Α.Κ.Ρ. 109/2005 Έκθεζη Απσήρ καηά ηος Ραηζιζμού και ηων Διακπίζεων αναθοπικά με ηην κπαηική ςποσπέωζη να εξαζθαλίζει ηην εκπαίδεςζη και αγωγή αηόμων με αναπηπίερ [1] Σν ζέκα ηεο πξόζζεηεο επηβάξπλζεο ησλ γνληώλ ησλ παηδηώλ πνπ θνηηνύλ ζην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλάπεξσλ Παηδηώλ έζεζε ελώπηνλ κνπ ν θ. Μίθεο Φισξέληδνο, Πξόεδξνο ηεο Κππξηαθήο πλνκνζπνλδίαο Οξγαλώζεσλ Αλαπήξσλ (KYOA), κε επηζηνιή ηνπ εκεξνκ. 2 Ννεκβξίνπ 2005. Η θαηαγγειία ππνβιήζεθε εθ κέξνπο ηνπ πλδέζκνπ Γνλέσλ ηνπ Κέληξνπ παζηηθώλ θαη Αλαπήξσλ Παηδηώλ. Απνηειεί ηζρπξηζκό ηνπ θαηαγγέιινληα όηη ηα παηδηά πνπ θνηηνύλ ζην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλαπήξσλ Παηδηώλ ιακβάλνπλ γηα ηε θνίηεζή ηνπο, ην πνζό ησλ ΛΚ. 60 κεληαίσο από ηηο Τπεξεζίεο Κνηλσληθήο Δπεκεξίαο. Πξόζθαηα, ιόγσ νηθνλνκηθώλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη ην Κέληξν, δεηήζεθε από ηνπο γνλείο ησλ παηδηώλ απηώλ λα θαηαβάιινπλ ην πξόζζεην πνζό ησλ ΛΚ. 40 κεληαίσο γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηε θνίηεζε ησλ παηδηώλ ηνπο. ύκθσλα κε ηνπο ηζρπξηζκνύο ηνπ θαηαγγέιινληα νη πεξί Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο Παηδηώλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο Νόκνη ηνπ 1999 θαη 2001 επηβάιινπλ ζην Κξάηνο ηελ ππνρξέσζε εμαζθάιηζεο ηεο εθπαίδεπζεο ησλ παηδηώλ κε αλαπεξίεο θαη έληαμεο ηνπο ζην γεληθό ζύζηεκα εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ζηα ζπλεζηζκέλα ζρνιεία (ζε ζπλεζηζκέλε ηάμε ή ζε εηδηθή κνλάδα) ή ζε εηδηθά ζρνιεία, κε δαπάλε ηεο πνιηηείαο. Ο θαηαγγέιισλ ππνζηεξίδεη όηη ζε πεξίπησζε πνπ ην Κξάηνο δελ δηαζέηεη εηδηθά ζρνιεία γηα ηα παηδηά απηά, νθείιεη, πξώηηζηα, λα ηδξύζεη, ή, ηνπιάρηζηνλ, λα αλαιάβεη ηελ επζύλε θαη νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ παηδηώλ απηώλ θαη ηεο θνίηεζήο ηνπο ζε πθηζηάκελα Κέληξα, όπσο είλαη ην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλαπήξσλ Παηδηώλ.
2 [2] Η έξεπλα πνπ δηελήξγεζα γηα ηελ θαηαγγειία απηή πεξηιάκβαλε επηθνηλσλία θαη ζπλάληεζε Λεηηνπξγνύ ηνπ Γξαθείνπ κνπ κε ηνλ αξκόδην Λεηηνπξγό γηα ζέκαηα εηδηθήο αγσγήο ζηε Γεκνηηθή θαη Μέζε Δθπαίδεπζε ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ θαη ηνπο Γηεπζπληέο ηνπ Κέληξνπ παζηηθώλ θαη Αλαπήξσλ Παηδηώλ θαη ηεο Δηδηθήο ρνιήο Δπαγγειηζκόο πνπ θηινμελνύλ παηδηά κε παξόκνηεο αλαπεξίεο. Πξαγκαηνπνηήζεθαλ επίζεο επηηόπηεο επηζθέςεηο ζην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλαπήξσλ Παηδηώλ θαη ζην Δηδηθό ρνιείν «Δπαγγειηζκόο» ζηε Λεπθσζία θαη ζε 2 δεκόζηα ζρνιεία όπνπ θνηηνύλ, ζε ζπλεζηζκέλεο ηάμεηο ή εηδηθέο κνλάδεο, παηδηά κε πνιιαπιέο αλαπεξίεο (Γεκνηηθό θαη Νεπηαγσγείν Αγ. Αλησλίνπ, Α Γεκόζην Νεπηαγσγείν Παιινπξηώηηζζαο). [3] Η θαηαγγειία εζηηάδεηαη ζηελ θνίηεζε παηδηώλ ζην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλάπεξσλ Παηδηώλ. Σν Κέληξν ηδξύζεθε ην 1982 ζηα πιαίζηα ηεο δξάζεο ηνπ Παγθύπξηνπ πλδέζκνπ Πξνζηαζίαο παζηηθώλ θαη Αλαπήξσλ Παηδηώλ, θαη δέρεηαη παηδηά κε εγθεθαιηθή παξάιπζε ειηθίαο 2 κέρξη 14 εηώλ. θνπόο ηνπ Κέληξνπ είλαη, κεηαμύ άιισλ, ε εθπαίδεπζε θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε ησλ παηδηώλ απηώλ θαη ε νκαιή έληαμή ηνπο ζην θνηλσληθό ζύλνιν. Σν Κέληξν ζηεγάδεηαη ζε κία παιηά ηζόγεηα νηθία ζηνλ Αγ. Αλδξέα ζηε Λεπθσζία θαη εθεί θνηηνύλ ζήκεξα δεθαηέζζεξα παηδηά ελώ ηξία κε ηέζζεξα παηδηά αθόκα θνηηνύλ πεξηζηαζηαθά ζε απηό. Γηαζέηεη δύν αίζνπζεο ππνδνρήο, κηα αίζνπζα εηδηθήο αγσγήο, δύν αίζνπζεο θπζηνζεξαπείαο, έλα πνιπαηζζεζηαθό δσκάηην (sensory room) θαη κία αίζνπζα ινγνζεξαπείαο. Σν Κέληξν ιεηηνπξγεί από ηηο 7 πκ κέρξη ηηο 3 κκ, σξάξην πνπ, θαηά ηελ άπνςε ηνπ Γηεπζπληή ηνπ Κέληξνπ, είλαη πξνζαξκνζκέλν ζηηο αλάγθεο ησλ γνληώλ πνπ κεηαθέξνπλ εθεί ηα παηδηά ηνπο. Με ζθνπό ηελ έληαμε ησλ παηδηώλ ζην επξύηεξν θνηλσληθό ζύλνιν, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θνίηεζεο, γίλνληαη πξνζπάζεηεο κεξηθήο έληαμήο ηνπο, κία ή δύν θνξέο ηε βδνκάδα, ζε ζπλεζηζκέλα δεκόζηα λεπηαγσγεία. Πνιιά παηδηά ηνπ Κέληξνπ έρνπλ εληαρζεί κεξηθά ή νιηθά ζε ζπλεζηζκέλα λεπηαγσγεία ή δεκνηηθά, ελώ άιια έρνπλ εληαρζεί ζην εηδηθό ζρνιείν Δπαγγειηζκόο ιόγσ ηνπ όηη είραλ θηάζεη ζην όξην ειηθίαο ησλ 14 θαη δελ κπνξνύζαλ πιένλ λα παξακείλνπλ ζην Κέληξν.
3 [4] Οη νηθνλνκηθνί πόξνη ηνπ Κέληξνπ πξνέξρνληαη από ηελ εηήζηα επηδόηεζε ηνπ Γξαθείνπ Κνηλσληθήο Δπεκεξίαο, ηα έζνδα ηνπ Ραδηνκαξαζώληνπ, κεληαίν επίδνκα ύςνπο ΛΚ.300 γηα ηα έμνδα δηαβίσζεο ησλ παηδηώλ ηνπ Κέληξνπ θαη ΛΚ. 80 δίδαθηξα γηα ηε θνίηεζή ηνπο ζην Κέληξν, ηδησηηθέο εηζθνξέο, δσξεέο, έζνδα από εθδειώζεηο [5] Από όζα ηέζεθαλ ελώπηνλ κνπ πξνθύπηεη όηη, γηα ηα πξώηα είθνζη ρξόληα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Κέληξνπ, ε θνίηεζε ησλ παηδηώλ πξαγκαηνπνηείην ρσξίο θακία νηθνλνκηθή επηβάξπλζε ησλ γνληώλ. Πξηλ από δύν ρξόληα, ιόγσ νηθνλνκηθώλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεηώπηδε ην Κέληξν δεηήζεθε από ηνπο γνλείο ε θαηαβνιή ηνπ πνζνύ ησλ ΛΚ. 40 γηα ηε θνίηεζε ηνπ θάζε παηδηνύ. Μεηά από δηαδηθαζίεο θαη επαθέο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ην Γξαθείν Κνηλσληθήο Δπεκεξίαο, ην αξρηθό κεληαίν επίδνκα ησλ ΛΚ. 60 πνπ παξέρνληαλ γηα ηε θνίηεζε ηνπ θάζε παηδηνύ ζην Κέληξν, απμήζεθε θαηά ΛΚ. 20, θαη ζήκεξα αλέξρεηαη ζηηο ΛΚ. 80. Κάζε γνλέαο θαιείηαη ζήκεξα λα θαηαβάιιεη ΛΚ. 20 κεληαίσο, δήηεκα ην νπνίν δελ έρεη αθόκα δηεπζεηεζεί νξηζηηθά. εκεηώλσ όηη, ζύκθσλα κε ηνλ αξκόδην ιεηηνπξγό γηα ζέκαηα εηδηθήο αγσγήο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ, επεηδή ζην Κέληξν θνηηνύλ θαη παηδηά λεπηαγσγείνπ, απηό επηρνξεγείηαη από ην Τπνπξγείν σο θνηλνηηθό λεπηαγσγείν. Γηα ην ζθνπό απηό, ν ύλδεζκνο Γνλέσλ ηνπ Κέληξνπ ιακβάλεη ην πνζό ησλ ΛΚ. 5.000 εηεζίσο, όπσο αθξηβώο ζπκβαίλεη θαη κε ηα δεκόζηα θνηλνηηθά λεπηαγσγεία, νη ύλδεζκνη Γνλέσλ ησλ νπνίσλ ιακβάλνπλ ην πην πάλσ πνζό γηα ηηο αλάγθεο θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ. [6] Αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε πνπ δηαηεξεί ην Κέληξν κε ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ, πέξα από ηελ ελίζρπζε κε πξνζσπηθό πνπ παξέρεη ην ηειεπηαίν γηα ηηο αλάγθεο εθπαίδεπζεο ησλ παηδηώλ, δηαηεξεί επηπιένλ θαη ζηνηρεία αξρείνπ γηα ην θάζε παηδί ηνπ Κέληξνπ. Με απηό ηνλ ηξόπν ην Τπνπξγείν, κέζσ ησλ Δπαξρηαθώλ Δπηηξνπώλ Δηδηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο, ειέγρεη ηελ εμέιημε ηνπ θάζε παηδηνύ θαη ηνπο παξέρεη αλαζηνιή θνίηεζεο από ην δεκόζην ζύζηεκα εθπαίδεπζεο. Δπηπιένλ, ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ απνθαζίδεη/εγθξίλεη ηε κεξηθή ή νιηθή έληαμε ησλ παηδηώλ πνπ θνηηνύλ ζην Κέληξν ζηα δεκόζηα ζρνιεία, ζύκθσλα κε ηελ αμηνιόγεζε θαη ηηο εηζεγήζεηο ηνπ ίδηνπ ηνπ Κέληξν, ζηνηρεία ηα νπνία απνζηέιινληαη ζηηο αξκόδηεο Δπαξρηαθέο Δπηηξνπέο.
4 [7] Γηα ζθνπνύο αλαθνξάο θαη ζπγθξηζηκόηεηαο αλαθέξσ όηη παξόκνηαο κνξθήο εθπαίδεπζε παξέρεη θαη ην Δηδηθό ρνιείν «Δπαγγειηζκόο» ην νπνίν ζηεγάδεηαη ζε έλα θηηξηαθό ζπγθξόηεκα ζην Γέξη. Δθεί θνηηνύλ 42 παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο. Πνιιά από απηά θνηηνύζαλ, πξηλ ηελ έληαμή ηνπο ζηνλ Δπαγγειηζκό, ζην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλαπήξσλ. πγθεθξηκέλα, όια ηα παηδηά (πεξίπνπ 15) πνπ θνηηνύλ ζήκεξα ζηνλ Δπαγγειηζκό θαη βξίζθνληαη ζε ηξνρνθάζηζκα, θνηηνύζαλ πξηλ ζην Κέληξν. [8] ην ζρνιείν Δπαγγειηζκόο ιεηηνπξγνύλ ελλέα ηάμεηο/νκάδεο. Από ην νκαδηθό πξόγξακκα εθπαίδεπζεο απνζύξνληαη ζηαδηαθά έλα-έλα ηα παηδηά γηα λα ιάβνπλ ηηο αηνκηθέο ηνπο ζεξαπείεο. Γηα παξάδεηγκα, έλα παηδί κε εγθεθαιηθή παξάιπζε, πέξα από ην νκαδηθό πξόγξακκα εθπαίδεπζεο πνπ παξέρεηαη ζην ζρνιείν, ηπγράλεη θπζηνζεξαπείαο δύν θνξέο ηε βδνκάδα, εξγνζεξαπείαο δύν θνξέο ηε βδνκάδα, γπκλαζηηθήο ηξεηο θνξέο ηε βδνκάδα, ινγνζεξαπείαο δύν θνξέο ηε βδνκάδα, μπινπξγηθήο κία θνξά ηε βδνκάδα θαη κνπζηθνζεξαπείαο κία θνξά ηε βδνκάδα. [9] Αλαθνξηθά κε ην σξάξην ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ απηό ζπκβαδίδεη κε ηηο ώξεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπλεζηζκέλσλ δεκόζησλ ζρνιείσλ. Όκσο, ηξεηο κέξεο ηε βδνκάδα παξέρεηαη ε επρέξεηα ηεο νινήκεξεο παξακνλήο ησλ παηδηώλ ζην ζρνιείν. Γηα ην ζθνπό απηό όζνη γνλείο επηιέμνπλ ηελ νινήκεξε παξακνλή, θαηαβάιινπλ ην πνζό ησλ ΛΚ. 50 γηα ηελ θάιπςε ησλ εμόδσλ ζίηηζεο, κεηαθνξάο, ζπλνδνύ θαη νδεγνύ ιεσθνξείνπ. Δπηπιένλ, όπσο πιεξνθνξήζεθα, ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ δηαζέηεη έλα ρξεκαηηθό πνζό γηα ηελ θξνληίδα θαη απαζρόιεζε ησλ παηδηώλ ηνπ ζρνιείνπ θαη εθηόο ησλ πεξηόδσλ ιεηηνπξγίαο ησλ ζρνιείσλ (π.ρ. θαηά ηελ πεξίνδν ησλ ζεξηλώλ δηαθνπώλ). [10] Όπσο πιεξνθνξνύκαη, ζήκεξα ιεηηνπξγνύλ 7 εηδηθά ζρνιεία παγθύπξηα, ε ρνιή Κσθώλ θαη ε ρνιή Σπθιώλ, ε νπνία δηαζέηεη κνλάδα γηα άηνκα κε πνιιαπιέο αλαπεξίεο. ηε Λεπθσζία ιεηηνπξγνύλ 20 εηδηθέο κνλάδεο (ζε 16 δεκνηηθά θαη 4 λεπηαγσγεία) θαη 2 εηδηθά ζρνιεία, ην Δηδηθό ρνιείν Λεπθσζίαο θαη ν Δπαγγειηζκόο, κνλαδηθό, νπζηαζηηθά, εηδηθό δεκόζην ζρνιείν ζηε Λεπθσζία ην νπνίν θηινμελεί παηδηά κε πνιιαπιέο αλαπεξίεο.
5 [11] ύκθσλα κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ, ην ζρνιηθό έηνο 2004-2005 θνίηεζαλ ζπλνιηθά 303 παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο ζηηο εηδηθέο κνλάδεο (δεκνηηθά θαη λεπηαγσγεία) θαη ζηα ζρνιεία εηδηθήο εθπαίδεπζεο ηνπ θξάηνπο. Σν ζρνιηθό έηνο 2005 2006 θνίηεζαλ 263 παηδηά ζηηο 57 εηδηθέο κνλάδεο (δεκνηηθά θαη λεπηαγσγεία) θαη 314 παηδηά ζηα εηδηθά ζρνιεία καδί κε ηε ρνιή Σπθιώλ θαη ρνιή Κσθώλ. [12] ύκθσλα κε ηνπο πεπί Αγωγήρ και Εκπαίδεςζηρ Παιδιών με Ειδικέρ Ανάγκερ Νόμοςρ ηος 1991 και 2001, απνηειεί ππνρξέσζε ηεο πνιηηείαο λα παξέρεη ζηα παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο όιεο ηηο επθαηξίεο γηα ηζόηηκε εθπαίδεπζε, θαζνδήγεζε θαη απνθαηάζηαζε πξνθεηκέλνπ λα αλαπηύμνπλ ηηο ηθαλόηεηεο ηνπο ζηνλ αλώηαην δπλαηό βαζκό. Σν άξζξν 4 ηεο πην πάλσ λνκνζεζίαο πξνβιέπεη ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία εηδηθώλ κνλάδσλ ζηα ζπλεζηζκέλα ζρνιεία όπσο θαη εηδηθά ζρνιεία σο ρώξσλ παξνρήο εηδηθήο εθπαίδεπζεο. [13] Με βάζε ηνπο πεπί Αγωγήρ και Εκπαίδεςζηρ Παιδιών με Ειδικέρ Ανάγκερ Κανονιζμούρ ηος 2001, αξκόδηα όξγαλα γηα ηελ αμηνιόγεζε ησλ αλαγθώλ θάζε παηδηνύ ην νπνίν θξίλεηαη όηη πηζαλόλ λα έρεη εηδηθέο αλάγθεο θαη γηα ηε ιήςε ηεο απόθαζε γηα ηελ παξνρή ή όρη εηδηθήο εθπαίδεπζεο ζην παηδί απηό, είλαη νη Δπαξρηαθέο Δπηηξνπέο Δηδηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο. Οη Καλνληζκνί δηέπνπλ επίζεο ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ησλ εηδηθώλ κνλάδσλ θαη δεκόζησλ ζρνιείσλ εηδηθήο αγσγήο θαη εθπαίδεπζεο. Δηδηθόηεξα, ν Κανονιζμόρ 26.1 δηαιακβάλεη όηη: «Σν Τπνπξγηθό πκβνύιην απνθαζίδεη κε εηζήγεζε ηνπ Τπνπξγνύ ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία δεκόζησλ ζρνιείσλ εηδηθήο αγσγήο θαη εθπαίδεπζεο, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο πνπ πξνθύπηνπλ.» ηνπο Κανονιζμούρ 26 μέσπι 33 πεξηιακβάλνληαη, κεηαμύ άιισλ, αλαιπηηθέο ξπζκίζεηο γηα ηελ εγγξαθή παηδηώλ ζηα ζρνιεία απηά, ηνλ ρξόλν εγγξαθήο θαη θνίηεζεο θαη ηα αηνκηθά πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ηα νπνία, όπσο πξνβιέπεη ν Καλνληζκόο 31, θαηαξηίδνληαη από ην εθπαηδεπηηθό πξνζσπηθό ηνπ ζρνιείνπ ζε ζπλεξγαζία κε ην ζπλδεηηθό ιεηηνπξγό, ην
6 γνλέα ηνπ παηδηνύ θαη νπνηνδήπνηε άιιν ιεηηνπξγό πνπ εκπιέθεηαη ζηελ εθπαίδεπζε ηνπ παηδηνύ θαη βαζίδνληαη ζηηο εηζεγήζεηο ηεο Έθζεζεο ηεο Δπαξρηαθήο Δπηηξνπήο. Η ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηδησηηθώλ ζρνιείσλ εηδηθήο αγσγήο ξπζκίδεηαη από ηνπο Κανονιζμούρ 34 μέσπι 39. ύκθσλα κε ηηο πξόλνηεο ησλ Καλνληζκώλ απηώλ, ε ιεηηνπξγία ησλ ηδησηηθώλ ζρνιείσλ εηδηθήο αγσγήο ειέγρεηαη θαη αμηνινγείηαη από ην Τπνπξγείν Παηδείαο ελώ πεξηιακβάλνληαη ξπζκίζεηο θαη γηα ηε ζηειέρσζε, ηελ εγγξαθή, ηα αλαιπηηθά θαη αηνκηθά πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο αλάινγεο κε απηέο πνπ ηζρύνπλ γηα ηα δεκόζηα ζρνιεία εηδηθήο αγσγήο. [14] ρεηηθόο κε ηηο θξαηηθέο ππνρξεώζεηο έλαληη ησλ αηόκσλ κε αλαπεξίεο είλαη ν Πεπί Αηόμων με Αναπηπίερ Νόμος ηος 2000 (Ν.127(Ι)/2000), ζύκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ νπνίνπ, ην θξάηνο δεζκεύεηαη λα εμαζθαιίδεη ηελ απόιαπζε ησλ βαζηθώλ δηθαησκάησλ ησλ αηόκσλ απηώλ. Δηδηθόηεξα, ζύκθσλα κε ηελ πην πάλσ λνκνζεζία, ην δηθαίσκα ησλ αηόκσλ κε αλαπεξίεο γηα έλα αμηνπξεπέο επίπεδν δσήο δηαζθαιίδεηαη κέζα από θξαηηθέο νηθνλνκηθέο παξνρέο θαη θνηλσληθέο ππεξεζίεο. [15] Η θξαηηθή ππνρξέσζε γηα παξνρή ηζόηηκεο εθπαίδεπζεο ζηα άηνκα κε αλαπεξίεο πεγάδεη, επηπξόζζεηα, θαη από ηηο ξπζκίζεηο ηνπ αλαζεσξεκέλνπ Εςπωπαϊκού Κοινωνικού Χάπηη 1 πνπ αλαθέξνληαη ζην θαζήθνλ ηνπ θξάηνπο λα ιακβάλεη όια ηα αλαγθαία κέηξα γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο ησλ αηόκσλ κε αλαπεξίεο, ζηα πιαίζηα γεληθώλ θξαηηθώλ πξνγξακκάησλ ή, όπνπ απηό δελ είλαη εθηθηό, κέζσ εηδηθώλ ηδξπκάησλ, δεκνζίσλ ή ηδησηηθώλ. Οη ξπζκίζεηο απηέο δηαζθαιίδνπλ θαη ην δηθαίσκα ησλ παηδηώλ θαη λέσλ, κεηαμύ άιισλ, ζηελ εθπαίδεπζε θαη επηβάιινπλ ηελ θξαηηθή παξνρή θαηάιιεισλ ηδξπκάησλ πξνο ην ζθνπό απηό, ζε ζπλεξγαζία, άκεζε ή έκκεζε, κε δεκόζηνπο ή ηδησηηθνύο νξγαληζκνύο. 1 Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει επικυρώσει τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη με τον Κυρωτικό Νόμο 27(ΙΙΙ)/2000
7 [16] ηελ ππόζεζε Autism-Europe v. France 2 ηέζεθε ελώπηνλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο Κνηλσληθώλ Γηθαησκάησλ ην ζέκα ηεο επάξθεηαο ησλ εηδηθώλ εθπαηδεπηηθώλ ηδξπκάησλ θαη ησλ θνηλσληθώλ/ηαηξηθώλ ππεξεζηώλ γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηώλ θαη ελειίθσλ κε απηηζκό ζηε Γαιιία. Ωο βαζηθό ζηνηρείν ηεο αλεπάξθεηαο απηήο πξνβιήζεθε ην γεγνλόο όηη, νη ζέζεηο ζηα δεκόζηα ηδξύκαηα γηα άηνκα κε απηηζκό ζε ζύγθξηζε κε ηηο επίζεκεο αλάγθεο είλαη δπζαλάινγα ιίγεο ελώ, ζπγρξόλσο, ε δηαδηθαζίεο έληαμεο ησλ απηηζηηθώλ παηδηώλ ζην ζύλεζεο εθπαηδεπηηθό πεξηβάιινλ απνηεινύζαλ ηελ εμαίξεζε αληί ηνλ θαλόλα. Γηα ηνπο πην πάλσ ιόγνπο νη πξνζθεύγνληεο ελώπηνλ ηεο Δπηηξνπήο ηζρπξίζηεθαλ όηη ππήξμε παξαβίαζε ησλ άξζξσλ 15&1, 17&1 θαη Δ ηνπ αλαζεσξεκέλνπ Δπξσπατθνύ Κνηλσληθνύ Υάξηε. Σα άξζξα απηά αλαθέξνληαη ζηελ ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο λα ιακβάλεη όια ηα αλαγθαία κέηξα γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο ησλ αηόκσλ κε αλαπεξίεο, ζηα πιαίζηα γεληθώλ θξαηηθώλ πξνγξακκάησλ ή, όπνπ απηό δελ είλαη εθηθηό, κέζσ εηδηθώλ ηδξπκάησλ, δεκνζίσλ ή ηδησηηθώλ. Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή Κνηλσληθώλ Γηθαησκάησλ αθνύ αλαγλώξηζε ην ρακειό πνζνζηό εθπαίδεπζεο ησλ παηδηώλ κε απηηζκό, ζε ζπλεζηζκέλα ή εηδηθά ζρνιεία, έλαληη άιισλ παηδηώλ, κε ή ρσξίο αλαπεξίεο, θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα όηη, ζηελ πεξίπησζε πνπ ηέζεθε ελώπηνλ ηνπ, ππήξμε παξαβίαζε ησλ άξζξσλ 15&1, 17&1 θαη Δ ηνπ Αλαζεσξεκέλνπ Δπξσπατθνύ Κνηλσληθνύ Υάξηε. [17] Η ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο θαη ησλ επί κέξνπο θνξέσλ ηνπ γηα ηελ πιήξε ζηήξημε ησλ αηόκσλ κε αλαπεξίεο είλαη δεδνκέλε θαη ε ππνρξέσζε παξνρήο ηζόηηκσλ ππεξεζηώλ εθπαίδεπζεο απνξξέεη από ηνπο πεξί Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο Παηδηώλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο Νόκνπο ηνπ 1991 θαη 2001, ηηο δηαηάμεηο ηνπ πεξί Αηόκσλ κε Αλαπεξίεο Νόκνπ ηνπ 2000 θαη ηηο πξόλνηεο ηνπ Αλαζεσξεκέλνπ Δπξσπατθνύ Κνηλσληθνύ Υάξηε, όπσο απηέο παξαηίζεληαη αλαιπηηθά πην πάλσ. 2 Complaint No. 13/2002, Autism-Europe v. France
8 [18] Ξερσξηζηή ζέζε ζην δηθαηηθό καο ζύζηεκα θαηέρνπλ, κεηά ηελ έληαμή ηεο Κύπξνπ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ην παξάγσγν Δπξσπατθό Κνηλνηηθό Γίθαην, θαη ζπγθεθξηκέλα ε Οδεγία 2000/43, πεξί εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξνζώπσλ αζρέησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, θαη ε Οδεγία 2000/78, γηα ηε δηακόξθσζε γεληθνύ πιαηζίνπ γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε ζηελ απαζρόιεζε θαη ηελ εξγαζία πνπ πεξηιακβάλεη εηδηθόηεξεο ξπζκίζεηο γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε αλάπεξσλ αηόκσλ. [19] Βαζηθό ζηνηρείν ηεο Κππξηαθήο λνκνζεζίαο, πνπ έρεη ελζσκαηώζεη ηηο πην πάλσ Κνηλνηηθέο Οδεγίεο, είλαη ε εμάιεηςε θαη απνηξνπή θάζε εκθαλνύο ή άιιεο δηάθξηζεο θαηά ησλ αηόκσλ κε αλαπεξίεο θαη λα ελζαξξύλεη ηελ πξόζβαζή ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη απηνύ ηεο εθπαίδεπζεο. Κεληξηθή παξάκεηξνο ηνπ πην πάλσ πιαηζίνπ ζεβαζκνύ ησλ δηθαησκάησλ ησλ αλάπεξσλ πξνζώπσλ απνηειεί ε εγθαηάιεηςε ηεο πξνλνηαθήο αληίιεςεο, όπνπ ν αλάπεξνο ή ην άηνκν κε εηδηθέο αλάγθεο, είλαη παζεηηθόο δέθηεο παξνρώλ θαη ν πξνζαλαηνιηζκόο ζε κηα αλζξσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ εμαηνκηθεπκέλε πξνζέγγηζε ησλ αηόκσλ απηώλ. Με ηελ πξνζέγγηζε απηή αλαδεηθλύνληαη, κέζσ ηηο εθπαίδεπζεο, νη δπλαηόηεηεο ησλ αηόκσλ απηώλ. [20] Όζνλ αθνξά ζηελ εθπαίδεπζε ησλ αηόκσλ απηώλ, είλαη ζεκαληηθό λα ζεκεησζεί όηη, θαη ζηα παηδηά απηά είλαη αλαγθαία ε παξνρή ίζσλ επθαηξηώλ κόξθσζεο. Άιισζηε κόλν κε ηελ ηζόηηκε ρξήζε ηνπ δεκόζηνπ θνηλσληθνύ αγαζνύ ηεο εθπαίδεπζεο κπνξνύλ λα απνθεπρζνύλ θαηλόκελα θνηλσληθνύ απνθιεηζκνύ ησλ αλαπήξσλ. [21] Μέζα ζηα πιαίζηα απηά ζεσξώ ηδηαίηεξα ζεκαληηθό ην έξγν πνπ επηηεινύλ ηόζν ην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλάπεξσλ Παηδηώλ όζν θαη ην δεκόζην Δηδηθό ρνιείν «Δπαγγειηζκόο». Αμηνζεκείσηε είλαη επίζεο θαη ε ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία εηδηθώλ κνλάδσλ ζε δεκόζηα ζρνιεία γηα ηε θνίηεζε ησλ αλάπεξσλ παηδηώλ. Η πξνζπάζεηα απηή, παξά ηα πξνβιήκαηα, ζπκβάιιεη ζηελ ελζσκάησζε ησλ καζεηώλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη ηδηαίηεξεο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηε δεκόζηα εθπαίδεπζε θαη ζηελ θνηλσλία επξύηεξα.
9 ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ν πξνβιεκαηηζκόο πνπ ηέζεθε ελώπηνλ κνπ αθνξά ζην γεγνλόο όηη ππάξρνπλ παηδηά κε ζνβαξήο κνξθήο αλαπεξίεο πνπ εληάζζνληαη ζην ηδησηηθό ζύζηεκα παξνρήο εθπαίδεπζεο θαη θξνληίδαο, ε ιεηηνπξγία ηνπ νπνίνπ ειέγρεηαη, νπζηαζηηθά, από ην θξάηνο κέζσ ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ, κε βάζε ηηο ζρεηηθέο δηαηάμεηο ησλ πεξί Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο Παηδηώλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο Καλνληζκώλ ηνπ 2001. [22] Σν εηδηθόηεξν δήηεκα αληζόηεηαο πνπ εμεηάδεηαη έγθεηηαη ζην γεγνλόο όηη ηα παηδηά πνπ θνηηνύλ ζην Κέληξν παζηηθώλ θαη Αλάπεξσλ Παηδηώλ θαινύληαη, νπζηαζηηθά, λα θαηαβάιινπλ επηπιένλ πνζό ΛΚ. 20 γηα ηε θνίηεζή ηνπο, ελώ ε θνίηεζε ησλ παηδηώλ πνπ εληάζζνληαη ζε άιιν δεκόζην ζρνιείν εηδηθήο εθπαίδεπζεο ζηε Λεπθσζία, πξαγκαηνπνηείηαη ρσξίο πξόζζεηεο νηθνλνκηθέο επηβαξύλζεηο. Σν γεγνλόο όηη γηα ηελ θνίηεζε ησλ παηδηώλ απηώλ απαηηείηαη ε θαηαβνιή ζπγθεθξηκέλνπ ρξεκαηηθνύ πνζνύ, απνηειεί ζηνηρείν πνπ ζα κπνξνύζε λα ζεσξεζεί όηη παξάγεη αληζόηεηεο έλαληη ησλ παηδηώλ πνπ εληάζζνληαη, ρσξίο νηθνλνκηθή επηβάξπλζε ππό αλάινγνπο όξνπο ζε έλα δεκόζην ζρνιείν. [24] Θεσξώ όηη ην δήηεκα απηό ζα πξέπεη λα απαζρνιήζεη ηηο αξκόδηεο αξρέο. Η πθηζηάκελε λνκνζεζία θαη Καλνληζκνί θαζηεξώλνπλ σο γεληθή αξρή ηελ ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο λα δηαζθαιίδεη ηελ εθπαίδεπζε ησλ αλάπεξσλ παηδηώλ. Δλ ηνύηνηο, πέξα από ηελ θαηνρύξσζε ζε λνκνζεηηθό επίπεδν ηνπ δηθαηώκαηνο εθπαίδεπζεο ησλ αλαπήξσλ είλαη ζεκαληηθή ε πινπνίεζε ηνπ δηθαηώκαηνο απηνύ θαη ε ζηάζκηζε ηεο θάζε πεξίπησζεο ππό ην θσο ηνπ πξνζηαηεπηηθνύ ραξαθηήξα θαη ηε πξνλνηαθήο εκβέιεηαο ησλ ζεζκηθώλ ξπζκίζεσλ. Έηζη δηαζθαιίδεηαη ε ίζε κεηαρείξηζε ησλ αλαπήξσλ ζε όιν ην θάζκα ηεο θνηλσληθήο δσήο ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. Γελ ζα πξέπεη λα παξαγλσξίδεηαη όηη, ππό ηηο δεδνκέλεο ζπλζήθεο, ε εθπαίδεπζε ησλ αλάπεξσλ αηόκσλ δηεμάγεηαη θάησ από δηαθξηηά πξνβιήκαηα θαη όηη κεγάιν κέξνο ηεο επζύλεο επσκίδνληαη νη ίδηνη νη γνλείο θαη νη νηθνγέλεηέο ηνπο. Δίλαη δε πξνθαλέο, από ηα όζα ηέζεθαλ ελώπηνλ κνπ, όηη ε επζύλε ηνπ θξάηνπο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηώλ
10 απηώλ είλαη κεγαιύηεξε δνζέληνο όηη ε εθπαίδεπζε γηα ηα παηδηά απηά ζηελ παηδηθή ειηθία, πξηλ από ηελ ελειηθίσζε, είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο. [26] Γηα ηνπο πην πάλσ ιόγνπο εηζεγνύκαη όπσο νη Τπεξεζίεο Κνηλσληθήο Δπεκεξίαο θαη ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Πνιηηηζκνύ εμεηάζνπλ άκεζα ην ζέκα θαη ην ελδερόκελν ηεο αλαγθαηόηεηαο λα αλαιάβεη ην θξάηνο ζπλνιηθά ηα έμνδα εθπαίδεπζεο ησλ αλαπήξσλ ρσξίο επηπξόζζεηε επηβάξπλζε ησλ γνληώλ. Ηιηάλα Νηθνιάνπ Δπίηξνπνο Γηνηθήζεσο Αξρή θαηά ηνπ Ραηζηζκνύ θαη ησλ Γηαθξίζεσλ Λεπθσζία, 27 Ινπιίνπ 2006 /ΜΣ