ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ : «ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ» Τάξη Β 5 ο ηµοτικό Σχολείο Χολαργού ασκάλα: Κατσιφή Σπυριδούλα 1 ΣΚΟΠΟΣ: Η αυτεπίγνωση των συναισθηµάτων των µαθητών και ο έλεγχος τους και η κατανόηση των συναισθηµάτων των συµµαθητών τους, µε αποτέλεσµα την επικοινωνία, την συνεργασία και τη λύση των συγκρούσεων στο σχολείο. Συναισθήµατα και Συµπεριφορές που επεξεργαστήκαµε: Θυµό, Φόβο, Λύπη, Ενσυναίσθηση, Παρόρµηση- Εγκράτεια, Αυτοπεποίθηση, Αλληλοβοήθεια, Φιλία. ιάρκεια επεξεργασίας: Τρεις µήνες, από τις 20 Σεπτεµβρίου ως τις 20 εκεµβρίου του 2002, στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης. Υλικό:Βιβλία Γλώσσας και Ανθολογίου Β τάξης, Παραµύθια, Βιντεοκασέτες, θέατρο, εικόνες µε συναισθήµατα. Γενική Μεθοδολογία: Χωρισµός σε οµάδες για ανάληψη συναισθήµατος και εξεύρεση κειµένων. Συζήτηση στην τάξη. Γραπτή αναφορά των συναισθηµάτων τους και των συµπεριφορών τους. Επίδειξη συναισθήµατος. ιάβασµα κειµένων και σχολιασµός τους. ραµατοποίηση και ζωγραφική των κειµένων ή τµηµάτων τους. Παρακολούθηση βιντεοκασέτας και ανάλυση καταστάσεων. Οµαδικά παιχνίδια στην αυλή ή στην τάξη. Αξιολόγηση. 1 Η δασκάλα κάνει Μεταπτυχιακές σπουδές στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών σε θέµατα ιοίκησης Ανθρώπινων Πόρων. 1
ΘΥΜΟΣ Σκοπός: Η αποτελεσµατική επικοινωνία, αφού ανακαλύψουν τις αιτίες του θυµού και συνειδητοποιήσουν την κατάσταση τους όταν είναι υπό την επήρεια του και βρουν τους τρόπους που θα το ελέγξουν. Υλικό: Κείµενο του 2 ου τεύχους της Γλώσσας «Μια πεισµατάρα οικογένεια», κείµενο Ανθολογίου «υο κατσίκες σ ένα γεφύρι» και «Ο θυµωµένος Άρθουρ» του Hiawyn Dram. Μεθοδολογία: Συζήτηση στην τάξη:πότε νιώσατε το συγκεκριµένο συναίσθηµα. Ποιοι παράγοντες είχαν συµβάλλει. Πώς ήταν το σώµα σας. Επίδειξη συναισθήµατος: Παίζουν και ζωγραφίζουν τον εαυτό τους θυµωµένο και αποφασίζουν ότι στο θυµό ταιριάζει το χρώµα: Κόκκινο Γράφουν κείµενο «Όταν θυµώνω» Αναφέρουν πώς αισθάνονται, πώς είναι το σώµα τους, τι θέλουν να κάνουν και τι κάνουν, πώς ηρεµούν. ιαβάζονται στην τάξη:(περιληπτικά αναφέρω αυτά που γράφουν) Όταν θυµώνω κοκκινίζω, σφίγγω τις γροθιές µου, τα δόντια µου, χτυπώ τα πόδια µου, δαγκώνω τα ρούχα και τα παιχνίδια µου. Αισθάνοµαι σαν γορίλας, ηφαίστειο, κόλαση, µάγισσα, ταύρος, ρινόκερος, ροµπότ που θέλει να τα διαλύσει όλα και αεροπλάνο που θέλει να απογειωθεί. Θέλω να χτυπήσω αυτόν που µε θύµωσε, να πετάξω ή να σπάσω τα παιχνίδια µου ή άλλα αντικείµενα. Άλλες φορές προσπαθώ να ανταποδώσω και άλλες κλείνοµαι στο δωµάτιό µου, ανακατεύω τα πράγµατά µου, τα πετάω και τα σπάω, σκίζω τις ζωγραφιές µου. Ηρεµώ όταν σκέφτοµαι ότι µπορεί να χαλάσω τα παιχνίδια µου, βγαίνω να παίξω ποδόσφαιρο, παίζω στο δωµάτιό µου µε τα παιχνίδια µου ή συναρµολογώ, διαβάζω, ακούω µουσική, βλέπω τηλεόραση, θυµάµαι ευχάριστα πράγµατα, κάνω όνειρα για το µέλλον, ζητάω συγγνώµη. Φωτογραφίζονται θυµωµένα. ιαβάζουν τα κείµενα που έχουν επιλέξει. 2
Σχολιάζουν τα συναισθήµατα των ηρώων. ραµατοποιούν τα κείµενα. Ζωγραφίζουν οτιδήποτε τους έκανε εντύπωση απ αυτά. Συζητούν στην τάξη «Γιατί θυµώνουµε στο σχολείο και πώς αντιµετωπίζονται καλύτερα τα προβλήµατα» Ανάφεραν περιπτώσεις που θυµώνουν, όπως όταν τους ενοχλούν στο παιχνίδι, δεν τους έχουν φίλους, τους βρίζουν και τους χτυπούν, τους παίρνουν τα πράγµατά τους. Πρότειναν διάφορους τρόπους αντιµετώπισης του θυµού, όπως να ανταποδίδεις τα ίσα, να αποµακρύνεσαι, στεναχωρηµένος, να τους αγνοείς γιατί δεν αξίζει να ασχολείσαι µε αυτόν που δεν ταιριάζεις, να κάνεις κάτι που θα σε ηρεµήσει, να το λες στη δασκάλα σου. Με τη συζήτηση συνειδητοποίησαν ότι µε τα αντίποινα δεν λύνεται το πρόβληµα, ούτε αν εγκαταλείπουν αµαχητί. Μου πρότειναν να λύνω τα προβλήµατα όταν µπαίνουµε στην τάξη για το µάθηµα και εγώ τους είπα ότι µπορώ να τους διαθέτω µόνο 5 λεπτά στο επόµενο διάλειµµα. Αυτό δεν τους ικανοποίησε και πρότειναν να λύνουν τα προβλήµατα στο διάλειµµα µεταξύ τους, αµέσως όταν µαλώνουν. ιαφώνησαν όµως για το ποιος θα ήταν ο «δικαστής» και αποφάσισαν να είναι αλφαβητικά δύο παιδιά τη βδοµάδα. Επίσης φτιάξαµε το «γραµµατοκιβώτιο» της τάξης για προβλήµατα που δεν µπορούν λυθούν ή δεν µπορούν να ειπωθούν επώνυµα, έτσι ώστε να συζητηθούν στην τάξη. Σκεφτήκαµε να καταγράψουµε τις σκέψεις µας που θα βοηθούσαν στην καλυτέρευση των σχέσεων µας. Έτσι αρχίσαµε να γράφουµε: «Οι προτάσεις της Κανονίτσας 2». 1 η Πρόταση: Αποφεύγουµε να θυµώνουµε και λύνουµε τις διαφορές µας µε συζήτηση. 2 η Πρόταση: Προτού αρχίσουµε τον καυγά σκεφτόµαστε µήπως φταίµε εµείς, ή δεν καταλαβαίνουµε τι µας λέει ο άλλος. 3 η Πρόταση: Και να έχουµε δίκιο, αποφεύγουµε τον καυγά, γιατί µπορεί να έχει άσχηµα αποτελέσµατα. 4η Πρόταση: Συζητάµε το θέµα µε τους δικαστές. Κάνουµε παιχνίδια προσοµοίωσης θυµού στην τάξη. 2 Τα παιδιά ονόµασαν τους «κανόνες της τάξης» ως τις «προτάσεις της κανονίτσας». 3
ΦΟΒΟΣ Σκοπός: Η εκλογίκευση του φόβου και η υπέρβαση του, αφού ανακαλύψουν τις αιτίες του φόβου και συνειδητοποιήσουν την κατάσταση τους, όταν είναι υπό την επήρεια του φόβου. Υλικό: Κείµενο 1 ου τεύχους Γλώσσας «Μόνος στο σπίτι» και «Φοβάµαι» εκδόσεις Μοντέρνοι καιροί. Μεθοδολογία: Συζήτηση στην τάξη: Πότε νιώσατε το συγκεκριµένο συναίσθηµα. Ποιοι παράγοντες είχαν συµβάλλει. Πώς ήταν το σώµα σας. Επίδειξη συναισθήµατος: Παίζουν και ζωγραφίζουν τους φόβους τους και αποφασίζουν ότι στο φόβο ταιριάζει το χρώµα: Κίτρινο. Γράφουν κείµενο «Όταν φοβάµαι» όπου αναφέρουν πότε φοβήθηκαν, πώς ένιωσαν και πώς ξεπέρασαν το φόβο τους. (Περιληπτικά αναφέρω τις σκέψεις τους) Φοβάµαι όταν πάω να κοιµηθώ και είναι σκοτεινά, είµαι µόνος στο σπίτι ή στο δωµάτιο ή βλέπω ταινίες τρόµου. Τρέµω σαν ποντίκι, σαν ζελές στο πιάτο, κλαίω, νιώθω άσχηµα, το σώµα µου σκληραίνει και βαραίνει σαν να µε πονάει. Ξεπερνώ το φόβο µου όταν ανάβω το φως, σκεπάζοµαι ολόκληρος, κρύβοµαι, προσπαθώ να σκεφτώ λογικά, φτιάχνω φανταστικές εικόνες στο µυαλό µου για να πολεµήσω αυτό που φοβάµαι, σκέφτοµαι άλλα ευχάριστα πράγµατα, παίζω µε τα παιχνίδια µου, ανοίγω την τηλεόραση, φωνάζω τους δικούς µου, σφίγγοµαι να κοιµηθώ αγκαλιάζοντας ένα κουκλάκι που αγαπώ. Φωτογραφίζονται µιµούµενα το φόβο τους. ιαβάζουν τα κείµενα που έχουν επιλέξει. Σχολιάζουν τον τρόπο που συµπεριφέρονται οι ήρωες. ραµατοποιούν τα κείµενα. Ζωγραφίζουν οτιδήποτε τους έκανε εντύπωση απ αυτά. Συζητούν στην τάξη «Τι φοβάµαι και πώς να το ξεπεράσω» 4
Ανέφεραν ότι φοβούνται τους κλέφτες, τις ταινίες τρόµου, το σκοτάδι, το σεισµό, το σκελετό, το τρενάκι τρόµου, τα φαντάσµατα, το διάβολο, το δράκουλα, τον γκρεµό, τα έντοµα όπως αράχνες και κατσαρίδες, τα ερπετά, τους σκύλους, τα ζώα της ζούγκλας, τους καρχαρίες. Μετά άρχισαν την εκλογίκευση των φόβων που µε άφησε άφωνη. Χαρακτηριστικά αναφέρω τη συζήτηση για το διάβολο. _ Όταν λες διάβολο το εννοείς; _ Κάποιον κακό. _ Τον έχεις δει; Υπάρχει στην πραγµατικότητα; _ Όχι. _ Τότε πως φοβάσαι κάτι που δεν υπάρχει; Πού τον είδες; _ Τον είδα σε εικόνα της εκκλησίας. _ Αν σου έλεγαν να ζωγραφίσεις έναν άνθρωπο κακό, πώς θα τον ζωγράφιζες; _ Μαύρο, που να βγάζει φωτιά από το στόµα, µε σηκωµένες τις τρίχες της κεφαλής του, µε νύχια µακριά και βρόµικο. _ Α! κατάλαβες τώρα τι έχουν ζωγραφίσει στην εικόνα; Το κακό. Άρα δεν υπάρχει διάβολος, είναι µόνο ζωγραφιά! 5
ΛΥΠΗ Στόχος: Η επίγνωση του συναισθήµατος της λύπης και της επίδρασης της στο σώµα και στη συµπεριφορά και η αισιόδοξη αντιµετώπιση της ζωής. Υλικό: Παραµύθι «Η ηλιοστάλαχτη» της Ζωής Βαλάση Μεθοδολογία: Συζήτηση στην τάξη: Πότε νιώσατε το συγκεκριµένο συναίσθηµα. Ποιοι παράγοντες είχαν συµβάλλει. Πώς ήταν το σώµα σας. Επίδειξη συναισθήµατος: Παίζουν και ζωγραφίζουν τη λύπη τους και αποφασίζουν ότι της ταιριάζει το γκρι χρώµα. Φωτογραφίζονται λυπηµένα τα παιδιά. ιαβάζουµε το παραµύθι. Σχολιάζουν τα συναισθήµατα και τις συµπεριφορές των ηρώων και τον τρόπο που αντιµετωπίζουν τις καταστάσεις. ραµατοποιούν το παραµύθι. Ζωγραφίζουν οποιαδήποτε σκηνή τους εντυπωσίασε. Συζήτηση στην τάξη µε θέµα: «Πώς να αντιµετωπίσουµε µια κατάσταση που µας προκάλεσε έντονη λύπη» Προτάσεις παιδιών: Υποµονή ώσπου να περάσουν οι πρώτες στιγµές, σκέψεις ευχάριστων στιγµών, παρακολούθηση τηλεόρασης, παιχνίδι, τηλέφωνο σε φίλους, συζήτηση µε τους γονείς. 6
ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ Σκοπός: Η κατανόηση των συναισθηµάτων των συµµαθητών τους, µε αποτέλεσµα την επικοινωνία, την συνεργασία και τη λύση των συγκρούσεων στο σχολείο. Υλικό: Κείµενο Ανθολογίου «Ο Γιαννάκης και ο Φλοξ» COLOR CARDS: EMOTION Θεατρική παράσταση: «Αν εγώ ήµουν εσύ» θεάτρου Καλλιθέας. Μεθοδολογία: ιαβάζουν το κείµενο του Ανθολογίου και σχολιάζουν τις συµπεριφορές και τα συναισθήµατα των ηρώων. ραµατοποιούν και ζωγραφίζουν σκηνές του κειµένου. Συζήτηση στην τάξη: «Από ποια σηµάδια καταλαβαίνουµε πώς αισθάνονται οι άλλοι;» Ανάφεραν τον τόνο της φωνής, την έκφραση του προσώπου, τη στάση του σώµατος, τον τρόπο οµιλίας καθώς και τη σιωπή. Συνειδητοποίησαν ότι τα συναισθήµατα δε λέγονται πάντα αλλά καταλαβαίνονται. Επίσης ότι οι άλλοι αισθάνονται όπως εµείς, άρα ότι δε θέλουµε να µας κάνουν, ισχύει και για τους άλλους. Εποµένως, θα καταλάβω τους άλλους αν καταλάβω εµένα. Γράφουν κείµενο: «Τι δεν µου αρέσει να µου κάνουν» Έγραψαν περιληπτικά ότι δεν τους αρέσει: να τους διατάζουν τι να κάνουν στα παιχνίδια, να διαχειρίζονται τα πράγµατά τους χωρίς την άδεια τους, να τους πειράζουν, ενοχλούν, κοροϊδεύουν, βρίζουν, µαλώνουν, χτυπάνε, λένε ψέµατα, προσβάλλουν, να µη γίνεται το δικό τους, να παραβιάζουν τους κανόνες τους παιχνιδιού. Αναγνωρίζουν από καρτέλες τα συναισθήµατα των προσώπων και φαντάζονται γεγονότα που µπορεί να τους τα δηµιούργησαν. Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας της ενσυναίσθησης στο «Σκέφτοµαι και γράφω» σχολιάζουν εικόνες µε συµπεριφορές. Παρακολουθούν τη θεατρική παράσταση: «Αν ήµουν εσύ εγώ» Σχολιάζουν την άλλη µέρα την παράσταση και συµπληρώνουν «Τις προτάσεις της Κανονίτσας» 7
5 η Πρόταση: Τα πράγµατα του άλλου ανήκουν σε αυτόν και τα διαχειρίζεται όπως θέλει. 6 η Πρόταση: Συµπεριφερόµαστε στους συµµαθητές µας όπως ακριβώς θέλουµε να µας συµπεριφέρονται εκείνοι. 7 η Πρόταση: Παίζουµε µε κάποιον αν θέλει και αυτός. 8 η Πρόταση: Όταν κάποιος µιλάει, τον κοιτάζουµε στα µάτια και τον ακούµε προσεκτικά. 9 η Πρόταση: Παίρνουµε το λόγο για να συµµετέχουµε στη συζήτηση. 10 η Πρόταση: Όταν κάποιος έχει παράπονο από εµάς, επαναλαµβάνουµε το παράπονό του για να το κατανοήσουµε καλύτερα. 8
ΠΑΡΟΡΜΗΣΗ-ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ Σκοπός: Η συνειδητοποίηση παρορµητικών καταστάσεων και των αποτελεσµάτων τους και η επίδειξη της εγκράτειας ως εναλλακτικής συµπεριφοράς για την αποτελεσµατική αυτοδιαχείριση και επικοινωνία. Υλικό: Κείµενα Ανθολογίου «Ο γνωστικός βάτραχος» και «Τρεις συµβουλές» Μεθοδολογία: Άσκηση εγκράτειας µε την χορήγηση γλυκών. Τους προσφερόταν ένα γλυκό το οποίο µπορούσαν να φάνε αµέσως. Όποιος µπορούσε να συγκρατηθεί στην αρχή για µία ώρα και αργότερα για δύο ώρες του προσφέρονταν δύο. Σταδιακά όλο και περισσότερα παιδιά κατάλαβαν το κέρδος της προσφοράς και συγκρατιόνταν. Ασκήσεις εγκράτειας µε στόχους: π.χ. θα δουλέψουµε για 10 χωρίς να µιλάµε ή θα τελειώσουµε αυτή την άσκηση και µετά θα ζωγραφίσουµε. Για να µάθουν να αυτοδιαχειρίζονται έχουµε ένα αναρτηµένο ρολόι στην τάξη. ιαβάζουµε το κείµενο «Ο γνωστικός βάτραχος» και σχολιάζουµε τις απόψεις των ηρώων και τα πιθανά αποτελέσµατα των πράξεων τους. Συζητούν στην τάξη τις δικές τους περιπτώσεις βιαστικής απόφασης που το µετάνιωσαν. ίνουν διαφορετικές εκβάσεις σε µια αρχινισµένη ιστορία. Γράφουν κείµενο µε αφορµή ένα πραγµατικό περιστατικό που συνέβη στο σχολείο, µε θέµα: «Τι θα συµβεί αν ένα παιδί πήγαινε στην παιδική χαρά χωρίς την άδεια των δικών του». Αναφέρουν ότι µπορεί να χανόταν, να το έκλεβαν, να ανησυχούσαν οι δικοί του, να το έψαχναν και να καλούσαν την αστυνοµία, να το πατούσε αυτοκίνητο, να είχε κάποιο ατύχηµα µέσα στην παιδική χαρά ή να µη συνέβαινε τίποτα απ αυτά. ιαβάζουµε το κείµενο «Τρεις συµβουλές» και σχολιάζουν τις συµβουλές και τα αποτελέσµατα των πράξεων του ήρωα. ραµατοποιούν το παραµύθι και ζωγραφίζουν ότι τους άρεσε. 9
ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ Σκοπός: Η συνειδητοποίηση και αποδοχή της µοναδικότητας του καθενός και η ανάπτυξη διεκδικητικής προσωπικότητας. Υλικό: Παραµύθι «Το παραπονεµένο Αρκουδάκι» από το βιβλίο «Καληµέρα Ειρήνη», «Βιντεοκασέτα «Ντάµπο το ελεφαντάκι». Μεθοδολογία: ιαβάζουµε στο παραµύθι για ένα αρκουδάκι που είχε µεγάλα αυτιά. Το γεγονός αυτό τον στεναχωρούσε και τον εµπόδιζε να χαρεί τη ζωή. Από ένα όµως περιστατικό αποδείχτηκε ότι αυτό ήταν προκατάληψη δική του και όχι των φίλων του. Συζήτηση στην τάξη για την άποψη του ήρωα και τις δικές τους προκαταλήψεις. Αναφέρουν τα δικά τους περιστατικά που στεναχωρήθηκαν γιατί παρανόησαν τις προθέσεις των άλλων. Με αφορµή ένα περιστατικό εστιάζουµε τη συζήτηση στα προβλήµατα και στα συναισθήµατα των παιδιών που έχουµε από την Αλβανία. ραµατοποιούν µια απλή ιστορία στα ελληνικά, αγγλικά και αλβανικά µε σκοπό την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των Αλβανοπαίδων. Η περίοδος αυτή συµπίπτει µε την παραµονή των Χριστουγέννων οπότε και τα παιδιά αλβανικής καταγωγής φέρνουν πληροφορίες από τα ήθη και έθιµα της περιοχής τους. Παρακολουθούν τη βιντεοκασέτα. Σχολιάζουν τις πράξεις και τα συναισθήµατα των ηρώων. Καταλαβαίνουν ότι ο Ντάµπο ξεπέρασε το πρόβληµά του όταν συνειδητοποίησε ότι η διαφορετικότητά του δεν είναι µειονέκτηµα αλλά πλεονέκτηµα. ραµατοποιούν τµήµατα της ιστορίας και ζωγραφίζουν ότι τους άρεσε. Τοποθετούν φωτογραφίες τους στον πίνακα ανακοινώσεων όπου οι άλλοι περιγράφουν µόνο τα πλεονεκτήµατά τους. Συµπληρώνουν τις προτάσεις µε σκοπό να αισθάνονται όλοι άνετα στην τάξη. 11 η Πρόταση: Λέµε τη γνώµη µας και ας είναι λάθος. Από τα λάθη θα µάθουµε. 12 η Πρόταση: Αποφεύγουµε τον χαρακτηρισµό του παιδιού, όταν κάνει κάτι που ενοχλεί τους άλλους, αλλά σχολιάζουµε πάντα πως αισθάνονται οι άλλοι από την πράξη του. 10
ΑΛΛΗΛΟΒΟΗΘΕΙΑ Σκοπός: Η κατανόηση των αποτελεσµάτων της πράξης της αλληλοβοήθειας στον εαυτό µας και στους άλλους. Υλικό: Κείµενο 1 ου τεύχους γλώσσας «ο ηµητράκης θέλει να του εξηγούν». Κείµενα Ανθολογίου: «Πώς ένα άλογο και ένας σπουργίτης βοηθούν ο ένας τον άλλον», «Ένα τσαµπί σταφύλι», «Η µυρµηγκοφωλιά». Μεθοδολογία: Συζήτηση στην τάξη: Πότε βοηθήσατε κάποιον και πως αισθανθήκατε; Ποιους µπορούµε να βοηθήσουµε και πώς. ιαβάζουν τα κείµενα και έχουν επιλέξει. Σχολιάζουν τις πράξεις των ηρώων και τα αποτελέσµατά τους. ραµατοποίηση και ζωγραφική. Παίζουν οµαδικά παιχνίδια στην αυλή του σχολείου. Προσφέρουν τα χρήµατα του ταµείου τους για τους πρόσφυγες των πολέµων στην Ύπατη Αρµοστεία. 11
ΦΙΛΙΑ Σκοπός: Η κατανόηση της έννοιας της φιλίας και των συνεπειών της στη ζωή µας, καθώς και η παρουσίαση τρόπων προσέγγισης των άλλων µε άξονα την ψυχική µας ηρεµία και τη συνεργασία. Υλικό: «Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Antoine De Saint-Exupery (είχαν παρακολουθήσει πέρσυ και την παράσταση στο θέατρο). Μεθοδολογία: Συζήτηση στην τάξη: «Τι τους θέλουµε τους φίλους» Γράφουν κείµενο: «Πώς κάνουµε φίλους» Αναφέρουν ότι... πηγαίνω κοντά του και του πιάνω κουβέντα. Μετά του λέω «θες να γίνουµε φίλοι;» ή για να τον κάνω φίλο πρέπει πρώτα να τον γνωρίσω, να του κάνω και να µου κάνει κάτι καλό, να µη ζηλεύουµε ο ένας τον άλλο και να τα πάµε καλά στην πορεία... ιαβάζουµε το κοµµάτι από το Μικρό Πρίγκιπα που κάνει φίλη την αλεπού. Συζητούν τον τρόπο µε τον οποίο γίνονται φίλοι οι ήρωες. ραµατοποιούν την σκηνή και την ζωγραφίζουν. Συζήτηση στην τάξη µε αφορµή ένα «Σκέφτοµαι και γράφω: Τι θα ήθελα πιο πολύ και γιατί» µια µαθήτρια έγραψε ότι... αυτό που θέλω πιο πολύ στη ζωή µου είναι να µε έχει φίλη η Μαίρη, γιατί εγώ όλα της τα χαρίζω και αυτή για λίγο µε έχει φίλη και µετά λέει και στις άλλες να µη µε έχουν... Συζητήσαµε το θέµα στην τάξη και ακούστηκαν πολλές ιδέες όπως:εγώ δεν µπορώ να σε βοηθάω γιατί θα αισθανόµουν όπως εσύ ή γιατί επιµένεις να θέλεις να την κάνεις φίλη µε το ζόρι αφού βλέπεις ότι δεν σου φέρεται σωστά. Μπορείς να στραφείς σε άλλα παιδιά της τάξης. Μετά από αυτό εγώ ρώτησα: «Ποιος θα ήθελε να ήταν φίλος µε τη Βασιλική;» και απάντησαν τα περισσότερα παιδιά της τάξης θετικά. Η Βασιλική ήταν πλέον χαρούµενη. Κάνουµε κοινωνιόγραµµα για να το χρησιµοποιήσουµε στις οµάδες εργασίας και στην ταξινόµηση των θρανίων. ιαπιστώνουν ότι ένα συµµαθητή τους, που έχει προβλήµατα συµπεριφοράς δεν τον θέλει κανείς. Αποφασίζουν να κάτσουν µαζί του εκ περιτροπής όλοι. Έτσι λύνεται και ένα άλλο πρόβληµα που έχουν. Είναι 25 και ένας θα καθόταν πάντα µόνος στο θρανίο. Από το κοινωνιόγραµµα 12
ανακαλύπτουν ότι δηµοφιλή είναι τα ήρεµα παιδιά και όχι αυτά που θέλουν να είναι αρχηγοί και να επιβάλλονται στους άλλους, ειδικά στα παιχνίδια. Με αφορµή προβλήµατα που αντιµετωπίζουν στο διάλειµµα ρωτήσαµε τα πιο δηµοφιλή παιδιά να µας πουν πώς «µπαίνουν» στα παιχνίδια. Μας είπαν ότι: δεν µπαίνουν ποτέ µε τη βία. Ρωτάνε αν τους θέλουν και ή αποµακρύνονται ή περιµένουν υποµονετικά, ώσπου κάποιος φίλος τους να τους φωνάξει να µπουν µέσα. 13
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Για να συνοψίσουµε και να αξιολογήσουµε το πρόγραµµα: α. Παρακολουθούν τη βιντεοκασέτα «Ο Βασιλιάς των λιονταριών». Μετά την παρακολούθηση κάνουν: Χαρακτηρισµό των ηρώων: Σκαρ: κακός, πονηρός, ύπουλος, ζηλιάρης, ψεύτης. Πατέρας: καλός, γενναίος, στοργικός. Παιδί: καλό, αφελές, παρορµητικό. Αγριογούρουνο: καλός φίλος, καλοπερασάκιας. Ύαινες: ύπουλες, κόλακες. Εντοπισµός των συναισθηµάτων τους: Αγάπη, καλοσύνη, φιλία, κακία, πονηριά, παρόρµηση, ενσυναίσθηση, αυτοπεποίθηση, φόβος, λύπη, ζήλια, αλληλοβοήθεια, θυµός. β. Συµπληρώνουν ένα φύλλο αξιολόγησης: 1 Πότε λύνεις τη διαφορά σου µε κάποιον που θύµωσε; α Όταν κάθεσαι και µαλώνεις µαζί του και ό,τι προκύψει; 0 Όταν τον αποφεύγεις και την άλλη µέρα κουβεντιάζεις µαζί β του το θέµα; 2 Όταν µαλώνεις στο διάλειµµα τι προτιµάς να κάνεις; α Χτυπάς το παιδί; 0 β Πηγαίνεις στους δικαστές; 14 γ Πηγαίνεις στη δασκάλα; 3 3 Όταν κάποιος σε κοροϊδέψει τι κάνεις; α Τον πιστεύεις και κάθεσαι και στεναχωριέσαι; 1 β Τον αποφεύγεις; 16 γ Μαλώνεις µαζί του; 0 4 Τι κάνεις για να µπεις σε ένα παιχνίδι που δεν σε θέλουν; α Τους χαλάς το παιχνίδι; 0 β Φεύγεις; 6 γ Τους παρατηρείς και µπαίνεις όταν σε φωνάξουν; 11 5 Ο συµµαθητής σου δεν έχει γόµα: 17 Του δίνεις; 14
Αν του δίνεις τι σκέφτεσαι: α Μπορεί να χρειαστώ και εγώ. 5 β Στεναχωριέµαι που δεν έχει. 8 γ Επειδή τον έχω φίλο. 2 δ Πάντα του δίνω. 12 6 Ο συµµαθητής σου έχει µια ωραία γόµα και σου αρέσει πολύ. Τι κάνεις; α Την παίρνεις κρυφά από την τσάντα. 0 β Ζητάς από το συµµαθητή σου να τη δεις. 15 γ Ζητάς από τους δικούς σου να σου την πάρουν. 5 Αγαπάς ένα γλυκό πάρα πολύ, αλλά ο γιατρός σου 7 είπε να µην το φας. Εσύ όµως το βλέπεις λαχταριστό µπροστά σου. Τι θα κάνεις; α Το τρως κρυφά. 0 β Το θέλεις πολύ, αλλά δεν το παίρνεις. 17 Μάλωσες µε κάποιο παιδί και δεν το παίζεις στο 8 παιχνίδι. Όµως εκείνο κάθεται απ έξω στεναχωρηµένο. Τι κάνεις τότε; α εν σε ενδιαφέρει και συνεχίζεις το παιχνίδι. 0 β Του εξηγείς το λόγο που δεν το παίζεις, αλλά δεν το παίζεις. 3 γ Το φωνάζεις να παίξετε. 14 9 Για να έχεις κάποιο φίλο αρκεί: α Να σου πει µόνο ότι σε έχει φίλο. 0 β Να αισθάνεσαι καλά όταν παίζεις µαζί του. 16 γ Να σου χαρίσει κάτι. 1 10 Τι καινούργιο έµαθες από αυτό το πρόγραµµα; Φοβάµαι λιγότερο, δίνω πράγµατα ευκολότερα στους άλλους ενώ πριν ήθελα µόνο να παίρνω, αφήνω τους άλλους να παίζουν µε τα παιχνίδια µου, συµπεριφέροµαι διαφορετικά στους άλλους όπως δεν µαλώνω, ζητάω ευγενικά από τους άλλους κάτι και αυτό έχει αποτέλεσµα, δεν δίνω σηµασία πια σε αυτούς που µε κοροϊδεύουν και δε µε ενοχλεί πλέον, δεν ανταποδίδω τις συµπεριφορές, χαρίζω πιο εύκολα πράγµατα. 15
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Everard, B. K.& Morris, G. (1999). Αποτελεσµατική Εκπαιδευτική ιοίκηση, (µτφρ. Κίκιζας.) Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο. Goleman, D. (1998). Η συναισθηµατική νοηµοσύνη. (µτφρ. Παπασταύρου Α.) Αθήνα: Ελληνικά γράµµατα. Goleman, D. (2000) Η Συναισθηµατική Νοηµοσύνη στο Χώρο της Εργασίας. (µτφρ. Μεγαλούδη Φ.) Αθήνα: Ελληνικά γράµµατα. Gordon, T. (1999). Ο αποτελεσµατικός δάσκαλος. (µτφρ.β. Κοντογιώργος, Π. Ορφανίδης Αθήνα: Ευρωσπουδή Εκπαιδευτήρια «Κωστέα Γείτονα». Josien M., Βαγιάτης Γ., Γιαννουλέας Μ. (1995). Η επικοινωνία µέσα και έξω από τον εργασιακό χώρο. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά γράµµατα Κοσµίδου, Χ. & Γαλανουδάκη, Α.(1996). Συµβουλευτική. Αθήνα: Π.Ασηµάκης Κουλουµπαρίτση Α. (2000). Οµάδες Σχέσεων και Συνεργασίας: Ο σχεδιασµός και η εφαρµογή ενός προγράµµατος για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων στο ηµοτικό Σχολείο. Περιοδικό: Σύγχρονη Εκπαίδευση, Τεύχος 112. Kydd L, Crawford M, Riches C (1999) Professional development for educational management, The Open University Μακρή-Μπότσαρη, Ε. (2001) Αυτοαντίληψη και Αυτοεκτίµηση. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα Μαλικιώζη Λοϊζου, Μ. (2001). Η συµβουλευτική ψυχολογία στην εκπαίδευση.αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα Μαλικιώζη Λοϊζου, Μ. (2002) Η σπουδαιότητα της επικοινωνίας για τη διδασκαλία και τη µάθηση. Στο: Συµπόσιο- επιµορφωτικό σεµινάριο: Μάθηση και διδασκαλίας: Σύγχρονες ερευνητικές προσεγγίσεις. Ευρωπαϊκό πολιτιστικό κέντρο ελφών 18-20 / 12/ 1998. Αθήνα: Κέντρο εκπαιδευτικής έρευνας Μάνος, Κ. (1997) Η Συµβουλευτική στην Εκπαίδευση, Θεωρία, Έρευνα τ. Α Αθήνα Μάνος, Κ. (1997) Η Συµβουλευτική στην Εκπαίδευση, Πρακτικό Μέρος τ. Β Αθήνα Riches, C. (1994). Communication. Στο: Bush T. & West Burnham J..The principles of educational management. Pearson Education Limited Σηµείωση: Το σχέδιο εργασίας δηµοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ανοικτό Σχολείο» Τ.89/ 2003 16