ιαχείριση στόλου οχηµάτων, µια συστεµική προσέγγιση µε χρήση προγραµµάτων βέλτιστης δροµολόγησης και εποπτείας στόλου µε χρήση τηλεµατικής 1. Γενικά εν θα µπορούσαµε να χαρακτηριστούµε καινοτόµοι αν αναφέραµε ότι σήµερα η µεταφορά αγαθών αντιµετωπίζει µια από τις χειρότερες κρίσεις της. Οι πιέσεις που δέχονται οι µεταφορείς από τους πελάτες τους για µείωση του κόστους µεταφοράς είναι αφόρητες και συνεχείς. Από την άλλη µεριά τα κόστη συνεχώς ανεβαίνουν και ειδικά µε τον σηµαντικότερο παράγοντα κόστους σε ένα φορτηγό, το καύσιµο. Η ποικιλία των φορτίων, οι νέες απόψεις περί πολιτικών αποθεµατοποίησης, η επικέντρωση στην βελτίωση της εξυπηρέτησης των πελατών και των απαιτήσεων στις παραλαβές και παραδόσεις περιπλέκει ακόµα περισσότερο τα πράγµατα για τον µεταφορέα. Οι µεταφορείς βρίσκονται σε µια δύσκολη θέση όπου ο προγραµµατισµός και ο έλεγχος των δροµολογίων αποτελούν µονόδροµο για την επιβίωση τους. Η τεχνολογία, σηµαντικός παράγοντας στην εξέλιξη όλων των εκφάνσεων της ζωής µας, δεν θα µπορούσε να µην έρθει αρωγός και σε αυτή τη περίπτωση. ξεκινώντας από τον προγραµµατισµό των δροµολογίων µέχρι και την εποπτεία και επιτυχή εκτέλεση τους έχουν αναπτυχθεί ένα πλήθος από προϊόντα, τόσο λογιστικά (software) όσο και υλιστικά (hardware). Η χρησιµότητα και η εφαρµογή τους σε κάθε περίπτωση είναι κάτι που αποφασίζει ο καθένας µέσα από τη χρήση τους. Στη παρούσα εργασία θα αναφερθούµε στην βοήθεια της τεχνολογίας στην δροµολόγηση στόλου οχηµάτων και στην εποπτεία της εκτέλεσης της διαδροµής. Υπάρχουν 2 βασικοί τύποι εφαρµογών που βοηθούν τις µεταφορικές επιχειρήσεις να προγραµµατίσουν τις διαδροµές τους: τα υπολογιστικά συστήµατα βέλτιστης δροµολόγησης, (computerized vehicle routing systems) και τα πιο απλά συστήµατα προγραµµατισµού δροµολογίων (journey planners). 2. Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης Τι κάνουν όµως τα συστήµατα αυτά; Τα Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης παίρνουν ένα µεγάλο αριθµό παραγγελιών τον οποίο και επεξεργάζονται, υπολογίζοντας τον ποιο αποδοτικό τρόπο στην υλοποίηση τους. Υπολογίζουν το χρόνο και τους πόρους που θα απαιτηθούν, λαµβάνοντας υπόψη περιορισµούς παραλαβών και παραδόσεων, ακολουθώντας τις προαποφασισµένες παραµέτρους που ελέγχουν τον τρόπο που το µεταφορικό έργο εκτελείται. Τέτοιες παράµετροι µπορεί να είναι η ταχύτητα των δρόµων, το µέγεθος του φορτίου, οι ώρες παραλαβών των πελατών κ.α. Τα Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης µπορούν να χρησιµοποιηθούν στο δυναµικό προγραµµατισµό των ηµερήσιων ή εβδοµαδιαίων δροµολογίων αλλά και σαν εργαλείο στρατηγικής ανάλυσης. Στο καθηµερινό προγραµµατισµό εργασιών µπορούν πολύ γρήγορα να υπολογίσουν τις βέλτιστες διαδροµές για την εκτέλεση των δροµολογίων ικανοποιώντας τις όποιες παραµέτρους έχουν δοθεί. Οι δροµολογητές routers, planners, γραφείο κίνησης στην γλώσσα των µεταφορέων µπορούν να
βελτιστοποιήσουν ακόµα περισσότερο τα δροµολόγια αυτά χρησιµοποιώντας τις εξειδικευµένες µε τα δροµολόγια γνώσεις τους, γνώσεις περί τοπικών περιορισµών, σχέσεων µε πελάτες κ.α. είναι πολύ σηµαντικό να υπογραµµίσουµε ότι τα συστήµατα αυτά δεν έρχονται να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο αλλά να τον βοηθήσουν να εκτελέσει την εργασία του γρηγορότερα αλλά και να του δώσουν τα εργαλεία να ψαχτεί περισσότερο για βελτιστοποίηση της εργασίας του. Η εµπειρία µας στον ελλαδικό χώρο λέει ότι το τµήµα των δροµολογητών σπάνια είναι πολυπληθές. Στην πραγµατικότητα είναι ένας µε ουσιαστικό χαρακτηριστικό ότι απαγορεύεται να αρρωστήσει ή να πάει διακοπές καθώς µόνο αυτός γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες εντολέων, πελατών και οδηγών. Με τη χρήση όµως ενός Συστήµατος Βέλτιστης ροµολόγησης θα µπορεί να βρει τη καλύτερη δυνατή λύση µέσα από διαδοχικές ασκήσεις επαναδροµολόγησης και όταν βρει τη λύση που τον ικανοποιεί µπορεί να δηµιουργήσει την εκτύπωση που θέλει π.χ εκτύπωση χάρτη, αναφοράς ή δροµολογίου Οι δυνατότητες τέτοιων συστηµάτων περιλαµβάνουν: 1. Μείωση λειτουργικού κόστους µέσα από την ελαχιστοποίηση των απαιτήσεων σε πόρους, ήτοι αριθµό οχηµάτων και οδηγών για συγκεκριµένο φορτίο. 2. Καθορισµός του ποιο κατάλληλου αποθηκευτικού χώρου για την εξυπηρέτηση συγκεκριµένων παραγγελιών 3. Τήρηση των περιορισµών πρόσβασης του πελάτη π.χ. ηµέρες και ώρες αργίας, χρονικά όρια παραλαβών ή και διαστάσεων φορτηγών 4. Μείωση των διανυόµενων χιλιοµέτρων (έµφορτο και χωρίς φορτίο) 5. υναµικό υπολογισµό παραδόσεων και παραλαβών κατά τη διάρκεια του δροµολογίου χωρίς να υπερκερνώνται περιορισµοί βάρους, διαθέσιµου χώρου ή υπερωριακής απασχόλησης των οδηγών. Οι δυνατότητες των συστηµάτων αυτών γίνονται ιδιαίτερα αισθητές σε εταιρίες µε στόλους από 10 οχήµατα και άνω, που εκτελούν δροµολόγια µε πολλές στάσεις όπου το έργο της δροµολόγησης είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο και ο χρόνος προγραµµατισµού περιορισµένος. 3. Συστήµατα Προγραµµατισµού ροµολογίων Τα συστήµατα προγραµµατισµού δροµολογίων είναι ένα λογισµικό το οποίο περιλαµβάνει το οδικό δίκτυο σε ψηφιοποιηµένους χάρτες και την δυνατότητα να υπολογίζει τη βέλτιστη διαδροµή ανάµεσα σε 2 τοποθεσίες. Σε πολύ απλή γλώσσα θα λέγαµε ότι είναι η φτωχή έκδοση των Συστηµάτων Βέλτιστης ροµολόγησης ή ένας προγραµµατισµός δροµολογίων που γίνεται χειρογραφικά και υπολογιστικά µαζί. Ο δροµολογητής οµαδοποιεί µόνος του τα δροµολόγια και τις παραδόσεις που καθένα θα περιλαµβάνει και χρησιµοποιεί το πρόγραµµα ως εργαλείο για να βρει τη καλύτερη διαδροµή (συντοµότερη, γρηγορότερη, ή αποφεύγοντας συγκεκριµένους δρόµους) και τη ροή των παραδόσεων. Και µε τα Συστήµατα Προγραµµατισµού ροµολογίων ο δροµολογητής µπορεί να έχει τις αναφορές δροµολογίων όπως και στα Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης. Θα λέγαµε ότι τα Συστήµατα Προγραµµατισµού ροµολογίων είναι ιδανικά για εταιρίες που δεν έχουν ιδιαίτερα πολύπλοκες απαιτήσεις στην εκτέλεση των
δροµολογίων τους, αλλά θέλουν να ελέγξουν την αποδοτικότητα του στόλου τους και όσες έχουν στόλους κάτω των 10 οχηµάτων. Το κόστος κτήσης ενός τέτοιου προγράµµατος θα είναι σηµαντικά µικρότερο από τα αντίστοιχα Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης. 4. Οφέλη - χρήση υπολογιστικών συστηµάτων Ποια όµως είναι τα οφέλη από τη χρήση ενός συστήµατος βέλτιστης δροµολόγησης; 1. Καλύτερη αξιοποίηση των πόρων της εταιρείας. Αύξηση παραγωγικότητας µε περισσότερες παραδόσεις και λιγότερα δροµολόγια. 2. Μείωση κόστους διανοµής: χρόνου προγραµµατισµού, υπερωριών, αριθµού οχηµάτων που απαιτούνται, χιλιοµετρικών αποστάσεων που διανύονται. 3. Ακριβέστερη και αξιόπιστη πρόβλεψη των χρόνων παράδοσης και παραλαβής. Βελτίωση επιπέδου λειτουργίας και εξυπηρέτησης. 4. Μείωση χρόνου αναµονής για φόρτωση ή παράδοση. 5. ηµιουργία ενός ισχυρού εργαλείου διοίκησης. Ποια η χρήση τους από τις σηµερινές επιχειρήσεις; 1. Επιχειρησιακή. Τα Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης χρησιµοποιούνται για τον καθηµερινό (ή και εβδοµαδιαίο) προγραµµατισµό και βελτιστοποίηση των εργασιών. Η δύναµη γενικά τέτοιων συστηµάτων αποδεικνύεται εντυπωσιακά στις περιπτώσεις εκείνες που δεν υπάρχει ένα σταθερό συγκεκριµένο pattern παραδόσεων (π.χ. παραδόσεις σε σπίτια). 2. Στρατηγική. Ο επιχειρηµατίας µπορεί να χρησιµοποιήσει τα Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης για το σχεδιασµό µελλοντικών ενεργειών και εξελίξεων. Με τη χρήση των Συστηµάτων Βέλτιστης ροµολόγησης µπορεί να γίνουν υπολογισµοί των µελλοντικών αναγκών σε πόρους και τα κόστη εναλλακτικών σεναρίων/επιλογών. 3. Εµπορική. Ο Επιχειρηµατίας ή ο υπεύθυνος πωλήσεων µπορεί να πάρει πολύτιµα κοστολογικά στοιχεία για υπάρχουσες και µελλοντικές δραστηριότητες, βοηθώντας τον να προετοιµάσει προσφορές που βασίζονται σε απτά στοιχεία και όχι υποκειµενικές εκτιµήσεις της στιγµής. Τα συστήµατα αυτά αποθηκεύουν µέσα τους ένα πλήθος στοιχείων καθηµερινά. Έτσι ο επιχειρηµατίας, ο logistics manager, sales manager, µπορούν να έχουν µια πληθώρα αναφορών και στοιχείων που πριν δεν ήταν διαθέσιµα: Λεπτοµερείς αναφορές δροµολογίων Χρήση πόρων και κόστος αυτών Αποδοτική χρήση οδηγών και φορτηγών στα δροµολόγια Μετρήσεις παραγωγικότητας και αποδοτικότητας (συγκρίσεις πραγµατικών σε σχέση µε τα προϋπολογισµένα) Σύνολο δροµολογίων µε στοιχεία αποστάσεων, χρόνων, αριθµού πελατών, ποσοτήτων και κόστη τους. Επιστροφές και κόστη τους Γραφικές απεικονίσεις των χρόνων οδήγησης, εξυπηρέτησης σηµείων, διαλειµµάτων και κόστη τους Μια µεγάλη γκάµα από κοστολογικές αναφορές
Μέσα από τη χρήση των Συστηµάτων Βέλτιστης ροµολόγησης ο σηµερινός επιχειρηµατίας έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει τη χρήση των οχηµάτων του, να χρησιµοποιήσει ποιο αποδοτικά το χρόνο ανθρώπων και οχηµάτων, να διανύσει λιγότερα χιλιόµετρα µε το ίδιο φορτίο. Όλα αυτά βοηθούν στη µείωση του λειτουργικού κόστους του κάτι που µπορεί να µεταφραστεί σε αυξηµένη κερδοφορία ή ανταγωνιστικότητα τιµών. Τα αποτελέσµατα της χρήσης των Συστηµάτων Βέλτιστης ροµολόγησης φαίνονται στον παρακάτω πίνακα: εν είναι βέβαια όλα ρόδινα στην εφαρµογή τέτοιων συστηµάτων. Υπάρχουν και αρνητικά σηµεία που όµως µε προσοχή και προγραµµατισµό µπορούν να αντιµετωπιστούν. 1. Η εγκατάσταση ενός Συστήµατος Βέλτιστης ροµολόγησης είναι µια διαδικασία που απαιτεί ενδελεχή ανάλυση, συνεργασία και χρόνο. Η υποστήριξη σε όλους τους τοµείς (τεχνικά και υπολογιστικά) από µια έµπειρη εταιρία θεωρείται απολύτως αναγκαία για τη διασφάλιση του Επιχειρηµατία. 2. Ένα τέτοιο σύστηµα φέρνει δοµικές αλλαγές στο τρόπο λειτουργίας της µεταφορικής επιχείρησης κάτι που θα πρέπει να συνυπολογιστεί σε χρόνο, κόστος κλπ.
3. Κάθε υπολογιστικό σύστηµα και το Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης δηµιουργεί µια έλλειψη ευελιξίας καθώς δύσκολα επιτρέπει λύσεις «κάντο έτσι να τελειώνουµε» καθώς τέτοιου τύπου ενέργειες οδηγούν σε λάθη. 5. Τηλεµατική και ιαχείριση Στόλου Τα συστήµατα δροµολόγησης δεν θα µπορούσαν να αποτελούν ολοκληρωµένες λύσεις για την logistics οικογένεια αν δεν παντρεύονταν µε ένα σύστηµα ασύρµατης εποπτείας του στόλου. Εδώ είναι που υπεισέρχεται η τεχνολογία GPS (Global Positioning System). Τι είναι όµως το GPS; Σε γενικές γραµµές είναι ένα σύστηµα που βασίζεται στην ύπαρξη 26 δορυφόρων που περιστρέφονται γύρω από τη γη σε απόσταση 12,000 µιλίων από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι δορυφόροι αυτοί στέλνουν σε τακτά χρονικά διαστήµατα ασθενή σήµατα (κάτω από 50 watt) στη γη. Αν τοποθετήσουµε ένα δέκτη σε ένα όχηµα µπορούµε να έχουµε απεικόνιση της ακριβούς θέσης του µε την προϋπόθεση ότι ο δέκτης λαµβάνει σήµατα από 4 δορυφόρους ταυτόχρονα. Η ακρίβεια του GPS έχει βελτιωθεί δραµατικά τα τελευταία χρόνια φτάνοντας στα επίπεδα των 3-5 µέτρων απόκλιση. Τα στοιχεία της θέσης του οχήµατος δεν θα µπορούσαν να είναι αξιοποιήσιµα αν δεν βοηθούσε µια άλλη τεχνολογία η κινητή τηλεφωνία µε τη δυνατότητα µετάδοσης data (GPRS). Τα δεδοµένα θέσης µεταφέρονται µέσα από GPRS πρωτοκόλλα στον πελάτη ή σε κεντρικούς σταθµούς τηλεµατικής προσφέροντας σηµαντικές δυνατότητες εποπτείας και ελέγχου του στόλου στους δροµολογητές, το customer service, τον επιχειρηµατία. Σήµερα υπάρχουν πια µια πληθώρα επιλογών σε δέκτες GPS που συνδυάζονται µε µια κάρτα κινητής (GPRS). Οι τιµές ποικίλουν ανάλογα µε τις δυνατότητες των λήψης/ αποστολής σηµάτων των συσκευών αλλά και των υπηρεσιών µε τις οποίες οι πρώτες παντρεύονται. Ο ιδιοκτήτης φορτηγών διανοµής ή ο επιχειρηµατίας έχει πολλές επιλογές αλλά θα πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα αν τα συστήµατα αυτά καλύπτουν τις τωρινές και στο άµεσο µέλλον ανάγκες του και να εξασφαλίσει ότι υποστηρίζεται από µια εταιρία µε βέβαιο παρόν και ισχυρό µέλλον. Τα κόστη των συστηµάτων αυτών πέφτουν µε την ανάπτυξη της τεχνολογίας, δεν παύουν όµως να είναι σηµαντικά όταν µιλάµε για στόλους 20, 30 ή 100 οχηµάτων. Η τηλεµατική έχει µια ευρεία γκάµα εφαρµογών όπου µονάδες µπορούν να τοποθετηθούν σε οχήµατα, φορτηγά, container, trailer, σκάφη, κ.α. Οι µονάδες αυτές προσφέρουν την δυνατότητα στον χρήστη εταιρεία να γνωρίζουν την πραγµατική θέση του οχήµατος που έχει τοποθετηθεί η µονάδα Ανάλογα µε τον προγραµµατισµό των µονάδων ή και την συνδεσµολογία τους η θέση του οχήµατος είναι διαθέσιµη σε προκαθορισµένα χρονικά διαστήµατα της ηµέρας (π.χ. κάθε 6 ώρες), σε συγκεκριµένα συµβάντα ενδιαφέροντος (π.χ. άνοιγµα της πόρτας ενός container) ή και σε αίτηση θέσης. Εταιρίες εφαρµογής τέτοιας τεχνολογίας είναι εταιρείες ενοικιάσεων σκαφών, εταιρείες διακίνησης containers, εταιρείες που αφήνουν τρέιλερ σταθµευµένα για παρατεταµένα χρονικά διαστήµατα σε µη φυλασσόµενους χώρους, εταιρείες που µεταφέρουν εµπορεύµατα υψηλού κινδύνου που απλά θέλουν να ενηµερωθούν ότι το εµπόρευµά τους έφυγε από το σηµείο Α και έφθασε στο σηµείο Β ασφαλή. Σε ποιο απαιτητικό επίπεδο υπάρχει η δυνατότητα για την αποστολή περισσότερων στοιχείων που περιλαµβάνουν εκκίνηση διακοπή λειτουργίας κινητήρα, άνοιγµα πόρτας, στροφές, υπερβάσεις ορίων ταχύτητας, θερµοκρασία και άλλα που µπορεί η
σύγχρονη τεχνολογία των φορτηγών να έχει διαθέσιµα. Η ανάλυση των στοιχείων αυτών επιτρέπει στο χρήστη να έχει άµεσα διαθέσιµο ευρύτατο φάσµα πληροφοριών, από το απλό ελτίο Κίνησης του οχήµατος µέχρι και περίπλοκες αναφορές αξιοποίησης του στόλου. Ένα ολοκληρωµένο MIS για την δραστηριότητα των οχηµάτων της εταιρείας που βρίσκονται στον δρόµο µακριά από τις κεντρικές εγκαταστάσεις. 6. Οφέλη συστήµατος Τηλεµατικής διαχείρισης στόλου Τι προσφέρει ένα σύστηµα εποπτείας διαχείρισης στόλου; 1. Γνώση της θέσης των οχηµάτων µε ακρίβεια. 2. Άµεση ενηµέρωση για έκτακτα γεγονότα. 3. Παροχή ενός εργαλείου για εποπτεία επιχειρησιακή χρήση 4. Έγκυρη καταγραφή της συνολικής δραστηριότητας του στόλου. 5. Αύξηση του επιπέδου υπευθυνότητας των οδηγών 6. Αντικατάσταση των χειρόγραφων δελτίων κινήσεως από ηλεκτρονικές αναφορές. 7. Παροχή λεπτοµερών στατιστικών αναφορών που διευκολύνουν την ανάλυση, σχεδιασµό και λήψη ιοικητικών αποφάσεων 8. Συγκριτικές αναφορές ανά οµάδα οχηµάτων 9. Αναλυτικές αναφορές ανά όχηµα Στην Ελλάδα λόγω των ιδιαίτερης νοµοθεσίας µας βλ. άδειες φορτηγών - οι έχοντες ιδιόκτητους αποθηκευτικούς χώρους δεν µπορούν να έχουν και φορτηγά. Έχουν όµως συνεργαζόµενα τα οποία σε πλείστες όσες των περιπτώσεων υποχρεώνουν προκειµένου να συνεχίσουν την συνεργασία µαζί τους να βάλουν συστήµατα τηλεµατικής. Όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήµα οι προοπτικές των τηλεµατικών εφαρµογών στα φορτηγά οχήµατα πρόκειται να αυξηθούν και αναβαθµιστούν.
7. Συµπεράσµατα Τα Συστήµατα Βέλτιστης ροµολόγησης και τηλεµατικής διαχείρισης στόλων µπορούν να χρησιµοποιηθούν αυτόνοµα το ένα από το άλλο, η ουσιαστική όµως εµφάνιση των σηµαντικών αποτελεσµάτων του είναι µέσα από τη συνδυασµένη εφαρµογή τους. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται προσεκτική έρευνα για την επιλογή του κατάλληλου συνεργάτη που θα πρέπει να έχει το µέγεθος, τη γνώση και τη δυνατότητα για την υποστήριξη µιας µακρόχρονης σχέσης καθώς η αντικατάσταση τους δεν είναι το πιο απλό πράγµα. Η διαχείριση του όλου έργου απαιτεί προσεκτικό project management οι κυριότερες φάσεις του οποίου αποτυπώνονται παρακάτω: 1. αναλυτικός σχεδιασµός έργου 2. ανάλυση αναγκών, διαδικασία προσφορών από προµηθευτές και απόφαση για εκκίνηση εγκατάστασης 3. εγκατάσταση Συστήµατος Βέλτιστης ροµολόγησης, παραµετροποίηση, έλεγχοι, εκπαίδευση χρηστών 4. εγκατάσταση συστήµατος εποπτείας διαχείρισης στόλου, 5. συγχρονισµός µε σύστηµα βέλτιστης δροµολόγησης, τελικές ρυθµίσεις, παράδοση συστήµατος Η Wackenhut Telematix έχει τη δυνατότητα να καλύψει το σύνολο των αναγκών της διακίνησης µε το γνωστό διεθνώς σύστηµα δροµολόγησης Paragon και το γνωστό
στην Ελληνική αγορά Teletracker. Το Paragon αριθµεί πληθώρα εφαρµογών στην Αγγλία, ΗΠΑ, άλλες χώρες του εξωτερικού και πρόσφατα και στην Ελλάδα. Στους πελάτες της συγκαταλέγονται και οι Exel Logistics, TNT Logistics, NYK Logistics, Dixons, Tesco, Goodyear, κ.α. To Teletracker έχει εγκατασταθεί µε επιτυχία σε πάνω από 1200 φορτηγά στην Ελλάδα.