Πεξηερόκελα Πξόινγνο.......3 Ζ νινθιήξσζε ησλ γπκλαζηαθώλ ζπνπδώλ... 5 Τν πξόγξακκα ζπνπδώλ ηεο Γ' ηάμεο Γπκλαζίνπ Τη δηδάζθνληαη νη καζεηέο καο... 7 Καηαζηαηηθόο Μαζεζηαθόο Φάξηεο Ζ νξγάλσζε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο... 11 Έλαο πξσηαξρηθόο ζηόρνο καο Ζ γισζζηθή θαιιηέξγεηα ησλ καζεηώλ καο... 14 Τα Μαζεκαηηθά θαη νη Φπζηθέο Δπηζηήκεο Ζ θαιιηέξγεηα ηεο καζεκαηηθήο ζθέςεο θαη παξαηεξεηηθόηεηαο... 16 Οη δηδαθηηθέο καο θαηλνηνκίεο Πξσηνπνξηαθά αλνίγκαηα ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλώζεο... 19 Τν αμηαθό καο ζύζηεκα Οη εζηθέο αμίεο ζηε δσή ησλ καζεηώλ καο... 27 Ο πνιπδηάζηαηνο ραξαθηήξαο ηνπ ζρνιείνπ καο Τν δηδαθηηθό πξόγξακκα κηαο εκέξαο... 31 Οη ζηόρνη ησλ καζεκάησλ ηεο εκέξαο... 32 Τν γλσζηαθό απόζηαγκα κηαο εκέξαο... 33 Τα "θέξδε" ηνπ καζεηή.35 Υπνδνκέο εμνπιηζκόο κέζα δηδαζθαιίαο Τα ζεκέιηα ηεο πνηνηηθήο καο ππεξνρήο... 36 Δπίινγνο.......40
Πξνινγηθό ζεκείσκα Γυμνάσιο Τάξη Γ Αγαπηηοί Γονείρ, Τν κεγάιν ηαμίδη ζηνλ θόζκν ηνπ Γπκλαζίνπ θζάλεη ζηγάζηγά ζην ηέινο ηνπ.τα παηδηά ζαο, νη καζεηέο καο, πην ώξηκνη, πην ζπλεηδεηνπνηεκέλνη θαη κε πεξηζζόηεξα εθόδηα από ηόηε πνπ δηέβαηλαλ ην θαηώθιη ηνπ Γπκλαζίνπ, εηνηκάδνληαη γηα ηελ ηειεπηαία πεξηήγεζή ηνπο ζε απηό. Από ηε θεηηλή ρξνληά αλνίγεηαη πιένλ κπξνζηά ηνπο ε σξαία αιιά θαη δπζθνιόηεξε πξννπηηθή ηεο Γ Γπκλαζίνπ. Κη αλ ε «Ιζάθε» πιεζηάδεη, ην ηαμίδη ήηαλ καθξύ. Αξσγνί ζηα πξνεγνύκελα ρξόληα ππήξμαλ, ρσξίο ακθηβνιία, ην θιίκα εληαηόηεηαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηα Δθπαηδεπηήξηα Γνύθα, νη νκαιέο πξνϋπνζέζεηο κεηάβαζεο από ηελ κία ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ ζηελ άιιε, θαη, θπξίσο, έλα καζεζηαθό λήκα πνπ μεηπιίρηεθε απξόζθνπηα, θαζώο ην παηδί αλεβαίλεη ζηαδηαθά ηνπο αλαβαζκνύο ηεο εθπαίδεπζεο. Θεσξνύκε ηδηαίηεξα ζεκαληηθή απηήλ ηελ ηειεπηαία ρξνληά λα ζαο ελεκεξώζνπκε όρη ηόζν γηα ζέκαηα ιεηηνπξγηθά, όζν γηα ζέκαηα: παηδείαο γλώζεο κάζεζεο κόξθσζεο εζηθώλ αμηώλ πνπ όηαλ αθνξνύλ ηα παηδηά ζαο, αλαπόθεπθηα δεκηνπξγνύλ αγσλίεο θαη αλεζπρίεο. 3
Απηόο αθξηβώο είλαη ν ζηόρνο καο, λα ζαο ελεκεξώζνπκε γηα ζέκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζηελ Γ Γπκλαζίνπ, ηεο ηειεπηαίαο αιιά ηδηαίηεξα ζεκαληηθήο ηάμεο ηνπ Γπκλαζίνπ, λα απαληήζνπκε ζηα εξσηήκαηά ζαο, λα επηιύζνπκε ηηο απνξίεο ζαο, λα ζαο θαζεζπράζνπκε θαη λα ζαο δηαβεβαηώζνπκε όηη ηα παηδηά ζαο βξίζθνληαη ζε ζίγνπξα ρέξηα. Άιισζηε βαζηθόο ζηόρνο καο είλαη ν εθνδηαζκόο ηνπ απξηαλνύ καζεηή ηνπ Λπθείνπ κε πεξηζζόηεξεο γλώζεηο θαη δεμηόηεηεο, ώζηε ε κεηάβαζε ζην Λύθεην λα κνηάδεη κε απιό θπζηθό βεκαηηζκό. Σαο επραξηζηνύκε γηα ηελ πξνζνρή ζαο θαη ζαο επρόκαζηε Καιή ζρνιηθή ρξνληά! Με εθηίκεζε Δθ κέξνπο ηεο Γεληθήο Γηεύζπλζεο Κσλζηαληίλνο I. Γνύθαο 4
Ζ νινθιήξσζε ησλ γπκλαζηαθώλ ζπνπδώλ Η πξνζθνξά παηδείαο, κόξθσζεο θαη γλώζεσλ πςειήο πνηνηηθήο ζηάζκεο, πξνθεηκέλνπ λα ηεζνύλ νη ζσζηέο βάζεηο θαη όιεο νη ζεκειηώδεηο γλώζεηο γηα κηαλ άλεηε θαη νκαιή κεηάβαζε ζην Λύθεην, απνηειεί ηνλ βαζηθό πξσηαξρηθό ζηόρν ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ Γνύθα. Οη καζεηέο καο, ζηελ ηειεπηαία ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ θαη κε ηελ πξννπηηθή ηνπ Λπθείνπ, έρνπλ πνιινύο ιόγνπο λα μεθηλήζνπλ ηε λέα ρξνληά κε ζάξξνο θαη αηζηνδνμία. Η αηζηνδνμία ηνπο απηή ζηεξίδεηαη ζηα εμήο ζηνηρεία: 1νλ Οη καζεηέο καο δηδάζθνληαη ηα καζήκαηα ηνπ Γπκλαζίνπ κέζα ζε θιίκα αζθάιεηαο, ηθαλνπνίεζεο, αλαδήηεζεο, πξνβιεκαηηζκνύ θαη νκαδηθήο ζπλεξγαζίαο. 2νλ Η δηδαζθαιία ζην Γπκλάζην είλαη ζπιινγηθή/ζπλεξγαηηθή κε πιεζώξα δηδαθηηθώλ κεζόδσλ. 3νλ Αμηνπνηνύληαη νη βαζηθέο πλεπκαηηθέο ηθαλόηεηεο ησλ καζεηώλ καο κε ηελ θαιιηέξγεηα ηεο παξαγσγηθήο θαη επαγσγηθήο ζθέςεο, ηελ αλάιπζε, ηε ζύλζεζε, ηελ εξκελεία, ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, ηε δηεξεύλεζε. 4νλ Αζθνύληαη νη ςπρνθηλεηηθέο δεμηόηεηεο ησλ καζεηώλ θαη αμηνπνείηαη δηδαθηηθά ε ζύγρξνλε εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία. 5
5νλ Όια ηα καζήκαηα ζρεδηάδνληαη πξνζεθηηθά από ηελ αξρή ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, θαζνξίδνληαη νη ζηόρνη ηεο δηδαζθαιίαο θη επηιέγνληαη νη θαηάιιειεο κέζνδνη θαη νη ηερληθέο. 6νλ Γλσξίδνληαο όηη ε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ησλ θεηκέλσλ απνζθνπεί ζηελ εμνηθείσζε ηνπ καζεηή κε έλα δηαθνξεηηθό ηξόπν ζθέςεο (πώο δειαδή λα κάζεη λα ζθέθηεηαη ζπλδπαζηηθά, λα ζπλζέηεη, λα θξίλεη, λα ζπγθξίλεη, λα αμηνινγεί θαη λα ζέηεη ζε θίλεζε ηε δεκηνπξγηθή ηνπ θαληαζία), ζηνρεύνπκε πάληα ζε πνιππξηζκαηηθή πξνζέγγηζε θαη δηδαζθαιία. 7νλ Η άξηζηε γλώζε ηνπ αληηθεηκέλνπ δηαθξίλεη ηνλ θάζε δηδάζθνληα. Έρνληαο ππόςε όηη θάζε γλσζηηθό αληηθείκελν νθείιεη λα πξνζαξκόδεηαη ζηηο αλάγθεο ηεο εθάζηνηε ζρνιηθήο ηάμεο, νη θαζεγεηέο εξγαδνληαη κε επζπλεηδεζία αιιά θαη κε αλάινγε επαηζζεζία. 6
Τν πξόγξακκα ζπνπδώλ ηεο Γ ηάμεο Γπκλαζίνπ Τη δηδάζθνληαη νη καζεηέο καο Δβδνκαδηαίεο ώξεο Μαζήκαηα δηδαζθαιίαο Θξεζθεπηηθά 2 Αξραία Διιεληθή Γιώζζα θαη Γξακκαηεία Αξραία ειιεληθά θείκελα από κεηάθξαζε Αξραία ειιεληθή γιώζζα 3 2 Νενειιεληθή Γιώζζα θαη Γξακκαηεία Γισζζηθή δηδαζθαιία 2 Νενειιεληθή ινγνηερλία 2 Ιζηνξία 3 Αγγιηθά 5 * Γαιιηθά ή Γεξκαληθά 4 * Μαζεκαηηθά 4 Βηνινγία 2 Φπζηθή 2 Φεκεία 1 Φπζηθή Αγσγή 3 * Αηζζεηηθή Αγσγή (Μνπζηθή) 1 Αηζζεηηθή Αγσγή (Καιιηηερληθά) 1 Κνηλσληθή θαη Πνιηηηθή Αγσγή 2 Πιεξνθνξηθή 1 Σύλνιν σξώλ δηδαζθαιίαο: 40 7
* Γηεπξπκέλν σξνιόγην πξόγξακκα Δθπαηδεπηεξίσλ Γνύθα Σηελ Γ Γπκλαζίνπ, ηα Δθπαηδεπηήξηα Γνύθα πξνζθέξνπλ ζην καζεηή έμη επηπιένλ ώξεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ηελ εβδνκάδα. Σπγθεθξηκέλα, από ηνλ παξαπάλσ πίλαθα πξνθύπηεη όηη νη καζεηέο καο δηδάζθνληαη ηξεηο επηπιένλ ώξεο ηελ εβδνκάδα γηα ηελ εθκάζεζε ηεο Αγγιηθήο γιώζζαο. Δπίζεο, αθηεξώλνληαη δύν επηπιένλ ώξεο ηελ εβδνκάδα ζηε δηδαζθαιία ηεο δεύηεξεο μέλεο γιώζζαο (Γαιιηθώλ ή Γεξκαληθώλ). Δπίζεο, ην ζρνιείν καο δείρλεη ηδηαίηεξε επαηζζεζία ζην κάζεκα ηεο Φπζηθήο Αγσγήο πξνζθέξνληαο κία επηπιένλ ώξα. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, ζην πιαίζην ηεο βησκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλώζεο, πξαγκαηνπνηνύληαη, ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, εξγαζηεξηαθέο αζθήζεηο Βηνινγίαο, Φπζηθήο θαη Φεκείαο, ζηνλ πιήξσο εμνπιηζκέλν ρώξν ηνπ εξγαζηεξίνπ Φπζηθήο Φεκείαο Βηνινγίαο. Δπηπξόζζεηα, εθαξκόδεηαη πξόγξακκα δηαζεκαηηθήο δηδαζθαιίαο, βάζεη ηεο νπνίαο ε ζρνιηθή γλώζε πξνζεγγίδεηαη πνιππξηζκαηηθά σο εληαίν ζύλνιν, κέζα από ηε κειέηε ζεκάησλ πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηνπο καζεηέο. 8
Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη ζην κάζεκα ησλ Νέσλ Διιεληθώλ, κέζα από ηε δηδαζθαιία δύν επηιεγόκελσλ ινγνηερληθώλ βηβιίσλ, επηδηώθεηαη ε θαιιηέξγεηα ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηώλ γηα ηε ινγνηερλία. Παξάιιεια θαη θαζ όιε ηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο, πινπνηνύληαη πνηθίια εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, πνπ σο ζηόρν έρνπλ ηελ πξνβνιή αμηώλ, νη νπνίεο πξνβιέπνληαη από ην πξόγξακκα Σηάζε Εσήο. Τέινο, ζε κηα πξνζπάζεηα λα αλαδείμνπκε ηηο ηδηαίηεξεο θιίζεηο ησλ καζεηώλ καο, πξνζθέξνπκε ηε δπλαηόηεηα ζπκκεηνρήο ηνπο ζε νκίινπο δξαζηεξηνηήησλ, αλάινγα κε ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. Πξνεηνηκάδνπκε ηνπο καζεηέο καο, κέζα από αηνκηθέο ζπλαληήζεηο κε ζπκβνύινπο επαγγεικαηηθήο ζηαδηνδξνκίαο, πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθώζνπλ ηνλ θαηάιιειν πξνζαλαηνιηζκό αληρλεύνληαο ηα ελδηαθέξνληά ηνπο θαη ηηο απαηηήζεηο ησλ θαηξώλ. Βέβαηα, ε γλώζε δε ιεηηνπξγεί πνηέ κε πνζνηηθά κέηξα νύηε θαη είλαη ε έλλνηα πνζνηηθήο δηάζηαζεο. Ψο ζρνιείν θαη σο εθπαηδεπηηθνί έρνπκε βαζηά ζπλαίζζεζε όηη ε γλώζε, ε κάζεζε, ε κόξθσζε, ε παηδεία γεληθόηεξα: είλαη έλλνηεο θαη "κεγέζε" πνηνηηθά. Γη απηόλ, αθξηβώο, ην ιόγν ε δηθή καο δηδαθηηθή κέξηκλα θαη θηινζνθία, γηα όιν ην θάζκα ησλ δηδαζθόκελσλ καζεκάησλ, επηθεληξώλεηαη θπξίσο ζηα εμήο: 9
λα θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο καο όηη θάζε καζεζηαθή πξνζπάζεηα, αθόκε θαη ε πιένλ δύζθνιε, επηκεξίδεηαη ζε ηξία δηαδνρηθά ζηάδηα: ζπκκεηέρσ θαηαλνώ αθνκνηώλσ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ όηη ην θάζε κάζεκα αλνίγεη θαη θιείλεη κέζα ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο όια ηα άιια, σο πξνεθηάζεηο κειέηεο θαη εξγαζηώλ, έρνπλ επαλαιεπηηθό εκπεδσηηθό ραξαθηήξα λα αληηιεθζνύλ όηη ε ζρνιηθή παηδεία, απηό δειαδή πνπ καζαίλεη θαλείο ζην ζρνιείν, θζάλεη θάπνηε ζηελ απόιπηε επηηπρία: όηαλ ν καζεηήο ζηαδηαθά θαηνξζώλεη λα γίλεη απηόλνκνο θαη απηνδύλακνο αλαδεηεηήο ηεο γλώζεο. Τόηε πιένλ έρεη κάζεη λα καζαίλεη κόλνο ηνπ. Με απηέο ηηο αξρέο θαη κε άιιεο πνπ αθνινπζνύλ ζηα επόκελα θεθάιαηα, πξνζπαζνύκε λα ππεξεηήζνπκε ην ρξένο ηεο κάζεζεο θαη ηεο κόξθσζεο ησλ καζεηώλ καο ζε όια γεληθά ηα καζήκαηα. 10
Καηαζηαηηθόο Μαζεζηαθόο Φάξηεο Ζ νξγάλσζε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο Μπνξείηε λα θαληαζηείηε κηα δεκνθξαηνύκελε πνιηηεία λα ιεηηνπξγεί θαη λα πνξεύεηαη ρσξίο ζπληαγκαηηθό ράξηε; Αζθαιώο θαη ππνςηάδεζζε ηηο νδπλεξέο ζπλέπεηεο: ζα πνξεύεηαη ρσξίο ππμίδα, αζύληαθηα, άλαξρα θαη αλνξγάλσηα, κε ηνλ θίλδπλν λα απηνδηαιπζεί. Αλάινγα είλαη ηα πξάγκαηα θαη ζην ζρνιείν. Καη εδώ ρξεηαδόκαζηε ηνλ «ζπληαγκαηηθό» καο ράξηε. Δκείο, σο Δθπαηδεπηήξηα Γνύθα ηνλ επηλνήζακε, ηνλ ζπγγξάςακε θαη ηνλ δεκηνπξγήζακε. Τνλ νλνκάζακε: Καηαζηαηηθό Μαζεζηαθό Φάξηε θαη απνηειεί πιένλ γηα καο ηνλ ξπζκηζηή θαη ηνλ νδεγό ζε όιε καο ηε δηδαθηηθή πξνζπάζεηα. Δίλαη έξγν ζπιινγηθό, δεκηνύξγεκα ησλ εθπαηδεπηηθώλ καο, εθηείλεηαη ζε πνιιέο ζειίδεο, επηκεξίδεηαη ζε νθηώ ηεύρε θαη, σο γεληθόο νδεγόο δηδαθηηθήο θαη κάζεζεο, θαιύπηεη όιν ην θάζκα ησλ βαζηθώλ καζεκάησλ από ην Νεπηαγσγείν κέρξη θαη ην Λύθεην. 11
Τι προζθέρει ο Μαθηζιακός Χάρηης ζε καθαρά διδακηικό και πρακηικό επίπεδο; 1ν: 2ν: 3ν: 4ν: Καζνξίδεη απηά πνπ πξέπεη λα κάζεη ν καζεηήο ζηελ ηάμε πνπ θάζε θνξά θνηηά. Να ηα αθνκνηώζεη ζε ηέηνην βαζκό, ώζηε λα απνηεινύλ πιένλ ζηαζεξέο θαη θεθηεκέλεο γλώζεηο, ρσξίο ράζκαηα θαη ρσξίο θελά. Απηέο, αθξηβώο, νη θεθηεκέλεο γλώζεηο ηεο πξνεγνύκελεο γλώζεο πξνζθέξνπλ ζην καζεηή ηε δπλαηόηεηα λα θνηηήζεη απξόζθνπηα θαη ρσξίο πξνβιήκαηα ζηελ επόκελε ηάμε. Έηζη εμαζθαιίδεηαη, από ηάμε ζε ηάμε, αιιά θαη από βαζκίδα ζε βαζκίδα, ε νκαιή καζεζηαθή ζπλέρεηα, ε θαλνληθή ξνή ηεο δηδαθηέαο ύιεο θαη ε γλσζηαθή αιπζίδα, ρσξίο λα έρνπκε ελδηάκεζνπο ζπαζκέλνπο θξίθνπο. Ο Μαζεζηαθόο Φάξηεο εμαζθαιίδεη θαη θάηη άιιν, ελδερνκέλσο πνιύ πην νπζηαζηηθό: δελ θαζνξίδεη κόλν ην δηδαθηέν, απηό δειαδή πνπ πξέπεη λα δηδαρζεί, αιιά θαη ην πώο πξέπεη λα κεζνδεπηεί ε δηδαζθαιία γηαηί θάζε θνξά απηό πνπ δηδάζθεη θαλείο, ζπλδπάδεηαη κε ηα ζρέδηα καζεκάησλ. Απηά, θπξίσο, θαζνξίδνπλ ην πώο ηεο δηδαζθαιίαο, δειαδή ηε κέζνδν γηα ην θάζε κάζεκα. 12
5ν: Αιιά θαη θάηη άιιν γηα ηνλ Μαζεζηαθό Φάξηε, ρσξίο βέβαηα λα εμαληινύκε πιήξσο ην ζέκα: δελ επηκέλεη κόλν ζην θαζαξώο γλσζηηθό κέξνο. Καζνξίδεη θαη πνηεο πξνεμέρνπζεο δεμηόηεηεο θαη πνηεο ηθαλόηεηεο ζα πξέπεη λα θαηαθηήζεη ν θάζε καζεηήο. Σε πνηα ζεκεία ηεο δηδαθηηθήο ύιεο ζα πξέπεη λα δνζεί μερσξηζηή δηδαθηηθή έκθαζε. Με πνηεο θαηλνηνκίεο θαη κε πνηεο πξνεθηάζεηο θαη κε ηη ςεθηαθό πιηθό ζα πξέπεη λα εκπινπηηζζεί έλα κάζεκα γηα λα γίλεη: δσληαλό παξαζηαηηθό θαηαλνεηό επράξηζην Γίλεηαη, επνκέλσο, θαηαλνεηό όηη ν Μαζεζηαθόο Φάξηεο, σο «εξγαιείν» νξγάλσζεο ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο, ζπληζηά νπζηαζηηθή θαηάθηεζε γηα ην ζρνιείν καο. 13
Έλαο πξσηαξρηθόο ζηόρνο καο Ζ γισζζηθή θαιιηέξγεηα ησλ καζεηώλ καο Φπζηθά θαη ην γλσξίδεηε. Δκείο, όκσο, ζα ην ππελζπκίζνπκε. Τν ζεσξνύκε ηόζν ζεκαληηθό θαη ζπνπδαίν! Δλλννύκε ηνλ πξσηαξρηθό ζηόρν πνπ πξέπεη λα ππεξεηεί έλα ζρνιείν πςειώλ εθπαηδεπηηθώλ πξνδηαγξαθώλ. Τν ζηόρν, δειαδή, ηεο γισζζηθήο θαιιηέξγεηαο. Πξόθεηηαη γηα ηελ εθθξαζηηθή ηθαλόηεηα ηνπ καζεηή λα δηαηππώλεη κε άλεζε, κε σξαίν ηξόπν, κε ζσζηή έθθξαζε απηό πνπ ζθέθηεηαη θη απηό πνπ ληώζεη θαη αηζζάλεηαη. Πξώην Υπάξρεη πξώηα κηα δέζκε καζεκάησλ (Αξραία Διιεληθή Γιώζζα, Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία, Νέα Διιεληθή Γιώζζα θαη Γξακκαηεία / Λνγνηερλία), πνπ, όηαλ ιεηηνπξγνύλ κε πςεινύο πνηνηηθνύο δείθηεο, θαιιηεξγνύλ ην καζεηή γισζζηθά: ηνπ εκπινπηίδνπλ δειαδή ην ιεμηιόγην, ηνπ δηδάζθνπλ ηε γξακκαηηθή θαη ηε ζπληαθηηθή νξζόηεηα, ηνπ αλαπηύζζνπλ ηε γισζζνιαηξία θαη ηνλ θαζηζηνύλ ηθαλό λα απνδεηάεη πάληα ηελ πην πςειή γισζζηθή αηζζεηηθή. Γεύηεξν Υπάξρνπλ νη δηδάζθνληεο ηα καζήκαηα απηά. Λεηηνπξγνύλ πάληα ζηελ ηάμε σο πξόηππα ζσζηνύ γισζζηθνύ ήζνπο. 14
Τξίην Όινη νη δηδάζθνληεο αθνινπζνύκε έλα γξαπηό ζρέδην καζήκαηνο, γηα λα είλαη ην γισζζηθό κάζεκα νξγαλσκέλν, κεζνδηθό, κε ινγηθή αθνινπζία θαη ζπλέπεηα. Δμάιινπ, είλαη γλσζηό όηη ε νξγαλσκέλε ζθέςε δεκηνπξγεί ηε ζσζηή έθθξαζε. Τέηαξην Υπάξρεη γηα θάζε κάζεκα έληππν ή ςεθηαθό ππνζηεξηθηηθό πιηθό, βνεζεηηθά πξόζζεηα ηεύρε θαη πιηθό απνζεθεπκέλν ζην καζεηηθό ππνινγηζηή. Όια απηά ηα ζηνηρεία, σο πξόηππα ζσζηνύ γισζζηθνύ ήζνπο, δίλνπλ ηελ πιεξνθνξία θαη ηε γλώζε κε κηα γιώζζα ζηξσηή, θαηαλνεηή, εύιεπηε θαη σξαία. Πέκπην Υπάξρεη, ηέινο, ην εηδηθό ηεηξάδην εθζέζεσλ. Ο καζεηήο, αμηνπνηώληαο ην, δελ αζθείηαη κόλν ζηελ παξαγσγή πξνζσπηθνύ γξαπηνύ ιόγνπ. Αζθείηαη θαη ζε θάηη άιιν: ζηε ιεγόκελε απηνδηόξζσζε. Πξνζπαζεί δειαδή ν ίδηνο λα δηνξζώζεη ηα όπνηα γισζζηθά ηνπ ζθάικαηα. Απηή ε ηαθηηθή θαζεκεξηλά ηνλ βειηηώλεη θαη ηνπ πξνάγεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ εθθξαζηηθή άλεζε. Με απηά ηα ζηνηρεία νηθνδνκνύκε ην κέγηζην θαη, ηειηθά, ην πεηπραίλνπκε: πιάζνπκε ην καζεηή ηθαλό λα δεκηνπξγεί πξσηόηππε ζθέςε θαη λα ηελ εθθξάδεη, πξνθνξηθά θαη γξαπηά, κε εθθξαζηηθή αξηηόηεηα. 15
Τα Μαζεκαηηθά θαη νη Φπζηθέο Δπηζηήκεο Ζ θαιιηέξγεηα ηεο καζεκαηηθήο ζθέςεο θαη παξαηεξεηηθόηεηαο Πξώηνλ: ηα Μαζεκαηηθά Τα ηδηαίηεξα ζέκαηα ηεο δηδαθηέαο ύιεο ησλ Μαζεκαηηθώλ ζηελ Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ, είλαη ζπλνπηηθά ηα αθόινπζα: Αιγεβξηθέο παξαζηάζεηο θαη πξάμεηο κεηαμύ απηώλ Δμηζώζεηο / Αληζώζεηο / Γξακκηθά ζπζηήκαηα Σπλαξηήζεηο (Γξακκηθέο ζπλαξηήζεηο θαη ηεηξαγσληθέο ζπλαξηήζεηο/ Η ζπλάξηεζε ς=α/ρ ) Πηζαλόηεηεο Γεσκεηξία Τξηγσλνκεηξία Μέζα από ηελ επεμεξγαζία ζεκάησλ πνπ εληάζζνληαη ζηνπο πξναλαθεξόκελνπο άμνλεο, νη καζεηέο θαινύληαη λα επηηύρνπλ έλα πιήζνο εηδηθώλ δηδαθηηθώλ ζηόρσλ, νη νπνίνη κπνξνύλ λα ζπλνςηζζνύλ ζηα αθόινπζα ζεκεία. Σπγθεθξηκέλα ζα πξέπεη: Να θαηαλννύλ ηηο δηαδηθαζίεο εθηέιεζεο ησλ ηεζζάξσλ πξάμεσλ κεηαμύ αιγεβξηθώλ παξαζηάζεσλ, θαζώο θαη ηηο βαζηθέο ηνπο ηδηόηεηεο. Να θάλνπλ πξάμεηο κε ξεηέο αιγεβξηθέο παξαζηάζεηο. Να επηιύνπλ εμηζώζεηο 1νπ θαη 2νπ βαζκνύ. Να επηιύνπλ θιαζκαηηθέο εμηζώζεηο κε κεηαζρεκαηηζκό ηνπο ζε εμηζώζεηο 1νπ ή 2νπ ή αλσηέξνπ βαζκνύ, ειέγρνληαο ηνπο εθάζηνηε πεξηνξηζκνύο. 16
Να απνδεηθλύνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηνύλ ηηο ηδηόηεηεο ηεο δηάηαμεο πξαγκαηηθώλ αξηζκώλ ζηελ επίιπζε αληζώζεσλ 1νπ βαζκνύ κε έλαλ άγλσζην. Να επηιύνπλ γξαθηθά θαη αιγεβξηθά (κε ηελ κέζνδν ηεο αληηθαηάζηαζεο ή κε ηε κέζνδν ησλ αληίζεησλ ζπληειεζηώλ) έλα γξακκηθό ζύζηεκα δύν εμηζώζεσλ κε δύν αγλώζηνπο. Να ιύλνπλ πξνβιήκαηα κε ηε βνήζεηα εμηζώζεσλ, αληζώζεσλ, γξακκηθώλ ζπζηεκάησλ. Να θαηαλννύλ θαη λα ρξεζηκνπνηνύλ γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ βαζηθά ζεσξήκαηα θαη πξνηάζεηο ηεο Γεσκεηξίαο, όπσο είλαη ηα θξηηήξηα ηζόηεηαο ηξηγώλσλ, ην ζεώξεκα ηνπ Θαιή θαη ηα θξηηήξηα νκνηόηεηαο πνιπγώλσλ. Να ζρεδηάδνπλ ηηο γξαθηθέο παξαζηάζεηο ζπλαξηήζεσλ, λα ηηο εξκελεύνπλ θαη λα ζπζρεηίδνπλ ζεκεία ηνπο κε ζπγθεθξηκέλεο ηδηόηεηεο. Δπίζεο, λα πξνζδηνξίδνπλ ηνπο ηύπνπο ζπλαξηήζεσλ από ζηνηρεία ηεο γξαθηθήο ηνπο παξάζηαζεο. Δπηπξόζζεηα, σο γεληθόηεξνη δηδαθηηθνί ζηόρνη πνπ επηδηώθεηαη λα επηηεπρζνύλ, κπνξνύλ λα αλαθεξζνύλ νη εμήο: Να είλαη ζε ζέζε νη καζεηέο λα αμηνπνηνύλ ηηο καζεκαηηθέο ηνπο γλώζεηο ζηελ επίιπζε πξαγκαηηθώλ πξνβιεκάησλ αιιά θαη πξνβιεκάησλ από άιιεο γλσζηηθέο πεξηνρέο. Να κπνξνύλ λα δηεξεπλνύλ θαηαζηάζεηο θαη θαηλόκελα δηαθόξσλ γλσζηηθώλ πεξηνρώλ (Οηθνλνκία, Φπζηθή θ.ά.). Να κπνξνύλ λα επηρεηξεκαηνινγνύλ, ρξεζηκνπνηώληαο ινγηθνύο ζπιινγηζκνύο. Να κπνξνύλ λα πξαγκαηνπνηνύλ δηαζπλδέζεηο καζεκαηηθώλ ελλνηώλ κε έλλνηεο άιισλ γλσζηηθώλ πεξηνρώλ, θαζώο θαη κε πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλόηεηαο. Να κπνξνύλ λα εθθξάδνπλ, ιεθηηθά θαη ζπκβνιηθά, ηα απνηειέζκαηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηηο νπνίεο εκπιέθνληαη. 17
Γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ γεληθώλ θαη εηδηθώλ δηδαθηηθώλ ζηόρσλ, ε δηδαζθαιία ησλ Μαζεκαηηθώλ ζηελ Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ βαζίδεηαη ζε κεγάιν βαζκό ζηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ καζεηώλ ζε δξαζηεξηόηεηεο θαη (ζπλζεηηθέο) εξγαζίεο. Μηα ηέηνηνπ είδνπο πξνζέγγηζε απαηηεί από κέξνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ηε ρξεζηκνπνίεζε δηδαθηηθώλ αξρώλ, όπσο είλαη ε νκαδνζπλεξγαηηθή κάζεζε, ε ελεξγόο εκπινθή ησλ καζεηώλ ζε θαηαζηάζεηο δηεξεύλεζεο θαη πξνβιεκαηηζκνύ, θαζώο θαη ε νπζηαζηηθή αμηνιόγεζε ηνπ δηδαθηηθνύ έξγνπ. 18
Οη δηδαθηηθέο καο θαηλνηνκίεο Πξσηνπνξηαθά αλνίγκαηα ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλώζεο Η ξαγδαία εμέιημε πνπ ζπληειείηαη ηηο ηειεπηαίεο ηξεηο δεθαεηίεο ζην ρώξν ηεο ηερλνινγίαο έρεη επηθέξεη ξηδηθέο αιιαγέο ζηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν ζπληειείηαη έλα επξύ θάζκα δξαζηεξηνηήησλ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ηνπ αλζξώπνπ. Σύγρξνλα ςεθηαθά εξγαιεία, όπσο είλαη νη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θαη ηα θηλεηά ηειέθσλα, απνηεινύλ πιένλ αλαπόζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλόηεηάο καο θαη ζε ζπλδπαζκό κε ηελ επθνιία πξόζβαζεο ζην δηαδίθηπν, πξνζθέξνπλ πιένλ κνλαδηθνύο ηξόπνπο επηθνηλσλίαο, ελεκέξσζεο, ςπραγσγίαο θαη κάζεζεο. Λακβάλνληαο ππόςε ηελ νηθεηόηεηα ησλ ζεκεξηλώλ καζεηώλ κε ηα ζύγρξνλα ηερλνινγηθά κέζα, όπσο επίζεο θαη ηελ αλάγθε γηα θαιιηέξγεηα πιήζνπο ζεκαληηθώλ δεμηνηήησλ, Τν παξαδνζηαθό κνληέιν δηδαζθαιίαο δελ κπνξεί λα εμππεξεηήζεη πιένλ ηηο αλάγθεο ελόο εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο πνπ πξνεηνηκάδεη ηνπο κειινληηθνύο πνιίηεο ηεο ζύγρξνλεο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλώζεο. Μέζα ζε έλα ηέηνην πιαίζην, ν δάζθαινο νθείιεη λα δηαδξακαηίζεη θαζνξηζηηθό ξόιν ζηελ ππνζηήξημε ηνπ έξγνπ ησλ καζεηώλ, ζρεδηάδνληαο 19
θαη πινπνηώληαο θαηάιιειεο εθπαηδεπηηθέο παξεκβάζεηο, ππνζηεξηδόκελεο από ηα ζύγρξνλα ηερλνινγηθά εξγαιεία. Μέζα από ζπγθεθξηκέλεο ελέξγεηεο πνπ αθνξνύλ: ζηε δηάηαμε ηεο ζρνιηθήο αίζνπζαο ζηελ επηινγή δηδαθηηθνύ κνληέινπ ζηελ αλάζεζε νκαδηθώλ ή αηνκηθώλ εξγαζηώλ αιιά θαη ζηνλ ηξόπν αμηνπνίεζεο ηνπ καζεηηθνύ ππνινγηζηή, ν εθπαηδεπηηθόο ζπληνλίδεη θαη θαηεπζύλεη ην ζύλνιν ησλ εθπαηδεπόκελσλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ επηδησθόκελσλ δηδαθηηθώλ ζηόρσλ, όπσο απηνί απνηππώλνληαη ζηνλ Καηαζηαηηθό Μαζεζηαθό Φάξηε. Οη καζεηέο από ηελ πιεπξά ηνπο κπνξνύλ: λα αλαηξέμνπλ ζηα ςεθηαθά ζρνιηθά εγρεηξίδηα λα θξαηήζνπλ ειεθηξνληθέο ζεκεηώζεηο λα εθπνλήζνπλ εξγαζίεο θαη λα δεκηνπξγήζνπλ ην δηθό ηνπο ςεθηαθό αξρείν (e-portfolio). Δπίζεο, ε επθνιία πξόζβαζεο ζε ππεξεζίεο ηνπ παγθόζκηνπ ηζηνύ αλνίγεη έλα «παξάζπξν» ζηνλ θόζκν ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλώζεο. Η θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξάμε κπνξεί λα εκπινπηηζηεί κε ηελ αμηνπνίεζε πιήζνπο ςεθηαθώλ εθαξκνγώλ, είηε απνζεθεπκέλσλ ζηνλ καζεηηθό ππνινγηζηή ησλ εθπαηδεπόκελσλ, είηε πξνζβάζηκσλ κέζσ ηνπ δηαδηθηύνπ. Μεηωπική διάηαξη ηων θπανίων ηηρ ζσολικήρ αίθοςζαρ 20
Έηζη, νη καζεηέο κπνξνύλ λα αιιειεπηδξάζνπλ κε δπλακηθά πξνγξάκκαηα, πξνζαλαηνιηζκέλα, ι.ρ., ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο Γεσκεηξίαο, λα παξαθνινπζήζνπλ πξνζνκνησκέλα πεηξάκαηα θαη θαηλόκελα πνπ ζα ήηαλ δύζθνιν λα πινπνηεζνύλ ζηελ πξαγκαηηθόηεηα, λα κάζνπλ παίδνληαο κε θαηάιιεια ζρεδηαζκέλα εθπαηδεπηηθά παηρλίδηα, θαζώο επίζεο θαη λα κειεηήζνπλ ηζηνξηθά έγγξαθα θαη ληνθνπκέληα. Λακβάλνληαο ππόςε ηηο αλάγθεο ηεο ζύγρξνλεο επνρήο αιιά θαη ηα εξεζίζκαηα πνπ πξνζιακβάλεη ε λέα γεληά ησλ εθπαηδεπόκελσλ, ν εθπαηδεπηηθόο θαιείηαη λα αλαδείμεη ηελ πξόζζεηε εθπαηδεπηηθή αμία ησλ δηαζέζηκσλ ςεθηαθώλ εξγαιείσλ θαη λα δώζεη θίλεηξν ζηνπο καζεηέο γηα κάζεζε εληόο θαη εθηόο ζρνιείνπ. Ο εθπαηδεπηηθόο δελ απνηειεί πηα απζεληία αιιά αλαιακβάλεη ην ξόιν ηνπ ζπλεξγάηε, αιιειεπηδξώληαο κε ηνπο καζεηέο, βνεζώληαο ηνπο λα δηακνξθώζνπλ ηηο πξνζσπηθέο ηνπο ζέζεηο θαη απόςεηο θαη πξνζθέξνληαο εξεζίζκαηα γηα ζπδήηεζε θαη πξνβιεκαηηζκό. Η γλώζε νηθνδνκείηαη ζπλεξγαηηθά, κέζα από ηελ ζπλεηζθνξά ηνπ θάζε κέινπο ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλόηεηαο θαη όρη κε ην κνλόινγν θαη ηελ ζηείξα παξνπζίαζε αθεξεκέλσλ θαη θελώλ λνήκαηνο ελλνηώλ. 21
Διάηαξη ζσολικήρ αίθοςζαρ πποζαναηολιζμένηρ ζηην ςλοποίηζη δπαζηηπιοηήηων ζςνεπγαηικήρ μάθηζηρ Να ζαο παξνπζηάζνπκε, όκσο, πην αλαιπηηθά θαη πεξηζζόηεξν ζπγθεθξηκέλα νξηζκέλεο από ηηο ήδε εθαξκνδόκελεο ζην Γπκλάζηό καο θαηλνηνκίεο: Ππώηη: Μαθηζιακόρ Χάπηηρ Σε όιεο ηηο βαζκίδεο ησλ Δθπαηδεπηεξίσλ Γνύθα, ε δηδαθηηθή πξάμε ξπζκίδεηαη από ηηο αξρέο θαη ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ Μαζεζηαθνύ Φάξηε. Ιδηαίηεξα ζην Γπκλάζην, πνπ απνηειεί ηελ κεζαία βαζκίδα κεηαμύ Γεκνηηθνύ θαη Λπθείνπ, ε ζύληαμε ηνπ Μαζεζηαθνύ Φάξηε ήηαλ παξαπάλσ από επηβεβιεκέλε. Με απηόλ ηνλ ηξόπν επηηπγράλεηαη ε νκαιή ξνή θαη ε εμέιημε ηεο δηδαζθόκελεο ύιεο από ηάμε ζε ηάμε θαη από βαζκίδα ζε βαζκίδα. 22
Γεύηεπη: Σσέδια μαθημάηων Η πνηόηεηα ελόο καζήκαηνο θαη ε όιε ηνπ απήρεζε ζηνπο καζεηέο θαζνξίδνληαη θαη εμαξηώληαη από πνιινύο παξάγνληεο. Ο πην ζεκαληηθόο ίζσο από απηνύο ηνπο παξάγνληεο είλαη ν ηξόπνο νξγάλσζεο θαη κεζόδεπζεο ηνπ καζήκαηνο Απηό, θπξίσο, επηδηώθεηαη κε ηα ζρέδηα καζεκάησλ: νξγαλώλνπλ κεζνδηθά θαη πξνδηακνξθώλνπλ ηελ όιε πνξεία θαη ηε ζπλνιηθή ηξνρηά πνπ ζα δηαγξάςεη γεληθά ε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Τα ζρέδηα δειαδή καζεκάησλ απνηξέπνπλ θαη εμαιείθνπλ έλαλ πνιύ ζνβαξό θίλδπλν: λα θαηαζηεί έλα κάζεκα ακέζνδν, αλνξγάλσην, απηνζρεδηαζηηθό θαη, επνκέλσο, αλαπνηειεζκαηηθό. Τν πην νπζηώδεο, όκσο, είλαη όηη όια ηα ζρέδηα πνπ έρνπλ εθπνλήζεη νη δηδάζθνληεο, παξαπέκπνπλ άκεζα ζην ςεθηαθό πιηθό πνπ ζηεξίδεη θαη εκπινπηίδεη θάζε δηδαζθαιία. 23
Τπίηη: Αξιοποίηζη ηηρ ηεσνολογίαρ Η ρξεζηκνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία δελ απνηειεί πξάμε εληππσζηαζκνύ. Αληίζεηα, απνηειεί επηβεβιεκέλε αλάγθε ζηε ζεκεξηλή επνρή ησλ ξαγδαίσλ ηερλνινγηθώλ εμειίμεσλ. Τα Δθπαηδεπηήξηα Γνύθα δεκηνπξγώληαο ην «Σρνιείν ηνπ Μέιινληνο», εηζήγαγαλ θαη αμηνπνίεζαλ ηα ηερλνινγηθά κέζα ζέηνληαο σο βαζηθό ζηόρν ηελ αμηνπνίεζε ηνπ Μαζεηηθνύ Υπνινγηζηή. Έηζη ην ειεθηξνληθό κάζεκα είλαη πηα γεγνλόο. Τα απνηειέζκαηα είλαη άκεζα νξαηά: ην κάζεκα γίλεηαη πιένλ δσληαλό, άκεζν, θαηαλνεηό, αθνκνηώζηκν θαη, θπξίσο, επράξηζην. Δπηπιένλ, νη καζεηέο καο αλαθαιύπηνπλ λένπο θόζκνπο θαη καζαίλνπλ λα αλαδεηνύλ ηελ πιεξνθνξία ζηα πιαίζηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. 24
Τέηαπηη: Βοηθηηικό ςποζηηπικηικό ςλικό Κάζε κάζεκα ρξεηάδεηαη ππνζηεξηθηηθό πιηθό, έληππν ή ειεθηξνληθό. Ο δηδαθηηθόο ιόγνο, όζν ηέιεηνο θαη αλ είλαη, έρεη πάληα κηα εγγελή αδπλακία: δελ κπνξεί λα ζπληεξεζεί απηνύζηνο θαη πιήξεο ζηε καζεηηθή κλήκε. Γη απηό θαη ρξεηάδεηαη ηα βνεζεηηθά ηνπ ζπκπιεξώκαηα. Δκείο, σο Γπκλάζην θαη σο δηδάζθνληεο, πηζηεύνπκε ζε απηό ην αμίσκα θαη ζε απηή ηε δηδαθηηθή αλάγθε. Γη απηό θαη δεκηνπξγήζακε, γηα όιν ζρεδόλ ην θάζκα ησλ καζεκάησλ: Βνεζεηηθά ηεύρε, ππνζηεξηθηηθά ηνπ δηδαθηηθνύ καο έξγνπ. Σε απηά ζα πξνζηξέμεη ν καζεηήο γηα ηε ζπζηεκαηηθή κειέηε ησλ καζεκάησλ ηνπ ζην ζπίηη. Η σθέιεηα πνπ θαζεκεξηλά απνθνκίδεη ν καζεηήο από ηα βνεζεηηθά ηεύρε, είλαη πνιιαπιή: α) «απεηθνλίδνπλ», κε ζπλνπηηθό ηξόπν, ηελ νπζία ηνπ θάζε καζήκαηνο 25
β) δηεπθνιύλνπλ ηελ πιεξέζηεξε θαηαλόεζε θαη ηελ άλεηε εκπέδσζε ηεο δηδαζθόκελεο ύιεο γ) πεξηέρνπλ πινύζην αζθεζηνιόγην, επαλαιεπηηθνύ θαη εκπεδσηηθνύ ραξαθηήξα. Καηαιεθηηθά θαη κε αθνξκή ηα ακέζσο πξνεγνύκελα, λα ηνλίζνπκε απηό πνπ ζπληζηά ην πξσηαξρηθό καο πηζηεύσ. Έλα ζρνιείν, πνπ αλήθεη ζηελ εθπαηδεπηηθή πξσηνπνξία, θνζκείηαη πάληα από δύν εύζεκα: Πνηόηεηα θαη Καηλνηνκία 26
Τν αμηαθό καο ζύζηεκα Οη εζηθέο αμίεο ζηε δσή ησλ καζεηώλ καο Η κόξθσζε δελ είλαη κέγεζνο πνζνηηθό. Γελ πξνζκεηξάηαη δειαδή σο έλα επξύ άζξνηζκα γλώζεσλ ή σο έλα ζύλνιν πιεξνθνξηώλ. Δθηόο από ηηο γλώζεηο, πνπ είλαη βέβαηα ζηνηρείν απαξαίηεην, ε κόξθσζε πξνϋπνζέηεη θαη θάηη άιιν. Δίλαη απηό πνπ: νινθιεξώλεη ηνλ άλζξσπν ηνλ αλαδεηθλύεη σο εζηθή πξνζσπηθόηεηα ηνπ σξαηνπνηεί ην εζσηεξηθό ηνπ πξόζσπν ηνλ δηακνξθώλεη σο εζσηεξηθή - ςπρηθή θαιιηέξγεηα Γελ είλαη εύθνιε ππόζεζε απηή, αθξηβώο, ε εζσηεξηθή αλάπιαζε θαη αλάδεημε ηνπ αλζξώπνπ. Οη γλώζεηο δελ επαξθνύλ. Ομύλνπλ, θπξίσο, ηηο πλεπκαηηθέο ηθαλόηεηεο ηνπ αλζξώπνπ. 27
Τν ζηνηρείν, όκσο, πνπ έρεη ηε δπλαηόηεηα λα ζκηιέςεη θαη λα δηακνξθώζεη ην εζσηεξηθό πξόζσπν ηνπ αλζξώπνπ αθνινπζεί κεηά ηηο γλώζεηο θαη είλαη απηό πνπ ζηνλ θαζεκεξηλό καο ιόγν ην ιέκε: εζηθέο αμίεο θαη αξεηέο Δξώηεκα εύινγν θαη ινγηθό: δηδάζθνληαη νη εζηθέο αμίεο θαη νη αξεηέο; Γηδάζθνληαη αιιά όρη σο καζήκαηα. Ούηε κε ιόγν ξεηνξηθό, θεξπγκαηηθό ζπκβνπιεπηηθό. Οη ζεκεξηλνί λένη δελ αλέρνληαη ηελ ππεξβνιηθή ξεηνξηθή, ηε κεγαινζηνκία, ηα πνιιά θαη ηα πνκπώδε ιόγηα. Αληηδξνύλ θαη ζρεδόλ θιείλνπλ ηα απηηά ηνπο. Πώο, ινηπόλ, ζα κπνξνύζαλ λα «δηδαρζνύλ» νη αμίεο θαη νη αξεηέο; Με πνιινύο άιινπο ηξόπνπο, πνπ ζα κπνξνύζαλ λα είλαη: ε πεηζηηθή δύλακε ηνπ παξαδείγκαηνο νη θαζεκεξηλέο βησκαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο (ζπκκεηέρεη ελεξγά θαη ηηο δεη άκεζα ν καζεηήο) νη πνηθίιεο θνηλσληθέο δξάζεηο θαη ελέξγεηεο ε ζηαδηαθή άζθεζε ηνπ καζεηή λα θάλεη απηό πνπ πξέπεη ηα όζα «δηδάζθνπλ» ηα κεγάια θείκελα ηεο αλζξσπόηεηαο. Δκείο, σο ζρνιείν θαη σο εθπαηδεπηηθνί, έρνπκε δηακνξθώζεη έλα εηδηθό πξόγξακκα, κε πξσηαξρηθό ζηόρν λα γλσξίζνπλ νη καζεηέο καο, λα βηώζνπλ θαη λα πξνζδερζνύλ: ηνλ πνιηηηζκό ηεο ςπρήο 28
ηε ζσζηή ζηάζε ζηε δσή ηηο ζσζηέο θηιηθέο θαη θνηλσληθέο δξάζεηο ην κεγαιείν ησλ εζηθώλ αμηώλ θαη ηε ιάκςε ηεο αξεηήο. Τν πξόγξακκα απηό γηα ηελ αλάδεημε ηνπ πξαγκαηηθνύ αλζξώπνπ κέζα από ηνλ άλζξσπν ην νλνκάδνπκε: Σηάζε Εσήο Γελ πξόθεηηαη, βέβαηα, γηα κάζεκα κε ηελ θιαζηθή έλλνηα. Πξόθεηηαη γηα πνηθίιεο δξάζεηο βησκαηηθνύ ραξαθηήξα: α) γηα ζπδεηήζεηο κε ηνπο καζεηέο καο, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηήζνπλ κόλνη ηνπο ηελ έλλνηα ηεο αμίαο θαη ηεο θνηλσληθήο αξεηήο β) γηα δηάθνξεο εμνξκήζεηο ζε ρώξνπο θαη ηδξύκαηα, ζηα νπνία δεη θαη ππνθέξεη ν πάζρσλ ζπλάλζξσπνο γ) γηα εμνξκήζεηο ζε πεξηνρέο κε ηξαπκαηηζκέλν ην θπζηθό πεξηβάιινλ, κε ζηόρν νη καζεηέο καο λα επνπιώζνπλ ηα βαζηά ηξαύκαηα δ) γηα δηδαζθαιίεο θεηκέλσλ πςειήο ινγνηερληθήο ζηάζκεο, κέζα από ηα νπνία (θείκελα) απηνπξνβάιινληαη, κε ην δηθό ηνπο αλάζηεκα, νη ήξσεο ηνπ θαινύ, ηνπ σξαίνπ, ηνπ αιεζηλνύ θαη ηεο εληηκόηεηαο. Μέζα από ηέηνηα «καζήκαηα» θαη κέζα από ηέηνηεο δξάζεηο θαη πξσηνβνπιίεο, νη καζεηέο καο, κε ην πξόγξακκα Σηάζε Εσήο, θαηαλννύλ πόζν σξαίν, πόζν ζεκαληηθό θαη πόζν ζπνπδαίν είλαη: 29
λα βειηηώλεηο θαζεκεξηλά ηνλ εαπηό ζνπ λα απνδέρεζαη ηε δηαθνξεηηθόηεηα ηνπ άιινπ λα ζέβεζαη ηνλ εαπηό ζνπ θαη ηνλ ζπλάλζξσπν λα είζαη ζπλεξγαηηθόο θαη θηιηθόο κε όινπο λα ραίξεζαη γηα ηηο επηηπρίεο ζνπ αιιά λα απνδέρεζαη θαη ηελ ήηηα ζηε δσή λα ππεξαζπίδεζαη κε πάζνο ηηο αμίεο ζνπ λα κπνξείο λα ειέγρεηο όζα άγξηα θνπληώλνπλ ζηελ ςπρή ηνπ αλζξώπνπ λα θαηαλνείο όηη όια ζηε δσή πεηζαξρνύλ ζε θαλόλεο θαη αξρέο λα θάλεηο απηό πνπ πξέπεη, ρσξίο λα πξνζδνθάο αληακνηβή. Η απαξίζκεζε ζα κπνξνύζε, θπζηθά, λα ζπλερηζηεί. Η θαηαγξαθή είλαη απιώο ελδεηθηηθή, κόλν θαη κόλν γηα λα θαλεί, έζησ θαη αδξνκεξώο, πνύ ζηξέθεηαη θαη ζε ηη θαηαηείλεη ην πξόγξακκα Σηάζε Εσήο. Καηαιεθηηθά, ινηπόλ, ζα ππνζηεξίδακε όηη ε επξύηεξε παηδαγσγηθή θηινζνθία ηνπ ζρνιείνπ καο επηδηώθεη απηό πνπ πξέπεη λα είλαη ν πξσηαξρηθόο ζηόρνο ηεο αλζξσπνθεληξηθήο εθπαίδεπζεο: ε ζύδεπμε ηεο γλώζεο κε ηηο αμίεο. Απηή, αθξηβώο, ηε ζύδεπμε, ην «δέζηκν» δειαδή θαη ηε ζπλύπαξμε ηεο γλώζεο κε ηηο εζηθέο αμίεο, εκείο ζην ζρνιείν καο όια απηά ηα ιέκε Σηάζε Εσήο 30
Ο πνιπδηάζηαηνο ραξαθηήξαο ηνπ ζρνιείνπ καο Τν δηδαθηηθό πξόγξακκα κηαο εκέξαο Ιςτορία Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Νεοελληνική Γλώςςα και Γραμματεία Φυςική Αγωγή Αιςθητική Αγωγή Ξένη Γλώςςα Μαθηματικά Πληροφορική-Τεχνολογία 31
Οι ςτόχοι των μαθημάτων τησ ημέρασ Να ζπλδπάδνπλ νη καζεηέο ηελ θαηάζηαζε ηεο ηζηνξηθήο γλώζεο κε ηνπο αλάινγνπο θνηλσληθνύο πξνβιεκαηηζκνύο θαη λα αλαδεηνύλ ιύζεηο ζηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο κε ππεπζπλόηεηα, κέζα ζε θιίκα δεκηνπξγηθνύ δηαιόγνπ θαη ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο. Να θαιιηεξγνύλ νη καζεηέο ηελ γισζζηθή ηνπο έθθξαζε, ώζηε λα δηαηππώλνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο, ζηνλ πξνθνξηθό θαη γξαπηό ηνπο ιόγν, κε ζαθήλεηα θαη νξζόηεηα. Να αλαπηύζζνπλ νκαιά ην ζώκα ηνπο γηα ηε ιεηηνπξγηθή βειηίσζε ηνπ νξγαληζκνύ θαη λα θαιιηεξγνύλ ηηο θηλεηηθέο ηνπο θιίζεηο θαη ηθαλόηεηεο. Να γλσξίδνπλ ηηο δηάθνξεο κνξθέο ηεο ηέρλεο θαη λα δηακνξθώλνπλ αηζζεηηθό θξηηήξην. Να ζπλεηδεηνπνηνύλ ηηο δπλαηόηεηεο, ηηο θιίζεηο, ηηο δεμηόηεηεο, ηα ελδηαθέξνληά ηνπο, λα απνθηνύλ γλώζε γηα δηάθνξα επαγγέικαηα θαη λα βειηηώλνληαη, κε ζηόρν ηνλ πινύην γλώζεσλ κε ηε βνήζεηα θαη ηνπ ειεθηξνληθνύ ππνινγηζηή. Να αλαπηύζζνπλ θξηηηθή ζθέςε, κέζσ ησλ καζεκαηηθώλ πξάμεσλ θαη ζπιινγηζκώλ, ώζηε λα ζθέθηνληαη πξαθηηθνύο θαη εύζηνρνπο ηξόπνπο 32
αληηκεηώπηζεο θαη επίιπζεο πξνβιεκάησλ ηεο θαζεκεξηλόηεηαο (πξνζσπηθήο, επαγγεικαηηθήο). Γνωςιακό απόςταγμα μιασ ημέρασ έκθαζε ζηελ θαιιηέξγεηα θαη αλάπηπμε ηόζν ηνπ πξνθνξηθνύ όζν θαη ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ. ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ, ώζηε νη καζεηέο λα κάζνπλ λα εθθξάδνληαη κε ζαθήλεηα. κέζσ ηεο εθκάζεζεο ησλ μέλσλ γισζζώλ θαζηζηάηαη δπλαηή ε επαθή θαη ε γλσξηκία κε μέλνπο πνιηηηζκνύο. απόθηεζε γλώζεσλ πιεξνθνξηθήο (Η/Υ) θαη εμνηθείσζε κε ηνπο ειεθηξνληθνύο ππνινγηζηέο. κνπζηθή θαη κνπζηθνθηλεηηθή αγσγή. ζεαηξηθή αγσγή ειεύζεξε έθθξαζε παληνκίκα ρνξνζέαηξν. ρξήζε επνπηηθώλ κέζσλ (θσηνγξαθηθό πιηθό, εθπαηδεπηηθέο ηαηλίεο, πξνβνιή δηαθαλεηώλ). 33
Καηαιπηηθή, σζηόζν, είλαη θαη ε θαζεκεξηλή αξσγή δύν επηπιένλ παξαγόλησλ πνπ ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά ζηε δηαηήξεζε ηνπ θαινύ θιίκαηνο ζηελ ζρνιηθή ηάμε αιιά θαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ: Καζεγεηήο - Σύκβνπινο Με εθόδηα ηελ εκπεηξία, ηελ θαζεκεξηλή πξνζσπηθή επαθή κε ηνπο καζεηέο, ηελ ήξεκε δηάζεζε, επηδηώθεη αληηκεηώπηζε πξνβιεκάησλ πνπ αλαθύπηνπλ ζε επίπεδν ηάμεο αιιά θαη πξνζσπηθό επίπεδν. Χπρνιόγνο Αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλόηεηαο ζε πξνζσπηθό επίπεδν θαη θξνληίδεη γηα ηελ αλάπηπμε κηαο ηζνξξνπεκέλεο πξνζσπηθόηεηαο ζηελ δύζθνιε πεξίνδν ηεο εθεβείαο. 34
Τα «θέξδε» ηνπ καζεηή Δηδηθόηεξα, ε νινθιήξσζε ησλ γπκλαζηαθώλ ζπνπδώλ ζην ζρνιείν καο ζπληειεί, κε βάζε θαη ην ζρήκα πνπ αθνινπζεί, λα θαηαθηά ν καζεηήο: 6. την διαμόρφωςη αιςθητικοφ κριτηρίου 5. την ομαλή ανάπτυξη του ςώματοσκαλλιζργεια των κινητικών ικανοτήτων 1. την ολόπλευρη ανάπτυξη μαθητήσ 4. την καλλιζργεια τησ γλωςςικήσ ζκφραςησ 2. τη διεφρυνςη ςυςτήματοσ αξιών 3. τον ζλεγχο του ςυναιςθηματικοφ κόςμου 35
Υπνδνκέο εμνπιηζκόο κέζα δηδαζθαιίαο Τα ζεκέιηα ηεο πνηνηηθήο καο ππεξνρήο Τν εθπαηδεπηηθό όξακα ηνπ ζρνιείνπ έρεη σο ζεκέιην ηελ πνιύπιεπξε θαη πνιπδηάζηαηε αλάπηπμε ησλ καζεηώλ. Τν νπνηνδήπνηε όκσο όξακα, γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί, πξνϋπνζέηεη κηα εζσηεξηθή δπλακηθή. Η εζσηεξηθή δπλακηθή ηνπ ζρνιείνπ εθθξάδεηαη από ην αλζξώπηλν δπλακηθό (εθπαηδεπηηθό θαη κε εθπαηδεπηηθό), θαζώο θαη από ηηο ππάξρνπζεο ππνδνκέο. Οη ππνδνκέο ηνπ ζρνιείνπ δεκηνπξγνύλ ηηο θαηάιιειεο πξνϋπνζέζεηο γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία όισλ ησλ καζεκάησλ. Σπλεπώο, ζεσξνύκε ηηο ππνδνκέο σο κία από ηηο πην ζεκαληηθέο επελδύζεηο ηνπ ζρνιείνπ. Η «Τάμε ηνπ Μέιινληνο» είλαη κηα πξαγκαηηθόηεηα, θαζώο ην ζρνιείν δηαζέηεη όιν ηνλ αλαγθαίν εμνπιηζκό ζηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο θαη όια ηα κέζα κε ηα νπνία ην κάζεκα γίλεηαη δσληαλό, παξαζηαηηθό θαη επράξηζην. Σε θάζε αίζνπζα δηδαζθαιίαο ππάξρεη πιήξεο νπηηθν-αθνπζηηθή εγθαηάζηαζε: Γηαδξαζηηθόο «έμππλνο» πίλαθαο Smartboard Πξνβνιέαο (εγθαηεζηεκέλνο ζε κόληκε βάζε ζηελ νξνθή) Σύζηεκα ερείσλ 36
Η ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηε δηδαθηηθή πξαθηηθή δε ζα ήηαλ δπλαηή ρσξίο ηελ ύπαξμε μερσξηζηνύ ηκήκαηνο Ηιεθηξνληθώλ Υπνινγηζηώλ ηνπ ζρνιείνπ, ζην νπνίν αλαπηύζζεηαη θαηλνηόκν εθπαηδεπηηθό πιηθό, όπσο ην Desktop for Student. Δπηπξόζζεηα, κεηά από δηεμνδηθέο έξεπλεο, επηιέγνληαη ηα πην ρξεζηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηνπο Μαζεηηθνύο Υπνινγηζηέο, κεηαηξέπνληαο ην tablet pc θαζελόο καζεηή ζε κηα «ειεθηξνληθή ηζάληα» εμνπιηζκέλε κε όια ηα εθόδηα γηα ηελ «Τάμε ηνπ Μέιινληνο». Παξάιιεια, ζε ζπλεξγαζία κε ην εθπαηδεπηηθό δπλακηθό ηνπ ζρνιείνπ, παξάγεηαη πιήζνο «ειεθηξνληθώλ κέζσλ δηδαζθαιίαο», όπσο «ςεθηαθά καζήκαηα», θνπίδ ειέγρνπ ησλ γλώζεσλ, εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο κε παηγληώδε κνξθή θ.ά. Τν ηκήκα Τερληθήο Υπνζηήξημεο είλαη εύθνια πξνζβάζηκν από ηνπο καζεηέο, εμαζθαιίδνληαο ηελ άξηζηε ιεηηνπξγία θαη ζπληήξεζε όισλ ησλ laptop ησλ καζεηώλ θαη ησλ θαζεγεηώλ. Τν ζρνιείν δηαζέηεη πιήξσο εμνπιηζκέλν εξγαζηήξην Βηνινγίαο πνπ επηηξέπεη ηελ εθηέιεζε όρη κόλν ησλ πξνβιεπόκελσλ εξγαζηεξηαθώλ αζθήζεσλ, αιιά θαη ηελ εθηέιεζε νπνηνπδήπνηε πεηξάκαηνο πνπ θξίλνπλ απαξαίηεην νη θαζεγεηέο. Τν παξαζθεπαζηήξην ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη πιήξσο εμνπιηζκέλν κε όια ηα απαξαίηεηα αληηδξαζηήξηα θαη όξγαλα. Η παξαζθεπάζηξηα είλαη παξνύζα από ηελ αξρή ηεο ζρνιηθήο κέξαο κέρξη θαη ηε ιήμε ηεο, θξνληίδνληαο ηελ πξνεηνηκαζία ησλ πιηθώλ θαη ηνπ ρώξνπ γηα ηελ εθηέιεζε ησλ πεηξακάησλ. 37
Τα όξγαλα Βηνινγίαο ππεξθαιύπηνπλ ηηο απαηηήζεηο νπνηνπδήπνηε ζρνιηθνύ πεηξάκαηνο (κηθξνζθόπηα, πδαηόινπηξα, πξνζνκνηώκαηα κνξίσλ DNA, πξνπιάζκαηα βηνινγηθώλ νξγαληζκώλ θαη νξγάλσλ θ.ά.). Υπάξρνπλ 9 εξγαζηεξηαθνί πάγθνη (νη νπνίνη αληηζηνηρνύλ ζε 45 εξγαζηεξηαθέο ζέζεηο) γηα εθηέιεζε πεηξακάησλ από θάζε καζεηή θαη καζήηξηα, αηνκηθά. Δπεηδή πξέπεη λα θαιιηεξγείηαη ηζόξξνπα ην πλεύκα θαη ην ζώκα, ην ζρνιείν δηαζέηεη πιήξεηο ππνδνκέο γηα ηε θπζηθή αγσγή θαη ηε ζσκαηηθή άζθεζε. Αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο θαη ππνδνκέο 2 αλνηθηά γήπεδα football 5x5 3 αλνηθηά γήπεδα basket 3 αλνηθηά γήπεδα volley 2 αλνηθηά γήπεδα handball 1 αλνηθηό γήπεδν tennis 1 θιεηζηό θιηκαηηδόκελν γήπεδν αζινπαηδηώλ 1 θιεηζηό γπκλαζηήξην πνιιαπιώλ ρξήζεσλ 1 θιεηζηή πηζίλα 25m Κιηκαηηδόκελεο αίζνπζεο aerobic, fitness θαη ρνξνύ Σηίβνο 200m κε tartan Σθάκκαηα ύςνπο θαη κήθνπο. Φπζηθνζεξαπεπηήξην 38
Η κνπζηθή θαιιηέξγεηα ελόο αλζξώπνπ είλαη νξγαληθό κέξνο ηεο ζπλνιηθήο πλεπκαηηθήο ηνπ θαιιηέξγεηαο. Τν ζρνιείν δηαζέηεη πιεζώξα κνπζηθώλ νξγάλσλ κε ηα νπνία κπνξεί λα εληζρπζεί ην κάζεκα ηεο Μνπζηθήο. Πην ζπγθεθξηκέλα δηαζέηεη: 1 αίζνπζα κνπζηθήο 3 πηάλα (Yamaha, Υνung Chang) 2 θιαζηθέο θηζάξεο 2 ειεθηξηθέο θηζάξεο κε εληζρπηέο 2 ειεθηξηθά κπάζα 3 ζπλζεζάηδεξ 2 drums 39
Δπίινγνο Γυμνάσιο Τάξη Γ Η Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ είλαη ε ηειεπηαία ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ, πνπ ζηνρεύεη ζηελ απξόζθνπηε κεηάβαζε ηνπ καζεηή ζηελ αλώηαηε βαζκίδα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Τν πξόγξακκα ηεο Γ Γπκλαζίνπ είλαη ελδηαθέξνλ, θαζώο απαξηίδεηαη από κηα πιεζώξα γλσζηηθώλ αληηθεηκέλσλ πνπ δελ ιεηηνπξγνύλ κεκνλσκέλα αιιά αληηζέησο αιιεινζπκπιεξώλνληαη κέζσ ηεο δηαζεκαηηθόηεηαο, ώζηε λα πξνζθέξεηαη ε απαηηνύκελε ζθαηξηθή γλώζε ζηνπο καζεηέο καο. Τν πην ζεκαληηθό, όκσο, είλαη όηη ν καζεηήο απνηειεί ην επίθεληξν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη θαηαθηά ηε γλώζε κε έλα δεκηνπξγηθό θαη πξσηόηππν ηξόπν ζε έλα άξηηα εμνπιηζκέλν πεξηβάιινλ πνπ ηνπ πξνζθέξεη εξεζίζκαηα όρη κόλν γηα ηελ πλεπκαηηθή ηνπ πξόνδν αιιά θαη γηα ηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ. Μ απηό ηνλ ηξόπν ν καζεηήο ηεο Γ Γπκλαζίνπ κεηαηξέπεηαη ζε ελεξγό πνιίηε πνπ είλαη ελεκεξσκέλνο γηα όζα ζπκβαίλνπλ γύξσ ηνπ ελώ ηαπηόρξνλα ραξαθηεξίδεηαη από κηα ππεύζπλε ζπκπεξηθνξά. 40