εξ ολοκλήρου τις επεμβατικές μεθόδους

50 Παραδοσιακός τρόπος Εισπνεόμενη ινσουλίνη Στυλό ινσουλίνης Αντλία ινσουλίνης

51 Σημεία χορήγησης ενέσεων ινσουλίνης

52 Προβλήματα με την ινσουλίνη Πόνος κατά την ένεση: είναι κυρίως ψυχολογικός (βελονοφοβία) και προτιμούνται τα στυλό που κρύβουν τη βελόνα Λιποατροφία: καμιά φορά παρουσιάζονται «βαθουλώματα» στα σημεία των ενέσεων (απώλεια υποδόριου λίπους), αλλά το φαινόμενο έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια όπου η χορηγούμενη ινσουλίνη είναι πιο καθαρή Μελανιές: δεν αποτελούν ένδειξη κινδύνου, διότι τα αγγεία που πιθανόν να τρωθούν στο υποδόριο λίπος είναι τόσο μικρά που η ινσουλίνη δεν μπορεί να εισέλθει άμεσα στην κυκλοφορία Αλλεργία: σπάνια έχουμε τοπικές εκδηλώσεις και σπανιότερα ακόμα συστηματικές Αντίσταση στην ινσουλίνη: ερευνάται ακόμα

53 Νοσηλευτικές παρεμβάσεις 1) Εκπαίδευση σχετική με δίαιτα και άσκηση σχετική με τη μέτρηση του σακχάρου του αίματος σχετική με τη χορήγηση ινσουλίνης 2) Πρόληψη επιπλοκών της ασθένειας επιπλοκών που σχετίζονται με τη χορήγηση ινσουλίνης 3) Αντιμετώπιση επιπλοκών

54 Πρωτόκολλο παρακολούθησης διαβητικού Πρώτη Επίσκεψη: Ιστορικό Φυσική εξέταση, μέτρηση ΑΠ Εργαστηριακός έλεγχος Μέτρηση βάρους, ύψους, περιμέτρου μέσης Επισκόπηση ποδιών Εκπαίδευση Σε κάθε επίσκεψη: μέτρηση βάρους, ΑΠ, επανεκτίμηση, επισκόπηση ποδιών, εκπαίδευση, έλεγχος γλυκαιμικής αυτορύθμισης Κάθε χρόνο: καρδιαγγειακός και νευρολογικός έλεγχος

55 Στόχοι της εκπαίδευσης Ι Ο ασθενής πρέπει να είναι ενήµερος για: Το υπόβαθρο της νόσου, την αντιμετώπιση και τη πολιτική ελέγχου των παραγόντων που προσδιορίζουν την πρόγνωση. Τις σωστές διαιτητικές οδηγίες και τη σηµασία της άσκησης Τις τιµές-στόχους του σακχάρου αίµατος, των λιπιδίων και της αρτηριακής πίεσης Τι να προσέχει κατά την επισκόπηση των ποδιών και τη σηµασία των κατάλληλων υποδηµάτων

56 Στόχοι της εκπαίδευσης ΙΙ Ο ασθενής πρέπει να είναι ενήµερος για: Τη σηµασία του τακτικού οφθαλµολογικού ελέγχου Τα συµπτώµατα της υπέρ και υπογλυκαιµίας και την αντιµετώπιση τους Το τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση ασθένειας, πυρετού, εµετού ή µακράς διάρκειας ταξιδιών Τον αυτο-έλεγχο και την αυτο-ρύθµιση του σακχάρου αίµατος Το ρόλο των ενώσεων ασθενών.