ΑΡΥΑΙΑ ΔΛΛΗΝΙΚΑ ΘΔΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ ΓΙΓΑΓΜΔΝΟ ΚΔΙΜΔΝΟ Πλάηωνος Πρωηαγόρας 321Β6-323Α Τῶ δέ Πξνκεζεῖ εἰο ηήλ ἀθξόπνιηλ ηήλ ηνῦ Δηόο νἴθεζηλ νὐθέηη ἐλερώξεη εἰζειζεῖλ - πξόο δέ θαί αἱ θπιαθαί θνβεξαί ἦζαλ - εἰο δέ ηό ηῆο Ἀζελᾶο θαί Ἡθαίζηνπ νἴθεκα ηό θνηλόλ ἐλ ᾧ ἐθηινηερλείηελ, ιαζώλ εἰζέξρεηαη, θαί θιέςαο ηήλ ηε ἔκππξνλ ηέρλελ ηήλ ηνῦ Ἡ θαίζηνπ θαί ηήλ ἄιιελ ηήλ ηῆο Ἀζελᾶο δίδσζηλ ἀλζξώπῳ, θαί ἐθ ηνύηνπ εὐπνξία κέλ ἀλζξώπῳ ηνῦ βίνπ γίγλεηαη, Πξνκεζέα δέ δη' πηκεζέα ὡο ὓζηεξνλ, ᾗπεξ ιέγεηαη, θινπῆο δίθε κεηῆιζελ. πεηδή δέ ὁ ἄλζξσπνο ζείαο κεηέζρε κνίξαο, πξηνλ κέλ δηά ηήλ ηνῦ ζενῦ ζπγγέλεηαλ δῴσλ κόλνλ ζενύο ἐλόκηζελ, θαί ἐπερείξεη βσκνύο ηε ἱδξύεζζαη θαἰ ἀγάικαηα ζελ ἔπεηηα θσλήλ θαί ὀλόκαηα ηαρύ δηεξζξώζαην ηῇ ηέρλῃ, θαί νἰθήζεηο θαί ἐζζῆηαο θαἰ ὑπνδέζεηο θαί ζηξσκλάο θαί ηάο ἐθ γῆο ηξνθάο εὕξεην. Οὕησ δή παξεζθεπαζκέλνη θαη' ἀξράο ἄλζξσπνη ᾤθνπλ ζπνξάδελ, πόιεηο δέ νὐθ ἦζαλ ἀπώιιπλην νὖλ ὑπό ηλ ζεξίσλ δηά ηό παληαρῇ αὐηλ ἀζζελέζηεξνη εἶλαη, θαί ἡ δεκηνπξγηθή ηέρλε αὐηνῖο πξόο κέλ ηξνθήλ ἱθαλή βνεζόο ἦλ πξόο δέ ηόλ ηλ ζεξίσλ πόιεκνλ ἐλδεήο - πνιηηηθήλ γάξ ηέρλελ νὔπσ εἶρνλ, ἧο κέξνο πνιεκηθή - ἐδήηνπλ δή ἁζξνίδεζζαη θαί ζῴδεζζαη θηίδνληεο πόιεηο ὅη' νὖλ ἁζξνηζζεῖελ, ἠδίθνπλ ἀιιήινπο ἅηε νὐθ ἔρνληεο ηήλ πνιηηηθήλ ηέρλελ, ὥζηε πάιηλ ζθεδαλλύκελνη δηεθζείξνλην. Ζεύο νὖλ δείζαο πεξί ηῶ γέλεη ἡκλ κή ἀπόινηην πᾶλ, ξκῆλ πέκπεη ἄγνληα εἰο ἀλζξώπνπο αἰδ ηε θαί δίθελ, ἵλ' εἶελ πόιεσλ θόζκνη ηε θαί δεζκνί θηιίαο ζπλαγσγνί. 1
Α. Από ην θείκελν πνπ ζαο δίλεηαη λα κεηαθξαζηεί ην απόζπαζκα:<<τῶ δέ Πξνκεζεῖ εὕξεην.>> (Μονάδες 10) Β1. Πνηα ήηαλ ε πξαγκαηηθή αηηία ηεο δίσμεο ηνπ Σσθξάηε θαη πώο απηή ζηνηρεηνζεηήζεθε; (Μονάδες 10) Β2. Με πνηνλ ηξόπν ν Πξνκεζέαο επαλόξζσζε γηα ηελ απξνλνεζία ηνπ Επηκεζέα ζρεηηθά κε ην αλζξώπηλν γέλνο θαη πώο απηή ηνπ ε παξέκβαζε θαηέζηεζε ηνλ άλζξσπν ζπγγελή κε ηνπο ζενύο; (Μονάδες 10) Β3. Να αλαθέξεηε θαη λα ζρνιηάζεηε ηα ζηάδηα ηνπ πνιηηηζκνύ πνπ θαηαθηήζεθαλ από ηνλ άλζξσπν ακέζσο κεηά από ηελ απόθηεζε ησλ δώξσλ ηνπ Πξνκεζέα θαη πξηλ από ηε δεκηνπξγία ησλ πόιεσλ. (Μονάδες 10) Β4. Με βάζε ην απόζπαζκα από ην κύζν ηνπ Πξσηαγόξα θαη ην κεηαθξαζκέλν θείκελν ηνπ Αξηζηνηέιε πνπ αθνινπζεί, πνην ζηνηρείν λνκίδεηε όηη ζεσξνύλ αλαγθαίν γηα ηε ζπλνρή κηαο αλζξώπηλεο θνηλσλίαο; Πνηα αμία πξνζδίδνπλ ζε απηό νη δύν κεγάινη δηαλνεηέο ηεο αξραηόηεηαο; (Μονάδες 10) 2
Ἀριζηοηέλοσς Πολιηικά Α2,15-16 [..] Γηαηί όπσο ν άλζξσπνο είλαη ην αλώηεξν από όια ηα όληα όηαλ θηάλεη ζηελ ηειεηόηεηά ηνπ, έηζη όηαλ ζπάδεη ηε ζρέζε ηνπ κε ην λόκν θαη ηε δηθαηνζύλε γίλεηαη ην ρεηξόηεξν από όια. Δελ ππάξρεη πην αλππόθνξν θαη πην νιέζξην πξάγκα από ηελ αδηθία πνπ δηαζέηεη όπια. Ο άλζξσπνο, από ηελ άιιε, γελληέηαη εθνδηαζκέλνο από ηε θύζε κε όπια γηα λα ππεξεηήζεη ηε θξόλεζε θαη ηελ αξεηή, πνπ όκσο κπνξεί λα ηα ρξεζηκνπνηήζεη εμ νινθιήξνπ θαη γηα αληίζεηνπο ζθνπνύο. Γη απηό ν δίρσο αξεηή άλζξσπνο είλαη από όια ηα όληα ην πην αλόζην θαη ην πην άγξην, ην ρεηξόηεξν από όια ζηηο εξσηηθέο απνιαύζεηο θαη ζηηο απνιαύζεηο ηνπ θαγεηνύ. όηαλ ζπάδεη ηε ζρέζε ηνπ κε ην λόκν θαη ηε δηθαηνζύλε γίλεηαη ην ρεηξόηεξν από όια. Β5. α. Με πνηεο ιέμεηο ηνπ πξσηόηππνπ θεηκέλνπ έρνπλ εηπκνινγηθή ζπγγέλεηα νη αθόινπζεο ιέμεηο ηεο λέαο ειιεληθήο; (λα αλαθεξζεί κόλν κία ιέμε αλά πεξίπησζε): εηζηηήξην, αλείπσηνο, ζρεδόλ, όιεζξνο, άθημε. (Μονάδες 5) β. Γηα θαζεκηά από ηηο παξαθάησ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ λα δώζεηε έλα παξάγσγν νπζηαζηηθό ηεο λέαο ειιεληθήο (απιό ή ζύλζεην) : ἕκππξνλ, κεηῆιζελ, ἐλόκηζελ, ζθεδαλλύκελνη, πέκπεη. (Μονάδες 5) 3
ΑΓΙΓΑΚΣΟ ΚΔΙΜΔΝΟ Τνηαῦηα κέλ νἱ Κνξίλζηνη εἶπνλ. Τλ δέ Ἀζελαίσλ ἔηπρε γάξ πξεζβεία πξόηεξνλ ἐλ ηῇ Λαθεδαίκνλη πεξί ἄιισλ παξνῦζα, θαί ὡο ᾒζζνλην ηλ ιόγσλ, ἒδνμελ αὐηνῑο παξηηεηέα ἐο ηνύο Λαθεδαηκνλίνπο εἶλαη, ηλ κέλ ἐγθιεκάησλ πέξη κεδέλ ἀπνινγεζνκέλνπο, ὧλ αἱ πόιεηο ἐλεθάινπλ, δειζαη δέ πεξί ηνῡ παληόο ὡο νὐ ηαρέσο αὐηνῑο βνπιεπηένλ εἴε, ἀιι' ἐλ πιείνλη ζθεπηένλ. Καί ἅκα ηήλ ζθεηέξαλ πόιηλ ἐβνύινλην ζεκῆλαη ὅζε εἴε δύλακηλ, θαί ὑπόκλεζηλ πνηήζαζζαη ηνῖο ηε πξεζβπηέξνηο ὧλ ᾒδεζαλ θαί ηνῖο λεσηέξνηο ἐμήγεζηλ ὧλ ἄπεηξνη ἦζαλ,λνκίδνληεο κᾶιινλ ἄλ αὐηνύο ἐθ ηλ ιόγσλ πξόο ηό ἡζπράδεηλ ηξαπέζζαη ἤ πξόο ηό πνιεκεῑλ. Θοσκσδίδοσ 1, 72 ΛΔΞΙΛΟΓΙΟ ἐμήγεζηλ πνηνῦκαη: εμηζηνξώ ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ 1. Να κεηαθξαζηεί ην θείκελν. (Μονάδες 20) 2. Να γξαθνύλ νη δεηνύκελνη ηύπνη: α. παξηηεηέα: γ πιεζπληηθό ππνηαθηηθήο ελεζηώηα β. εἶπνλ: β εληθό πξνζηαθηηθήο ανξίζηνπ β ελεξγεηηθήο θσλήο γ. ζεκῆλαη: α πιεζπληηθό νξηζηηθήο κέιινληα ελεξγεηηθήο θσλήο δ. ᾔδεζαλ: γ εληθό επθηηθήο ελεζηώηα ε. ἐλεθάινπλ: απαξέκθαην ανξίζηνπ ελεξγεηηθήο θσλήο ζη. παληόο: γεληθή πιεζπληηθνύ ζειπθνύ γέλνπο δ. ὑπόκλεζηλ: θιεηηθή εληθνύ 4
ε. ηαρέσο: ζπγθξηηηθόο βαζκόο ζ. Λαθεδαίκνλη: αηηηαηηθή εληθνύ η. κεδέλ: δνηηθή πιεζπληηθνύ αξζεληθνύ γέλνπο (Μονάδες 10) 3.α Να ραξαθηεξηζηνύλ ζπληαθηηθά νη παξαθάησ ηύπνη: α.ηνηαῦηα: β. ὅζε: γ. ηνῖο πξεζβπηέξνηο: δ. ὧλ (ην ηειεπηαίν ηνπ θεηκέλνπ): ε. ἐλ πιείνλη: (Μονάδες 5) 3.β «ἐλ πιείνλη (αὐηνῑο) ζθεπηένλ.»: λα αληηθαηαζηαζεί ην ξεκαηηθό επίζεην κε ηνλ θαηάιιειν ηύπν ηνπ ξήκαηνο «δεῖ» θαη απαξέκθαην θαη λα γίλνπλ νη απαηηνύκελεο αιιαγέο. (Μονάδες 3) 3.γ δειζαη: λα αληηθαηαζηαζεί κε αληίζηνηρε πξόηαζε. (Μονάδες 2) 5
ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΓΙΓΑΓΜΔΝΟ ΚΔΙΜΔΝΟ Α. Καη ζηνλ Πξνκεζέα δελ ήηαλ δπλαηό πηα λα κπεη ζηελ αθξόπνιε ηελ θαηνηθία ηνπ Δία. Επηπιένλ θαη νη θξνπξνί ηνπ Δία ήηαλ θνβεξνί. Μπαίλεη ινηπόλ θξπθά ζην θνηλό νίθεκα ηεο Αζελάο θαη ηνπ Ηθαίζηνπ κέζα ζην νπνίν αζθνύζαλ ηηο ηέρλεο,θαη, αθνύ έθιεςε ηελ ηέρλε ηε ζπλδπαζκέλε κε ηε θσηηά ηνπ Ηθαίζηνπ θαη ηελ άιιε ηεο Αζελάο, ηηο δίλεη ζηνλ άλζξσπν. Καη από απηό εμαζθαιίδεηαη βέβαηα γηα ηνλ άλζξσπν πινύηνο γηα ηε δσή ηνπ, ν Πξνκεζέαο όκσο εμαηηίαο ηνπ Επηκεζέα,αξγόηεξα όπσο ιέγεηαη, θαηαδηώρηεθε δηθαζηηθά γηα θινπή. Κη επεηδή ν άλζξσπνο είρε ζπκκεηνρή ζην ζετθό θιήξν, πξώηα-πξώηα ιόγσ ηεο ζπγγέλεηάο (ηνπ) κε ην ζεό κόλνο από ηα δώα πίζηεςε ζε ζενύο θαη επηρεηξνύζε λα ηδξύεη βσκνύο θαη αγάικαηα ζεώλ έπεηηα, γξήγνξα αλαθάιπςε κε ηελ ηέρλε θζόγγνπο θαη ιέμεηο θαη βξήθε θαηνηθίεο θαη ξνύρα θαη παπνύηζηα θαη ζηξσζίδηα θαη ηηο ηξνθέο από ηε γε. Β1. Η θαηεγνξία γηα δηαθζνξά ησλ λέσλ είρε κεγαιύηεξε ζρέζε κε ηε πξαγκαηηθή αηηία ηεο δίσμεο ηνπ Σσθξάηε απ όηη ε θαηεγνξία γηα αζέβεηα. Ο Σσθξάηεο αζθαιώο θαη δε δηέθζεηξε ηνπο λένπο πνπ ηνλ αθνινπζνύζαλ. Όκσο, όπσο ιέεη θαη ν ίδηνο ζηελ θαηά Πιάησλα Ἀπνινγία ηνπ, ηα λέα παηδηά πνπ ηνλ έβιεπαλ λα μεζθεπάδεη ζηελ αγνξά ηελ ςεπδή ζνθία ησλ ζνθηζηώλ θαη ησλ δεκαγσγώλ, γνεηεύνληαλ από απηό ην παηρλίδη πνπ νδεγνύζε ζηελ αλαδήηεζε ηεο νπζίαο ησλ πξαγκάησλ θαη ηεο αιήζεηαο. Καη, εμίζνπ θπζηθά, νη απεηινύκελνη από ηνλ Σσθξάηε θαη ηηο 6
ελνριεηηθέο εξσηήζεηο ηνπ ζεσξνύζαλ πσο ε γνεηεία πνπ αζθνύζε ζηε λενιαία ήηαλ δηαθζνξά. Υπάξρεη όκσο θαη έλα άιιν ζεκαληηθό ζηνηρείν: πνιινί από ηνπο λένπο πνπ αλήθαλ ζηνλ θύθιν ηνπ Σσθξάηε πήξαλ ελεξγό κέξνο ζηελ πνιηηηθή θαη έπαημαλ ξόιν αξλεηηθό ζε κηα θαηαζηξνθηθό γηα ηελ Αζήλα επνρή. Ο Αιθηβηάδεο, πξώηνο από όινπο, ήηαλ κελ δεκνθξαηηθόο,αιιά θαη εμαηξεηηθά ακθηιεγόκελνο, αθνύ δε δίζηαζε θαη λα απηνκνιήζεη ζηνπο Σπαξηηάηεο. Πνιινί θίινη ηνπ Σσθξάηε, απ ηελ άιιε κεξηά, ηάρζεθαλ κε ηελ αθξαία κεξίδα ησλ νιηγαξρηθώλ θαη ζηήξημαλ ην πξαμηθόπεκα ησλ Τξηάθνληα Τπξάλλσλ. Ο Κξηηίαο θαη ν Φαξκίδεο κάιηζηα, ζείνη ηνπ Πιάησλα, ήηαλ από ηνπο εγέηεο. Τν γεγνλόο απηό επέηξεςε ζηνπο θαηεγόξνπο ηνπ λα αθήζνπλ λα ελλνεζεί πσο νη ζεσξίεο ηνπ δαζθάινπ ήηαλ ππεύζπλεο γηα ηελ θαηάιεμε ησλ καζεηώλ. Β2. Σύκθσλα κε ην κύζν ηνπ Πξσηαγόξα, ν απεξίζθεπηνο Επηκεζέαο ελώ θξόληηζε ηέιεηα ηα άινγα όληα, ώζηε λα κελ αθαληζηεί θαλέλα από απηά, παξακέιεζε εληειώο ηνλ άλζξσπν. Τελ απξνλνεζία ηνπ απηή έξρεηαη λα ζεξαπεύζεη ν θηιάλζξσπνο Πξνκεζέαο αθνύ έθιεςε από ην θνηλό εξγαζηήξη ηεο Αζελάο θαη ηνπ Ηθαίζηνπ ηελ ἔληερλνλ ζνθίαλ ζύλ ππξί ηα πξνζέθεξε ζηνλ άλζξσπν πξνθεηκέλνπ λα κελ αθαληζηεί σο είδνο. Έρνληαο ινηπόλ ν άλζξσπνο σο εθόδηα απηά ηα δώξα ηνπ Τηηάλα θαηόξζσζε όρη κόλν λα δηαηεξεζεί ζηελ ύπαξμε,αιιά θαη λα αλαπηύμεη ζηαδηαθά έλαλ πνιηηηζκό. Όπσο αλαθέξεη ν κύζνο ε απόθηεζε ηεο θσηηάο θαη ηεο εληέρλνπ ζνθίαο από ηνλ άλζξσπν, ηνπ έδσζε ηε δπλαηόηεηα λα ζπγγελέςεη κε ηνπο ζενύο <<ζείαο κεηέζρε κνίξαο>>. Η θσηηά απνηειεί ην ζετθό κεξίδην πνπ είραλ ηελ ηύρε, ράξε ζηελ παξέκβαζε ηνπ Πξνκεζέα, λα ιάβνπλ νη άλζξσπνη. Είλαη ζετθό γηαηί ην θαηείραλ σο ηόηε κόλνλ νη ζενί, είλαη ζετθό γηαηί ν άλζξσπνη ην απέθηεζαλ κε ζετθή παξέκβαζε ηνπ 7
Πξνκεζέα, είλαη επίζεο ζετθό γηαηί, επηηξέπνληαο ζηνλ άλζξσπν λα αλαπηύμεη πνιηηηζκό, ηνπ επέηξεςε θαηά ζπλέπεηα λα αλαγλσξίζεη ηελ ύπαξμε ησλ ζεώλ. Η πξώηε θαη άκεζε ζπλέπεηα ηνπ δώξνπ ηεο θσηηάο, ζύκθσλα κε ηνλ Πξσηαγόξα, είλαη αθξηβώο ε εκθάληζε ηεο ζξεζθείαο. Με άιια ιόγηα, ν άλζξσπνο έγηλε κέηνρνο δύν βαζηθώλ ζετθώλ ζηνηρείσλ κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζεί έλα είδνο ζπγγέλεηαο κε ηνπο ζενύο. Φπζηθά, ε έλλνηα ηεο ζπγγέλεηαο δελ έγθεηηαη ζηελ θνηλή θαηαγσγή ηνπο, αιιά ζηελ πλεπκαηηθή θαη πνιηηηζκηθή ηνπο ζπλάθεηα. Η ἔληερλνο ζνθία θαη ην πῦξ εθνδίαζαλ ηνλ άλζξσπν κε ηελ ηθαλόηεηα λα δεκηνπξγήζεη πιηθνηερληθό πνιηηηζκό ζαλ <<δεκηνπξγόο-ζεόο>> θαη έζεζαλ ηηο βάζεηο γηα ηελ πεξαηηέξσ εμέιημή ηνπ. Β3. Ο Πξσηαγόξαο θαίλεηαη λα ππνζηεξίδεη όηη ν άλζξσπνο ακέζσο κεηά ηελ απόθηεζε ησλ δώξσλ ηνπ Πξνκεζέα ρξεζηκνπνηώληαο ηελ έκθπηε λνεκνζύλε ηνπ ἐπερείξεη βσκνύο ηε ἱδξύεζζαη θαί ἀγάικαηα ζελ. Πξώηα-πξώηα δειαδή, εθδήισζε ηε ζπγγέλεηά ηνπ κε ηνπο ζενύο θαηαζθεπάδνληαο ιαηξεπηηθνύο βσκνύο θαη αγάικαηα κέζσ ησλ νπνίσλ ζα ηνπ επηηξεπόηαλ ε ηέιεζε ζξεζθεπηηθώλ εθδειώζεσλ θαη ελεξγεηώλ. Ο άλζξσπνο είλαη ην κόλν είδνο,ην νπνίν πίζηεςε ζηελ ύπαξμε ησλ ζεώλ θαη εθδήισζε έκπξαθηα απηή ηνπ ηελ πίζηε. Η πξσηαξρηθόηεηα ηεο αλάγθεο ηνπ αλζξώπνπ λα εθδειώζεη ηε ιαηξεία πξνο ην ζείν ηνλίδεηαη από ηνλ Πξσηαγόξα κε ηε ρξήζε ηνπ επηξξήκαηνο πξηνλ. Ωο δεύηεξν ζηάδην ν ζνθηζηήο αλαθέξεη ηε δεκηνπξγία ηεο γιώζζαο: <<ἔπεηηα θσλήλ θαί ὀλόκαηα ηαρύ δηεξζξώζαην ηῇ ηέρλῃ>>. Ο άλζξσπνο θαιιηεξγώληαο ηηο ηερληθέο γλώζεηο νδεγήζεθε ζε κία κεγάιε θαηάθηεζε ηνπ αλζξώπηλνπ πλεύκαηνο δηακνξθώλνληαο ηνλ νξγαλσκέλν, έλαξζξν ιόγν. Η γιώζζα 8
απνηέιεζε ην θπξηόηεξν κέζν ηεο επηθνηλσλίαο ηνπ θαη ηελ εηδνπνηό δηαθνξά ηνπ από ηα άινγα δώα. Με απηόλ ηνλ θώδηθα επηθνηλσλίαο θαηόξζσζε λα εθθξάζεη βαζκηαία όρη κόλν απιέο θαζεκεξηλέο έλλνηεο,αιιά θαη ζπλζεηόηεξα λνήκαηα. Η ξηδνζπαζηηθή απηή άπνςε πεξί ηεο εμειηθηηθήο δεκηνπξγίαο ηεο γιώζζαο δηαθνξνπνηείηαη από ηελ αξραία ζενθξαηηθή παξάδνζε ζύκθσλα κε ηελ νπνία ε γιώζζα ππάξρεη θύζεη. Σην ηξίην ζηάδην πνιηηηζκνύ ν άλζξσπνο εμαζθάιηζε νἰθήζεηο θαί ἐζζῆηαο θαί ὑπνδέζεηο θαί ζηξσκλάο θαί ηάο ἐθ γῆο ηξνθάο θαιύπηνληαο κε απηόλ ηνλ ηξόπν ην θελό πνπ άθεζε ν Επηκεζέαο. Τα επηηεύγκαηα απηά ηνπ πιηθνύ πνιηηηζκνύ εμαζθάιηζαλ ζηνλ άλζξσπν ηελ επηβίσζε θαη ηελ νκαιή πξνζαξκνγή ζην θπζηθό πεξηβάιινλ. Τν γεγνλόο όηη ε εμεύξεζε ηεο ηξνθήο από ηνλ άλζξσπν αλαθέξεηαη από ην ζνθηζηή σο ηειεπηαία θαηάθηεζή ηνπ καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα όηη ηα επηξξήκαηα πξηνλ θαη ἔπεηηα δε θαλεξώλνπλ ρξνληθή αθνινπζία ζπγθεθξηκέλα ην ἔπεηηα ιεηηνπξγεί απιώο κεηαβαηηθά, θαζώο ε πξαγκαηηθή ρξνλνινγηθή ζεηξά ησλ επηηεπγκάησλ πξνθαλώο ήηαλ δηαθνξεηηθή. Β4. Με βάζε ηα παξαπάλσ απνζπάζκαηα ην ζηνηρείν ζην νπνίν ζπγθιίλνπλ ν Πξσηαγόξαο θαη ν Αξηζηνηέιεο είλαη ε αλαγθαηόηεηα θαη ε ζπνπδαηόηεηα ηεο δηθαηνζύλεο γηα ηελ ύπαξμε αλζξώπηλσλ θνηλσληώλ. Ο Πξσηαγόξαο ζπγθεθξηκέλα,εθηόο από ηελ αἰδ,αλαθέξεηαη ζηε δηθαηνζύλε σο ζηνηρείν ηάμεο θαη θηιηθήο ζπλέλσζεο ησλ αλζξώπσλ <<ἵλ εἶελ πόιεσλ θόζκνί ηε θαί δεζκνί θηιίαο ζπλαγσγνί>>. Ο Αξηζηνηέιεο από ηελ άιιε κεξηά, αλαθέξεη όηη ν άλζξσπνο σο νλ<< όηαλ ζπάδεη ηε ζρέζε ηνπ κε ην λόκν θαη ηε δηθαηνζύλε γίλεηαη ην ρεηξόηεξν από όια.>> θαζώο θαη όηη <<Η δηθαηνζύλε είλαη ζηνηρείν ζπζηαηηθό ηεο πόιεο είλαη απηό πνπ ζπγθξαηεί ηελ ηάμε ζηελ πνιηηηθή θνηλσλία>>. 9
Η αμία ηεο δηθαηνζύλεο είλαη πξαγκαηηθά κεγάιε, γηαηί δίρσο απηή νη άλζξσπνη,όπσο ιέεη ν ζνθηζηήο, δε ζα κπνξνύζαλ λα ζπλππάξμνπλ αξκνληθά <<ἤδίθνπλ ἀιιήινπο>> θαη ζα αθαλίδνληαλ <<δηεθζείξνλην>>. Θα ήηαλ αδύλαηε ε δεκηνπξγία θνηλσληώλ ε νπνία ζπλεπάγεηαη ηελ ππέξβαζε ηεο πξσηόγνλεο θαηάζηαζεο ηνπ αλζξώπνπ. Η εθ ηνπ αληηζέηνπ αλάιπζε ηνπ Σηαγεηξίηε θηινζόθνπ νδεγεί επίζεο ζην ίδην ζπκπέξαζκα ζρεηηθά κε ηε δύλακε ηεο δηθαηνζύλεο, θαζώο αλαθέξεη όηη ε έιιεηςή ηεο θαζηζηά ηνλ άλζξσπν ην πην αλόζην, ην πην άγξην νλ, ηθαλό λα δηαπξάμεη απείξσο πεξηζζόηεξα (κπξηνπιάζηα) θαθά από έλα ζεξίν. Η επξπζκία,ε επηαμία θαη ε ζσζηή αμηνπνίεζε ησλ θπζηθώλ όπισλ ηνπ αλζξώπνπ(ι.ρ. ιόγνο, γιώζζα) κε γλώκνλα ηε δηθαηνζύλε δηακνξθώλνπλ πγηείο θαη βηώζηκεο θνηλσλίεο εθόζνλ <<ἐλ δηθαηνζύλῃ ζπιιήβδελ πᾶζ ἀξεηή ἔλη>>. Β5. α.εἰζέξρεηαη, ιέγεηαη, κεηέζρε, ἀπώιιπλην, ἱθαλή β.ππξνζβέζηεο, εξρνκόο, δηαλνκέαο, δηαζθέδαζε, δηαπόκπεπζε 10
ΑΓΙΓΑΚΣΟ ΚΔΙΜΔΝΟ 1. Μεηάθραζη Οη Κνξίλζηνη απ ηε κηα είπαλ ηέηνηα ιόγηα. Απ ηελ άιιε όκσο θαηά ηύρε πξεζβεία ησλ Αζελαίσλ παξεπξηζθόηαλ ζηε Σπάξηε πξνεγνπκέλσο γηα άιιεο (ππνζέζεηο) θαη όηαλ έκαζαλ (νη πξέζβεηο) ηνπο ιόγνπο (ησλ Κνξηλζίσλ), ζεώξεζαλ θαιό ζ απηνύο όηη έπξεπε λα παξνπζηαζηνύλ ζηνπο Σπαξηηάηεο γηα λα κελ απνινγεζνύλ αθελόο θαζόινπ γηα ηηο θαηεγνξίεο, γηα ηηο νπνίεο νη πόιεηο ηνπο θαηεγνξνύζαλ, λα δειώζνπλ αθεηέξνπ γηα θάζε (ππόζεζε) όηη δελ έπξεπε απηνί λα απνθαζίδνπλ γξήγνξα, αιιά όηη έπξεπε λα ζθέθηνληαη γηα πεξηζζόηεξν (ρξόλν). Καη ζπγρξόλσο ήζειαλ λα δειώζνπλ ηε δηθή ηνπο πόιε πόζε ήηαλ ζηε δύλακε θαη λα ζπκίζνπλ θαη ζηνπο κεγαιύηεξνπο απηά πνπ γλώξηδαλ θαη λα εμηζηνξήζνπλ ζηνπο λεόηεξνπο όζα δε γλώξηδαλ, επεηδή λόκηδαλ όηη ζα ζηξέθνληαλ απηνί εμαηηίαο ησλ ιόγσλ ηνπο πην πνιύ ζην λα (παξα)κέλνπλ ήζπρνη παξά ζην λα πνιεκνύλ. 2. α.παξίσζη(λ) β. εἰπέ γ. ζεκαλνῦκελ δ. εἰδείε ε. ἐγθαιέζαη ζη. παζλ δ. ὑπόκλεζη ε. ζᾶηηνλ ζ. Λαθεδαίκνλα η. κεδέζη 3.α α. ζύζηνηρν αληηθείκελν ηνπ ξήκαηνο «εἶπνλ» β. θαηεγνξνύκελν ζην ελλννύκελν ππνθείκελν «πόιηο» ηνπ ζπλδεηηθνύ ξήκαηνο «εἴε» 11
γ. αληηθείκελν ηεο πεξίθξαζεο «ὑπόκλεζηλ πνηήζαζζαη» ή εηξόπησηνο πξνζδηνξηζκόο, δνηηθή αληηθεηκεληθή ζην «ὑπόκλεζηλ» δ. εηεξόπησηνο νλνκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο, γεληθή αληηθεηκεληθή ζην «ἄπεηξνη» ε. εκπξόζεηνο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο πνπ δειώλεη ρξόλν ζην «ζθεπηένλ (εἴε)» 3.β ἐλ πιείνλη αὐηνύο δένη ζθνπεῑλ/ ζθνπεῑζζαη 3.γ (δειζαη: απαξέκθαην ζθνπνύ) ηειηθή πξόηαζε: ἵλα δειώζαηελ ΔΠΙΜΔΛΔΙΑ: Νίκος Άκοσρος, Γημήηρης Καρανάζιος (Αδίδακηο κείμενο) Μαρία Μαρκάκη, Βάζω Σσροπάνη (Γιδαγμένο κείμενο) 12