Καφές και Καρδιαγγειακός Κίνδυνος

Καφές και Καρδιαγγειακός Κίνδυνος Αιμιλία Παπακωνσταντίνου Λέκτορας Διατροφής και Μεταβολισμού Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Δήλωση συμφερόντων Ερευνητικές επιχορηγήσεις, honoraria, έξοδα ταξιδιών/εγγραφή σε διεθνή συνέδρια Nestle Coca-Cola Brussels

Περιεχόμενα ομιλίας Γενικά στοιχεία για τον καφέ Καρδιαγγειακά νοσήματα Σακχαρώδης διαβήτης Παχυσαρκία/Απώλεια σωματικού βάρους Υπέρταση Λιπίδια αίματος Στρες/άγχος

Γενικά για τον καφέ Αποτελέσματα από τη μελέτη «Αττική» με 4056 συμμετέχοντες έδειξαν ότι 91% των αντρών και 76% των γυναικών κατανάλωναν τουλάχιστον 1 φλιτζάνι καθημερινά με την πλειοψηφία να δηλώνει κατανάλωση ποικιλίας ειδών καφέ (Zampelas A et al. Am J Clin Nutr. 2004;80(4):862-7 Στη δεκαετία, αποτελέσματα από τη μελέτη «Αττική» με 2020 συμμετέχοντες έδειξαν ότι περίπου 50% (N=1126) δήλωσαν χαμηλή έως μέτρια κατανάλωση καφέ (0-150ml/ημέρα) (Kouli GM et al. Eur J Nutr April 2017) Πλούσιος σε αντιοξειδωτικές ουσίες = πολυφαινόλες (χλωρογενικό οξύ, καφεϊκό οξύ, π-κουμαρικό οξύ, κ.α.) 1 κούπα στιγμιαίου καφέ παρέχει περίπου 470 mg πολυφαινολών, ενώ 1 κούπα μαύρο και πράσινο τσάι περιέχουν 230 mg και 270 mg πολυφαινολών αντίστοιχα

Περιεκτικότητα καφεΐνης Είδος καφέ ανά μερίδα Περιεκτικότητα σε καφεΐνη (mg) Γαλλικός καφές (200ml) 115 175 Στιγμιαίος καφές (180ml) 65 100 Ελληνικός καφές (30ml) 40 50 Εσπρέσο (30ml) 30 65 Ντεκαφεϊνέ στιγμιαίος καφές (200ml): 2 3 Ντεκαφεϊνέ ελληνικός καφές (30 ml) 0,75 1 Ντεκαφεϊνέ εσπρέσο (30 ml) 0 0,5

Τα ασφαλή και αποδεκτά όρια πρόσληψης καφεΐνης σε υγιείς ανθρώπους από τους Διεθνείς Οργανισμούς είναι: Για τους ενήλικες: 400 mg ανά ημέρα (4 έως 5 φλ καφέ/ημ) Για τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία: 200 mg ανά ημέρα Για τους έφηβους: 2,5 mg ανά kg σωματικού βάρους ανά ημέρα Για τα παιδιά (4-11 ετών): 45 85 mg ανά ημέρα

Tajik N et al. Τhe potential effects of chlorogenic acid, the main phenolic components in coffee on health: a comprehensive review of the literature. Eur J Nutr. 2017;56:2215-2244

Ανάλυση δεδομένων από 19,888 άτομα 337 θάνατοι 22% χαμηλότερος κίνδυνος Θνησιμότητας από όλες τις αιτίες για κάθε 2 επιπλέον φλιτζάνια καφέ την ημέρα H συσχέτιση ήταν σημαντικότερη για άτομα >54 ετών συγριτικά με νεότερους για τους οποίους δε βρέθηκε σημαντική συσχέτιση Am J Clin Nutr 2018;108:1113-1120

Η κατανάλωση καφέ μειώνει την ολική θνησιμότητα από όλες τις αιτίες μόνο στις γυναίκες αλλά όχι στους άνδρες με διαβήτη N=1974 N=1974-43% για 100 έως <200 mg καφεΐνη/ημέρα -61% για 200 ή >200 mg καφεΐνη/ημέρα

135 άρθρα μετα-αναλύσεων μελετών παρατήρησης και 6 άρθρα μετα-αναλύσεων RCT μελετών Συμπεράσματα: 3-4 φλιτζάνια καφεΐνούχου καφέ έναντι 0 φλιτζάνια 17% μείωση στην ολική θνησιμότητα 19% μείωση στη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά Κατανάλωση περισσότερων από 3 φλιτζάνια καφέ την ημέρα δε βλάπτει αλλά δεν προσφέρει επιπλέον όφελος Οι θετικές επιδράσεις του καφέ αφορούν στον καφεϊνούχο και όχι ντεκαφεϊνέ καφέ Poole R et al. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017:359:i5024

Η μέτρια κατανάλωση καφέ (4-5 φλιτζάνια ημερησίως) μειώνουν σημαντικά τη θνησιμότητα από ΟΕΜ και καρδιαγγειακά 112 Μετα-αναλύσεις μελετών παρατήρησης στις επιδράσεις του καφέ 20 Μετα-αναλύσεις μελετών παρατήρησης στις επιδράσεις της καφεΐνης 4 Μετα-αναλύσεις RCT μελετών στις επιδράσεις του καφέ 5 Μετα-αναλύσεις RCT μελετών στις επιδράσεις της καφεΐνης 4-5 φλιτζάνια καφέ έχουν μεγαλύτερο όφελος Μείωση κινδύνου θνησιμότητας μετά από ΟΕΜ κατά 46% Μείωση κινδύνου θνησιμότητας από καρδιαγγειακά κατά 11% Grosso G et al. Coffee, Caffeine and Health Outcomes: An Umbrella Review. Annu. Rev. Nutr.2017;37:131-56

Η μακροχρόνια κατανάλωση καφέ μειώνει με δοσο-εξαρτώμενο τρόπο τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Μετα-ανάλυση: 1.283,685 άτομα, 47779 με CVD, 28347 με CHD, 12030 με εγκεφαλικό και 7402 άλλες περιπτώσεις 1,5 cup vs 0 = -11% 3,5 cup vs 0 = -15% 7 cup vs 0 = -5% Ding M et al. Circulation 2014;129(6):643-59

Η μακροχρόνια κατανάλωση καφέ μειώνει με δοσο-εξαρτώμενο τρόπο τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Μετα-ανάλυση: 1.283,685 άτομα, 47779 με CVD, 28347 με CHD, 12030 με εγκεφαλικό και 7402 άλλες περιπτώσεις CVD -5% για 1 φλ, -8% για 2 φλ -11% για 3 φλ, -12% για 4 φλ -11% για 5 φλ, -9% για 6 φλ -7% για 7 φλ Stroke CHD Ding M et al. Circulation 2014;129(6):643-59

Έτη 1966 και 2001: 11 προοπτικές μελέτες, 10,003 επεισόδια εγκεφαλικού, 479,689 άτομα Μη γραμμική δοσοεξαρτώμενη σχέση μεταξύ κατανάλωση καφέ και εγκεφαλικού: -8% μείωση κινδύνου για 1 φλιτζάνι καφέ -14% μείωση κινδύνου για 2 φλιτζάνια καφέ -17% μείωση κινδύνου για 3-4 φλιτζάνια καφέ -13% μείωση κινδύνου για 6 φλιτζάνια καφέ -7% μείωση κινδύνου για 8 φλιτζάνια καφέ

Έτη 1966 και 2001: 5 προοπτικές μελέτες, 6,522 επεισόδια καρδιακής ανεπάρκειας, 140,220 άτομα J-μορφή μεταξύ κατανάλωση καφέ και καρδιακής ανεπάρκειας: Μέτρια κατανάλωση καφέ μειώνει κίνδυνο Ιδανική ποσότητα μείωσης κινδύνου τα 4 φλιτζάνια καφέ -Πιθανή αύξηση κινδύνου με μεγαλύτερη δόση

135 άρθρα μετα-αναλύσεων μελετών παρατήρησης και 6 άρθρα μετα-αναλύσεων RCT μελετών Συμπεράσματα: 3-4 φλιτζάνια καφεΐνούχου καφέ έναντι 0 φλιτζάνια 15% μείωση στον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου 30% μείωση στη θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο 30% μείωση στη θνησιμότητα από εγκεφαλικό Κατανάλωση περισσότερων από 3 φλιτζάνια καφέ την ημέρα δεν βλάπτει αλλά δεν προσφέρει επιπλέον όφελος Οι θετικές επιδράσεις του καφέ φαίνονται μόνο για καφεϊνούχο και όχι ντεκαφεϊνέ καφέ Poole R et al. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017:359:i5024

et al Η μακροχρόνια κατανάλωση καφέ συσχετίζεται με βελτιωμένη ενδοθηλιακή λειτουργία σε ηλικιωμένους Χαμηλή <200 ml/ημέρα Μέτρια 200-450 ml/ημέρα Υψηλή >450 ml/ημέρα

1005 διαφορετικών εθνικοτήτων, ενήλικες χωρίς διαβήτη στη Μελέτη Insulin Resistance Atherosclerosis Συμπεράσματα: H κατανάλωση καφεϊνούχου καφέ έδειξε αντίστροφες συσχετίσεις με όλα τα ηπατικά ένζυμα (ALT, AST και το σκορ ηπατικού λίπους αλλά όχι με τη φετουϊνη. Δε βρέθηκαν σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ του ντεκαφεϊνέ καφέ και των δεικτών ηπατικής λειτουργίας. Συνεπώς, βρέθηκε ωφέλιμη επίδραση του καφέ στη ηπατική μορφολογία ή/και λειτουργία

30 μελέτες παρατήρησης Υψηλότερη έναντι χαμηλότερης πρόσληψης καφέ μειώνει κίνδυνο ΣΔ2 κατά 29% -29%

Κίνδυνος ΣΔ2 μειώνεται κατά 6% για κάθε επιπλέον φλιτζάνι καφέ την ημέρα

Κίνδυνος ΣΔ2 κατά 29% με υψηλότερη κατανάλωση καφεϊνούχου καφέ Μετα-ανάλυση 26 μελετών με 1.096.647 εθελοντές Σχέση δυνατότερη σε: Γυναίκες Μη καπνιστές Άτομα με ΔΜΣ <25 kg/m 2 21 μελέτες >10 έτη παρ/σης Κίνδυνος ΣΔ2 26% μετά από προσαρμογή για ολική ενεργειακή πρόσληψη Δεν επηρέασαν: ηλικία, τόπος διαβίωσης, χώρα, κάπνισμα, ΦΔ, αλκοόλ, υπερχοληστερολαιμία, οικ. Ιστορικό ΣΔ2, μέθοδος διάγνωσης ΣΔ2 Jiang et al. Eur J Nutr 2013

Ώρα ημέρας και είδος καφέ Μέγιστο όφελος παρατηρήθηκε όταν ο καφές καταναλώθηκε το μεσημέρι δεδομένα από μελέτη EPIC (Sartorelli D.S. et al. Am J Clin Nutr. 2010;91:1002-12) Κίνδυνος ΣΔ2 σημαντικά μόνο με στιγμιαίο καφέ, καφέ φίλτρου και ντεκαφεϊνέ, αλλά όχι με εσπρέσο ( van Dam R.M. et al. Diabetes Care. 2006;29:398-403)

135 άρθρα μετα-αναλύσεων μελετών παρατήρησης και 6 άρθρα μετα-αναλύσεων RCT μελετών Συμπεράσματα: 3-4 φλιτζάνια καφεΐνούχου καφέ έναντι 0 φλιτζάνια 30% μείωση στον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη Κατανάλωση περισσότερων από 3 φλιτζάνια καφέ την ημέρα δεν βλάπτει αλλά δεν προσφέρει επιπλέον όφελος Οι θετικές επιδράσεις του καφέ φαίνονται μόνο για καφεϊνούχο και όχι ντεκαφεϊνέ καφέ Poole R et al. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017:359:i5024

Κατανάλωση καφέ από κλινικές μελέτες και γλυκαιμικός έλεγχος Αντικρουόμενα αποτελέσματα από RCTs Συγκεντρώσεις γλυκόζης νηστείας ή/και μεταγευματικά Συγκεντρώσεις ινσουλίνης νηστείας ή/και μεταγευματικά Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη

Πρόσφατες διαιτητικές συστάσεις για το σακχαρώδη διαβήτη Τα υγιεινά χαμηλών θερμίδων διαιτητικά πρότυπα θα πρέπει να ενθαρρύνονται για την αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη Εντούτοις, υπάρχουν αποδείξεις ότι κάποιοι συγκεκριμένοι διαιτητικοί παράγοντες επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη: Μειώνουν κίνδυνο διαβήτη: 1. Προϊόντα σίτου ολικής άλεσης 2. Ξηροί καρποί 3. Μούρα 4. Γιαούρτι 5. Καφές 6. Τσάι American Diabetes Association. Diabetes Care 2017; 40(suppl 1):S33-44

Κατανάλωση καφέ και απώλεια σωματικού βάρους Αντικρουόμενα δεδομένα για απώλεια ή διατήρηση σωματικού βάρους και λίπους, για όρεξη/κορεσμό και μηχανισμούς EFSA απέρριψε ισχυρισμούς υγείας για το ρόλο της καφεΐνης αύξηση οξείδωσης λίπους και επικείμενη μείωση του σωματικού λίπους αύξηση της ενεργειακής δαπάνης και επικείμενη μείωση σωματικού βάρους Aπαιτούνται περισσότερες καλά σχεδιασμένες RCTs για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων European Food Safety Authority (EFSA). http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2054.htm (Last Access October 2013).

Μείωση κινδύνου υπέρτασης 5% με 6,2 φλ καφέ Μείωση κινδύνου υπέρτασης 10% με 4,5 φλ καφέ Καμία συσχέτιση Με 1,5 φλ καφέ

Κίνδυνος υπέρτασης μειώνεται κατά 2% με κάθε επιπλέον φλιτζάνι καφέ

5 Μελέτες οξεία επίδραση <1 εβδ επίδραση καφεΐνης, 6 Μελέτες >1 εβδ επίδραση καφέ ή καφεΐνης 7 προοπτικές μελέτες: συσχέτιση μεταξύ καφέ και καρδιαγγειακών Συμπεράσματα: Σε υπερτασικούς ασθενείς, η πρόσληψη 200-300 mg καφεΐνης αύξησε σημαντικά την ΑΠ που παρατηρήθηκε στα πρώτα 60 και επέμεινε έως και 180 μετά. Αντιθέτως, κατανάλωση καφέ για 2 εβδ δεν φαίνεται να επηρεάζει ΑΠ από υψηλής ποιότητας κλινικέ μελέτες. Οι προοπτικές μελέτες δεν υποστηρίζουν συσχέτιση μεταξύ καφέ και καρδιαγγειακού κινδύνου

135 άρθρα μετα-αναλύσεων μελετών παρατήρησης και 6 άρθρα μετα-αναλύσεων RCT μελετών Συμπεράσματα: 3-4 φλιτζάνια καφεΐνούχου καφέ έναντι 0 φλιτζάνια Μη σημαντική επίδραση στην αρτηριακή πίεση Poole R et al. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017:359:i5024

Αποχή 3 εβδ από καφέ φίλτρου μειώνει σημαντικά Xοληστερόλη ορού (έως -14 mg/dl) & Τριγλυκερίδια (έως -13 mg/dl) Strandhagen E & Thelle DS. Eur J Clin Nutr. Filtered coffee raises serum cholesterol: results from a controlled study. 2003;57:1164-8

Κατανάλωση 4 φλιτζανιών (600 ml) καφέ φίλτρου την ημέρα για 4 εβδ αυξάνει σημαντικά Χοληστερόλη ορού (έως 10 mg/dl) & Τριγλυκερίδια (έως 8 mg/dl) Strandhagen E & Thelle DS. Eur J Clin Nutr. Filtered coffee raises serum cholesterol: results from a controlled study. 2003;57:1164-8

N=1017. 45 ημέρες κατανάλωσης καφέ Χειρότερος ο μη φιλτραρισμένος καφεϊνούχος καφές Αύξηση στην ολική χοληστερόλη κατά 8.1 mg/dl Αύξηση στην LDL χοληστερόλη κατά 5.4 mg/dl

N=1017. 45 ημέρες κατανάλωσης καφέ Χειρότερος ο μη φιλτραρισμένος καφεϊνούχος καφές Καμία επίδραση στην HDL χοληστερόλη Αύξηση στα τριγλυκερίδια κατά 12.6 mg/dl

135 άρθρα μετα-αναλύσεων μελετών παρατήρησης και 6 άρθρα μετα-αναλύσεων RCT μελετών Συμπεράσματα: 3-4 φλιτζάνια καφεΐνούχου καφέ έναντι 0 φλιτζάνια Σημαντική αύξηση στα λιπίδια αίματος κυρίως με τον άφιλτρο καφέ, το βρασμένο καφέ και τον καφεϊνούχο καφέ γενικότερα Poole R et al. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017:359:i5024

Η οξεία κατανάλωση καφέ δεν επηρέασε τα επίπεδα αυτοδηλούμενου άγχους Η κατανάλωση καφέ δεν επηρέασε την κορτιζόλη σιέλου αλλά αύξησε σημαντικά την α-αμυλάση σιέλου Αύξηση της α-αμυλάσης χωρίς παράλληλη αύξηση της κορτιζόλης υποδεικνύει μια μη-εξαρτώμενη του φύλου διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, υπό μη αγχωτικές συνθήκες Επιπλέον υποδηλώνει ότι η κατανάλωση καφέ πιθανώς να έχει αγχολυτικές ιδιότητες Εξετάσαμε επίδραση οξείας κατανάλωσης καφέ (κρύου και ζεστού στιγμιαίου καφέ, κρύου εσπρέσο, καφέ φίλτρου), ίσης περιεκτικότητας σε καφεΐνη, στις συγκεντρώσεις κορτιζόλης σιέλου, α-αμυλάσης σιέλου, ΑΠ, ψυχομετρικές εκτιμήσεις σε 40 υγιείς άνδρες και γυναίκες. Τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, διασταυρούμενη κλινική μελέτη. Ο κρύος στιγμιαίος καφές και ο κρύος εσπρέσο αύξησαν περισσότερο την α-αμυλάση σιέλου Data are means ± SEM. Data were compared by use of a two-factor Repeated Measures ANOVA (coffee type, time)and Wilcoxon s nonparametric pairwise comparisons. P-values<0.05 were considered as significant.

Συμπεράσματα Μέτρια κατανάλωση καφέ 3-4 φλιτζάνια/ημέρα συσχετίστηκε με μείωση ολικής θνησιμότητας και θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα, κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 Κατανάλωση καφέ >4 φλιτζανιών/ημέρα δεν αυξάνει κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, αλλά δεν έχει ευεργετικές επιδράσεις Η κατανάλωση καφέ αυξάνει παροδικά ή δεν έχει επίδραση στην αρτηριακή πίεση. Εντούτοις, τα δεδομένα δείχνουν πιθανή μικρή μείωση στον κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης με μέτρια κατανάλωση καφέ Η κατανάλωση καφέ αυξάνει την ολική χοληστερόλη, LDL χοληστερόλη και τριγλυκερίδια και μειώνει ή δεν έχει επίδραση στην HDL χοληστερόλη. Εντούτοις, υπάρχουν ερωτηματικά ως προς τις συνήθειες των εθελοντών π.χ. αυξημένος καφές + κάπνισμα + μη υγιεινές επιλογές τροφίμων Η κατανάλωση καφέ, και ιδιαίτερα ο κρύος καφές (στιγμιαίος και εσπρέσο), φαίνεται να έχουν αγχολυτική δράση, αυξάνοντας την α-αμυλάση σιέλου χωρίς να επηρεάζουν την κορτιζόλη σιέλου ή το αυτοδηλούμενο στρες συγκριτικά με το ζεστό καφέ (στιγμιαίος ή φίλτρου)

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ