Το PISA (Programme for International Student

ΗδιδακτικήτωνΦυσικών στο ηµοτικόσχολείο Αλβανόπουλος Γιώργος Σχολικός Σύµβουλος Ν. Πέραµος 23-05-2012 Αλβανόπουλος Γεώργιος 1

Το είναι το Πρόγραµµα PISA Το PISA (Programme for International Student Assessment) είναι ένα πρόγραµµα του Οργανισµού Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), που διεξήχθη για πρώτη φορά το 2000 και έκτοτε υλοποιείται κάθετρίαχρόνια. Πρόκειται για µια συνεργατική προσπάθεια εβδοµήντα πέντεχωρών (34 χώρεςµέλητουοοσακαι 41 συνεργαζόµενες χώρες) που αποσκοπεί στην παρακολούθηση των εκπαιδευτικών συστηµάτων µε όρους επίδοσης των µαθητών στην Κατανόηση Κειµένου (Γλώσσα), ταμαθηµατικάκαιτηςφυσικέςεπιστήµες. Αλβανόπουλος Γεώργιος 2

Το PISA εστιάζεται στην αποτίµηση της ικανότητας των 15χρονων µαθητών/τριών να χρησιµοποιούν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους, προκειµένου να αντιµετωπίσουν τιςπροσκλήσειςτηςκαθηµερινήςζωής. Ειδικότερα, το πρόγραµµα PISA αξιολογεί τον αναγνωστικό, το µαθηµατικό και τον επιστηµονικό εγγραµµατισµό των µαθητών/τριών, που ολοκληρώνουν την υποχρεωτική τους εκπαίδευση. Αλβανόπουλος Γεώργιος 3

Αλβανόπουλος Γεώργιος 4

Συγκριµένα η Ελλάδα (2009) Στην Κατανόηση Κειµένου κατατάσσεται 25η µεταξύ των 34 χωρώντουοοσα (1ηηΚορέα & τελευταίοτο Μεξικό). ΣταΜαθηµατικά κατατάσσεται 30ηµεταξύτων 34 χωρών του ΟΟΣΑ (1η η Κορέα & τελευταίο το Μεξικό). Στις Φυσικές Επιστήµες κατατάσσεται 30η µεταξύ των 34 χωρών του ΟΟΣΑ (1η η Φιλανδία & τελευταίο το Μεξικό). Αλβανόπουλος Γεώργιος 5

Αντί προλόγου «Είναι λιγότερο σηµαντικό το τι µαθαίνουµε στο σχολείο από το πώς το µαθαίνουµε Μία µοναδική µαθηµατική πρόταση την οποία έχει πραγµατικά κατανοήσει ο µαθητής, έχει γι' αυτόν πολύ µεγαλύτερη αξία, από ό,τι δέκα τύποι τους οποίους έχει αποστηθίσει και τους οποίους µπορεί να εφαρµόσει σωστά, χωρίς όµως να αντιλαµβάνεται το πραγµατικό τους νόηµα. Γιατί το σχολείο δεν πρέπει να µεταδίδει τυποποιηµένες ρουτίνες, αλλάσυνεπήµεθοδικήσκέψη.» M. Planck Αλβανόπουλος Γεώργιος 6

Κατηγοριοποίηση των διδακτικών στόχων 1. Γνωστικούς γνώσεις µε βοήθεια αντίληψης, σκέψης, µνήµης 2. Συναισθηµατικούς συναισθήµατα του µαθητή για το µάθηµα και 3. ψυχοκινητικούς στόχους σωµατικέςδεξιότητες, πειράµατα. Αλβανόπουλος Γεώργιος 7

Βασικοί γενικοί διδακτικοί στόχοι να παράσχει στο σύνολο των µαθητών πρακτικά εφαρµόσιµη γνώση, χρήσιµη για την καθηµερινή τους ζωή. Εξοικείωση µε την επιστηµονική µεθοδολογία µε 1. υπόθεση, 2. πείραµα 3. συµπέρασµα, 4. επιβεβαίωση ή 5. απόρριψη της υπόθεσης. Αλβανόπουλος Γεώργιος 8

επιστηµονική µεθοδολογία Αλβανόπουλος Γεώργιος 9

O ρόλος του δασκάλου O δάσκαλος πρέπει να αισθάνεται την ασφάλεια ότικατέχειουσιαστικάτοαντικείµενοπουδιδάσκει, ότι είναι σε θέση να απαντήσει ικανοποιητικά στις ερωτήσειςτωνµαθητών, απλοποιώντας τις έννοιες χωρίςόµωςνααλλοιώνειτηλογικήτους Αλβανόπουλος Γεώργιος 11

Αξιοποίηση ενδιαφερόντων του µαθητή Η δοµή του σχολικού µαθήµατος θα έπρεπε να επιτρέπει σε κάθε δάσκαλο να ανιχνεύει τα συγκεκριµένα ενδιαφέροντα των µαθητών στους οποίουςδιδάσκει, ναπροσαρµόζειανάλογατοµάθηµα, αντλώντας παραδείγµατα και εφαρµογές από το πεδίο των ενδιαφερόντων. Αλβανόπουλος Γεώργιος 12

Συµµετοχή των µαθητών ΟΧΙ µόνο εκτέλεση πειραµάτων αλλά και συστηµατική παρατήρηση του κόσµου κατάθεση εµπειρίας διατύπωση υποθέσεων αξιολόγηση συµπερασµάτων Αλβανόπουλος Γεώργιος 13

Αντιµετώπιση των πρώιµων και εσφαλµένων αντιλήψεων Κάθε παιδί, αλληλεπιδρώντας µε τα φαινόµενα γύρω του, προσπαθεί να τα ερµηνεύσει, να ικανοποιήσει αυτόνοµα τις απορίες που αυτά προκαλούν (π.χ. σχήµα τηςγης). Η διαδικασία αυτή της εξέλιξης, προσαρµογής ή και εγκατάλειψης της πρώιµης αντίληψης και της αποδοχής της ορθολογικής φυσικής αντίληψης δε γίνεται χωρίς αντιστάσεις Oι µαθητές κατασκευάζουν (construct) τη γνώση µε βάση τις προεµπειρίες τους, συνεπώς πορεία αυτή είναι για κάθε µαθητή διαφορετική Η αγνόηση της ύπαρξης των πρώιµων αντιλήψεων, η απόρριψή τους από το δάσκαλο εγκυµονεί τον κίνδυνο της δηµιουργίας «εσφαλµένων αντιλήψεων» Αλβανόπουλος Γεώργιος 14

O µαθητής δεν απορρίπτει την πρώιµη αντίληψη µε την οποία συναισθηµατικά είναι συνδεδεµένος, µόνο επειδή ο δάσκαλος το επιτάσσει. Η προσαρµογή και απόρριψή της, µπορεί να προκληθεί µόνο µετά από έντονη γνωστική σύγκρουση, µόνο δηλαδή αφού ο µαθητής πειστεί αυτόνοµα για την ανεπάρκειά της. Προϋπόθεση επιτυχίας είναι συνεπώς η µεγιστοποίηση της ενεργητικής συµµετοχής του στη µαθησιακή πορεία. Αλβανόπουλος Γεώργιος 15

ιδακτική πορεία ή Σενάριο; Στάδιοτηςδηµιουργίαςκινήτρων. Όλαείναιάσκοπα, ανοιµαθητέςδεθέλουννα µάθουν Για τη δηµιουργία κινήτρων ή αλλιώς την αφύπνιση του ενδιαφέροντος. Η πρόκληση της γνωστικής σύγκρουσης δηµιουργεί την «ανησυχία», το εσωτερικό κίνητρο για την προσπάθεια ερµηνευτικής αντιµετώπιση του νέου φαινοµένου. Αλβανόπουλος Γεώργιος 16

1. Η πρόκληση της γνωστικής σύγκρουσης στην τάξη την πρόκληση έκπληξης, την πρόκληση αµφιβολίας, την πρόκληση αβεβαιότητας, την πρόκληση αντίφασης, Αλβανόπουλος Γεώργιος 17

2. Στάδιο της επεξεργασίας 1. Η φάση αυτή ολοκληρώνεται µε την αναδροµή στις υποθέσεις που διατύπωσαν οι µαθητές στην αρχή του µαθήµατος, τη διαπίστωση των ορίων ισχύος των νέων δεδοµένων, καθώς και των δυνατοτήτων εφαρµογής των νέων στοιχείων. 3. Στάδιο της εµβάθυνσης 1. επιδιώκεται η εµπέδωση και η γενίκευση των νέων δεδοµένων και 2. η συστηµατοποίηση της ικανότητας εφαρµογής των νέων γνώσεωνσεπαρεµφερήπροβλήµατα (transfer). 3. Η εµπέδωση επιτυγχάνεται µε επαναλήψεις, που µπορεί να είναιπροφορικέςήναέχουντηµορφήασκήσεωνγιατοσπίτι. Αλβανόπουλος Γεώργιος 18

To ερευνητικά εξελισσόµενο διδακτικό µοντέλο Εισαγωγικό ερέθισµα - ιατύπωση υποθέσεων Τίθεται η βάση του προβλήµατος Μαζί µε τη διατύπωση των υποθέσεων καταγράφονται και οι πρώιµες αντιλήψεις των µαθητών Πειραµατική αντιµετώπιση: Σε οµάδες ή επίδειξη Κατανοµή καθηκόντων Αναλυτικές οδηγίες Εξαγωγή συµπεράσµατος Γενίκευση παρατηρήσεων µε διατύπωση συµπεράσµατος (µε βοήθεια ή χωρίς) Έλεγχος των διατυπωµένων υποθέσεων Εµπέδωση-γενίκευση µε εργασίες που αναφέρονται σε εφαρµογές και παραδείγµατα ή έχουνεπαναληπτικόχαρακτήρα. αναφέρονται ως «εργασίες για το σπίτι», αναφέρονται συχνά σε εφαρµογές της καθηµερινής ζωής Αλβανόπουλος Γεώργιος 19

Πειράµατα µε απλά µέσα Ο Kubli (1980) αναφέρει τα «µαύρα κουτιά», τις ακριβές συσκευές των σύγχρονων κατασκευαστών οργάνων, ως τη χειρότερη επιλογή, αφού δεν είναι προσεγγίσιµες από το µαθητή Να δίνεται η δυνατότητα στο µαθητή να επαναλάβει αυτόνοµα και στο σπίτι τα πειράµατα που εκτελούνται στο σχολείο Αλβανόπουλος Γεώργιος 20

Το άγχος της έκτασης της διδακτέας ύλης Το σχολείο δηµιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει τις µαθησιακέςανάγκεςτωνµαθητών (Riedl 1978, σ. 17), όχι την επιθυµία των δασκάλων, συγγραφέων ΑΠΣ και σχολικών βιβλίων να µεταδώσουν τις γνώσεις που κατέχουν. Κατάτονκαθορισµότηςέκτασηςτηςδιδακτέαςύλης, πρέπει να ξεκινάµε από τις ανάγκες και τις δυνατότητες των µαθητών. Βάση της διδασκαλίας πρέπει να είναι η ποιότητα, όχι η ποσότητα. Η πειραµατική διδασκαλία µε απλά µέσα είναι αυτονόητα πιο «αργές» από τη συνήθη δασκαλοκεντρική πρακτική. Αντιστάθµιση της ποσοτικής «απώλειας», από την ποιοτική διδασκαλία. Αλβανόπουλος Γεώργιος 21

Η συνεργατική µάθηση Ο δάσκαλος από φορέας µάθησης µετατρέπεται σε συντονιστή των δραστηριοτήτων των µαθητών. Η αλληλεπίδραση µε τους συνοµηλίκους προσφέρει σηµαντικές ευκαιρίες για εποικοδόµηση της γνώσης Αλβανόπουλος Γεώργιος 22

Η πρακτική εργασία Οι ΦΕ είναι πρακτικό µάθηµα. Επίλυση προβλήµατος και όχι επίδειξη της θεωρίας Πρακτική µέσου Της εµπειρίας του φαινοµένου Της εξάσκησης στις επιστηµονικές διαδικασίες Της διεξαγωγής µικρής έρευνας. Με συζητήσεις Με αντιπαραθέσεις Η µάθηση επιτελείται όταν παίρνει τη µορφή λέξεων Αλβανόπουλος Γεώργιος 23

ιδακτικά εργαλεία Ερωτήσεις Σωκρατικοί διάλογοι Μεταφορές Αναλογίες Επίλυση προβλήµατος Γνωστική σύγκρουση Σχηµατικές αναπαραστάσεις του πλέγµατος των εννοιών ραµατικό παιχνίδι Προσοµοίωση στον Η/Υ Αλβανόπουλος Γεώργιος 24

Επίλυση προβλήµατος Χρησιµοποιούνται προβλήµατα ανοιχτού τύπου (επιδέχονται πολλές λύσεις αλλά µία είναι η καλύτερη) Απαιτείται οµαδική δουλειά Το πρόβληµα αναφέρεται στην καθηµερινή ζωή Οι µαθητές επιλέγουν τον τρόπο που θα εργαστούν για να λύσουν το πρόβληµα. Ο ρόλος του δασκάλου, συµβουλευτικός Οδάσκαλοςδοµείτουλικόώστεναπροκύψειηεπίλυση ως φυσικό µέρος της διδασκαλίας Αλβανόπουλος Γεώργιος 25

Ενδεικτικός καταµερισµός χρόνου Όσον αφορά στον χρονικό καταµερισµό της εκπαιδευτικήςδιαδικασίας, προτείνεται: Έναυσµα Ενδιαφέροντος (~ 10% του χρόνου) ιατύπωση Υποθέσεων (~ 10% του χρόνου) Πειραµατισµός (~ 35% του χρόνου) Καταγραφή Συµπερασµάτων (~ 30% του χρόνου) Γενίκευση, Εµπέδωση (~ 15% τουχρόνου) Αλβανόπουλος Γεώργιος 27

πρακτικά Προτείνεται η εκπαιδευτική διαδικασία να γίνεται µε κλειστάτα "ΤετράδιαΕργασιών" τωνµαθητών. Οι όποιες παρατηρήσεις ή/και συµπεράσµατα των µαθητών, κατάτηνεκτέλεσητουπειραµατισµού ( 3.3.), αναγράφονται σε πρόχειρο τετράδιο. Η αναγραφή των παρατηρήσεων και συµπερασµάτων στο "Τετράδιο Εργασιών" θα γίνει µετά από τη συζήτησή τους στην τάξη και συνεισφορά όλων των οµάδων για τηντελικήδιατύπωση. Αλβανόπουλος Γεώργιος 28

Η αξιολόγηση του µαθητή Μπορεί να γίνεται Στοτέλοςτηςδιδακτικήςώραςή Στο τέλος της ενότητας (π.χ. ηλεκτρισµός) Αλβανόπουλος Γεώργιος 29

Η αξιολόγηση στο τέλος της διδ. ώρας Στα βιβλία δεν περιλαµβάνονται Φύλλα Αξιολόγησης Ο/η εκπαιδευτικός διαµορφώνει δικά του τεστ αξιολόγησης µε βάση το επαναληπτικό υλικό "Με µια µατιά" Πρέπειναελέγχονται: οι κτηθείσες πειραµατικές δεξιότητες η περιγραφή και οι παρατηρήσεις των πειραµάτων τα συµπεράσµατα των πειραµάτων και η ερµηνεία των φαινοµένων ησύνδεσηµετηνκαθηµερινήζωή. Αλβανόπουλος Γεώργιος 30

Η αξιολόγηση του µαθητή στο τέλος της ενότητας Με κριτήρια αντικειµενικού τύπου και Τη βοήθεια των στόχων και Της «µιας µατιάς» του βιβλίου του µαθητή Αλβανόπουλος Γεώργιος 31

Τέλος 1 ου µέρους Αλβανόπουλος Γεώργιος 32

ΤοΝΠΣγιατιςΦΕκαιτηνΤεχνολογίαστην υποχρεωτική εκπαίδευση http://digitalschool.minedu.gov.gr/info/newps.php Στόχος: Η σύνδεση της επιστήµης µε την κοινωνία τον πολιτισµό το περιβάλλον Επιδιώκει: µια αβίαστη διαδικασία µάθησης Θέλει να συµβάλει στη βιώσιµη ανάπτυξη στη διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωµάτων στη διασφάλιση των κανόνων της ηθικής Αλβανόπουλος Γεώργιος 33

Η καινοτοµία των ΝΠΣ αφορά Τη δικτύωση των εννοιών Τη δηµιουργία αυθεντικών περιβαλλόντων µάθησης Την καλλιέργεια του επιχειρηµατολογικού λόγου Την εγκόλπωση των ΤΠΕ ως αναπόσπαστου µέρους της διδακτικής των ΦΕ Αλβανόπουλος Γεώργιος 34

Στο ΝΠΣ οι εκπαιδευτικοί Συµµετέχουν σε κριτικούς διαλόγους µαζί µε τους µαθητές Αλληλεπιδρούν µε χειραπτικά υλικά Οργανώνουν οµαδοσυνεργατικές διδασκαλίες µε νόηµα. Απαγκυστρώνουν τα παιδιά από το σχολικό εγχειρίδιο εν παρέχουν απλώς πληροφορίες ίνουν ευκαιρίες για διαθεµατικές εργασίες (εντός και εκτός σχολείου) Αλβανόπουλος Γεώργιος 35

ΗέξοδοςστηνΚοινωνίακαιστοΦυσικόΠεριβάλλον: Σχολική Τάξη και Κοινότητες Μάθησης Ηαλληλεπίδρασηµαθητώνκαιµαθητριώνµεταξύτους, εντός της σχολικής τάξης, καθώς και αυτή µε άλλες κοινότητες µάθησης, όπως οµάδες επιστηµόνων και επαγγελµατιών, που κινούνται εκτός ορίων του σχολικού περιβάλλοντος κρίνεται αναγκαία να συντελείται σε ποικίλα πλαίσια µάθησης, για την ανάπτυξη του επιστηµονικού και τεχνολογικού τους γραµµατισµού. Αλβανόπουλος Γεώργιος 36

Σ αυτό το πλαίσιο προτείνονται δραστηριότητες ενταγµένες στοφυσικόπεριβάλλον (τοπικάοικοσυστήµατα, βουνά, λίµνες, δάσηκ.λπ.), στοανθρωπογενέςπεριβάλλον (βοτανικοίκήποι, πάρκα, αγροκτήµατα, αγροκτήµαταβιοκαλλιέργειαςκ.λπ.), στο τεχνολογικά κατασκευασµένο περιβάλλον (χώροι τεχνοεπιστήµης, φράγµατα, λιµάνια, εργαστήριαερευνητικώνκέντρων κ.λπ.), στη βιοµηχανία και στο εµπόριο (σταθµοί παραγωγής ηλεκτρικούρεύµατος, φωτοβολταϊκάπάρκα, κ.λπ.). Παράλληλα προτάσσονται δραστηριότητες µε έµφαση στην αναζήτηση και επεξεργασία πληροφοριών σε έντυπες και ηλεκτρονικές πηγές, καθώς και προσωπική - επιτόπια επαφή µε επαγγελµατίες και επιστήµονες. Αλβανόπουλος Γεώργιος 37

ιαθεµατικές εργασίες που στηρίζονται στην πρόκληση (challenge-based learning). εµπλέκουν τους µαθητές στην επίλυση πραγµατικών προβληµάτων µε προσωπικό νόηµα για τους ίδιους (think globally, act locally) δίνουν έµφαση στη συνεργασία, στο σχεδιασµό (planning) καιστηνεπιχειρηµατολογία (arguing) αξιοποιούν τα πλεονεκτήµατα της χρήσης των ΤΠΕ στις Φυσικές Επιστήµες Αλβανόπουλος Γεώργιος 38

1η φάση: Παρουσίαση της κεντρικής ιδέας, του ουσιαστικού ερωτήµατος και της πρόκλησης από τον εκπαιδευτικό και ενσωµάτωσή της σε ένα τοπικό πρόβληµα. 2η φάση: ιατύπωση δευτερευόντων ερωτήσεων από τον/τους διδάσκοντα/ες και καταιγισµός ιδεών από τους µαθητές. Παροχή/αναζήτηση τουαπαραίτητουυλικού. 3η φάση: Εργασία σε οµάδες (4-5 άτοµα ανά οµάδα). Ανάληψη ρόλων στην οµάδα 4η φάση: Σχεδιασµός (planning) από τους µαθητές της επίλυσης του προβλήµατος 5η φάση: Ο κάθε µαθητής (ή ζεύγη µαθητών) είναι υπεύθυνος για το υλικό πουθαπαραδώσει, 6η φάση: Συζητούν όλοι µαζί στην οµάδα τις δυσκολίες τους, τα ερωτήµατά τους, τουλικόπουβρήκαν. 7η φάση: Συγκεντρώνουν, παρουσιάζουν το υλικό που βρήκαν µαζί µε τη σχετική περιγραφή 8ηφάση: Συµπεράσµατα, διατύπωσηπροτάσεων 9η φάση: Σχεδιασµός και παραγωγή βίντεο Αλβανόπουλος Γεώργιος 39

Το σκεπτικό στηρίζεται στις ακόλουθες τρεις παραδοχές: 1. Βάση της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστηµών και της Τεχνολογίαςαποτελούν: οι προϋπάρχουσες γνώσεις, δεξιότητες και εµπειρίες των µαθητών και των µαθητριών η διερεύνηση των φαινοµένων, των υλικών και των τεχνολογικών καινοτοµιών. 2. Το πλαίσιο, µέσα στο οποίο οι µαθητές και οι µαθήτριες κατανοούν τις θεµελιώδεις έννοιες, αποτελείται από το σχολείο, το φυσικό περιβάλλον, το τεχνολογικά κατασκευασµένο περιβάλλον και την κοινωνία. 3. Μέσα στο πλαίσιο αυτό οι µαθητές και οι µαθήτριες καθίστανται ικανοί/ές να διαχειριστούν κοινωνικά θέµατα, που έχουν σχέση µε τις Φυσικές Επιστήµες, την Τεχνολογία και αφορούν την καθηµερινή ζωή και τον τόπο τους. Αλβανόπουλος Γεώργιος 40

Στόχοι: Ανάπτυξηγνώσης Οι µαθητές και οι µαθήτριες επιδιώκεται: να κατανοήσουν θεµελιώδεις έννοιες, νόµους και µοντέλα των Φυσικών Επιστηµών και της Τεχνολογίας νααναγνωρίσουνότιοιφυσικέςεπιστήµεςκαιη Τεχνολογία συνδέονται δυναµικά µεταξύ τους Αλβανόπουλος Γεώργιος 41

Στόχοι: Ανάπτυξηδεξιοτήτων Οι µαθητές και οι µαθήτριες παρακινούνται να συνεργάζονταιγια: να κατανοούν ένα πρόβληµα ή να προσδιορίζουν τις ανάγκες ενός τεχνολογικού προβλήµατος να σχεδιάζουν συνειδητά τα βήµατα πορείας της λύσηςτουπροβλήµατος, ναεκτελούντοσχέδιοπουέχουνκαταρτίσεικαινα παρακολουθούντηνυλοποίησήτου, νασυγκεντρώνουνκαιναµελετούνπληροφορίες, αξιοποιώντας ηλεκτρονικές και έντυπες πηγές πληροφόρησης, να καταλήγουν σε τεκµηριωµένα συµπεράσµατα και λύσεις Αλβανόπουλος Γεώργιος 42

Και η διαφορετικότητα των µαθητών, -τριών; τοπαιχνίδιρόλων, οκαταιγισµόςιδεών (brainstorming), τασχέδιαδράσης (projects), ηφθίνουσακαθοδήγησητωνµαθητώνκαιµαθητριών, η οργάνωση εκθέσεων στο σχολικό και εξωσχολικό περιβάλλον ηµελέτηκαιηγραφήαπόµέρουςτωνµαθητώνκαι µαθητριών ποικίλων ή/και διαφορετικών κειµένων ηγραφήενός «επιστηµονικούποιήµατος», η δηµιουργία ενός σκετς, µιας αφίσας ή µιας διαφήµισης ενός προϊόντος κ.λπ. Αλβανόπουλος Γεώργιος 43

Σαςευχαριστώγιατηνπροσοχήσας. Αλβανόπουλος Γεώργιος 48