ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ - ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Σχ. Έτος: 2013-2014 ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ : ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕΔΙΑ: ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ & ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΙΤΛΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Η εκπαίδευση των παιδιών από την Αρχαιότητα μέχρι και το Διαφωτισμό, Α ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ π. Ευάγγελος Πριγκιπάκης Σοφία Μανωλοπούλου ΠΕ 01 Θεολόγος ΠΕ 02 Φιλόλογος ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. A. ΣΚΟΠΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ, ΣΑΦΩΣ ΔΙΑΤΥΠΩΜΕΝΑ ΜΕ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ (Μέχρι 150 λέξεις): Γενικός Σκοπός : Να πληροφορηθούν οι μαθητές για την εκπαίδευση των παιδιών από την Αρχαιότητα μέχρι το Διαφωτισμό και να αξιοποιήσουν τις γνώσεις που θα αποκομίσουν για τη ζωή τους. Στόχοι : 1. Να ερευνήσουν πηγές και να μελετήσουν βιβλιογραφία σχετικά με την εκπαίδευση από την Αρχαιότητα μέχρι το Διαφωτισμό. 2. Να γνωρίσουν τις συνθήκες και τα μέσα εκπαίδευσης των παιδιών κατά την περίοδο αυτή. 3. Να κατανοήσουν την αξία της εκπαίδευσης για την πρόοδο του ανθρώπου σε κάθε εποχή. 4. Να συνειδητοποιήσουν το διαχρονικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης και την επίδρασή της στον ανθρώπινο πολιτισμό. 5. Να συγκρίνουν την εκπαιδευτική διαδικασία εκείνης της εποχής με αυτήν στην οποία συμμετέχουν. 6. Να προτείνουν τρόπους αξιοποίησης της γνώσης που θα αποκομίσουν για τη βελτίωση του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος 1
Β. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ (κριτήρια επιλογής θέματος, συσχέτιση με διδασκόμενα μαθήματα, αναμενόμενα μαθησιακά οφέλη κ.λπ., ενδεικτικά μέχρι 200 λέξεις). Η εκπαίδευση ως γνωστό είναι μια ζωντανή διαχρονική διαδικασία με διαφορετικά μέσα και σκοπούς σε κάθε εποχή, που συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Παρά ταύτα κι ενώ το σημερινό σχολείο ως χώρος και θεσμός αποτελεί τη συνέχεια και την εξέλιξη της υλοποίησης της εκπαίδευσης από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ελάχιστα είναι τα στοιχεία εκείνα που προσφέρει στο μαθητή για τους τρόπους, τα μέσα και τους σκοπούς της σε παλαιότερες εποχές. Έτσι σε πρώτη φάση οι μαθητές που θα λάβουν μέρος στην υλοποίηση της παρούσας εργασίας, θα κληθούν να μελετήσουν την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα και Σπάρτη, στους Αιγύπτιους και τους Σουμέριους, στο αρχαίο βιβλικό Ισραήλ, αλλά και τις παιδαγωγικές απόψεις στην εποχή του Πλουτάρχου (46-120 μ.χ.) μέσα από το έργο του "ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΩΓΗΣ", την εκπαίδευση των παιδιών στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, καθώς επίσης και παιδαγωγικές απόψεις την εποχή του Διαφωτισμού. Με τον τρόπο αυτό η παρούσα διαθεματική και βιωματική ερευνητική εργασία, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο των μαθημάτων των θρησκευτικών και της Ιστορίας, θα προσπαθήσει να ωθήσει το μαθητή στο να εντρυφήσει σε «εκπαιδευτικά συστήματα» λαών από την Αρχαιότητα μέχρι και το Διαφωτισμό, αλλά και να του δώσει την ευκαιρία να συγκρίνει την εκπαιδευτική διαδικασία στους λαούς αυτούς με τη σημερινή, όπως και να διατυπώσει προτάσεις για τη βελτίωσή της. Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΗΓΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ, ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (π.χ. πηγές και μέθοδοι αναζήτησης και επεξεργασίας δεδομένων (μέχρι 200 λέξεις). Οι αναζήτηση των δεδομένων θα γίνει κυρίως από: 1. Πηγαίο υλικό, αντλημένο από ιστορικά ή άλλα έργα αναφορικά με την εκπαίδευση 2. Αυτοτελείς μελέτες πάνω στην Ιστορία της Εκπαίδευσης 3. Άρθρα (ξενόγλωσσα και ελληνικά) περιοδικών ή συλλογικών τόμων 4. Άρθρα από το διαδίκτυο. Τα παραπάνω δεδομένα θα αναζητηθούν κυρίως στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών, την Κεντρική Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πατρών, καθώς και στις επιμέρους Βιβλιοθήκες των Τμημάτων της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών. Για την αποτίμηση των πηγών και τη σύνθεση της παρούσας εργασίας θα ακολουθηθούν σε ήπια μορφή οι κανόνες της ιστορικοκριτικής ερμηνευτικής μεθόδου σε συνδυασμό με τις βασικές αρχές της μεθόδου project 2
Δ. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (μέχρι 150 λέξεις). Με την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής, αναμένεται η συγκέντρωση των αποτελεσμάτων της σε ομαδική μελέτη, η οποία θα παρουσιαστεί στο τέλος της σχολικής χρονιάς και θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου. Ε. ΠΟΡΟΙ ΥΛΙΚΑ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΩΝ. Ηλεκτρονικοί υπολογιστές για αναζήτηση στο Διαδίκτυο, καταχώρηση δεδομένων αποδελτίωσης, κατασκευή Power Point για την παρουσίαση. Επίσκεψη στις βιβλιοθήκες Δημοτική και αυτές του Πανεπιστημίου. Στ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. Φ.-Σ. Ματσούκα, Η εκπαίδευση στην Πρωτοβυζαντινή Περίοδο, διδ. Διατριβή, Ρόδος 2004. Η.B. Οικονόμου, Παραδόσεις Αρχαιολογίας της Παλαιστίνης και βιβλικής Θεσμολογίας, Αθήνα 1985. Δ.Ι. Λοΐζου, Η Αρχαία Ελλάδα και οι Ανατολικοί Λαοί. Από τους Σουμέριους στο Μέγα Αλέξανδρο 3000-323 π.χ, Αθήνα 2012 2 στη διαδικτυακή διεύθυνση http://www.anistor.gr/greek/ellada/arxaia_ellas.pdf P. Lemerle, Ο Πρώτος Βυζαντινός Ουμανισμός. Σημειώσεις και παρατηρήσεις για την εκπαίδευση στο Βυζάντιο από τις αρχές ως τον 10ο αιώνα, μτφ. Μ. Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1985 2. Ζ. ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η ευρύτητα του θέματος της παρούσας ερευνητικής-βιωματικής εργασίας επέβαλε ευθύς εξαρχής τη διαίρεσή του σε υποθέματα, με χρονολογικά κυρίως κριτήρια, ώστε η διερεύνησή του από τους μαθητές να είναι πληρέστερη και διεξοδικότερη. Παρατηρήθηκε μάλιστα ότι επειδή το θέμα δεν είναι δυνατό να εξαντληθεί ακόμη και με την παραπάνω διαίρεση, τέθηκε στον τίτλο της εργασία το κεφαλαίο γράμμα Α, με την ελπίδα ότι θα συνεχιστεί και θα ολοκληρωθεί η διερεύνησή του την επόμενη σχολική χρονιά. 3
Αντικείμενο επεξεργασίας αποτέλεσαν τα ακόλουθα θέματα, τα οποία επιλέχθηκαν κατόπιν συνεργασίας των υπεύθυνων εκπαιδευτικών με τους συμμετέχοντες μαθητές: Η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα Η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Σπάρτη Η εκπαίδευση των παιδιών στην Καινή Διαθήκη Η Εκπαίδευση των παιδιών στο Βυζάντιο Η εκπαίδευση των παιδιών στα χρόνια του Διαφωτισμού ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ κατά την επεξεργασία των παραπάνω θεμάτων ΜΕΛΕΤΗΘΗΚΕ Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΘΟΥΝ ΤΑ ΕΞΗΣ ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ- ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 7. Η εκπαίδευση από την Αρχαιότητα μέχρι το Διαφωτισμό. 8. Οι συνθήκες και τα μέσα εκπαίδευσης των παιδιών κατά την περίοδο αυτή. 9. Η αξία της εκπαίδευσης για την πρόοδο του ανθρώπου σε κάθε εποχή. 10. Ο διαχρονικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης και η επίδρασή της στον ανθρώπινο πολιτισμό. 11. Η εκπαιδευτική διαδικασία εκείνης της εποχής με αυτήν στην οποία συμμετέχουν. 12. Αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης της γνώσης που θα αποκομίσουν για τη βελτίωση του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, όπου αναζητήθηκαν επιπλέον πληροφορίες σχετικές με τα ζητούμενα του θέματος ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, όπου αναζητήθηκε και μελετήθηκε η δυσπρόσιτη για τους μαθητές βιβλιογραφία ΚΑΤΑΒΛΗΘΗΚΕ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΕΙ Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΗΓΩΝ από τους μαθητές, προκειμένου να παραχθεί μια συνθετική ερευνητική εργασία με επιστημονικό περιεχόμενο. Προκειμένου να υλοποιηθεί η ερευνητική εργασία, οι συναντήσεις των συμμετεχόντων μαθητών με τους επιβλέποντες καθηγητές ορίστηκαν σε δύο ώρες την εβδομάδα μετά το πέρας των μαθημάτων. Έτσι η κ. Σ. Μανωλοπούλου συνεργάστηκε και επέβλεψε τις μαθήτριες.. και.., οι οποίες ασχολήθηκαν με την εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη, στην Αρχαία Αθήνα και στα χρόνια του Διαφωτισμού, ενώ ο π. Ευάγγελος Πριγκιπάκης συνεργάστηκε και επέβλεψε τους μαθητές. και., οι οποίοι ασχολήθηκαν με την εκπαίδευση των παιδιών στα χρόνια της Καινής Διαθήκης και στο Βυζάντιο. 4
Η πορεία σύνθεσης της ερευνητικής εργασίας χαρακτηρίζεται ως ομαλή και μάλιστα επιτυχής, καθώς επιτεύχθηκαν οι στόχοι που είχαν τεθεί και η τελική μελέτη ως παραγόμενο υλικό βρίσκεται στην τελική της φάση. Γι αυτό και θεωρούμε ότι οι μαθητές που συνεργάστηκαν, κατανόησαν σε ικανοποιητικό επίπεδο τον τρόπο εκπαίδευσης των παιδιών από την αρχαιότητα μέχρι και το Διαφωτισμό, έμαθαν να αναζητούν, να συλλέγουν και να παραθέτουν τις βιβλιογραφικές αναφορές των πληροφοριών που αφορούν την έρευνά τους, αλλά και να συνεργάζονται μεταξύ τους σε ομαδικό επίπεδο όπου αυτό ήταν δυνατόν. 5