ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Ο ΦΟΒΟΣ» τους. ΣΚΟΠΟΣ «Δε φοβάμαι, δε φοβάσαι, δε φοβάται!!» Α - Β - Γ τάξεις 1.Να αναγνωρίζουν, να κατανοούν και να διαχειρίζονται τους φόβους 2. Να εντοπίσουν έναν σημαντικό ενήλικα που θα μιλούσαν για τους φόβους του. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΟΙ: Να διαχειρίζονται τους φόβους τους μόνοι τους και με τη βοήθεια των ενηλίκων (γονιών, εκπαιδευτικών). Να επισημάνουν τρόπους αλληλοβοήθειας και αμοιβαίας υποστήριξης σε δύσκολες καταστάσεις. Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, Να διακρίνουν τους φόβους τους σε αντικειμενικούς και υποκειμενικούς. Να αναπτύξουν την προφορική και γραπτή έκφραση συναισθημάτων Να διατυπώνουν υποθέσεις, βάσει στοιχείων και να αναπτύσσουν επιχειρηματολογία ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: 1. Διάλογος 2. Θεατρικό παιχνίδι 3. Ανάγνωση βιβλίου 4. Εικαστικές δραστηριότητες 5. Εργασία σε ομάδες ΔΙΑΡΚΕΙΑ:
ώρες) Οι ώρες της Ευέλικτης Ζώνης κατά τη διάρκεια μίας εβδομάδας (4 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: 1. Μπορεί να διαβαστεί ως αφόρμηση το βιβλίο: "Θα μου μάθεις να πετάω; (Φόβος)" της Γεωργίας Λάττα από τη σειρά «Συναισθηματική κοινωνική διαπολιτισμική αγωγή» ή «Φοβάμαι» από τις εκδόσεις «Μοντέρνοι Καιροί» ή «Οι Νταήδες του Βυθού και ο Ρομπέν των θαλασσών» της Γιώτας Αλεξάνδρου. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλά κλασικά παραμύθια: «Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο κακός Λύκος», «Ο Κοντορεβιθούλης», «Τα τρια μικρά γουρουνάκια». Όπως και τα ανατρεπτικά τους: «Ο καλόκαρδος λύκος» και «Τα τρία μικρά λυκάκια». Ακόμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα σχολικά εγχειρίδια του Ανθολογίου και της Γλώσσας που περιέχουν κείμενα με το αντίστοιχο συναίσθημα π.χ.: Α - Β Τάξεων (Ανθολόγιο) σελ. 30 : " Η πρώτη μέρα στο σχολείο", σελ. 35: "Ξ...όπως ξιφίας", σελ. 45 : "Φοβάμαι", σελ. 87: " Το τρομαγμένο χελιδονάκι" κλπ Γ - Δ Τάξεων (Ανθολόγιο) «Η Κατερίνα και ο Αόρατος στο σκοτάδι» της Μάρως Λοϊζου (http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/ds DIM-D110/334/2286,8704/unit=2147)
2.Δραματοποιούν τους ήρωες (ή και με κούκλες) του κειμένου και μιλούν για τους φόβους του καθενός, τα προτερήματα και τα ελαττώματά του (πεταλούδες, κάμπιες, λυκοι, κοριτσάκι κλπ). Διακρίνουμε τους φόβους του ήρωα ή των ηρώων (αντικειμενικοί υποκειμενικοί, ή αληθινοί ψεύτικοι, ή πραγματικοί φανταστικοί) Ποιος φοβάται ποιον ήρωα; Τι φοβάται ο ήρωας; Γιατί; Υπάρχει λόγος να φοβάται; Αναγωγή σε μας: Εμείς τι φοβόμαστε; Ποιους ή τι φοβόμαστε; (Και ο εκπαιδευτικός συμμετέχει). Οι γονείς μας τι φοβούνται; (και οι μεγάλοι φοβούνται) Γράφουμε τους φόβους τους. Διακρίνουμε τους φόβους μας. Τους χωρίζουμε και τους γράφουμε σε δύο στήλες στον πίνακα σε «πραγματικούς» και «φανταστικούς») και τα παιδιά λένε πού θα γραφτεί ο κάθε φόβος. 3.Δείχνουν με παντομίμα πώς είναι το σώμα τους, όταν φοβούνται. Νιώθοντας τους ρυθμούς του σώματός μας. Α)Ελέγχουμε την αναπνοή μας και κινούμαστε ρυθμικά με βαριές κινήσεις : το χέρι μας σηκώνεται και πέφτει με την εισπνοή και την εκπνοή, πολύ ήσυχα. Β)Πώς φαίνονται γραφικά τα ίχνη των κινήσεών μας. Οι λεπτές κινήσεις: γράφουμε με το μολύβια μας γραμμές αναπνέοντας ταυτόχρονα ρυθμικά. Γ) Ανήσυχη αναπνοή, γιατί κάποιος φοβάται. Πώς μπορεί αυτό να ζωγραφιστεί; Δ)Πώς χτυπάει η καρδιά μας όταν φοβόμαστε; Ποιος μπορεί να νιώσει το σφυγμό του; Να ζωγραφίσουμε τους χτύπους της καρδιάς σε κατάσταση φόβου. Ε) Ο λύκος π.χ ροχαλίζει και αναπνέει αργά εισπνέοντας κι εκπνέοντας. Στον ύπνο η καρδιά χτυπάει κι αυτή πιο αργά. Να σχεδιάσουμε στο χαρτί τη αναπνοή του λύκου που ροχαλίζει και την καρδιά του που χτυπάει. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να καταγράψουμε μια ολόκληρη ιστορία που διηγείται ο εκπαιδευτικός και τα παιδιά με τη χρήση μόνο γραμμών τη σημειώνουν. Στη συνέχεια μπορούν «διαβάζοντας» τις
παρτιτούρες τους να ξαναπούν την ιστορία ή να τη παίξουν με το σώμα τους. 4. Γράφουν ένα κείμενο με 5 προτάσεις «Όταν φοβάμαι» και άλλες 5 τι εκαναν για να το ξεπεράσουν. Συζητάτε τις λύσεις που βρήκαν και τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν τώρα που δεν νοιώθουν φόβο. Εξεύρεση λύσεων (πχ φοβάμαι το σκοτάδι: ανάβω το φως, παίρνω το αγαπημένο μου παιχνίδι, κάνω την προσευχή μου κλπ) 5. Ζωγραφίζουν τον μεγαλύτερό τους φόβο και αποφασίζουν να δώσουν ένα χρώμα στο φόβο τους (συνήθως κίτρινο). 6. Βγάζετε φωτοτυπία τους ζωγραφισμένους φόβους τους και την τσαλακώνουν, ώστε να την κάνουν μία μπάλα. Βγαίνουν έξω και την πετούν μακριά- άρα πετούν και τους φόβους τους μακριά. Πηγαίνουν κοντά στις μπάλες- φόβους, τις κλωτσούν και τις πατούν. 7. Διερευνήστε συζητώντας αν έτυχε στα παιδιά να φοβηθούν από κάτι- κάποιον στο σχολείο και να ακούσετε τι έχουν να σας πουν. Παροτρύνετέ τα να απευθύνονται σε έναν σημαντικό ενήλικα για αυτά τα θέματα και ότι στο σχολείο πρέπει να μην φοβούνται αλλά να είναι χαρούμενα. - Από ποιους ζητάω βοήθεια ( Ενήλικες: γονείς- εκπαιδευτικοί); -Με ποιο τρόπο; -Διάγραμμα με όλα όσα μας βοηθούν- καταγράφονται στον πίνακα -Θετική πίεση: Πώς βοηθώ κάποιον που φοβάται; (παιχνίδι ρόλων) 8. Μιλούμε για το Δράκο του Φόβου (Δεξιότητες, ΚΕΘΕΑ, 1998 - «Κήπος των Συναισθημάτων» Νίκης Κάντζου) που, όπως πιστεύουν στην Κίνα, παίρνει μακριά τους φόβους μας. Ο καθένας παίρνει ένα πλαστικό πιάτο και σχεδιάζει ένα χρωματιστό κύκλο σε ένα χαρτόνι. Τον κόβει και κολλά πάνω το φόβο του. Φτιάχνουμε και το κεφάλι και την ουρά του δράκου και τα ενώνουμε όλα με διπλόκαρφα. Τώρα ο Δράκος μας θα πάρει μακριά τους φόβους μας και δε θα φοβόμαστε μικρά και ασήμαντα πράγματα. ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Στη Γλώσσα. Γράψιμο γραμμάτων (αλληλογραφίας): Οι ήρωες στέλνουν στα παιδιά της τάξης γράμματα και διηγούνται τα παθήματά τους, τους φόβους τους Τα παιδιά της τάξης απαντούν στους ήρωες με δικά τους γράμματα δίνοντας λύσεις στα προβλήματα των ηρώων. Περιγραφή εικόνων του βιβλίου. Μετατροπή πλάγιου λόγου σε ευθύ για τις ανάγκες θεατρικής προσαρμογής. Αν οι ήρωες είχαν αντιδράσει διαφορετικά, πώς θα τελείωνε η ιστορία; Την γράφω. 2. Στα Μαθηματικά. Πολλές προσεγγίσεις σε φυλλάδια, ανάλογα με το επίπεδο της τάξης και τις ανάγκες της ύλης. Π.χ. : Βάζω σε σειρά ύψους τους ήρωες. Χρωματίζω το πρώτο κατσικάκι
Κυκλώνω το τρίτο γουρουνάκι. Πόσες σοκολάτες τρώνε τα τρία γουρουνάκια μαζί, αν το καθένα τρώει δύο; Πόσα ποδαράκια έχουν τα 3 κατσικάκια; Φτιάχνω προβλήματα με τους ήρωες των παραμυθιών ή βιβλίων που έχουν διαβάσει. Κ.λ.π. 3. Στη Μελέτη Περιβάλλοντος. Μαθαίνω για τα ζώα που έχουν αναφερθεί στις ιστορίες που έχουμε διαβάσει. Πού ζουν; Τι τρώνε; Γιατί κινδυνεύει να εξαφανιστεί- αν συμβαίνει αυτό; Κατανοώ την τροφική αλυσίδα. 4.Μουσικοκινητικά Παιχνίδια: Φτιάχνουμε φωλιές. Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να φτιάξει τη φωλιά της. Μέσα στην τάξη παίρνει μια γωνιά και αναποδογυρίζοντας θρανία και καρέκλες ετοιμάζει τη φωλιά της. Τη σκεπάζει με πανιά (φόδρες κ.λ.π.) τη στολίζει με χαρτί του μέτρου που το βάφει. Με τις φωλιές τα παιδιά παίζουν παιχνίδι μουσικοκινητικής. Μουσική από κασετόφωνο που θυμίζει κίνδυνο και μουσική που θυμίζει ηρεμία. Όταν ακούγεται η ήρεμη, χαρούμενη μουσική τότε τα παιδιά χορεύουν στο χώρο. Ή κάνουν ό,τι άλλο θέλουν : μαζεύουν λουλούδια, κάνουν βόλτα, τρώνε κ.λ.π. Αλλάζει η μουσική και κάπου παραμονεύει ο κίνδυνος. Τα παιδιά καλούνται να δείξουν φόβο και το ένα βοηθώντας το άλλο να μπουν στις φωλιές τους. Αξιολόγηση: Αναστοχαστική συζήτηση με τα παιδιά σε κύκλο: τι τους άρεσε πιο πολύ, τι καινούργιο έμαθαν που δε
το ήξεραν, τι θα κάνουν όταν ξαναφοβηθούν (κυρίως στο σχολείο). Ζωγραφίζουν τον ενήλικα που θα τους βοηθήσει Παρουσίαση του Δράκου στους γονείς των παιδιών, συζήτηση για το αποτέλεσμα που είχε στα παιδιά. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ / ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ Ο /η εκπαιδευτικός επιλέγει με ποιο παραμύθι ή ιστορία από τα προτεινόμενα θα ξεκινήσει. Στη συνέχεια επεκτείνεται και σε άλλα, όπου κρίνει ότι είναι αναγκαίο (π.χ. να γίνουν συγκρίσεις) ή όπου τα ίδια τα παιδιά το ζητούν. Ακόμη επιλέγει από τις προτεινόμενες προσεγγίσεις αυτές που ταιριάζουν στο ηλικιακό και γνωστικό επίπεδο των μαθητών του για να αρχίσει και συνεχίζει με άλλες από τις δραστηριότητες ή και κάποιες ίδιες και άλλο παραμύθι. Είναι σημαντικό να μην πιέσουμε τα παιδιά να συμμετέχουν. Αν έτσι ζητήσει το παιδί, τις ζωγραφιές και ό,τι άλλο, να τα δει μονάχα ο εκπαιδευτικός. Πρέπει να σεβαστούμε τη ανάγκη του παιδιού να νοιώσει ότι δεν το κοροϊδεύουν. Ο εκπαιδευτικός συμμετέχει και ο ίδιος στις δραστηριότητες. Χρήσιμο είναι να ξεκινά ο ίδιος την εξομολόγηση για τους φόβους του κ.λ.π. Η διατήρηση της αίσθησης της ασφάλειας είναι πρωταρχικό μέλημα καθώς και η συνεχής ενίσχυση των παιδιών.
Για την αποτελεσματικότητα του προγράμματος αναγκαίες δραστηριότητες είναι οι: - Αφήγηση - Σχολιασμός - Οι φόβοι του παραμυθιού αναγνώριση - Διάκριση των φόβων - Αναγωγή στην πραγματικότητα - Εύρεση των λύσεων στήριξη από ενήλικες - Ενδεικτική Βιβλιογραφία: - Δεξιότητες Για παιδιά Δημοτικού (1998). Αθήνα ΚΕΘΕΑ - Goleman, D. (2000), Η συναισθηματική Νοημοσύνη (μτφρ Παπασταύρου Α.) Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα - Εστέβε, Π. & Ινές Λουθ Γκονθάλεθ. (2004), Μάθετε στα παιδιά σας 20 αξίες της ζωής, Αθήνα: Άγκυρα - Κανελλόπουλος, Γρ. & Κάντζου, Ν. & Δημηλάκη, Ρ. (2009),Ο κήπος των συναισθημάτων, Αθήνα: Δίπτυχο - Καραβόλτσου, Α. (2013), Συνοπτικό Εγχειρίδιο Αντιμετώπισης Σχολικού Εκφοβισμού Εκπ/κών Α/θμιας Εκπ/σης, Διπλωματική Εργασία ΕΚΠΑ - Κοσμίδου, Χ, & Γαλανουδάκη, Α. (1996) Συμβουλευτική. Αθήνα: Π. Ασημάκης - Κουλουμπαρίτση, Α. (2004) Σχέδια εργασίας στην πράξη και στην Τάξη, Αθήνα: Πατάκης - Ματσαγγούρας, Η. (2004) Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μαθηση, Αθήνα: Γρηγόρης - Miller, B. (2002) Χτίζοντας καλύτερη σχέση με τα παιδιά στην τάξη, Θεσσ/νίκη : Κέντρο UNESCO
- Θεωρητικές προσεγγίσεις μπορούν να προσφέρουν και οι σημειώσεις της Σχολ. Συμβούλου, Νίκα Βαρβάρας.