α) Υπάρχει διαρκής αύξηση των απαιτήσεων σε γλυκό νερό καλής ποιότητας.

ΣΥΣΤΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΑΣΤΙΚΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ ΒΟΡΕΙΩΝ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αποχέτευση των αστικών λυμάτων με βιολογικό καθαρισμό ως δικαίωμα του πολίτη και υποχρέωση της πολιτείας, συνιστά ένα πολυσύνθετο συστηματικό έργο, αφού ενσωματώνει παραμέτρους όπως η υγεία, η κοινωνική αποδοχή, η οικονομία, η χωροταξία/πολεοδομία, το φυσικό περιβάλλον, η τεχνολογία, η πολιτιστική κληρονομία, κλπ., σε μια βασική έννοια εκείνη της αειφορίας. Σήμερα, περισσότερο από άλλοτε, πρέπει να γίνει κατανοητό (με όρους αειφορίας), ότι το κοινωνικό συμφέρον τίθεται υπεράνω κάθε προσπάθειας εκμετάλλευσης του θέματος Βιολογικός Καθαρισμός αστικών λυμάτων, αφού έχει διαπιστωθεί ότι: α) Υπάρχει διαρκής αύξηση των απαιτήσεων σε γλυκό νερό καλής ποιότητας. β) Καταγράφεται σταδιακή επιδείνωση της ποιότητας του διαθέσιμου γλυκού νερού. γ) Παρατηρείται συνεχής αύξηση στην κατανάλωση χημικών προϊόντων καθημερινής χρήσης στα νοικοκυριά που καταλήγουν στις αποχετεύσεις, στους βόθρους και από εκεί στη θάλασσα και στον υδροφόρο ορίζοντα. δ) Μειώνεται η δυνατότητα φυσικού καθαρισμού των υπογείων και επιφανειακών υδάτων λόγω της χρήσης φυτοφαρμάκων, ανεπεξέργαστων βιομηχανικών/βιοτεχνικών λυμάτων καθώς και από την κατακρήμνιση αέριων επιβλαβών ρύπων στο έδαφος, κλπ. ε) Η ύπαρξη αποχέτευσης με βιολογική επεξεργασία των λυμάτων απομακρύνει επιδημικούς κινδύνους που εγκυμονούν σήμερα σε όλες τις πόλεις των Μεσογείων από την ελεύθερη «διάθεση» των βοθρολυμάτων. Σήμερα σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επεξεργάζονται εθνικές προδιαγραφές ως προς το επίπεδο καθαρισμού των αστικών λυμάτων τους και την ποιότητα των προϊόντων της ανακύκλωσης, με ιδιαίτερη έμφαση το νερό σε συνδυασμό μάλιστα με τη συλλογή και διάθεση του βρόχινου νερού. Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι τόσο η χρονική στενότητα όσο και η επιτακτική ανάγκη υλοποίησης του βιολογικού καθαρισμού των αστικών λυμάτων στα Β.Α. Μεσόγεια, υποχρεώνουν στη «βελτίωση» της ήδη αναμορφωμένης πρότασης της ΠΠΕ, με επιδίωξη τον συγκερασμό όλων εκείνων των παραμέτρων που θα του προσδώσουν τον χαρακτήρα του «ειδικού» πρωτοποριακού πλέον έργου, το οποίο ενσωματώνει λογική και τεχνολογίες ικανές να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. ΙΙ. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Γενικά χαρακτηριστικά Στην αναμορφωμένη Π.Π.Ε. του έργου Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων, προτείνεται ως θέση εγκατάστασής του η τοποθεσία «Πλατύ Χωράφι», σε έκταση 137 στρεμ., από την οποία οι κτιριακές εγκαταστάσεις και το οδικό δίκτυο θα καταλάβουν 54 στρέμματα. Η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη από την Ζ.Ο.Ε. του 2003 Βορείων Μεσογείων, ως γεωργική γη και βρίσκεται σε υψόμετρο ±45 μ. Συνορεύει με το ρέμα Ραφήνας, ενώ οι κτιριακές εγκαταστάσεις απέχουν 15 μ. από την προσφάτως οριοθετημένη ζώνη του ρέματος και 500 μ. από την Λεωφ. Μαραθώνος. Το Κέντρο θα εξυπηρετεί 5 Καλλικράτειους Δήμους και ορισμένους οικισμούς της Παιανίας, Παλλήνης, Πεντέλης, Ν. Μάκρης, κλπ., συνολικού πληθυσμού 365.230 κατ. (370.000) το 2020 ( Α φάση) και 450.830 κατ. (470.000) με ορίζοντα το 2040 ( Β φάση). Πρόκειται για αναμορφωμένη πρόταση η οποία διαφοροποιείται σημαντικά από την προγενέστερη (2002), που βασιζόταν στη μέθοδο της ενεργού ιλύος και η οποία δεν εξασφάλιζε τις ίδιες ποιοτικές προδιαγραφές, όπως: - Προωθημένη τριτοβάθμια επεξεργασία αστικών λυμάτων με τη μέθοδο των βιοαντιδραστήρων (βιολογικές μεμβράνες Μ.Β.Ρ.). Ανακύκλωση μετά από βιολογική επεξεργασία του παραγόμενου ύδατος κατάλληλου για απεριόριστη άρδευση (χωρίς δεσμεύσεις ποτίσματος), κατά τις αρδευτικές περιόδους ή διάθεση στον θαλάσσιο αποδέκτη (απόσταση 1.500 μ. από ακτή Βελάνι σε βάθος ±50μ.), σε ειδικές περιπτώσεις μαζί με προεπεξεργασμένο λύμα μέχρι ποσοστό 20%. - Η απολύμανση του εξερχομένου ύδατος για την απομάκρυνση των παθογόνων οργανισμών πραγματοποιείται με U.V. και συμπληρωματικά με διάλυμα υποχλωριώδους νατρίου. - Μονάδα βιοαερίου (παραγόμενου κατά τη διαδικασία της χώνευσης) και εκμετάλλευσή του για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας χρήσιμης για τη λειτουργία της εγκατάστασης. Δύο πυρσοί καύσης για το πλεονάζον παραγόμενο βιοαέριο ή για την περίπτωση ανεπάρκειας ή βλάβης του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής. - Εκτιμώμενη ετήσια μέση ημερήσια παροχή αιχμής αστικών λυμάτων στο Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων 140.000 μ3 ( Α φάση 2020) και 196.000 μ3 ( Β φάση 2040), για πληθυσμιακά μεγέθη 370.000 κατ. και 470.000 κατ. αντίστοιχα. - Κατά τη Β φάση, η παραγόμενη αφυδατωμένη ιλύς ( περιεκτικότητας 23% σε στερεά) οδηγείται στην Ψυτάλλεια για ξήρανση και περαιτέρω αξιοποίησή της (λίπασμα, βελτιωτικό εδάφους, καύσιμη ύλη). - Κάλυψη εκείνων των κελυφών (κτίρια, δεξαμενές), που χρήζουν απόσμησης και ηχομόνωσης, καθώς και των αντλιοστασίων. ΙΙΙ. ΚΡΙΤΙΚΗ ( απόψεις και παρατηρήσεις) 1

α) Συμμετοχή των κατοίκων και των ΟΤΑ. Εδώ και μία δεκαετία περίπου άρχισε η συζήτηση για τον βιολογικό καθαρισμό των αστικών λυμάτων στα Β/Α Μεσόγεια, με έντονες αντιπαραθέσεις και διαξιφισμούς «θύματα» των οποίων υπήρξαν κυρίως οι ενεργοί πολίτες, μέλη Δ./Σ. των Ο.Τ.Α. αλλά και οι ίδιοι οι Δήμαρχοι. Πρέπει λοιπόν να διευκρινιστούν ορισμένες παράμετροι που αφορούν τις συμμετοχικές διαδικασίες. Η συμμετοχή των πολιτών δε σημαίνει αναγόρευσή τους σε μελετητές και εμπειρογνώμονες για τους Βιολογικούς Καθαρισμούς, αλλά αναγνώρισή τους ως «ενεργούς πολίτες», αφού τους προσφέρει τη δυνατότητα να συναναστραφούν, να μάθουν, να εμβαθύνουν και να διευρύνουν τη γνώση τους σε θέματα άγνωστα μέχρι εκείνη τη στιγμή σε αυτούς, προσφέροντας στους εαυτούς τους, την οικογένειά τους και το κοινωνικό σύνολο την «πολιτικοποίηση» που οφείλει να χαρακτηρίζει το σημερινό κοινωνικό άτομο. Η άποψή τους για τα τεκτενόμενα δεν μπορεί να εκληφθεί ως «αντιεπιστημονικός λαϊκισμός», διότι άλλως θα είμαστε μια κοινωνία δύο τάξεων, εκείνη των Καθηγητών Πανεπιστημίου ως ειδημόνων και την άλλη των αδαών ως «βαστάζων». Η συμμετοχή, (έστω και με διαφωνία), δεν μπορεί να αποκλεισθεί, αφού στις αστικές τουλάχιστον δημοκρατίες, όπου κυριαρχεί η πλειοψηφία, αποτελεί απαραίτητη θεσμική υποχρέωση με βάση την κείμενη νομοθεσία του ελληνικού κράτους (Ν. 3422/ΦΕΚ Α 303/13.12.2005 Σύμβαση Aarchus, Ν. 13918/ΦΕΚ Β/29.9.2003 Οδηγία 35/2003/ΕΚ, Ν. 1650/ΦΕΚ Α 160/16.10.1986 όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 3010/2010 άρθρο 3, Υ.Α.9269/470/ΦΕΚ 286Β/2.3.2007, κλπ.). Αλλά και η αφιλοκερδής προσφορά πολιτών στο να διερευνήσουν, γνωρίσουν, αντιπαραταχθούν και αντιπροτείνουν, δεν θα πρέπει να αμφισβητείται γενικόλογα ακόμη και από εκείνους που συνήθισαν να εμπορεύονται την κοινωνική θέση και γνώση τους. Ούτε μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω η υποψία και ανησυχία των πολιτών και των Δ.Σ. των Ο.Τ.Α. ότι το σύστημα του Βιολογικού Καθαρισμού που προτείνεται στο «Πλατύ Χωράφι» θα λειτουργήσει στην εντέλεια, εάν δεν υπάρξουν σαφείς και φερέγγυες δεσμεύσεις που μόνο η διαδημοτική συμμετοχή των Ο.Τ.,Α. μπορεί να διασφαλίσει επαρκώς, όπως άλλωστε γίνεται σε όλες τις πολιτισμένες χώρες. β) Η διαδικασία της χωροθέτησης. Στη μελέτη ΠΠΕ εξετάζονται δύο λύσεις αναφορικά με την επιλογή της θέσης εγκατάστασης του Κέντρου. Η παλαιότερη προταθείσα στο «Πλατύ Χωράφι» και μια μόνο εναλλακτική αυτής πλησίον των ρεμάτων Αγ. Γερασίμου και Ραφήνας στην Παλλήνη. Εκτιμούμε ότι η διαδικασία διερεύνησης εναλλακτικών λύσεων, ως προς τη θέση εγκατάστασης του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων, δεν υπήρξε δεόντως εξονυχιστική, τόσο ως προς τον αριθμό των θέσεων υπό κρίση, όσο και ως προς την μεθοδολογία αξιολόγησης. Εν προκειμένω δεν εισακούσθηκαν προτάσεις χωροθέτησης του Κ.Ε.Λ. από τους Δήμους της περιοχής, ούτε υπεισήλθαν κριτήρια κοινωνικά, οικονομικά, τεχνικά, περιβαλλοντικά, αρχαιολογικά, κλπ., τα οποία θα παρατίθεντο σε ένα λεπτομερειακό αξιολογητικό πολυκριτηριακό πίνακα, ούτως ώστε να προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα (πλεονεκτήματα και αδυναμίες για κάθε επιλογή). Προφανώς οι μελετητές με κύριο κριτήριο την ευρύτερη λεκάνη απορροής του ρέματος Ραφήνας, επέλεξαν 2 θέσεις πλησίον αυτού, που εμφάνιζε κατάλληλα γεωμορφολογικά στοιχεία τα οποία ευνοούσαν ορισμένες τεχνικές προδιαγραφές και επέλεξαν την ευνοϊκότερη, χρησιμοποιώντας ως άλλοθι τη σύγκρισή της με την ούτως ή άλλως δυσμενέστερη επιλογή στην Παλλήνη. γ) Απόψεις για την επιλεγείσα θέση. Εν τούτοις, η λύση αυτή χωροθετικά εμφανίζει αδυναμίες που δεν αναφέρονται στη μελέτη Π.Π.Ε., όπως: 1. Δεν θεωρείται πειστική απόδειξη η χρήση γης της ΖΟΕ 2003 που αναφέρεται στην ύπαρξη απολιθωματοφόρου πανίδας στην ευρύτερη περιοχή και βασίζεται σε έρευνες που έγιναν αρκετά χρόνια πριν το 1984 (ΦΕΚ 44/31.01.1984 Αρμοδ. Δ/νσης Υπουργείου Πολιτισμού), αφού εξέλιπαν έκτοτε νεώτερες αρχαιολογικές/παλαιοντολογικές έρευνες, ιδιαίτερα κατά το μεσοδιάστημα 2002-2010 όταν είχε προκύψει έντονο το πρόβλημα για την χωροθέτηση του Κ.Ε.Λ. στην ΑΚΡΟΠΟΛΗ της παλαιοντολογίας (θέση Πλατύ Χωράφι). Αλλωστε για το θέμα αυτό, τόσο η Ενωση Ελλήνων Γεωλόγων, όσο και ο εκπρόσωπος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Γεωλόγων απεφάνθησαν ότι «η περιοχή αυτή έχει πολλή δυναμική ακόμη για τη διερεύνηση της παλαιοντολογικής γνώσης και ότι ένας τέτοιος επιστημονικός πλούτος δεν μπορεί να βρεθεί στη σκιά ενός κέντρου λυμάτων». Εστειλαν δε σχετικές επιστολές στον τέως Πρωθυπουργό και Υπουργό Πολιτισμού κ. Κ. Καραμανλή, στον τέως Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κ. Γ. Σουφλιά, καθώς και στην ΟΥΝΕΣΚΟ. Υπό την έννοια λοιπόν αυτή θεωρούμε ότι ένα «εργοστάσιο» με δύο πυρσούς βιοαερίου (το ύψος που θα έχουν δεν αναφέρεται στη μελέτη), εντός μιας περιοχής που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως εν δυνάμει παλαιοντολογικό πάρκο, δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί δεοντολογικά δόκιμη ενέργεια. 2. Η Π.Π.Ε. δέχεται την Ζ.Ο.Ε. 2003 επί της οποίας άλλωστε βασίζεται και υλοποιεί τον σχεδιασμό του Κ.Ε.Λ., χωροθετώντας την εγκατάσταση μεταξύ του ρέματος Ραφήνας και της Λ. Μαραθώνος. Δεν αναφέρει τίποτε για τη διέλευση της Αττικής Οδού και της συνοδευτικής σιδηροδρομικής γραμμής του προαστειακού σιδ/μου Σταυρός- Ραφήνα, η οποία τέμνει ένα σημαντικό τμήμα του οικοπέδου των 137 στρεμ. δημιουργώντας πρόβλημα στις εγκαταστάσεις του Κ.Ε.Λ. Γιατί αφού χωροθέτησαν επακριβώς το οικόπεδο Κ.Ε.Λ. δεν εμφάνισαν και τις ως άνω χαράξεις της Ζ.Ο.Ε. 2003 (Αττική οδός και Προαστειακός) στο σχέδιο χωροθέτησης; 3. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν. 3827/2010- ΦΕΚ 30 Α/25.2.2010), η συγκεκριμένη ευρύτερη περιοχή θα μπορούσε να ξεχωρίζει ως ιδιαίτερου κάλλους, γεγονός αναμφισβήτητο για όσους την γνωρίζουν, αφού με τις παραγράφους (γ) και (δ) του άρθρου 5 της Σύμβασης, μετά το 2009 και με βάση όσα είχαν προηγηθεί από το 2002, θα έπρεπε να είχαν επανεξεταστεί οι χρήσεις γης της ευρύτερης πεδινής λεκάνης του ρέματος Ραφήνας. 2

Δεν είναι δυνατόν μετά την επιλογή της εγκατάστασης του Κ.Ε.Λ. της περιοχής πρωτευούσης στο Ακροκέραμο και την Ψυτάλλεια (νήσος χαρακτηρισμένη ως προστατευταία, με ευαίσθητα οικοσυστήματα και με ιστορική σημασία), που θεωρήθηκε από το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος «ως σοβαρή αποτυχία της δημόσιας διαχείρισης αποβλήτων», να συνεχίζονται εντός της Αττικής διαδικασίες, εν πολλοίς αντιαειφορικές, με σημαία την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφορία. Εν τοιαύτη περιπτώσει, ας γινόταν ένα ενιαίο Κ.Ε.Λ. για όλα τα Μεσόγεια στη Μακρόνησο και ας το αποκλείει το Π.Δ. του 1995 περί προστασίας της νήσου ( παρότι φήμες θέλουν την εγκατάσταση αιολικού πάρκου σ αυτή), που θα έλυε το πρόβλημα του Βιολογικού Καθαρισμού των αστικών λυμάτων της ευρύτερης περιοχής των Μεσογείων. 4. Αφού το κύριο κριτήριο της επιλογής της θέσης «Πλατύ Χωράφι» υπήρξε η λεκάνη απορροής του ρέματος Ραφήνας και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά που η θέση εξασφαλίζει, τότε γιατί το Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων διαστασιολογήθηκε για 470.000 κατ. με ορίζοντα το 2040, τη στιγμή που περιλαμβάνει λύματα από πόλεις και οικισμούς που βρίσκονται και εντός της ευρύτερης γειτονικής λεκάνης απορροής του ρέματος Βραυρώνας και των οποίων ο πληθυσμός για το 2040 εκτιμάται πρόχειρα τουλάχιστον σε 100.000 κατοίκους. 5. Δεν έχει προηγηθεί εμπεριστατωμένη μελέτη για την ευρύτερη λεκάνη απορροής του ρέματος Ραφήνας, σχετικά με τις αστικές, βιομηχανικές, αγροτικές και κτηνοτροφικές «πιέσεις» εννοούμενες ως απορροές των λυμάτων τους και πιθανής επεξεργασίας των (μετά από προεπεξεργασία) στις εγκαταστάσεις του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων. Το θέμα κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντικό αφού σχετίζεται άρρηκτα με τη Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση (βλ. σχετική ΚΥΑ) για το σύνολο της περιοχής, δεδομένων και των υπερτοπικών χρήσεων ( Λιμάνι, Αεροδρόμιο ) που επιβαρύνουν με τους ρύπους τους το περιβάλλον. δ) Παρατηρήσεις για ελλείψεις- βελτιώσεις 1. Τα καταγεγραμμένα πληθυσμιακά στοιχεία για την περιοχή εξυπηρέτησης του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων επί των οποίων άλλωστε βασίζεται η τεχνικο- οικονομική μελέτη των εγκαταστάσεων, εγείρουν σειρά ερωτημάτων ως προς την προβολή κυρίως των μεγεθών για το 2040. Συγκεκριμένα, ενώ η καταγεγραμμένη σύμφωνα με την ΕΣΥΕ αύξηση των πληθυσμιακών μεγεθών κατά 10ετία τα τελευταία 20 χρόνια εγγίζει περίπου το 30% και συνεχίζει με αντίστοιχο ρυθμό μέχρι το 2020, την 20ετία 2020-2040 πέφτει στο 20%. Σημειώνεται ότι ο αλλοδαπός πληθυσμός που διαμένει στην περιοχή δεν καταγράφηκε ουσιαστικά κατά την απογραφή του 2001 και ανεπαρκώς καταγράφηκε κατά την απογραφή του 2011. Επίσης ο αριθμός της δεύτερης κατοικίας ( παραθεριστικής) νόμιμης και μη έχει αυξηθεί σημαντικά, καθώς και ο αριθμός των λουομένων που αυξάνεται από έτος σε έτος κατά την καλοκαιρινή περίοδο, μετά τους εξωραϊσμούς των παραλίων και την προσφορά υπηρεσιών από τους δήμους και τους επιχειρηματίες. Είναι δύσκολο να επιχειρήσει κανείς εκτίμηση μεγεθών που προσεγγίζουν την πραγματικότητα, αλλά είναι διάχυτη η άποψη των τοπικών αρχών ότι τα προωθούμενα από την μελέτη μεγέθη, προκειμένου να σταθμιστεί ο Ισοδύναμος Πληθυσμός (Ι.Π.) ιδιαίτερα κατά το θέρος, παρεκκλίνουν σημαντικά από την πραγματικότητα. Η μόνη λύση στο θέμα αυτό που μπορεί να δώσει περισσότερο επιβεβαιωμένα πληθυσμιακά μεγέθη ισοδύναμου πληθυσμού (Ι.Π.), είναι αφ ενός τα στοιχεία απογραφής της ΕΣΥΕ του 2011, δειγματοληψίες με ικανό στατιστικό δείγμα για τους διαμένοντες αλλοδαπούς και επισκέπτες, καθώς και λεπτομερειακά στοιχεία και εκτιμήσεις που διαθέτουν οι τοπικές αυτοδιοικήσεις. Πάντως, εάν έτσι έχουν τα πράγματα με την πιθανότητα λάθους να αποκλίνει περισσότερο του 6% περίπου, τότε θα προκύψουν προβλήματα υπερφόρτωσης του δικτύου αποχέτευσης και απαγωγής των βοθρολυμάτων, με συνέπεια την ανεπάρκεια του συστήματος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις απαγωγής ακατέργαστων λυμάτων στη θάλασσα μαζί με τα κατεργασμένα. Η πιθανότητα αυτή τρομάζει τους κατοίκους και τους Δήμους και θα πρέπει να δοθούν διαβεβαιώσεις ότι ο προτεινόμενος σχεδιασμός του συστήματος Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων μπορεί ανεπιφύλακτα να ανταποκριθεί στις πραγματικές απαιτήσεις. 2. Σύμφωνα με το πίνακα 5-1 της ΠΠΕ, για το 2020 και 2040 οι παροχές σχεδιασμού για το καλοκαίρι και τον χειμώνα θα είναι αντίστοιχα 107.240/69759 μ3/ημερησίως και 155.511/88.785μ3/ημερησίως, ενώ αντίστοιχα οι παροχές αιχμής 178.357/99088 και 258.127/132.726 μ3. Τούτο σημαίνει ότι κατά τον χειμώνα για μεν το 2020 θα χρησιμοποιείται στην καλλίτερη των περιπτώσεων το 55% μόνο της χωρητικότητας των δεξαμενών που απαιτείται για τις καλοκαιρινές παροχές αιχμής και το 65% αυτών αντίστοιχα για το 2040. Σύμφωνα με τα ανωτέρω οι δεξαμενές συλλογής λυμάτων θα απαιτούν συνεχή συντήρηση και καθαρισμό με χημικά καθ όλη τη διάρκεια της ζωής τους για την αποφυγή οσμών και διάβρωσης των επιφανειών τους, που μεταφράζεται σε κόστος και χημικά απόβλητα. 3. Στη μελέτη αναφέρεται ως απαραίτητη προϋπόθεση ότι η απόρριψη βιομηχανικών/βιοτεχνικών υγρών αποβλήτων στα αστικά λύματα, θα απαγορεύεται αυστηρά επί ποινή και ότι η προεπεξεργασία στην πηγή τους θα είναι απαραίτητη προκειμένου το προεπεξεργασμένο βιομηχανικό/βιοτεχνικό λύμα να οδηγείται στην αποχέτευση των αστικών λυμάτων. Αντιθέτως, δεν αναφέρεται αντίστοιχη διαδικασία για την απόρριψη των βοθρολυμάτων με βυτία σε εγκατάσταση προεπεξεργασίας του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων, δεδομένης της ιδιαίτερα επιβεβαρυμένης σύστασής τους σε οργανικές ενώσεις, στερεά, νιτρικά, νιτρώδη και φωσφόρο, σε σύγκριση με τα κοινά αστικά λύματα συνεχούς απορροής. Σημειώνεται ότι για πολλά χρόνια το Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων θα εξυπηρετεί τις ανάγκες διάθεσης των βοθρολυμάτων της περιοχής των βορειο- ανατολικών Μεσογείων λόγω της διασποράς των οικισμών και της μη εξυπηρέτησής τους από το αποχετευτικό δίκτυο. Ιδιαίτερα δε κατά την πρώτη 10ετία, δεδομένου ότι η ολοκλήρωση του δικτύου αποχέτευσης θα υπολείπεται και τα βοθρολύματα κατά την καλοκαιρινή περίοδο πιθανόν να υπερκαλύπτουν το 50% του συνόλου των αστικών λυμάτων. 3

4. Σχετικά με τη διαχρονική δυνατότητα ξήρανσης από 20 τόνους ημερησίως έως 27 τόνους ημερησίως ( για 2020, 2040 αντίστοιχα), αφυδατωμένης λυματολάσπης του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων από τις σχετικές εγκαταστάσεις της Ψυτάλλειας, σημειώνεται ότι η δυνατότητα επιπλέον ξήρανσης αφυδατωμένης λυματολάσπης της Ψυτάλλειας ( που καθορίζεται στους 50 τόνους ημερησίως) δεν επαρκεί, λαμβανομένων υπόψη α) της αύξησης των λυμάτων που καλείται να καλύψει ο Βιολογικός Καθαρισμός Ψυτάλλειας με τις νεότερες συνδέσεις περιοχών στο δίκτυο των Αθηνών και β) την αντίστοιχη απαίτηση των Κ.Ε.Λ. Μαραθώνος, Αεροδρομίου- Μαρκόπουλου, Κερατέας- Λαυρεωτικής, Δυτικής Αττικής. Το μείζον κατ επέκταση ερώτημα που τίθεται είναι εάν α) η Ψυτάλλεια θα αυξήσει την δυναμικότητα των εγκαταστάσεων ξήρανσης και αφυδατωμένης λυματολάσπης, ώστε να ανταποκρίνεται συνολικά στις απαιτήσεις και όλων των άλλων Κ.Ε.Λ., β) εάν ποσότητες αφυδατωμένης λυματολάσπης θα διατίθενται στα ΧΥΤΑ- ΧΥΤΥ για εδαφοποίηση με τις όποιες συνέπειες, ή γ) εάν σε Β φάση προβλέπεται ( ναι ή όχι) εγκατάσταση μονάδος ξήρανσης στα Μεσόγεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τέλος, και σχετικά με τη διάθεση της αποξηραμένης ιλύος (λυματολάσπης), ως βελτιωτικού εδάφους ή λίπασμα ( όπως αναφέρει η μελέτη), σημειώνεται ότι αυτή περιέχει μέταλλα, ορισμένα εκ των οποίων είναι βαρέα καθώς και ίχνη από τοξικές οργανικές συνθετικές ενώσεις. 5. Η συχνή αναφορά στη χρήση χημικών (π.χ. χλωριούχων ενώσεων, κλπ.) κατά τις διάφορες φάσεις επεξεργασίας των λυμάτων ( αποδόμηση οργανικών και ανόργανων, απόσμηση, πάχυνση, απολύμανση, κλπ.) καθώς και ο κίνδυνος διαφυγής φαρμακευτικών ουσιών, φυτοφαρμάκων, καθώς και ιχνοστοιχείων μεταλλικών ενώσεων στον θαλάσσιο αποδέκτη και σε ανοξικό περιβάλλον (βάθος 50μ.), εγκυμονεί κινδύνους διαχρονικά για τη μόλυνση του θαλάσσιου βενθους αλλά και των ακτών από μεταφερόμενους με θαλάσσια ρεύματα, πόσο μάλλον όταν θεωρείται δεδομένη η δυνατότητα και πράξη παράκαμψης της πλήρους βιολογικής κάθαρσης των λυμάτων κατά ποσοστό 10-20% από προεπεξεργασμένα λύματα ( αφαίρεση μόνο σημαντικών ποσοτήτων των στερεών εσχαρισμάτων, των λιπών και της άμμου). Ειδικά ως προς τα τελευταία αυτά, που απομακρύνονται σε κάδους, δεν γίνεται συγκεκριμένη αναφορά για ενδεχόμενη περαιτέρω επεξεργασία τους. Για το συγκεκριμένο θέμα του θαλάσσιου αποδέκτη, σημειώνεται επίσης ότι οι ακτές των ανατολικών Μεσογείων θα απειλούνται (μέχρι αποδείξεως του εναντίου), όχι μόνο από τις απαγωγές του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων, αλλά από ένα σύνολο διασποράς απαγωγών και άλλων Κ.Ε.Λ., αρχίζοντας από εκείνο του Μαραθώνος, του Αεροδρομίου Μαρκοπούλου, της Κερατέας Λαυρεωτικής καθώς και του ποταμού Ασωπού στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή. Γενικά πάντως, δεν αρμόζει με τους κανόνες της αειφορίας η υπερβολική χρήση χημικών που μετατρέπουν τις εγκαταστάσεις του Βιολογικού Καθαρισμού σε χημικό εργοστάσιο. Τέλος, στη γενική βιβλιογραφία της χρήσεως τεχνολογίας Μ.Β.R., μεταξύ των πλεονεκτημάτων που απορρέουν από την εφαρμογή της, αναφέρονται και η απάλειψη δεξαμενών καθίζησης- συγκέντρωσης και πάχυνσης ιλύος, σε αντίθεση με την Π.Π.Ε. που προτείνει τις ως άνω διαδικασίες. Εάν τούτο γίνεται για διασφάλιση και βελτίωση του τελικού επεξεργασμένου προϊόντος, κρίνεται ως θετικό, παρά την αύξηση του τελικού κόστους. 6. Όπως αναφέρεται και στη μελέτη, οι πυρσοί καύσης βιοαερίου του Β.Κ. εκπέμπουν σειρά ρύπων, οι οποίοι σε δευτερογενείς αντιδράσεις στην ατμόσφαιρα δημιουργούν ρύπους, πολλοί εκ των οποίων είναι τοξικοί. Η κατακρήμνιση των ρύπων αυτών στο έδαφος προσβάλλει διαχρονικά τόσο τις καλλιέργειες, τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, όσο και τους κατοίκους της περιοχής.για τον λόγο αυτό θα πρέπει οι παραγόμενο αέριοι ρύποι ( SO2, NOX, H/C, CO, CO2, H2S, CH4) να ελέγχονται με συγκεκριμένη τεχνολογία ( Μονάδα επεξεργασίας απαερίων). Επίσης δεν αναφέρεται το ύψος των πυρσών καύσης βιοαερίου. 7. Η κάλυψη συγκεκριμένων μόνο κελυφών ( κτιρίων δεξαμενών) που αποσκοπεί στον περιορισμό εξόδου των οσμών (εφαρμόζονται διαδικασίες απόσμησης), των σταγονιδίων, καθώς και στη μείωση της ηχορύπανσης, δεν επιφέρει και την απαραίτητη οπτική αποδοχή που απαιτούν οι κάτοικοι και Δήμοι, οι οποίοι υιοθετούν τη λύση εγκαταστάσεων τύπου «Μασσαλίας». Για τους ενδιαφερόμενους η «απόκρυψη» του συνόλου των εγκαταστάσεων και η διαμόρφωση της οροφής χωρίς πυρσούς και με τρόπο που θα συνάδει με αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος (τοπίου) της περιοχής, θα είχε ιδιαίτερα ευμενή απήχηση. IV ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΙΘΑΝΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ Κ.Ε.Λ. ΒΟΡΕΙΩΝ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 1. Χωροταξική αναδιάταξη Από άποψη χωροταξική/ πολεοδομική αλλά και γεωμορφολογική που αφορά τη θέση αλλά και την κάλυψη των αναγκών που το Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων διασφαλίζει, εκτιμάται ότι από γεωμορφολογικής άποψης, η προτεινόμενη από την ΠΠΕ θέση θεωρείται σχεδόν ιδανική, δεδομένου ότι καλύπτει τον πληθυσμό εκείνο που βρίσκεται εντός της ευρύτερης λεκάνης απορροής του ρέματος Ραφήνας αλλά και εντός της αντίστοιχης του ρέματος Βραυρώνας. Σημειώνεται ότι ο πληθυσμός αυτός (συμπεριλαμβανομένων των καλοκαιρινών παραθεριστών και των λουομένων), δεν θα ξεπερνά τις 470.000 κατ. κατά το 2040, εκ των οποίων οι 350.000 περίπου κατοικούν εντός των ορίων της ευρύτερης λεκάνης απορροής του ρέματος Ραφήνας. Τούτο σημαίνει ότι για το Κ.Ε.Λ. Β. Μεσογείων θα χρειάζοντο μικρότερες διασατασιολογήσεις και εγκαταστάσεις, αποφυγή φαραονικών έργων, οικονομίες κλίμακας και καλλίτερα ελεγχόμενα αποτελέσματα, σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή, εφ όσον τμήμα του πληθυσμού των 470.000 κατ. για το 2040 θα εξυπηρετείτο από άλλα γειτονικά Κ.Ε.Λ. Ο πληθυσμός αυτός των 100.000 και πλέον κατ., που βρίσκονται εντός της ευρύτερης λεκάνης απορροής του ρέματος Βραυρώνας, θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί ( προστεθεί) στα συνδυασμένα Κ.Ε.Λ. Αεροδρομίου- Μαρκόπουλου (εξυπηρετούμενοι κάτοικοι σύμφωνα με την ΠΠΕ, 137.000 για το 2040) και ενδεχομένως εκείνο της Κερατέας- Λαυρεωτικής ή και της Φώκαιας. 4

Ετσι θα επιτυγχάνετο περισσότερο ισορροπημένη διασπορά πληθυσμού ανά Κ.Ε.Λ., που θα βοηθούσε σε ενδεχόμενη συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των Κ.Ε.Κ. Βορείων, Κεντρικών και Νοτίων Μεσογείων. Σχετικά επίσης με την επιλεγείσα από την ΠΠΕ θέση, εκτιμάται ότι με βάση τις παρ. γ και δ του άρθρου 5 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το Τοπίο ( Ν. 3827/2010- ΦΕΚ 30 Α/25.2.2010), η συγκεκριμένη ευρύτερη περιοχή θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ιδιαιτέρου κάλλους και ιστορικού ενδιαφέροντος, δεδομένου ότι αποτελεί την Ακρόπολη της Παλαιοντολογίας, Σημειώνεται ότι από τη συγκεκριμένη περιοχή διέρχεται και το ίχνος του καταληκτικού τμήματος της Αττικής οδού ( που συναρμόζει με τη Λ. Μαραθώνος) με το παράλληλο ή ομοαξονικό σιδηροδρομικό ίχνος του Προαστιακού Σταυρού- Ραφήνας. Υπό την έννοια αυτή εκτιμούμε ότι οι χρήσεις γης της «κοιλάδας» του ρέματος Ραφήνας που εμφαίνονται στη ΖΟΕ Βορείων Μεσογείων, θα μπορούσαν να επανεξετασθούν. 2. Δικτυακό ολιστικό σύστημα Η δικτυακή σύνδεση των ανωτέρω Κ.Ε.Λ ( ίσως και εκείνο του Μαραθώνος) κατά τη Β φάση ( μετά το 2020) θα έλυνε προβλήματα που η εμπειρία από τη λειτουργία αυτών των Κ.Ε.Λ. θα είχε συσωρεύσει κατά την πρώτη φάση. Ετσι, ίσως καταλήγαμε σε ένα ολιστικό, αλληλοϋποστηριζόμενο σύστημα βιολογικού καθαρισμού για τα Μεσόγεια, με μια μόνο εκροή ανάγκης σε ολιγοτροφική θαλάσσια περιοχή (ουσιαστικά Αιγαίο πέλαγος) και με σημαντικά πλεονεκτήματα ως προς τυχόν αστοχίες, υποεκτιμήσεις, λειτουργικές ανεπάρκειες, πρόσφορο επίσης για ευκολότερες σταδιακές προσαρμογές (ενός εκάστου διακριτά), σε νεότερες τεχνολογίες από τις οποίες θα αποκομίζοντο σημαντικά οφέλη. 3. Τελικός αποδέκτης Στο ερώτημα μπορεί ή δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η ύπαρξη εγκατάστασης βιολογικού καθαρισμού χωρίς τελικό αποδέκτη παρά μόνο το θαλάσσιο περιβάλλον ακόμη και σε περίπτωση αστοχίας του συστήματος από αστάθμητούς παράγοντες; Η απάντηση είναι ναι, μπορεί να αντιμετωπιστεί μια τέτοια κατάσταση, όπως στην περίπτωση των συνεργαζόμενων και αλληλοϋποστηριζόμενων δικτυακά Κ.Ε.Λ. Επίσης με τη βοήθεια και αποδοχή τεχνολογιών ( έστω και ως συμπληρωματικής διαδικασίας), οι οποίες εξασφαλίζουν ποιότητα επεξεργασμένου νερού αδιαμφισβήτητα υπερυψηλή (σχεδόν αποστειρωμένο), όπως π.χ. είναι η ηλεκτρολυτική μέθοδος παραγωγής υπεροξειδωτικών, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως τελικός αποδέκτης αυτών οι καλλιέργειες και ο υδροφόρος ορίζοντας. 4. Υδροφόρος ορίζοντας H απόρριψη ανακυκλωμένου νερού μετά από επεξεργασία αστικών λυμάτων στον υδροφόρο ορίζοντα, δεν προβλέπεται από την ελληνική νομοθεσία, σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, που έχουν θεσπίσει ειδικές προς τούτο προδιαγραφές. Όμως, η παραγωγή ανακυκλωμένου ύδατος αδιαμφισβήτητης υψηλής ποιότητας, δεν μπορεί παρά να γίνει αποδεκτή, αφού θεωρείται σημαντικό πλεονέκτημα για ένα υδροφόρο ορίζοντα ιδιαίτερα υποβαθμισμένο και ακατάλληλο σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και για πότισμα, όπως είναι αυτός των Μεσογείων. 5. Βελτίωση διαχείρισης λυματολάσπης Στο σημαντικό ερώτημα διαχείρισης της λυματολάσπης, θα μπορούσε να προταθεί συμπληρωματική εγκατάσταση συστήματος υπερήχων. Πριν από τη χρήση της αναερόβιας χώνευσης τοποθετείται κατάλληλο υδραυλικό σύστημα και σύστημα υπερήχων που βελτιώνει σημαντικά την αφυδάτωση της ιλύος, ενώ αυξάνει την παραγωγή βιοαερίου (κατά 40-70%) και μειώνει την τελική ποσότητα ιλύος εξαλείφοντας και τα προβλήματα αφρισμού. Είναι ιδιαίτερα καλή εφαρμογή για μεγάλα Κ.Ε.Λ., αφού δημιουργεί οικονομίες κλίμακος με τη μετατροπή σημαντικής μάζας της λυματολάσπης σε βιοαέριο. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να συνδυασθεί σωστά με ενδεχόμενη συμπληρωματική εγκατάσταση συστήματος ηλεκτρολυτικής διαδικασίας (στο κεντρικό αντλιοστάσιο του εσωτερικού δικτύου στην απαρχή της διαδικασίας καθαρισμού - προεπεξεργασία), για την παραγωγή της δέουσας μόνο ποσότητας υπεροξειδωτικών. 6. Εκμετάλλευση αποξηραμένης λυματολάσπης Η διάθεση αποξηραμένης λυματολάσπης ενέχει ορισμένους κινδύνους όπως προαναφέρθηκε, λόγω ύπαρξης ορισμένων ιχνών βαρέων μετάλλων και τοξικών ενώσεων που εναποτίθενται στο έδαφος. Η έντονη υπεροξείδωση με ηλεκτρολυτική διαδικασία που απομειώνει σημαντικά τον όγκο της λυματολάσπης κοστίζει ενώ παράλληλα απαιτεί συνολικό επανασχεδιασμό του συστήματος Βιολογικού Καθαρισμού. Εάν όμως επιχειρηθεί η ανάμειξη μάζας αποξηραμένης λυματολάσπης με ικανές ποσότητες φυσικής βιόμαζας ( θρυματισμένης ξυλείας από καθαρισμούς δασών για πυροπροστασία, αποπλυμένων ποσοτήτων φυκών που συσσωρεύονται στις ακτές, ζωϊκής βιόμαζας καθώς και περίσσειας φυτικής βιόμαζας από καλλιέργειες, κλπ.), μειώνεται σημαντικά το ούτως ή άλλως μικρό ποσοστό των ρύπων, ως ποσοστό επί της συνολικής πλέον αναμεμειγμένης μάζας, προσδίδοντας άριστα αποτελέσματα με την ως άνω απλή γενικώς επεξεργασία ανάδευσης- ομογενοποίησης, για τον εμπλουτισμό γαιών και λίπανση. 7. Βελτίωση απαερίων από την επεξεργασία του βιοαερίου Αναφορικά με την παραγωγή βιοαερίου και ιδιαίτερα της διαδικασίας καύσης στους πυρσούς, εκτιμάται ότι η λύση αυτή πρέπει να αντικατασταθεί με άλλη τεχνολογία που εξασφαλίζει τα ίδια και καλλίτερα αποτελέσματα όσον αφορά την έκκληση απαερίων, αλλά και την ικανοποίηση των αναγκών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τις ανάγκες του Κ.Ε.Λ. και όχι μόνο. Η λύση που προτείνεται είναι η διαδικασία υπεροξυγόνωσης του βιοαερίου είτε με ενεργό όζον Ο3, είτε με ηλεκτρολυτική διαδικασία και παραγωγή Η2, Ο2, Η2Ο και CO2 τα οποία διασφαλίζονται σε αεριοφυλάκια (κυψέλες) ενώ είναι και εμπορεύσιμα για βιομηχανική και άλλη χρήση. 5

Το Η2 χρησιμοποιείται ως καύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ το CO2 μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάλυμα ( αντί του υποχλωριώδους νατρίου που προτείνεται) κατά τη φάση της απολύμνανσης για την εξάλειψη των παθογόνων οργανισμών σε συνδυασμό με U.V., εφ όσον στο στάδιο αυτό δεν επιλεγούν υπεροξειδωτικά ως απολυμαντικά. 8. Οικονομική διάσταση του έργου. Στην ΠΠΕ του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων δεν γίνεται αναφορά σε οικονομικά στοιχεία συνολικά και επιμεριστικά για το κόστος αγοράς, εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης, ούτε και για θέματα χρονικής απόσβεσης των κονδυλίων που επενδύονται για την εξασφάλιση των νέων τεχνολογικών συστημάτων που επιλέγονται. Μια αναμορφωμένη οικονομική πρόταση στη βάση των όσων βελτιώσεων γίνουν αποδεκτές και από τους τοπικούς φορείς, πρέπει να υπάρχει, αφού στο τέλος ο πολίτης θα κληθεί να υποστεί το κόστος λειτουργίας και συντήρησης των εγκαταστάσεων του Κ.Ε.Λ. που μετουσιώνεται σε διασφάλιση όρων υγιεινής, προστασίας του περιβάλλοντος, τεχνικής αρτιότητας και καλής λειτουργίας. Εκτιμάται ότι κατά την εκπόνηση της ΜΠΕ η οικονομική διάσταση του έργου Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων θα είναι επαρκώς στοιχειοθετημένη, ούτως ώστε οι πολίτες να εκτιμήσουν και με πραγματικούς όρους το όφελος που θα προκύψει διαχρονικά για τους ίδιους και τις πόλεις που ζουν. 9. Διαδημοτική συμμετοχή των Ο.Τ.Α. Το έργο του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων έχει μακρύ παρελθόν κατά τη διάρκεια του οποίου οι Ο.Τ.Α. της περιοχής αλλά και πληθώρα τοπικών συλλόγων, διατύπωσαν ερωτήσεις, αντιρρήσεις και επιφυλάξεις ως προς τα πραγματικά οφέλη που θα αποκόμιζε η περιοχή και οι κάτοικοί της. Ακόμη και σήμερα με την αναμορφωμένη τεχνικά πρόταση της ΠΠΕ υπάρχει δυσπιστία ως προς την επίτευξη των στόχων που τίθενται από αυτή και θα χρειασθεί μάλλον μεγαλύτερη προσπάθεια φερέγγυων απαντήσεων με επιπλέον τεχνικές βελτιώσεις που θα πρέπει να εξετασθούν ώστε να αρθούν τα εμπόδια που εγείρονται. Οσο υπάρχει δυνατότητα εξόδου λυμάτων στη θάλασσα ανεπεξέργαστων ή ημιεπεξεργασμένων, φουγάρα που ρυπαίνουν και οσμές που ενοχλούν, θα υπάρχει αντιπαλότητα και στασιμότητα. Οσο αμφισβητούνται οι παραδοχές των προτεινόμενων μεγεθών, οι ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας των εγκαταστάσεων κατά τη διάρκεια των περιόδων αιχμής, αλλά και η υποβάθμιση του τοπίου αδιαμφισβήτητου κάλλους και με παγκόσμιο ενδιαφέρον, η δυσπιστία θα παραμένει και η άρση της θα απαιτεί σαφείς και φερέγγυες αποδείξεις, αλλά και θεσμικά κατοχυρωμένο διαδημοτικό έλεγχο με συμμετοχή των Ο.Τ.Α. Κατά πάγια λογική και τακτική οι τοπικές κοινωνίες εξέφραζαν τη θέση ότι η συμμετοχή τους στο έργο αυτό έπρεπε να είναι εξ αρχής περισσότερο ουσιαστική στο στάδιο του σχεδιασμού, όσο και κατά το στάδιο της κατασκευής και διαχείρισης. Επιθυμούσαν επίσης και τη συμβολή ειδικών επί του θέματος, με συμμετοχή πολυτεχνικών σχολών και πανεπιστημίων, ώστε να διασφαλισθεί η υλοποίηση ενός πρωτοποριακού έργου ως προς τον σχεδιασμό και την τεχνολογία. Εκτιμούν ότι είναι απαραίτητη σ ένα τόσο σημαντικό έργο η διαδημοτική συνεργασία και συμφωνία και ότι η συμμετοχή τους στη διαχείριση με τους φορείς λειτουργίας του έργου άπτεται ευθέως των συμφερόντων των πολιτών που εκπροσωπούν. Μεταφέροντας τον διάλογο και τις προθέσεις της ενεργής κοινωνίας των πολιτών τους, προσδοκούν τη δημιουργία ενιαίου φορέα διαχείρισης και εκμετάλλευσης για όλα τα Μεσόγεια και όχι μόνο για την περιοχή εξυπηρέτησης του Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων. Διακοινοτικός πρέπει να είναι και ο κανονισμός λειτουργίας των δικτύων και των συστημάτων ελέγχου και παρακολούθησης των επιμέρους οικοσυστημάτων ( έδαφος, νερά, αέρας). Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες τα αιτήματα αυτά θεωρούνται αυτονόητα και διασφαλίζονται με απ ευθείας συνεννοήσεις. Στον τόπο μας η αυθεντία του κράτους διατηρεί στεγανά που μόνο υποψίες και στασιμότητα επιφέρουν. Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους ότι οι διοικήσεις των Ο.Τ.Α. των Μεσογείων ως εκπρόσωποι των πολιτών τους, μπορεί και πρέπει να έχουν λόγοι για ότι τους αφορά. V.ΕΠΙΛΟΓΟΣ Παρ ότι όλοι χωρίς διάκριση έχουν αναγνωρίσει ως επιτακτική ανάγκη την υλοποίηση βιολογικού συστήματος επεξεργασίας των αστικών λυμάτων στην περιοχή των Β.Α. Μεσογείων, εν τούτοις το θέμα έχει εξελιχθεί σε διελκυστίνδα αντιπαράθεσης μεταξύ πολιτών, διοικήσεων και αρμόδιου καθ ύλην φορέα ( ΕΥΔΑΠ), με την δυσπιστία, την ολιγορία, την σκοπιμότητα, την προχειρότητα και την ιδιοτέλεια να κυριαρχούν. Εχει διατυπωθεί η άποψη ότι η επιβολή των προστίμων από την Ε.Ε. δύο περίπου ετών προς τους εμπλεκόμενους Ο.Τ.Α., αναλογούν στο συνολικό κόστος περίπου που έχει προταθεί για υλοποίηση του προτεινόμενου έργου. Το γεγονός επίσης ότι τα χρήματα για την υλοποίηση του έργου προέρχονται κατά κύριο λόγο από την ΕΕ και ότι τα περιθώρια της απορρόφησής τους στενεύουν, θα πρέπει να ανησυχήσει τους εμπλεκόμενους στην υπόθεση Κ.Ε.Λ. Βορείων Μεσογείων, υποχρεώνοντάς τους λάβουν μία οριστική απόφαση για την υλοποίησή του, έστω και αν οι αναζητούμενες ιδανικές λύσεις για κάθε εκφραζόμενη αντίρρηση ικανοποιηθούν μερικώς. Εάν η έκβαση της υπόθεσης Κ.Ε.Λ. Β. Μεσογείων τείνει να καταστεί ατελέσφορη η μόνη θεσμική λύση που απομένει είναι το τοπικό δημοψήφισμα, αφού όμως πρώτα ο φορέας του έργου αποδεχθεί τις προτεινόμενες από τους Ο.Τ.Α. τεχνικές και λοιπές συμβατές με την πρόταση βελτιώσεις. 6

Τέλος, στο πνεύμα αυτό, οι προτάσεις που διατυπώνονται σε αυτή την έκθεση αποτελούν άλλη μία προσπάθεια συμβολής στον συγκερασμό των απόψεων που έχουν εκφρασθεί μέχρι σήμερα, ευελπιστώντας να αποτελέσουν τη βάση για μία περαιτέρω βελτίωση των όρων υλοποίησης του έργου, που να ικανοποιεί όλες τις πλευρές. Αντώνης Παραπανήσιος 7

8