Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΙΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΙΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ρ. Αµαλία Πολυδωροπούλου Επίκουρη Καθηγήτρια, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Σχολή Επιστηµών της ιοίκησης, Τµήµα Ναυτιλίας και Επιχειρηµατικών Υπηρεσιών, Κοραή 2α, 82100, Χίος, Τηλ: ++(30) 22710 35263, E-mail: polydor@aegean.gr ρ. Ιωάννης Ν. Λαγούδης ιδάσκον επί Συµβάσει, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Σχολή Επιστηµών της ιοίκησης, Τµήµα Ναυτιλίας και Επιχειρηµατικών Υπηρεσιών, Κοραή 2α, 82100, Χίος, Τηλ: ++(30) 22710 35251, E-mail: ilagoudis@aegean.gr Μαρία Αντωνοπούλου Επιστηµονική Συνεργάτης- Ερευνήτρια Πανεπιστηµίου Αιγαίου, Σχολή Επιστηµών της ιοίκησης, Τµήµα Ναυτιλίας και Επιχειρηµατικών Υπηρεσιών, Κοραή 2 α, 82100, Χίος E-mail: sttm04018@chios.aegean.gr Περίληψη: Η χρήση των νέων τεχνολογιών και τηλεπικοινωνιών έχει αυξήσει την αποτελεσµατικότητα κυρίως των ευέλικτων µορφών εργασίας και έχει βελτιώσει την ευελιξία των ατόµων στον προγραµµατισµό των δραστηριοτήτων τους. Ιδιαίτερα οι γυναίκες έχουν προσωπικά οφέλη από τη χρήση της τεχνολογίας, εφόσον τους παρέχεται ευκολότερη πρόσβαση σε πηγές πληροφοριών. Η προτεινόµενη µελέτη στοχεύει στην πρόβλεψη της επίδρασης των νέων τεχνολογιών στη διαµόρφωση του προγράµµατος των γυναικείων δραστηριοτήτων η οποία γίνεται µε τη διεξαγωγή έρευνας πεδίου. Το άρθρο αυτό παρουσιάζει τα πιλοτικά αποτελέσµατα της έρευνας αυτής όσο αναφορά τις επιλογές των γυναικών για την πραγµατοποίηση των δραστηριοτήτων µε φυσικά µέσα µεταφοράς έναντι ηλεκτρονικών µέσων (διαδίκτυο, ηλεκτρονικό ταχυδροµείο, κ.λπ.) Λέξεις Κλειδιά: Πρόγραµµα ραστηριοτήτων Γυναικών, Τηλε-Εργασία, Τηλε-αγορές, Επιταχυντής Πληροφόρησης, Πρότυπα mixed logit

Διαχείριση και προτυποποίηση μεταφορικών συστημάτων και πολιτική μεταφορών 33 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η χρήση των νέων τεχνολογιών και τηλεπικοινωνιών έχει αυξήσει τη δυνατότητα πραγµατοποίησης µορφών δραστηριοτήτων όπως οι τηλε-αγορές και η τηλε-εκπαίδευση, η φύση των οποίων προσφέρει εκτός από την πιθανή εξοικονόµηση στο χρόνο µετακίνησης και ευελιξία στον προγραµµατισµό των ατόµων (Shamir και Salomon, 1985; Christersen, 1988). Η µείωση της κυκλοφοριακής συµφόρησης σε αστικές περιοχές (Mokhtarian, 1997; Moss και Townsend, 2000), και η βελτίωση της προσβασιµότητας σε λιγότερο ευνοηµένες (γεωγραφικά) περιοχές (Dijst, 2001) είναι ορισµένα πρόσθετα πλεονεκτήµατα που προσφέρουν οι συγκεκριµένες µορφές δραστηριοτήτων. Οι γυναίκες έχουν ιδιαίτερα προσωπικά οφέλη από τη χρήση των νέων τεχνολογιών, από τη στιγµή κατά την οποία τους παρέχεται ευκολότερη πρόσβαση σε δραστηριότητες που εµπεριέχουν τη διακίνηση της πληροφορίας. Στη διεθνή βιβλιογραφία επισηµαίνεται ο κρίσιµος ρόλος των Νέων Τεχνολογιών και του διαδικτύου στην παροχή ίσων ευκαιριών καριέρας στις γυναίκες σε σχέση µε τους άνδρες και η ευκολότερη πρόσβαση σε δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται µε τη δια βίου κατάρτιση και εκπαίδευση (Vikas, 2001; Mokhtarian, et αl., 1998). Ιδιαίτερα για τις γυναίκες που κατοικούν σε γεωγραφικά αποµονωµένες περιοχές, όπως είναι τα νησιά και οι αγροτικές περιφέρειες, η χρήση των νέων Πληροφορικών και Επικοινωνιακών Τεχνολογιών φαίνεται να συµβάλλει στην επέκταση των αστικών περιοχών και στην ανάπτυξη των περισσότερο αποµακρυσµένων περιοχών (Kλάδης κ.α., 2004). Σε ατοµικό επίπεδο, οι δυνατότητες που παρέχουν οι νέες αυτές τεχνολογίες θα µπορούσαν να συµβάλλουν στη δηµιουργία ευκαιριών σε µία σειρά δραστηριοτήτων όπως είναι η εργασία (µέσω της τηλε-εργασίας) και η εκπαίδευση (µέσω της εκπαίδευσης από απόσταση) σε περιοχές οι οποίες βρίσκονται µακριά από αστικά κέντρα (Polydoropoulou και Kitrinou, 2004). Ενδεικτικά θα µπορούσαµε να αναφέρουµε ότι το 2005 στην Ελλάδα, το 62,5%, το γυναικείου πληθυσµού, κάνει χρήση κινητών τηλεφώνων και το 21,1% χρήση Η/Υ. Μόνο το 14,9% κάνει χρήση του internet και πιο συγκεκριµένα, γυναίκες µε ανώτερη εκπαίδευση χρησιµοποιούν το διαδίκτυο σε ποσοστό 50%, ενώ µε µέση και κατώτερη εκπαίδευση σε ποσοστό 21,7% και 0,9%, αντίστοιχα. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σε αγροτικές και ηµιαστικές περιοχές µόνο το 10,9% και 13,2% χρησιµοποιεί το διαδίκτυο αντίστοιχα. Το 85,1% των γυναικών δεν χρησιµοποιούν το διαδίκτυο, ενώ το 60,7%, των γυναικών που χειρίζονται Η/Υ, δεν γνωρίζουν τι είναι η τηλε-εργασία. Επιπλέον, το 71,3% πιστεύει ότι η τηλε-εργασία µπορεί να αλλάξει την καθηµερινή ζωή των γυναικών σε σχέση µε την εργασία τους, ενώ το 51,1% ότι µάλλον θα αλλάξει θετικά την καθηµερινή ζωή (Μεταπτυχιακή εργασία, Να.Μ.Ε., Πανεπιστήµιο Αιγαίου, 2006). Η παρούσα έρευνα στοχεύει στην κατανόηση των επιπτώσεων που έχουν οι εξελίξεις στην Ηλεκτρονική Οικονοµία: Στη διαµόρφωση/αναδιαµόρφωση των δραστηριοτήτων των γυναικών, οι οποίες φαίνεται να επωφελούνται περισσότερο από τις δυνατότητες που τους παρέχει η Ηλεκτρονική Οικονοµία (έχοντας συνήθως περισσότερες δραστηριότητες µέσα στην οικογένεια από τους άνδρες). Στις καθηµερινές µετακινήσεις των γυναικών, µε σκοπό κυρίως δραστηριότητες που εµπεριέχουν τη διακίνηση πληροφοριών (εργασία, εκπαίδευση, αγορές, συναλλαγές µε το κράτος και µε επιχειρήσεις κλπ) Στο άρθρο αυτό αναπτύσσεται ένα θεωρητικό πλαίσιο για την ανάλυση των διαφορετικών προφίλ επιλογής των γυναικών ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά τους και τις διάφορες αποφάσεις που λαµβάνουν σε θέµατα τηλε-εργασίας, τηλε-αγορών, εκπαίδευσης από

34 3 o Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα απόσταση καθώς και µετακινήσεων που πραγµατοποιούνται. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της πιλοτικής έρευνας πεδίου η οποία έχει πραγµατοποιηθεί στους νοµούς Αττικής και Χίου. Ακολουθεί η στατιστική ανάλυση των δεδοµένων επικεντρώνοντας στη συγκριτική ανάλυση των ευκαιριών που παρέχονται στις γυναίκες κατοίκους των περισσότερο αποµονωµένων (νησιωτικών και αγροτικών) περιοχών και στις διαφορές που προκύπτουν σε σχέση µε τις γυναίκες των αστικών περιοχών. 2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Οι νέες πληροφορικές και επικοινωνιακές τεχνολογίες (Ιnformation and Communications Technologies -ICTs) αλλάζουν διαρκώς τον τρόπο συµµετοχής των ατόµων σε διάφορες κοινωνικές και οικονοµικές δραστηριότητες οι οποίες εµπεριέχουν τη διακίνηση της πληροφορίας, όπως είναι αυτή της εργασίας, της εκπαίδευσης, της διασκέδασης, των αγορών, των τραπεζικών συναλλαγών, των συναλλαγών µε το κράτος, κ.α. Ιστορικά, έχουν συνδεθεί οι δραστηριότητες αυτές µε µια αλληλουχία µετακινήσεων που λαµβάνουν χώρα σε συγκεκριµένο τόπο και χρόνο. Το γεγονός αυτό αλλάζει ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες µε την εισαγωγή των τηλεπικοινωνιών και των ευρέως χρησιµοποιούµενων νέων τεχνολογιών. Μεταξύ του τηλεπικοινωνιακού και του µεταφορικού τοµέα υπάρχει σαφής αλληλεπίδραση. Οι δύο τοµείς θεωρούνται άλλοτε ότι υποκαθιστούν και άλλοτε ότι συµπληρώνουν ο ένας τον άλλον (Polydoropoulou & Kitrinou, 2004). Η χρήση των προσωπικών Η/Υ, του διαδικτύου, του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου και των συστηµάτων τηλεδιάσκεψης στο σπίτι και στο γραφείο, έχουν αυξήσει την αποτελεσµατικότητα κυρίως των ευέλικτων µορφών εργασίας. Στα πλεονεκτήµατα συµπεριλαµβάνονται η καθηµερινή ευελιξία σε σχέση µε τον προγραµµατισµό των διαφόρων δραστηριοτήτων και η εξοικονόµηση χρόνου ταξιδιού (Shamir και Salomon, 1985; Christersen, 1988), η µείωση της κυκλοφοριακής συµφόρησης σε αστικές περιοχές (Mokhtarian, 1997; Moss και A. Townsend, 2000;), και η βελτίωση της προσβασιµότητας σε λιγότερο ευνοηµένες (γεωγραφικά) περιοχές (Dijst, 2001). Ενώ στο παρελθόν τα άτοµα προγραµµάτιζαν τις δραστηριότητες της ηµέρας τους λαµβάνοντας υπόψη τους περιορισµούς που είχαν εξαιτίας του χρόνου και του χώρου, σε συνδυασµό µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις γνώσεις που είχαν για τις µεταφορικές συνθήκες της περιοχής, σήµερα έχουν τη δυνατότητα να πραγµατοποιούν ηλεκτρονικές αγορές, να εργάζονται από το σπίτι τους και να εκπαιδεύονται από απόσταση περιορίζοντας έτσι σηµαντικά τον αριθµό των µετακινήσεών τους (Polydoropoulou και Kitrinou, 2004). Ο πυρήνας της έρευνας αφορά στην επίδραση της χρήσης των νέων Πληροφορικών και Επικοινωνιακών τεχνολογιών στη διαµόρφωση των καθηµερινών και µακροπρόθεσµων επιλογών των γυναικών που αφορούν τόσο τις κοινωνικές, όσο και τις οικονοµικές δραστηριότητες, και ο αντίκτυπος αυτών των τεχνολογιών στην αναδιαµόρφωση της θέσης τους στην αγορά εργασίας. 3. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ 3.1 Μεθοδολογία Έρευνας Για τη διαπραγµάτευση των παραπάνω σηµείων έχει ακολουθηθεί µια προσέγγιση η οποία βασίζεται στη θεωρία συστηµάτων και απεικονίζεται στο Σχήµα 1. Η δηµιουργία του

Διαχείριση και προτυποποίηση μεταφορικών συστημάτων και πολιτική μεταφορών 35 πλαισίου συµβάλει στην κατανόηση του υπό µελέτη συστήµατος, ώστε να προσδιοριστούν οι παράγοντες που σχετίζονται µε την κατανόηση των (άµεσων και έµµεσων) επιδράσεων της ηλεκτρονικής οικονοµίας στις γυναικείες δραστηριότητες και κατά συνέπεια στο µεταφορικό σύστηµα. Κυβερνητική πολιτική υνάµεις που οδηγούν σε αλλαγή δοµής Ηλεκτρονική Οικονοµία Προτιµήσεις τρόπου ζωής και στάσεις Περιοχές κατοικίας και επιθυµητές οµάδες δραστηριοτήτων Μεταφορικό Σύστηµα Αποτελέσµατα ζήτηση Επιλογές για: χωροθέτηση κατοικίας, απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών, ιδιοκτησία αυτοκινήτου, πρόσβαση σε εκπαιδευτικές ευκαιρίες, τοποθεσία εργασίας Συγχρονισµός και προγραµµατισµός δραστηριοτήτων Επιλεγόµενη οµάδα δραστηριοτή των εν προϋποθέτει φυσική µετακίνηση Προϋποθέτει φυσική µετακίνηση Επιλογή µέσου και διαδροµής Πρότυπα κίνησης Στις µεταφορές: Εναλλαγές µέσων (modal split) Προσβασιµότητα Επιβατικά χιλιόµετρα Κυκλοφοριακή συµφόρηση Στο περιβάλλον Εκποµή CO2 Ηχορύπανση Στην κοινωνία Ασφάλεια δρόµων Κοινωνικός αποκλεισµός προσφο ρά υνατότητες: Πρότυπα χρήσης γης Εγκαταστάσεις ICT και υπηρεσιών Ώρες λειτουργίας καταστηµάτων Υποδοµή και επίπεδο υπηρεσιών για κάθε µεταφορικό µέσο ίκτυα ICT Ηλεκτρονικά Αποτελέσµατα Χρήση Σχήµα 1: Πλαίσιο ανάλυσης δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε µετακινήσεις και εµπεριέχουν τη διακίνηση πληροφοριών Σύµφωνα µε το παραπάνω πλαίσιο η στάση ζωής των ατόµων των γυναικών στην προκειµένη περίπτωση επηρεάζεται από την εκάστοτε κυβερνητική πολιτική σε θέµατα διαβίωσης αλλά και από τις διαθέσιµες τεχνολογικές υποδοµές. Το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον σε συνδυασµό µε τις οικονοµικές συνθήκες, οι οποίες επηρεάζονται από τις εξελίξεις των νέων τεχνολογιών, διαµορφώνουν τις προτιµήσεις των ατόµων σε σχέση µε τις συνθήκες και τον τρόπο διαβίωσης τους και αποκρυσταλλώνουν τις συνήθειές τους. Η εξάπλωση της χρήσης των νέων τεχνολογιών σύµφωνα µε το πλαίσιο συµβάλει στην αλλαγή των στάσεων, αντιλήψεων, και επιλογών των ατόµων µε αποτέλεσµα τη µεταβολή των δραστηριοτήτων τους οι οποίες µπορούν πλέον να πραγµατοποιηθούν και µε ηλεκτρονικά µέσα εκτός από φυσικά µέσα µεταφοράς, µε άµεσες επιπτώσεις στις µεταφορές, στην κοινωνία και στο περιβάλλον. Σηµαντικής σπουδαιότητας θεωρείται ο εντοπισµός των δυνάµεων οι οποίες δεν µπορούν να καθοριστούν από τα άτοµα και είναι δυνατό να οδηγήσουν σε δοµικές αλλαγές του συστήµατος. Η πρόβλεψη των δυνάµεων αυτών, καθώς και οι επιδράσεις τους στο σύστηµα είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Για το σκοπό αυτό, στην έρευνα αυτή έχει αναπτυχθεί µια σειρά σεναρίων, τα οποία αναφέρονται σε πιθανές µελλοντικές καταστάσεις στο χώρο της Ηλεκτρονικής Οικονοµίας και της Κοινωνίας της Πληροφορίας (δυνατότητες τηλεργασίας, τηλε-εκπαίδευσης κλπ), αλλά και στον τοµέα των µεταφορών (κατάσταση µεταφορικού δικτύου, χρήση έξυπνων µεταφορικών συστηµάτων, κ.λπ.). Στη συνέχεια η ερωτώµενη επιλέγει κάποιο ή κάποια από τα σενάρια που την εξυπηρετούν. Η ανάπτυξη πολλών διαφορετικών υποθετικών σεναρίων είναι απαραίτητη, ώστε να καταστεί αντιληπτός ο τρόπος µε τον οποίο αλλάζουν οι επιλογές των γυναικών/χρηστών του συστήµατος υπό διαφορετικές συνθήκες.

36 3 o Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα Το θεωρητικό αυτό πλαίσιο αποτελεί τη βάση για τη διαµόρφωση του ερωτηµατολογίου της έρευνας και των υπό έλεγχο υποθέσεων. Επιπλέον είναι η βάση για την εκτίµηση της άµεσης και έµµεσης επίδρασης των εφαρµογών που στηρίζονται στη χρήση των νέων Πληροφορικών και Επικοινωνιακών τεχνολογιών (Information and Communication Techologies (ICT)- εφαρµογών) στις καθηµερινές και µακροπρόθεσµες δραστηριότητες των γυναικών, τόσο σε αστικές όσο και σε αγροτικές ή νησιωτικές περιοχές. 3.2 Βασικές Επιλογές Έρευνας Η αντιµετώπιση του θέµατος απαιτεί µια έρευνα πεδίου σε ένα ευρύ φάσµα ατόµων, µε δοµηµένο ερωτηµατολόγιο, που αποσκοπεί στη συλλογή εκείνων των δεδοµένων, που θα επιτρέψουν σε δεύτερο στάδιο τη διερεύνηση των αιτιών και αποτελεσµάτων σχετικά µε τις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών, κυρίως της τηλε-εργασίας και της τηλε-εκπαίδευσης στην οργάνωση των καθηµερινών δραστηριοτήτων των γυναικών. Πρέπει να τονιστεί ότι η έρευνα επικεντρώνεται σε δραστηριότητες που αφορούν τον γυναικείο πληθυσµό και µόνο. Για το λόγο αυτό, ρωτήθηκαν γυναίκες όλων των ειδικοτήτων, εργαζόµενες και µη. Η ανάπτυξη και η ανάλυση του ερωτηµατολογίου της έρευνας παρέχει τη δυνατότητα της συλλογής δεδοµένων της αποκαλυπτόµενης αλλά και της δεδηλωµένης προτίµησης (RP - Revealed Preference & SP -Stated Preference Data). Επιπλέον παρέχει τη δυνατότητα κατανόησης του τρόπου ανταπόκρισης των ατόµων σε πιθανές µελλοντικές καταστάσεις που αφορούν το ερευνούµενο πεδίο και οι οποίες δεν υφίστανται προς το παρόν (Polydoropoulou και Ben-Akiva, 2000). Η µεθοδολογία συλλογής δεδοµένων, µέσω της ανάπτυξης ενός επιταχυντή πληροφόρησης, αποτελεί µία εξέλιξη των ερευνών δεδηλωµένης προτίµησης, καθώς δεν περιορίζεται στον προσδιορισµό της επιλογής των ατόµων από µία σειρά πεπερασµένων εναλλακτικών σεναρίων, αλλά τοποθετεί τους άµεσα ενδιαφερόµενους σε ρεαλιστικές εικονικές καταστάσεις, µέσω των οποίων ωθούνται να δηλώσουν την επιλογή τους. Οι εκροές από αυτά τα πειράµατα επιλογής χρησιµοποιούνται στον προσδιορισµό των επιπτώσεων που έχει η χρήση των νέων τεχνολογιών στη διαµόρφωση του προγράµµατος των δραστηριοτήτων των γυναικών. Η µεθοδολογία, η οποία θα εφαρµοστεί στην έρευνα αυτή, βασίζεται στην εκτίµηση mixed logit προτύπων, τα οποία από πρόσφατες µελέτες, φαίνεται πως δίνουν πιο αξιόπιστα και περισσότερο αντιπροσωπευτικά αποτελέσµατα (Ben-Akiva κ.α., 2002). Η χρήση της µεθοδολογίας αυτής για την εκτίµηση των στάσεων και αντιλήψεων των ατόµων και η ενσωµάτωσή της στο ευρύτερο πρότυπο βάση των δραστηριοτήτων που θα αναπτυχθούν, αποτελεί καινοτοµία στο χώρο της ανάλυσης και ανοίγει το δρόµο για την εκτίµηση και δηµιουργία ακόµη πιο σύνθετων και αξιόπιστων προτύπων (Polydoropoulou και Ben-Akiva, 1999). Στόχος είναι η ανάπτυξη ενός συστήµατος προτύπων που θα βοηθάει στη κατανόηση των αποφάσεων που λαµβάνονται από τις γυναίκες σε ένα εξελιγµένο τεχνολογικά περιβάλλον. Η ανάλυση θα υποδείξει τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις γυναικών που αφορούν την τηλε-εργασία, την επιλογή του τόπου κατοικίας, την από-απόσταση εκπαίδευση, το πρόγραµµα δραστηριοτήτων των γυναικών στη διάρκεια µιας τυπικής µέρας και τον αριθµό των µετακινήσεων/ταξιδιών που πραγµατοποιούν για διάφορους σκοπούς. Συγκεκριµένα, θα εκτιµηθούν τα παρακάτω πρότυπα: 1. Επιλογή των γυναικών (τόσο σε αστικές όσο και σε αποµακρυσµένες περιοχές) να τηλεεργαστούν και µε ποιο τρόπο 2. ιαµόρφωση του προγράµµατος των δραστηριοτήτων των γυναικών λόγω των δυνατοτήτων για τηλε-εργασία, τηλε-εκπαίδευση, και τηλε-αγορών

Διαχείριση και προτυποποίηση μεταφορικών συστημάτων και πολιτική μεταφορών 37 3. ιαµόρφωση του αριθµού ταξιδιών των γυναικών για διαφορετικούς σκοπούς µετακίνησης (εργασία, εκπαίδευση, αγορές, και διασκέδαση) 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Τα αποτελέσµατα τα οποία παρουσιάζονται είναι απόρροια της πιλοτικής εφαρµογής του υπό εξέταση ερωτηµατολογίου. Στο Σχήµα 2 παρουσιάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά του δείγµατος 40 ερωτηµατολογίων. Από την ανάλυση προκύπτει ότι µεγαλύτερο µέρος των ερωτούµενων γυναικών εργάζεται στον ιδιωτικό τοµέα (67%), το επίπεδο εκπαίδευσής τους είναι ιδιαίτερα υψηλό, έχουν αρκετά χρόνια εργασιακής εµπειρίας και ανήκουν σε ποικίλες εισοδηµατικές κατηγορίες. Επίπεδο Εκπάιδευσης Εισόδηµα Μεταπτυχιακό 8% ηµοτικό 4% Λύκειο 13% 3000< 11% 500-1000 47% 1000-1500 42% Πανεπιστήµιο 75% Σχήµα 2: Προφίλ Γυναικών Η σχέση των γυναικών αυτών µε τις νέες τεχνολογίες απεικονίζεται στο Σχήµα 3. Όπως δείχνει η ανάλυση των αποτελεσµάτων οι γυναίκες που κατέχουν καλές γνώσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών έχουν και καλή γνώση του διαδικτύου. Χαρακτηριστικό στοιχείο των αποτελεσµάτων είναι ότι το ποσοστό των γυναικών που έχουν σύνδεση µε το διαδίκτυο από το σπίτι είναι µεγαλύτερο σε σχέση µε το αντίστοιχο ποσοστό που έχουν σύνδεση στο εργασιακό τους περιβάλλον. Επίσης από το δείγµα καµία από τις ερωτηθείσες δεν τηλεεργάζεται. Γνώση Η/Υ Γνώση ιαδικτύου Άριστη 17% Πολύ Λίγη 8% Λίγη 8% Άριστη 25% Πολύ Λίγη 21% Βασική 17% Λίγη 8% Καλή 50% Καλή 29% Βασική 17%

38 3 o Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα Πρόσβαση στο ιαδίκτυο από το Σπίτι Πρόσβαση στο ιαδίκτυο από το Γραφείο ΌΧΙ 33% ΌΧΙ 42% ΝΑΙ 67% ΝΑΙ 58% Σχήµα 2: Σχέση Γυναικών µε Νέες Τεχνολογίες Όσον αφορά το µέσο που χρησιµοποιούν για τη διεκπεραίωση των δραστηριοτήτων τους η χρήση των φυσικών µέσων µεταφοράς (τραµ, µετρό, λεωφορείο, αυτοκίνητο κλπ) υπερτερεί σε πολύ µεγάλο βαθµό σε σχέση µε τα ηλεκτρονικά µέσα (διαδίκτυο, τηλέφωνο, ηλεκτρονικό ταχυδροµείο) όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται µε αγορές δεν πραγµατοποιούνται παρά µόνο µε τη φυσική µετακίνηση των γυναικών µε κάποιο κλασικό µέσο µεταφοράς. Οι µόνες δραστηριότητες για τις οποίες υπάρχουν ενδείξεις χρήσης ηλεκτρονικών µέσων αφορούν κοινωνικές εκδηλώσεις (συντροφιά µε φίλους) καθώς επίσης και η ανάγνωση του τύπου. Πίνακας 1: Κατανοµή Γυναικείων ραστηριοτήτων ανά µέσο και τόπο Α/Α ραστηριότητα Ηλεκτρονικό Μέσο Μεταφορικό Μέσο Σπίτι Αλλού 1. Κύρια εργασία - 29% 71% 2. Καθηµερινά καταναλωτικά αγαθά - - 100% 3. Ρουχισµός - - 100% 4. Καλλυντικά - - 100% 5. Συντροφιά µε φίλους 8% 92% 6. Εφηµερίδες/Περιοδικά 25% - 75% 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η κατανόηση της εξοικείωσης των γυναικών µε τις νέες τεχνολογίες και του τρόπου µε τον οποίο αυτές επηρεάζουν τη διαµόρφωση των δραστηριοτήτων τους. Τα στοιχεία της πιλοτικής έρευνας έδειξαν ότι αν και η χρήση της τεχνολογίας είναι αρκετά διαδεδοµένη ειδικά στις κατηγορίες των µορφωµένων γυναικών δεν αξιοποιείται για τη µείωση των µετακινήσεων παρά σε ελάχιστο βαθµό. Βέβαια αυτό το οποίο µένει να εξεταστεί είναι η πιθανή αλλαγή στάσεων και αντιλήψεων των γυναικών σε σχέση µε τις νέες τεχνολογίες µε τη χρήση των προτύπων διακριτών και υπολανθανουσών µεταβλητών. Στην παρούσα φάση δεν ήταν εφικτή η πραγµατοποίηση τους λόγο του περιορισµένου αριθµού των συλλεγόµενων ερωτηµατολογίων. Η τελική έρευνα θα περιλαµβάνει 600 ερωτηµατολόγια και αναµένεται να υποδείξει όχι µόνο τον τρόπο µε τον οποίο θα επηρεαστεί η πραγµατοποίηση των γυναικείων δραστηριοτήτων από τις νέες τεχνολογίες αλλά και το µέγεθος σε επίπεδο αριθµού µετακινήσεων.

Διαχείριση και προτυποποίηση μεταφορικών συστημάτων και πολιτική μεταφορών 39 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ben-Akiva M. and S.R. Lerman, (1985). Discrete Choice Analysis: Theory and Applications to Travel Demand. MIT Press, Cambridge, MA, Ben-Akiva, M.J. Walker, A.T. Bernardino, D.A. Gopinath, T. Morikawa, and A. Polydoropoulou (2002). Integration of Choice and Latent Variable Models. In Perpetual Motion: Travel Behaviour Research Opportunities and Application Challenges. Editor: Hani Mahmassani. Publisher: Elsevier Science. Christensen, K, (1988), The New Era of Home-based Work: Directions and Policies, Westview Press, Boulder, CO. Dijst, M., (2001). ICTs and Accessibility: An Action Space Perspective on the Impact of New Information and Communication Technology, Paper presented at NECTAR Conference, Helsinki, May. Mokhtarian, P.L., (1997). A Synthetic Approach to Estimating the Impacts of Telecommuting on Travel. Urban Studies, Vol. 35, No. 2, pp. 215-241 Moss and Townsend, (2000), How Telecommunications Systems Are Transforming Urban Spaces, in Cities in the Telecommunication Age: The Fracturing of Geographies, J.O. Wheeler, Y. Aoyama, and B. Warf, Editors, Routledge. Polydoropoulou, A. and M. Ben-Akiva (1999). "The effect of Advanced Traveler Information Systems (ATIS) on Travelers Behaviour." In Behavioural and Network Impacts of Driver Information Systems. Edited by R. Emmerink and P. Nijkamp. Polydoropoulou A. and M. Ben-Akiva (2000). "Combined RP/SP Nested Logit Access/Mode Choice Model for Multiple Mass Transit Technologies." Transportation Research Record p. 1771. Polydoropoulou, Α. and Kitrinou E., (2004). The Impact of ICTs and Transport On Residence Location And Teleworking: The Case Of The Aegean Islands Regions. TRANSTEC, Athens. Salomon I., F.S. Koppelman, (1998). A framework for studying tele-shopping versus store shopping. Transportation Research A, Vol. 22, No. 4, pp. 247-255 Shamir, B. and Salomon I., (1985). Work-at-home and the quality of working life: some theoretical considerations. Academy of Management Review, Vol. 10, pp 455-463. Vikas, N., (2001), Empowerment and Governance through Information and Communication Technologies: Women s Perspective. International Information and Library Review, Vol. 33, pp. 317-339 Κλάδης,., Πολυδωροπούλου, Α. και Κιτρίνου, Ε., (2004) Απεικόνιση και Ανάλυση του Μεταφορικού ικτύου της Περιοχής του Αιγαίου µε Χρήση του ΓΣΠ Arcview, 7 ο Πανελλήνιο Γεωγραφικό Συνέδριο της Ελληνικής Γεωγραφικής Εταιρείας