ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ Δρ. Ευγενία Σουμάκη ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Παιδοψυχίατρος Ψυχαναλύτρια Μέλος Παιδοψυχιατρικού Κλάδου ΕΨΕ Γρ. Ελληνικής Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Επιστημονικά υπεύθυνη Διαγνωστικής και Θεραπευτικής Μονάδας «Δοξιάδη»
Έ φ η β ο ς Οικογένεια Σχολείο Κοινωνία αξίες
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΗΒΕΙΑΣ 1.Αναβίωση της παιδικής σεξουαλικότητας 2.Αίσθηση απώλειας αντικειμένου 3.Κίνηση μεταξύ παλινδρόμησης ανάπτυξης 4.Διαδικασία απο-ιδανικοποίησης 5.Δεύτερη διαδικασία αποχωρισμού εξατομίκευσης 6.Δόμηση ταυτότητας
Ομάδα συνομηλίκων αίσθημα «ανήκειν» Γέφυρα από τις εξαρτητικές σχέσεις με γονείς στη δόμηση ταυτότητας -Ομάδες φανατικών θαυμαστών -Ομάδες οπαδών αθλητισμού -Νεολαίες πολιτικής οργανώσεως Συμμορία 1. Παιδιά που μειονεκτούν νοητικά, ψυχολογικά, κοινωνικά 2. Εκφράζουν αντίδραση σε κάθε μορφή εξουσίας 3. Έχουν ήδη υποστεί κακοποίηση από το περιβάλλον τους πρώιμες αποστερήσεις 4. Γονείς στερητικοί / απορριπτικοί, ελλιπής γονεϊκή φροντίδα 5. Πρώιμα τραύματα 6. Συναισθηματική απόρριψη
Επιθετικότητα Β ί α Θ υ μ ό ς Τάση ή σύνολο τάσεων που δραστηριοποιούνται μέσω πραγματικών ή φανταστικών συμπεριφορών και αποβλέπουν στο να βλάψουν τους άλλους, να τους καταστρέψουν, να τους εξαναγκάσουν, να τους ταπεινώσουν Το «πέρασμα στην πράξη» (βιαιοπραξία) Βίαιη και καταστρεπτική κινητική δράση Αρνητική βοήθειας) συμπεριφορά Συμβολική (ειρωνεία) (άρνηση Καταπίεση συνειδητή εκρήξεις οργής / βίας Απώθηση στο ασυνείδητο ψυχοσωματικές εκδηλώσεις Μετάθεση σε άλλους παροχής
Επιθετικότητα o «φυσιολογική» o «αναταραχή αποτελεί ένδειξη φυσιολογικότητας» A.Freud o «το μεγάλωμα εισπράττεται από τους γονείς σαν επιθετική πράξη» D.Winnikot Διαταραχή διαγωγής Παραπτωματικότητα παραβατικότητα Αντικοινωνική συμπεριφορά Απόπειρα αυτοκτονίας
Ετεροκαταστροφικές συμπεριφορές - ΒΙΑ
Γιατί οι Έφηβοι? I. Συγκρότηση Εαυτού είναι ανρπαρκής II. Λόγω της δυσκολίας τους να αναγνωρίσουν και να επεξεργαστούν συναισθήματα III. Συγχέουν σκέψεις και πράξεις IV. Δεν έχουν δυνατότητα αυτοσυγκράτησης V. Βιώνουν αίσθημα απειλής
Βιολογικοί Εμπειρίες ζωής Περιστασιακοί παράγοντες ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΒΙΑ Έμφυτη δυνατότητα για εκδηλώσεις βίας Παράγοντες παρορμητικής συμπεριφοράς α) -σωματικοί (κροταφική Ε, Εγκεφαλικοί Όγκοι, τραυματισμός-πυρήνας εγκεφάλου) - οργανικοί ορμονικοί (αδρεναλίνη, τεστοστερόνη) - γενετικοί β) ψυχοκοινωνικοί Απουσία ή αδυναμία παραγόντων που να αναστέλλουν τις εκδηλώσεις βίας (ανώριμο Εγώ, έλλειψη συστήματος αξιών, και ικανότητας για αγάπη) Αυξημένη ευαισθησία για προκλήσεις σε άτομα με σωματική δυσμορφία, σε μειονότητες, (παθητική / ανεπαρκής προσωπικότητα) Διευκολυντικοί παράγοντες (αλκοόλ, φάρμακα) Εκλυτικοί παράγοντες (βρισιά, προσβολή, απειλή, επίθεση) M. Kalogerakis (1974)
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΙΑΣ Κύρια μέθοδος για τη μελέτη του γενετικού υποστρώματος αποτελούν οι γονεϊκές αναφορές για τη συμπεριφορά των παιδιών τους Μελέτη δίδυμων Oregon (151 ζεύγη ηλικίας 6-11 ετών) μονοζυγωτικοί : 83% διζυγωτικοί : 62% Μελέτη Δανίας: μετρήθηκε η βίαιη συμπεριφορά διδύμων με βάση τον αριθμό των εγκλημάτων κατά της περιουσίας ή άλλων ατόμων χρησιμοποιώντας νομικά αρχεία. Τα αποτελέσματα υποδήλωσαν γενετική προδιάθεση κατά 50-60% Αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων (95 υιοθετημένα, 102 ).. Ως περιβαλλοντικοί παράγοντες θεωρήθηκαν τα προβλήματα γάμου, αλκοολισμός, κατάθλιψη, χρήση ουσιών, καταστάσεις άγχους, διαταραχές πανικού και φοβίες στους θετούς γονείς Σε μοριακό επίπεδο Μελέτες σύνδεσης χαρακτήρων ανθρώπινης συμπεριφοράς με βιολογικούς παράγοντες Πολυγονιδιακοί παράγοντες Πολυγονιδιακό μοντέλο Σύστημα σεροτονίνης (μελέτες σε ποντίκια). Μείωση σεροτονινεργικής δραστηριότητας αύξηση επιθετικότητας
ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ Επιθετικότητα ως ένστικτο Απλή αντίδραση στη στέρηση (Lauretta Bender) Σχέση παραπτωματικής συναισθηματικής στέρησης, ασφάλειας (Bowlby Bowlby) συμπεριφοράς έλλειψης αγάπης και και Αντικοινωνική τάση αντί ψυχωτικής δομής (Winnikot) Σαδισμός = πρόκληση πόνου
ΤΡΑΥΜΑ ΡΗΞΗ Τιτρώσκω - διατρυπώ Εξωτερικό συμβάν Ψυχικό γεγονός Ψυχικό τραύμα
Κάθε τραύμα παρεμβαίνει στην ιστορία του ατόμου ακόμη και εάν είναι παράλογο, αφόρητο ή ανείπωτο. Αστράφτουν μπροστά μου και με ακολουθούν ξοπίσω μου με συνοδεύουν όπου πηγαίνω Αλλά επίσης υπάρχει ένας τοίχος Ανάμεσα σ αυτούς και σ εμένα και δεν θυμάμαι R. Gabriele S. Sitten High tower Crumbing
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Αλληλεπίδραση περιβαλλοντικών+γενετικών παραγόντων
ΜΕΤΑΞΥ ΑΔΡΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
ΜΕΤΑΞΥ ΑΔΡΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΜΑΤΟΣ Η έννοια της πράξης ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Η παθολογία των πράξεων: Βία και εγκληματικότητα o Επιθετικές συμπεριφορές o Συμμετοχή σε βίαιες πράξεις o Κλοπές o Ψέματα o Φυγή
ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ- ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ (BULLYING) ΟΡΙΣΜΟΣ: «Ένας μαθητής εκφοβίζεται ή θυματοποιείται όταν εκτίθεται επανειλημμένα και για αρκετό χρονικό διάστημα σε αρνητικές πράξεις άλλου ή άλλων μαθητών, που εκδηλώνονται ως μορφές βίαιης ή επιθετικής συμπεριφοράς. Αυτές οι αρνητικές πράξεις μπορεί να εκδηλώνονται ως: Λεκτικός εκφοβισμός Σωματικός εκφοβισμός Κοινωνικός εκφοβισμός Πρέπει να τονιστεί ότι δεν λέγεται «εκφοβισμός» όταν δύο μαθητές ίσης δύναμης και επιρροής (σωματικής ή ψυχολογικής) διαφωνούν ή τσακώνονται. Για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «εκφοβισμός» πρέπει να επικρατεί ανισορροπία δύναμης στη σχέση, μέσα από την οποία ο μαθητής που εκτίθεται σε αρνητικές πράξεις είναι δύσκολο να υποστηρίξει τον εαυτό του/της και να αντιδράσει απέναντι στο μαθητή ή τους μαθητές που εκφοβίζουν.» (Οlweus, 1995, pp. 9-10)
Αντικαταστροφικές συμπεριφορές
I. Piercing II. Cutting III. Χρήση ουσιών IV. Απόπειρα
ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Φυσιολογική ή παθολογική εκδήλωση εφηβείας;
ΕΦΗΒΕΙΑ ΠΕΝΘΟΣ, ΘΡΗΝΟΣ 1.Στάδιο άρνησης 2.Στάδιο «παζαρέματος» 3.Στάδιο προπαρασκευαστικής κατάθλιψης 4.Στάδιο παραδοχής (κατά Kubler Ross)
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ 2,8 % - 8,3 % >
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑ ICD-10 ΜΕΙΚΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΓΩΓΗΣ Διαταραχή της διαγωγής καταθλιπτικού τύπου: Έντονο καταθλιπτικό συναίσθημα Υπερβολική γκρίνια Απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης Αυτομομφή Απελπισία Άλλες μεικτές διαταραχές της διαγωγής και συναισθήματος: Επίμονα και έντονα συναισθήματα (άγχος, φόβος, θυμός ή μνησικακία) Ιδεοληψίες ή ψυχαναγκασμοί ή αποπροσωποίηση ή υποχονδρίαση Διαταραχές συμπεριφοράς
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑ DSM IV Μείζων καταθλιπτική διαταραχή Δυσθυμική διαταραχή Διπολικές διαταραχές Κυκλοθυμική διαταραχή Άλλες Διαταραχές της διάθεσης Διαταραχή της διάθεσης οφειλόμενη σε (γενική σωματική κατάσταση) Προκαλούμενη από ουσίες
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΕΦΗΒΩΝ Ευερεθιστότητα Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις Αδιαφορία / βαρεμάρα Σωματικά ενοχλήματα Χαμηλή αυτοεκτίμηση Μείωση σχολικής επίδοσης Σχολική φοβία Φυσική επιθετικότητα Ψευδολογίες Διαταραχές διαγωγής Κλοπές Εμπρησμοί Βανδαλισμοί Χρήση ουσιών Διαταραχή σεξουαλικής συμπεριφοράς
ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ + ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ 2 η αιτία θανάτου 12% θνησιμότητα 18% στο γενικό πληθυσμό 35% στους εφήβους Παράγοντες Δομικά στοιχεία προσωπικότητας Γεγονότα ζωής Οικογενειακά χαρακτηριστικά Δυσλειτουργία
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Ατομική ψυχοθεραπεία Οικογενειακή θεραπεία Εκπαίδευση Συμβουλευτική γονιών Γνωσιακή Συμπεριφεριολογική θεραπεία Ομαδική ψυχοθεραπεία Ενδονοσοκομειακή θεραπεία Φαρμακοθεραπεία
Ευχαριστώ πολύ