Η ΑΠΕΛΕΤΘΕΡΩΗ ΣH ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΙΑ Ω ΜΟΥΛΟ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΕΩ ΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΑΠΕΛΕΤΘΕΡΩΗ ΣH ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΙΑ Ω ΜΟΥΛΟ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΕΩ ΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Εηζαγσγή Πξνθεηκέλνπ λα απαιιαγεί ε ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο απφ ηηο αλαρξνληζηηθέο δνκέο ηεο, απφ ηνλ Μάην ηνπ 2010 έσο ηψξα ειήθζεζαλ δξαζηηθά κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ απηήο έηζη ψζηε λα εληζρπζεί ε δπλαηφηεηα δηαρεηξίζεσο ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ απφ ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο θξαηηθνχο ή άιινπο Οξγαληζκνχο ηελ πεξίνδν ηεο κεγάιεο δεκνζηνλνκηθήο θαη δηαξζξσηηθήο πξνζαξκνγήο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Με ηελ ειαζηηθνπνίεζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο επηδηψθεηαη λα δηαηεξεζνχλ φζν ην δπλαηφλ νη αληαγσληζηηθέο ζέζεηο εξγαζίαο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ λέεο ζέζεηο ζην πιαίζην ηεο ζεκειηψζεσο θαη ηεο αλαπηχμεσο ηεο λέαο, δηεζλψο αληαγσληζηηθήο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. ην παξφλ άξζξν πεξηγξάθνληαη αξρηθά ηα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα ηεο αγνξάο εξγαζίαο πνπ εκπφδηζαλ ηελ πξνζαξκνγή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο λέεο, αληίμνεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, νδεγψληαο πνιιέο απφ απηέο ζε θιείζηκν. Αθνινπζεί ε αλάιπζε ηνπ λένπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ηεο αγνξάο εξγαζίαο ελψ ζηελ ηειεπηαία ελφηεηα πεξηγξάθνληαη νη δηαθαηλφκελεο ζεηηθέο αιιαγέο θαη πξννπηηθέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, σο απνηέιεζκα ησλ επηρεηξνχκελσλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ. πκπεξαζκαηηθά κπνξνχκε λα πνχκε φηη, έρνπλ ήδε ηεζεί ηα ζεκέιηα γηα κία επέιηθηε αγνξά εξγαζίαο πνπ ππνζηεξίδεη ηελ απαζρόιεζε, αληί λα ηελ εκπνδίδεη. Δπηρεηξήζεηο θαη εξγαδφκελνη επσθεινχληαη ακνηβαία απφ ην λέν πιαίζην ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Υσξίο απηφ, αθφκε πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ζα νδεγνχληαλ ζε παχζε εξγαζηψλ ζπκπαξαζχξνληαο θαη ηνπο απαζρνινπκέλνπο ηνπο ζηελ αλεξγία. Ζ ειιεληθή νηθνλνκία ζα είρε αθφκε κεγαιχηεξν θφζηνο απφ ηε δηάιπζε επηρεηξήζεσλ θαη ηελ απαμίσζε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ θξίζε ζα ήηαλ βαζχηεξε ζε νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν. Δπηηξέπνληαο ηψξα ζηηο επηρεηξήζεηο λα επηβηψζνπλ θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο λα παξακείλνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ε αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο αλακέλεηαη λα είλαη γξεγνξφηεξε. Η αγνξά εξγαζίαο πξηλ ηηο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο Πξηλ ηελ ππνγξαθή ηνπ πξψηνπ Μλεκνλίνπ ηνλ Μάην ηνπ 2010, νπφηε θαη μεθίλεζε ε αλαδηάξζξσζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ε ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο ραξαθηεξίδνληαλ απφ αθακςία θαη πςειφ θφζηνο εξγαζίαο ζε ζρέζε κε ηελ παξαγσγηθφηεηα, κε απνηέιεζκα ηελ ρακειή αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Σα ηξία απηά ραξαθηεξηζηηθά αλαιχνληαη παξαθάησ. Αθακςία ζηελ αγνξά εξγαζίαο: Πξηλ ην λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην ηεο αγνξάο εξγαζίαο, φπσο απηφ δηακνξθψζεθε απφ ηνλ Μάην ηνπ 2010 κε ηνλ λ. 3845/2010 έσο ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2012 κε ηνλ λ. 4093/2012, ε λνκνζεζία έβαδε ζεηξά πεξηνξηζκψλ ζηνπο εξγνδφηεο εκπνδίδνληάο ηνπο λα πξνζαξκφζνπλ ην επίπεδν απαζρνιήζεσο ζηηο εθάζηνηε ζπλζήθεο δεηήζεσο, άκεζα θαη ρσξίο ππέξκεηξν θφζηνο, ελψ ην πξνβιεπφκελν ζχζηεκα δηακνξθψζεσο ησλ κηζζψλ δελ δηεπθφιπλε ηελ ελαξκφληζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο κε ηελ εμέιημε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. 1

χκθσλα κε ηηο λνκηθέο ξπζκίζεηο πξηλ ηηο αιιαγέο, εηίζελην πνιινί πεξηνξηζκνί ζρεηηθά κε ηηο ψξεο απαζρνιήζεσο, ε αιιαγή ηνπ σξαξίνπ δελ κπνξνχζε λα γίλεη άκεζα παξά έπξεπε λα εηδνπνηεζεί εθ ησλ πξνηέξσλ θαηά δχν εκέξεο ε Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο, ν ρξφλνο πξνεηδνπνηήζεσο θαη ην θφζηνο ησλ απνιχζεσλ ήηαλ ζρεηηθά πςειφ ελψ ην πνζνζηφ ησλ νκαδηθψλ απνιχζεσλ ήηαλ αξθεηά πεξηνξηζηηθφ, θαη φια απηά ζε πεξηφδνπο πνπ ηα δεδνκέλα άιιαδαλ ηαρχηαηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο ήζειαλ λα πξνζαξκνζζνχλ ζηε ζπξξηθλσκέλε δήηεζε θαη δελ αιιά αδπλαηνχζαλ. Πέξαλ ηεο λνκνζεζίαο, νη ζπλζήθεο θαη ην θόζηνο απαζρνιήζεσο δηακνξθώλνληαλ από έλα δαηδαιώδεο, γξαθεηνθξαηηθό θαη, θπξίσο, δύζθακπην ζύζηεκα επηρεηξεζηαθώλ, θιαδηθώλ θαη εζληθώλ ζπιινγηθώλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο, κε ηξόπν πνπ πξνζηάηεπε ηα θεθηεκέλα ησλ ήδε απαζρνινπκέλσλ ρσξίο κέξηκλα γηα απηνύο πνπ επξίζθνληαλ εθηόο αγνξάο εξγαζίαο. Επηπιένλ, νη ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο δελ ειάκβαλαλ ππόςε ηηο επηθξαηνύζεο ζπλζήθεο ηεο νηθνλνκίαο, νύηε θαλ ηηο ηδηαηηεξόηεηεο ησλ επηκέξνπο θιάδσλ, θαζψο ζηηο θιαδηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο, παξαδείγκαηνο ράξηλ, δελ εθπξνζσπνχλην φιεο νη επηρεηξήζεηο. Ο βαζκφο αθακςίαο ηεο αγνξάο εξγαζίαο ζηελ Διιάδα απνηππψλεηαη ζηνπο αληίζηνηρνπο δείθηεο πνπ θαηαξηίδεη ν ΟΟΑ. Οη δείθηεο απηνί πνζνηηθνπνηνχλ θαη θαζηζηνχλ ζπγθξίζηκεο αλά ρψξα ηηο επηπηψζεηο ηεο λνκνζεζίαο γηα ηηο καδηθέο απνιχζεηο, ηελ κεξηθή απαζρφιεζε θαη ηελ πξνζηαζία απφ απφιπζε (Γηάγξακκα 1). ην ηέινο, δηακνξθψλεηαη έλαο ζηαζκηθφο κέζνο, ν ζπλνιηθφο δείθηεο πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο ζε θάζε ρψξα. Όπσο θαίλεηαη ζην Γηάγξακκα 1, ην 2008 (ηειεπηαίν 2

δηαζέζηκν ζηνηρείν), ε Διιάδα είρε κία απφ ηηο πην άθακπηεο αγνξέο εξγαζίεο αλάκεζα ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ. Οη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο Οη βαζηθέο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο πξνσζήζεθαλ κε ηνλ λ. 3845/2010, ζην πιαίζην ηνπ πξψηνπ «Μλεκνλίνπ» (Μάηνο 2010) θαη ζηε ζπλέρεηα κε ηνπο λφκνπο 3863/2010, 3899/2010, 4046/2012 θαη 4093/2012. Οη αιιαγέο απηέο απνζθνπνχλ ζηε κείσζε ηνπ εξγαζηαθνχ θφζηνπο θαη ηελ επειημία ησλ ζπλζεθψλ απαζρνιήζεσο, ηφζν ζην επίπεδν ηεο νηθνλνκίαο φζν θαη ζε επηρεηξεζηαθφ επίπεδν, έηζη ψζηε λα δηαηεξεζνχλ νη ππάξρνπζεο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. πιινγηθέο ζπκβάζεηο: Με ηνλ λ. 3899/2010, ε επηρεηξεζηαθή πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο (Δ), δχλαηαη λα ππεξηζρχεη ηεο αληίζηνηρεο θιαδηθήο ζπιινγηθήο ζπκβάζεσο εξγαζίαο νπφηε νη απνδνρέο θαη νη ζπλζήθεο εξγαζίαο κπνξνχλ λα απνθιίλνπλ απφ ηα πξνβιεπφκελα ζηελ θιαδηθή ζχκβαζε αιιά δελ κπνξνχλ λα είλαη θαηψηεξεο απηψλ πνπ πξνβιέπεη ε Δζληθή Γεληθή πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο (ΔΓΔ). Όπσο αλαθέξεηαη ζηνλ λφκν, «νη εηδηθέο επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο ιακβάλνπλ ππφςε ηελ αλάγθε πξνζαξκνγήο ηεο αγνξάο κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία ή ηε δηαηήξεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, θαζψο θαη ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ». Με ηνλ λ. 4024/2011, θαηαξγείηαη ην θαηψηαην φξην ησλ 50 εξγαδνκέλσλ (λ. 1876/1990) πνπ ζα έπξεπε λα απαζρνιείηαη ζε κία επηρείξεζε πξνθεηκέλνπ λα είλαη δπλαηή ε ζχλαςε επηρεηξεζηαθήο Δ. Ο εξγνδφηεο πιένλ, φζν δηαξθεί ε εθαξκνγή ηνπ Μεζνπξφζεζκνπ Πιαηζίνπ Γεκνζηνλνκηθήο ηξαηεγηθήο, κπνξεί λα ζπλάςεη κία εηδηθή επηρεηξεζηαθή ζπιινγηθή ζχκβαζε κε ην αληίζηνηρν επηρεηξεζηαθφ σκαηείν θαη εάλ δελ ππάξρεη θάηη ηέηνην, κε ηα 3/5 ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο επηρεηξήζεσο, παξαθάκπηνληαο ηελ θιαδηθή Δ. Οη παξαπάλσ αιιαγέο εληζρχνπλ ηηο επηρεηξεζηαθέο ζπκβάζεηο πνπ πιένλ ππεξηζρχνπλ ησλ άιισλ ζπκβάζεσλ θαη νδεγνχλ ζε έλα πην μεθάζαξν θαη επέιηθην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ. ρεηηθά κε ηελ κεηελέξγεηα, δειαδή ην ρξνληθφ δηάζηεκα θαηά ην νπνίν ηζρχνπλ νη θαλνληζηηθνί φξνη (ζρεηηθά κε ηνλ βαζηθφ κηζζφ θαη ηα επηδφκαηα) ζπιινγηθήο ζπκβάζεσο πνπ έιεμε ή θαηαγγέιζεθε θαη πνπ εθαξκφδνληαη ζηνπο ήδε απαζρνινχκελνπο ή ηνπο λέν-πξνζιεθζέληεο, ν ρξφλνο κεηψζεθε απφ 6 ζε 3 κήλεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, κε ηνλ λ. 1876/1990 πξνβιέπνληαλ φηη κεηά ηελ πάξνδν ηνπ εμακήλνπ νη πθηζηάκελνη φξνη εξγαζίαο εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ κέρξηο φηνπ ιπζεί ή ηξνπνπνηεζεί ε αηνκηθή ζρέζε εξγαζίαο. χκθσλα κε ηελ Πξάμε Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ (ΠΤ) 6/28.02.2012, νξίδεηαη πιένλ φηη νη θαλνληζηηθνί φξνη πιινγηθήο πκβάζεσο Δξγαζίαο πνπ ζα ιήμεη ή ζα θαηαγγειζεί κεηά ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ λ. 4046/2012, ζα εμαθνινπζήζνπλ λα ηζρχνπλ επί έλα αθφκε ηξίκελν απφ ηε ιήμε ή ηελ θαηαγγειία ηεο. Με ηελ πάξνδν ηνπ ηξηκήλνπ, θαη εθφζνλ εληφο απηνχ δελ έρεη ζπλαθζεί λέα πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο, απφ ηνπο φξνπο απηνχο ζα εμαθνινπζήζνπλ λα ηζρχνπλ απνθιεηζηηθά εθείλνη πνπ αθνξνχλ ηνλ βαζηθφ κηζζφ ή ην βαζηθφ εκεξνκίζζην θαη: α) ηα επηδφκαηα σξηκάλζεσο, β) ην επίδνκα ηέθλσλ, γ) ην επίδνκα ζπνπδψλ θαη δ) ην επίδνκα επηθίλδπλεο εξγαζίαο. Ζ ΔΓΔ έιεμε ζηηο 31.3.2013 θαη πιένλ πξνβιέπεηαη φηη πνιιέο επηρεηξήζεηο ζα πξνρσξήζνπλ ζηε ζχλαςε αηνκηθψλ ζπκβάζεσλ κε ηνπο εξγαδνκέλνπο, εθκεηαιιεπφκελεο ην λέν ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ηνπο δίδεη ην πεξηζψξην λα 3

πξνζαξκφζνπλ άκεζα θαη απνηειεζκαηηθά ηελ απαζρφιεζε θαη ην θφζηνο εξγαζίαο. Σέινο, ν λ. 4046/2012 πξνβιέπεη αιιαγή ζηε δηάξθεηα ηζρχνο ησλ πιινγηθψλ πκβάζεσλ Δξγαζίαο. Πιένλ νη πιινγηθέο πκβάζεηο Δξγαζίαο θάζε είδνπο πνπ ζα ζπλαθζνχλ κεηά ηηο 14.02.2012 ζα έρνπλ νξηζκέλν ρξφλν ηζρχνο θαη ε δηάξθεηά ηνπο δελ κπνξεί λα είλαη κηθξφηεξε ηνπ έηνπο νχηε λα ππεξβαίλεη ηα ηξία έηε. Απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη θαηαξγνχληαη νη Δ ανξίζηνπ ρξφλνπ. Καηψηαηνο κηζζφο: Ο θαηψηαηνο κηζζφο ζηελ Διιάδα δηακνξθψλνληαλ ζε χςνο πνπ εκπφδηδε απηνχο πνπ ήηαλ εθηφο αγνξάο εξγαζίαο λα βξνπλ εξγαζία θαζψο δελ ειάκβαλε ππφςε ηε γεληθφηεξε νηθνλνκηθή ζπγθπξία αιιά νχηε θαη ηηο δηαθνξεηηθέο νκάδεο αλέξγσλ, φπσο ηνπο λένπο. Δπίζεο, θαζφξηδε πάξα πνιιά επηδφκαηα θαηά ηξφπν θεληξηθφ θαη άθακπην, απμάλνληαο ην θφζηνο εξγαζίαο. Σν λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην κεηψλεη ηνλ θαηψηαην κηζζφ ψζηε λα γίλνπλ αληαγσληζηηθφηεξεο νη επηρεηξήζεηο θαη λα δηαθπιαρζνχλ θαηά ηνλ πξνζθνξφηεξν ηξφπν νη ζέζεηο εξγαζίαο. Παξάιιεια, θαζνξίδεηαη ζε ρακειφηεξν επίπεδν γηα ηνπο λένπο ψζηε λα αμηνπνηεζεί θαιχηεξα απηφ ην δπλακηθφ θνκκάηη ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Αιιάδεη, επίζεο, ν ηξφπνο θαζνξηζκνχ ηνπ ψζηε λα ιακβάλεηαη ππφςε ε νηθνλνκηθή ζπγθπξία. Αλαιπηηθφηεξα, κε ηνλ λ. 3899/2010, απφ ηηο 15.2.2012 θαη κέρξη ηε ιήμε ηεο πεξηφδνπ νηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο, ν θαηψηαηνο κηζζφο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα κεηψζεθε θαηά 22%, απφ 751 ζε 586 (κεηθηέο απνδνρέο), ελψ γηα λένπο θάησ ησλ 25 εηψλ κεηψζεθε απφ 751 ζε 510 (κείσζε 32%). εκεηψλεηαη φηη, νη ξπζκίζεηο γηα κείσζε ησλ θαηψηαησλ κηζζψλ θαη εκεξνκηζζίσλ αθνξνχλ ηνπο κηζζσηνχο πνπ ακείβνληαη κε βάζε ηελ απφ 15.7.2010 ΔΓΔ γηα ην 2010-2012, θαη φρη ζε φζνπο εξγαδνκέλνπο ακείβνληαλ κε αλψηεξεο απνδνρέο, κνινλφηη ζα κπνξνχζαλ λα ππαρζνχλ ζηνπο φξνπο ηεο ΔΓΔ. ηε ζπλέρεηα, κε ηνλ λ. 4093/2012, θαηαξγήζεθε ε ΔΓΔ σο ηξφπνο δηακνξθψζεσο ησλ θαηψηαησλ κηζζψλ. Ζ ΔΓΔ ζα δηαηεξήζεη ηελ δεζκεπηηθφηεηά ηεο γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο θαη εξγνδφηεο κφλν σο πξνο ηνπο κε κηζζνινγηθνχο φξνπο, ελψ ην επίδνκα γάκνπ (ίζν κε 10%) πνπ πξνβιέπεη ε ΔΓΔ θαηαξγείηαη σο παξάγνληαο δηακνξθψζεσο ηνπ θαηψηαηνπ κηζζνχ. Πεξαηηέξσ, από ηελ 1.4.2013 εθαξκόδεηαη ην λέν ζύζηεκα δηακνξθώζεσο θαζνξηζκνύ ηνπ θαηώηαηνπ λνκνζεηεκέλνπ κηζζνύ κε ηζρύ από 1.7.2013 πνπ ζα ιακβάλεη «ππόςε ηελ θαηάζηαζε θαη ηηο πξννπηηθέο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ηεο αγνξάο εξγαζίαο (ηδίσο σο πξνο ηα πνζνζηά αλεξγίαο θαη απαζρνιήζεσο) θαη ηε δηαβνύιεπζε ηεο θπβεξλήζεσο κε εθπξνζώπνπο θνηλσληθώλ εηαίξσλ, εμεηδηθεπκέλνπο επηζηεκνληθνύο εξεπλεηηθνύο θαη ινηπνύο θνξείο». Ο λνκνζεηεκέλνο θαηψηαηνο κηζζφο ζα πξνζδηνξίδεηαη βάζεη ηνπ λ. 4046/2012 θαη ηεο Πξάμεσο Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ 6/28.2.2012. ε απηφλ, εμαηηίαο ηνπ πςεινχ πνζνζηνχ αλεξγίαο, έσο ην 2016 πεξηιακβάλεηαη κφλν ην επίδνκα πξνυπεξεζίαο θαη κφλν γηα ηελ πξνυπεξεζία πνπ απνθηήζεθε έσο ηηο 14.2.2012. Καηά ην 1 ν 3κελν ηνπ 2014 ην αλσηέξσ ζχζηεκα δηακνξθψζεσο ηνπ θαηψηαηνπ κηζζνχ ζα αμηνινγεζεί, θαη ίζσο αλαζεσξεζεί, σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ γηα ηελ κείσζε ηεο αλεξγίαο, ηελ αχμεζε ηεο απαζρνιήζεσο, θαζψο θαη ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Πάγσκα ησλ απμήζεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ «σξηκάλζεσλ»: Πξνθεηκέλνπ λα κεησζεί πεξαηηέξσ ην θφζηνο εξγαζίαο, κε ηνλ λ. 4046/2012 νξίζζεθε φηη απφ 14.02.2012 θαη κέρξη ην πνζνζηφ ηεο αλεξγίαο λα δηακνξθσζεί ζε πνζνζηφ θάησ ηνπ 10%, αλαζηέιιεηαη ε ηζρχο θάζε δηαηάμεσο (πρ Δ, δηαηηεηηθή απφθαζε θ.ιπ.) πνπ πξνβιέπεη απμήζεηο κηζζψλ ή εκεξνκηζζίσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη 4

εθείλσλ πεξί ππεξεζηαθψλ «σξηκάλζεσλ», δειαδή ησλ απηφκαησλ κηζζνινγηθψλ απμήζεσλ κε βάζε ηνλ ρξφλν πξνυπεξεζίαο, φπσο είλαη ην επίδνκα πνιπεηίαο, ην επίδνκα ηξηεηίαο θαη ην επίδνκα πεληαεηίαο. Απνιύζεηο: Οη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζρεηηθά κε ηηο απνιύζεηο εζηηάζζεθαλ αθελόο ζηελ κείσζε ηνπ θόζηνπο ησλ απνιύζεσλ ώζηε απηό λα ζπγθιίλεη κε ηνλ κέζν επξσπατθό κέζν όξν θαη αθεηέξνπ ζηελ αύμεζε ηεο επειημίαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο ώζηε απηέο λα πξνζαξκόδνληαη επθνιόηεξα θαη γξεγνξόηεξα ζηηο λέεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Γηα ηηο απνιχζεηο ρσξίο πξνεηδνπνίεζε, κεηψζεθε ε κέγηζηε απνδεκίσζε απφ 24 ζε 12 κεληαίνπο κηζζνχο γηα άηνκα κε πξνυπεξεζία 16 εηψλ θαη άλσ. Δθηφο απφ ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο ησλ απνιχζεσλ, κεηψζεθε ν ρξφλνο πξνεηδνπνηήζεσο θαη νη πεξηνξηζκνί γηα νκαδηθέο απνιχζεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν λ. 3863/2010 κείσζε ηνλ κέγηζην ρξφλν πξνεηδνπνηήζεσο απφ 24 ζε 6 κήλεο γεγνλφο πνπ κεηψλεη ην θφζηνο ησλ απνιχζεσλ θαηά 18 κηζζνχο. Ο κέγηζηνο ρξφλνο πξνεηδνπνηήζεσο κεηψζεθε πεξαηηέξσ απφ 6 ζε 4 κήλεο (λ. 4093/2012). Δπηπιένλ, επεθηάζεθε ν ειάρηζηνο ρξφλνο γηα ηελ ζηνηρεηνζέηεζε δηθαηψκαηνο ζηελ απνδεκίσζε απφ 2 ζε 12 κήλεο (εθηφο εάλ ζπκθσλεζεί άιιν απφ ηα κέξε). Δπνκέλσο, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα απνιχζεσο ρσξίο πξνεηδνπνίεζε θαη ρσξίο απνδεκίσζε εθφζνλ ν εξγαδφκελνο έρεη απαζρνιεζεί γηα ιηγφηεξν απφ 12 κήλεο, πεξίνδνο πνπ γηα πξψηε θνξά νξίδεηαη σο δνθηκαζηηθή πεξίνδνο εξγαζίαο. Πεξαηηέξσ, δηεπθνιχλζεθε ε θαηαβνιή απνδεκηψζεσο απφ ηνλ εξγνδφηε κε ηελ θαζηέξσζε κηθξφηεξεο πξνθαηαβνιήο (απφ 6 κηζζνχο ζε 2), πεξηζζφηεξσλ δφζεσλ (απφ 3 θαη ρσξίο αλψηαην φξην δφζεσλ) θαη κηθξφηεξσλ πνζψλ αλά δφζε (απφ 3 κηζζνχο ζε 2). Ωο πξνο ηηο νκαδηθέο απνιχζεηο, ν λ. 3863/2010 επηηξέπεη 6 απνιχζεηο αλά κήλα γηα επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ 20-150 άηνκα ελψ πξηλ, γηα επηρεηξήζεηο απφ 20-199 εξγαδφκελνπο νη ειεχζεξεο αλά κήλα απνιχζεηο ήηαλ 4. Γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ άλσ ησλ 150 εξγαδνκέλσλ, επηηξέπεηαη λα απνιχζνπλ έσο θαη ην 5% ηνπ πξνζσπηθνχ (θαη κέρξη 30 εξγαδνκέλνπο), ελψ πξηλ ην επηηξεπφκελν φξην αλέξρνληαλ ζε 2%. Ωξάξην: Οη λέεο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο, αχμεζαλ ηνλ βαζκφ επειημίαο πνπ έρνπλ νη επηρεηξήζεηο γηα ηνλ αξηζκφ ησλ σξψλ πνπ απαζρνινχλ ηνπο εξγαδνκέλνπο αλά εβδνκάδα, ψξα ή εηεζίσο, ελζαξξχλνληαο ειαζηηθέο κνξθέο απαζρνιήζεσο. Απηφ δίδεη ηελ δπλαηφηεηα ζηηο επηρεηξήζεηο λα απνθχγνπλ ηηο απνιχζεηο θαη ελζαξξχλεη ηελ απαζρφιεζε λέσλ θαη γπλαηθψλ, πνπ είλαη θαη ηκήκαηα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ πιήηηνληαη βαξχηεξα απφ ηελ αλεξγία. Πην ζπγθεθξηκέλα, κε ηνλ λ. 3899/2010, απνζπλδέζεθε ην σξάξην ιεηηνπξγίαο ησλ θαηαζηεκάησλ απφ ην σξάξην ησλ εξγαδνκέλσλ, θαζηεξψζεθε ε εμαήκεξε εβδνκαδηαία εξγαζία γηα νξηζκέλνπο θιάδνπο (πρ ην ιηαλεκπφξην), ρσξίο επηπιένλ ακνηβή ή ξεπφ αξθεί ν ρξφλνο απαζρνιήζεσο λα κελ μεπεξλά ηηο 40 ψξεο αλά εβδνκάδα. Δπηπιένλ, κεηψζεθε ν ειάρηζηνο ρξφλνο αλαπαχζεσο απφ 12 ζε 11 ψξεο θαη θαηαξγήζεθε ε πξνυπφζεζε πξνεγθξίζεσο απφ ηελ Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο ησλ ππεξσξηψλ. Έηζη, κία επηρείξεζε πνπ ρξεηάδεηαη λα κεηαβάιιεη ην σξάξην εξγαζίαο θαζψο θαη ηελ ππεξσξηαθή απαζρφιεζε, δελ ρξεηάδεηαη λα εηδνπνηήζεη εθ ησλ πξνηέξσλ ηελ Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο αιιά αξθεί λα ηελ ελεκεξψζεη έσο θαη δχν εκέξεο εθ ησλ πζηέξσλ. Δπίζεο, ελψ ζην παξειζφλ ε άδεηα αλαπαχζεσο ησλ κηζζσηψλ ρνξεγείην θαηά θαλφλα νιφθιεξε, κε ηνλ λ. 3846/2010, επεηξάπε ε θαηάηκεζε άδεηαο εληφο εκεξνινγηαθνχ έηνπο ιφγσ αλαγθψλ ηεο επηρεηξήζεσο, ζε δχν ή πεξηζζφηεξα ηκήκαηα, ρσξίο πξνεγνχκελε έγθξηζε απφ ηελ Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο θαη κεηά απφ ζπλελλφεζε ησλ δχν κεξψλ. Με ηνλ λ. 4093/2012, επεηξάπε ε θαηάηκεζε ηνπ ρξφλνπ αδείαο θαη ζε πεξηζζφηεξεο ησλ δχν πεξηφδσλ. 5

ηνλ λ. 3899/2010 γίλεηαη εηδηθή κλεία ζηηο επηρεηξήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ ζνβαξά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη πξνβιέπεηαη φηη «αλ πεξηνξηζηνχλ νη δξαζηεξηφηεηέο ηνπ ν εξγνδφηεο κπνξεί, αληί θαηαγγειίαο ηεο ζπκβάζεσο εξγαζίαο, λα επηβάιιεη ζχζηεκα εθ πεξηηξνπήο απαζρνιήζεσο ζηελ επηρείξεζή ηνπ, ε δηάξθεηα ηεο νπνίαο δελ επηηξέπεηαη λα ππεξβαίλεη ηνπο 9 κήλεο ζην ίδην εκεξνινγηαθφ έηνο, κφλν εθφζνλ πξνεγνπκέλσο πξνβεί ζε ελεκέξσζε θαη δηαβνχιεπζε κε ηνπο λφκηκνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ». Δπίζεο, παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ηφζν ζηε κεξηθή απαζρφιεζε φζν θαη ζηελ εθ πεξηηξνπήο εξγαζία, δειαδή ν εξγαδφκελνο απαζρνιείηαη κελ θαηά πιήξεο σξάξην αιιά ιηγφηεξεο εκέξεο ηελ εβδνκάδα, ή θαηά ιηγφηεξεο εβδνκάδεο αλά κήλα ή θαηά ιηγφηεξνπο κήλεο αλά έηνο ή θαη ζπλδπαζκφο απηψλ. ην ίδην πιαίζην, πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζεί ε πξνζαξκνγή ζηηο ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ, επαλαθαζνξίζζεθε ε δηάξθεηα απαζρνιήζεσο εξγαδνκέλσλ κέζσ Δηαηξεηψλ Πξνζσξηλήο Απαζρνιήζεσο. Οη εηαηξίεο απηέο παξέρνπλ ππεξεζίεο απφ κηζζσηνχο ζε άιιν εξγνδφηε κε ηε κνξθή πξνζσξηλήο απαζρνιήζεσο. χκθσλα κε ην πξντζρχνλ λνκνζεηηθφ θαζεζηψο, ε δηάξθεηα απαζρνιήζεσο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνλ έκκεζν εξγνδφηε δελ επηηξεπφηαλ λα μεπεξλά ηνπο 18 κήλεο. Πιένλ, ην αλσηέξσ δηάζηεκα απμήζεθε ζε 36 κήλεο. Δηακεζνιάβεζε: Με ηελ ΠΤ 6/28.2.2012 (άξζξν 3) επαλαθαζνξίζζεθε ν ξφινο ηνπ Οξγαληζκνχ Μεζνιάβεζεο θαη Γηαηηεζίαο (ΟΜΔΓ) θαη ηεο δηαηηεζίαο πξνθεηκέλνπ λα απνθεχγνληαη παξεκβάζεηο απφ ην θξάηνο. Πιένλ ε πξνζθπγή ζηε δηαηηεζία πεξηνξίδεηαη ζηνλ θαζνξηζκφ απνθιεηζηηθά ηνπ βαζηθνχ εκεξνκηζζίνπ θαη ηνπ βαζηθνχ κηζζνχ, αθαηξνχληαη δειαδή απφ ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ ΟΜΔΓ δεηήκαηα πνπ άπηνληαη άιισλ φξσλ εξγαζίαο, πέξαλ ησλ κηζζνινγηθψλ, αιιά θαη δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηα πάζεο θχζεσο επηδφκαηα. Δπίζεο, κε ηελ ίδηα ΠΤ θαηαξγήζεθε ην δηθαίσκα κνλνκεξνχο πξνζθπγήο ζηε δηαηηεζία αλ θαη αλακέλεηαη λα θξηζεί αληηζπληαγκαηηθή απφ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο απηή ε δηάηαμε. Εηζθνξέο: Απφ ηελ 1.11.2012 θαηαξγήζεθαλ νη εξγνδνηηθέο εηζθνξέο ππέξ ηνπ Οξγαληζκνχ Δξγαηηθήο Καηνηθίαο θαη Δξγαηηθήο Δζηίαο πνπ αλέξρνληαλ ζην 1,1%, κεηψλνληαο έηζη ην κε κηζζνινγηθφ θφζηνο εξγαζίαο γηα ηνλ εξγνδφηε. πλνπηηθά, νη θπξηόηεξεο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο από ηηο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο ησλ ηειεπηαίσλ δύν εηώλ νδήγεζαλ ζε: 1) Απμεκέλε επειημία ζηελ απαζρόιεζε, φπσο είλαη ηα ειαζηηθά σξάξηα εξγαζίαο κε ιηγφηεξεο ψξεο ή εκέξεο απαζρνιήζεσο αλαιφγσο ησλ αλαγθψλ ηεο επηρεηξήζεσο θαη ε ππνγξαθή αηνκηθψλ ζπκβάζεσλ γηα παξνρή εθ πεξηηξνπήο εξγαζίαο. 2) Αύμεζε ηνπ επηηξεπόκελνπ πνζνζηνύ απνιύζεσλ θαη ρακειόηεξν θόζηνο γηα απνιύζεηο (έσο θαη 50% γηα εξγαδνκέλνπο κε πεξηζζφηεξα απφ 28 έηε πξνυπεξεζίαο). 3) εκαληηθά κεησκέλν θαηώηαην κηζζό θαηά 32% γηα λένπο θάησ ησλ 25 εηώλ θαη θαηά 22% γηα άηνκα κεγαιύηεξεο ειηθίαο. πλεπψο, νη αλσηέξσ δηαξζξσηηθέο αιιαγέο νδεγνχλ ζε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο απφ ζπιινγηθέο ξπζκίζεηο πνπ δεκηνπξγνχλ απμεκέλν θφζηνο εξγαζίαο, θαη ζε κεηαηφπηζε ηνπ θέληξνπ βάξνπο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη ηεο δηακνξθψζεσο ησλ φξσλ εξγαζίαο ζε επηρεηξεζηαθφ αξρηθά, θαη ελ ζπλερεία ζε αηνκηθφ επίπεδν. Με απηφ ηνλ ηξφπν δίδεηαη ζηνλ εξγνδφηε ε δπλαηφηεηα λα δηαρεηξίδεηαη ην πξνζσπηθφ ηεο επηρεηξήζεψο ηνπ, κεηψλνληαο θαηά ην δπλαηφ ην εξγαζηαθφ θφζηνο, είηε κε κνξθέο απαζρνιήζεσο πνπ ζα είλαη άκεζα ζπλδεκέλεο κε ηελ θαζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα ηεο επηρεηξήζεσο, ηνλ φγθν εξγαζίαο θαη ηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζε απηή, είηε κε ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο απνδεζκεχζεσο απφ ηπρφλ πιενλάδνλ πξνζσπηθφ. Ζ απμεκέλε επειημία ηεο αγνξάο εξγαζίαο εληζρχεη ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ απαζρνινπκέλσλ αλά θιάδν θαη 6

επάγγεικα, γεγνλφο ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζε πεξίνδν αλαδηαξζξψζεσο κίαο νηθνλνκίαο, φπσο είλαη ε πεξίνδνο ηελ νπνία δηέξρεηαη ζήκεξα ε ειιεληθή νηθνλνκία. Γεδνκέλσλ ησλ επηπηψζεσλ ησλ αλσηέξσ ζηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο ζηε ζεκεξηλή πεξίνδν ηεο κεγάιεο χθεζεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, έσο ην ηέινπο ηνπ 1 νπ 3κήλνπ ηνπ 2013, νη ελέξγεηεο πνπ απνκέλεη λα γίλνπλ είλαη ε ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ πξνγξακκάησλ θαηαξηίζεσο αλέξγσλ θαη ε αλαβάζκηζε ησλ Κέληξσλ Πξνσζήζεσο Απαζρνιήζεσο ψζηε λα θαηαζηνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα ζηελ εμεχξεζε ζέζεσλ απαζρνιήζεσο ζηνπο αλέξγνπο. Οη επηπηώζεηο ησλ αιιαγώλ είλαη ήδε νξαηέο Οη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο επέθεξαλ ζεκαληηθή κείσζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο θαη αχμεζε ηεο επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη απηά ήδε έρνπλ νδεγήζεη ζε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ζπγθξάηεζε ησλ απνιχζεσλ ελψ δηαθαίλνληαη ηα πξψηα ζεκάδηα ζηαζεξνπνηήζεσο ηεο απαζρνιήζεσο. Απνδνρέο: Ο Πίλαθαο 1 παξνπζηάδεη ηηο ρψξεο-κέιε ηεο ΔΔ-27 φπνπ ν θαηψηαηνο κηζζφο θαζνξίδεηαη λνκνζεηηθά. Όπσο θαίλεηαη, νη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά 7

εξγαζίαο ηεο Διιάδνο έρνπλ κεηψζεη ζεκαληηθά ηνλ θαηψηαην κηζζφ (2 ν 6κελν 2012/2 ν 6κελν 2009: -20,8%) κεηξνχκελν ζε Δπξψ ηζνδχλακεο αγνξαζηηθήο δπλάκεσο, πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε ρψξα, αθφκε θαη απφ απηέο πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη πξνγξάκκαηα δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο. Δμίζνπ ζεκαληηθά έρνπλ κεησζεί θαη νη κέζεο αθαζάξηζηεο απνδνρέο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο απφ ην 2009 θαη κεηά (Πίλαθαο 2). ε ζρέζε κε ηηο άιιεο ρψξεο-κέιε ηεο ΔΔ-27, ηα λέα δεδνκέλα γηα ηνλ θαηψηαην κηζζφ θαη ηηο απνδνρέο έρνπλ νδεγήζεη ζηε κεγαιχηεξε εηήζηα κείσζε ηνπ κηζζνινγηθνχ θφζηνπο εξγαζίαο αλάκεζα ζηηο ρψξεο-κέιε ηεο ΔΔ-27 απφ ην 2 ν 6κελν ηνπ 2011 θαη κεηά (Πίλαθαο 3). Αθφκε κεγαιχηεξε ππήξμε ε κείσζε ηνπ κε κηζζνινγηθνχ θφζηνπο θαηά ην ηειεπηαίν έηνο. Απνηέιεζκα θαη ησλ δχν ήηαλ ε κείσζε ζην ζπλνιηθφ νλνκαζηηθφ θφζηνο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο ζηελ Διιάδα λα είλαη ε κεγαιχηεξε ζηελ ΔΔ-27. Δμίζνπ ζεκαληηθφ ήηαλ ην απνηέιεζκα ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο ζην πξαγκαηηθφ θφζηνο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο, γεγνλφο πνπ εληζρχεη ηελ απαζρφιεζε θαη βειηηψλεη ζεκαληηθά ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηηο πξννπηηθέο αλνξζψζεψο ηεο. Σα ζηνηρεία ηεο Eurostat παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα 4 θαη δείρλνπλ φηη νη αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο «κεηαθξάδνληαη» ήδε ζε κεησκέλν πξαγκαηηθφ θφζηνο εξγαζίαο. Από ην 2010, νπόηε θαη άξρηζε λα κεηώλεηαη ζπλεπεία ησλ δηαξζξσηηθώλ αιιαγώλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, θαη έσο ην 2012, ε ζσξεπηηθή κείσζε ηνπ πξαγκαηηθνύ θόζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντόληνο αλήιζε ζε -12,2%. Μεγαιχηεξε ζσξεπηηθή κείσζε παξαηεξήζεθε κφλν ζηε Ληζνπαλία (-17,4%), ζηελ Λεηνλία (- 12,0%) θαη ηελ Ηξιαλδία (-12,5%). 8

9

10

Tα αλσηέξσ είραλ σο απνηέιεζκα ηε ζεκαληηθή βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο όπσο απηή κεηξάηαη από ην θόζηνο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντόληνο βάζεη ηεο ζηαζκηζκέλεο πξαγκαηηθήο ηζνηηκίαο έλαληη 35 ρσξώλ. ην Γηάγξακκα 2 απνηππψλεηαη ε απψιεηα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο έσο ην 2009 ζε βαζκφ κεγαιχηεξν ζε ζρέζε κε άιιεο ρψξεο, φπσο ε Πνξηνγαιία θαη ε Γεξκαλία. Απφ ην 2009 θαη κεηά, ε αληαγσληζηηθφηεηα βάζεη ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο βειηηψλεηαη. Έηζη, ε αληαγσληζηηθφηεηα θφζηνπο πνπ απσιέζζεθε θαηά ηελ πεξίνδν 2000-2009 (ζηνηρεία 4 νπ 3κήλνπ) απφ ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο θαηά 21%, έρεη ήδε αλαθηεζεί κε ηελ κείσζή ηνπ θαηά 18,9% ηελ πεξίνδν 2009-2012. πλνιηθά ε κεηαβνιή γηα ηελ πεξίνδν 2000-2012 είλαη -1,9% θαη αλακέλεηαη λα κεησζεί πεξαηηέξσ, ζην -7,9% γηα ηελ πεξίνδν 2000-2013 (Πίλαθαο 5), θαζηζηψληαο ηηο εμαγσγέο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο πην αληαγσληζηηθέο απφ φ,ηη ήηαλ ην 2000. Απαζρόιεζε: ρεηηθά κε ηελ απαζρφιεζε, νη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαηά ηα ηειεπηαία έηε έρνπλ αξρίζεη λα απνδίδνπλ, γεγνλφο πνπ απνηππψλεηαη ζηελ άκβιπλζε ηεο ππνρσξήζεσο ηνπ ξπζκνχ απαζρνιήζεσο. Έηζη, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΛΣΑΣ, ε πνζνζηηαία κεηαβνιή ηεο απαζρνιήζεσο ήηαλ αξλεηηθή απφ ην 2 ν 3κελν ηνπ 2009, ίζε κε -1,1% θαη ζπλερψο επηηαρπλφκελε έσο ην 2 ν 3κελν ηνπ 2012 φηαλ έθζαζε ην -8,7%. Απηή ε πησηηθή ηάζε επηβξαδχλζεθε γηα πξψηε θνξά ην 3 ν 3κελν ηνπ 2012 ζην -8,3% ελψ επηβξαδχλζεθε πεξαηηέξσ ζην -6,4% ην 4 ν 3κελν ηνπ 2012 (Γηάγξακκα 3). Ωζηφζν, ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ αγνξά εξγαζίαο κεηά ηνλ Ινύιην ηνπ 2012, είλαη πεξηζζόηεξν εκθαλή κε βάζε ηα ζηνηρεία ησλ ξνώλ 11

απαζρνιήζεσο πνπ δεκνζηεύνληαη από ηνλ ΟΑΕΔ. Δηδηθφηεξα, ζην ζχλνιν ηνπ έηνπο, ε θαζαξή ξνή απαζρνιήζεσο, παξφηη παξέκεηλε αξλεηηθή θαη ην 2012, γηα πξψηε θνξά κεηά απφ ηέζζεξα έηε αλαηξάπεθε ν απμαλφκελνο, αξλεηηθφο ξπζκφο ηεο. πλνιηθά, ην 2012 ε κείσζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηελ νηθνλνκία δηακνξθψζεθε ζηηο -47,8 ρηι., έλαληη θαζαξήο κεηψζεψο ηνπο θαηά -126 ρηι. ην 2011, -96,2 ρηι. ην 2010, -51 ρηι. ην 2009 θαη -12,1 ρηι. ην 2008 (Γηάγξακκα 4). Ζ κεησκέλε αξλεηηθή θαζαξή ξνή εξγαζίαο, -47,8 ρηι. ην 2012, έλαληη -126 ρηι. ην 2011, απνηειεί ζεηηθή εμέιημε ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη πξννησλίδεη ηελ αλαζηξνθή ησλ δεδνκέλσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαζψο ε αχμεζε ησλ πξνζιήςεσλ θαηά ην 2012 νθείιεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο (κεξηθήο ή εθ πεξηηξνπήο απαζρνιήζεσο) πνπ δηεπθνιχλζεθαλ ηα ηειεπηαία έηε απφ ηελ ζρεηηθή λνκνζεζία. Γηα ηελ πεξίνδν Ηαλνπαξίνπ-Φεβξνπαξίνπ 2013, ε θαζαξή ξνή ήηαλ ζεκαληηθά κεησκέλε ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε πεξίνδν ηνπ 2012. πγθεθξηκέλα, ηνλ Ηαλνπάξην-Φεβξνπάξην 2013 δηακνξθψζεθε ζε -17,8 ρηι. άηνκα έλαληη -39,6 ρηι. άηνκα ηνλ Ηαλνπάξην- Φεβξνπάξην 2012. Ζ θαζαξή ξνή, παξφηη κεησκέλε, παξακέλεη αξλεηηθή θαζψο ν αξηζκφο ησλ πξνζιήςεσλ δελ είλαη αθφκε αξθεηά πςειφο ψζηε λα αληηζηαζκίζεη ηηο θαηαγγειίεο πξνζιήςεσλ θαη ηηο απνρσξήζεηο, κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη αθφκε ην πνζνζηφ αλεξγίαο. Δληνχηνηο, αλακέλεηαη ε αχμεζε ησλ πξνζιήςεσλ λα εληζρπζεί θαζψο ζα αλαθάκπηεη ε νηθνλνκία. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ ΟΑΔΓ (Πίλαθαο 6), νη αλαγγειίεο πξνζιήςεσλ απμήζεθαλ ην 2012 ζε 849,1 ρηι., απφ 839,1 ρηι. ην 2011, ζεκεηψλνληαο κηθξή αχμεζε θαηά 1,2%. Δληνχηνηο, ζην 1 ν θαη 2 ν 3κελν ηνπ 2012 είρε ζπλερηζζεί ε κείσζε ησλ αλαγγειηψλ ζε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα ηξίκελα ηνπ 2011 (-11,6% θαη -7,4% αληίζηνηρα) θαη γηα πξώηε θνξά κεηά από 14 3κελα, ζην 3 ν 3κελν ηνπ 2012 νη αλαγγειίεο πξνζιήςεσλ παξνπζίαζαλ αύμεζε ζε εηήζηα βάζε θαηά +8,8% θαη ζηε ζπλέρεηα λέα κεγαιύηεξε αύμεζε θαηά +16,7% ζε εηήζηα βάζε ην 4 ν 3κελν ηνπ 2012, θζάλνληαο ζηηο 209,4 ρηι., απφ 179,4 ρηι. ην 4 ν 3κελν ηνπ 2011 θαη απφ 203,1 ρηι. ην 4 ν 3κελν ηνπ 2010, αλ θαη δελ έρνπλ αθφκε επαλέιζεη ζηα πξν θξίζεσο επίπεδα (4 ν 3κελν 2009: 235,4 ρηι. άηνκα). 12

Δπηπιένλ ησλ αλσηέξσ, νη αλαγγειίεο πξνζιήςεσλ ήηαλ επίζεο ζεκαληηθά απμεκέλεο ζην 1 ν 2κελν ηνπ 2013, θζάλνληαο ηηο 108,2 ρηι. απφ 84,1 ρηι. ζην 1 ν 2κελν ηνπ 2012 θαη 95,3 ρηι. ην 1 ν 2κελν ηνπ 2011. πλνιηθά, ζην νθηάκελν Ηνπιίνπ 2012-Φεβξνπαξίνπ 2013, νη αλαγγειίεο πξνζιήςεσλ ήηαλ απμεκέλεο ζε 553,2 ρηι. έλαληη 479,5 ρηι. ηελ πεξίνδν Ηνπιίνπ 2011-Φεβξνπαξίνπ 2012, ζεκεηψλνληαο ζεκαληηθή αχμεζε θαηά +15,4% (Γηάγξακκα 5). Απηφ πνπ επίζεο παξαηεξείηαη είλαη ε αιιαγή ζηε δηάξζξσζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη δηαθαίλεηαη ήδε φηη ε αγνξά εξγαζίαο ζηελ Διιάδα απνθηά ηελ αλαγθαία επειημία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο ΔΛΣΑΣ, ν αξηζκφο ησλ πιήξσο απαζρνινπκέλσλ, απφ 4.299,0 ρηι. άηνκα ην 4 ν 3κελν ηνπ 2010 κεηψζεθε θαηά 617,1 ρηι. άηνκα ζε 3.681,9 ρηι. άηνκα ην 4 ν 3κελν ηνπ 2012. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην πνζνζηφ ηεο κεξηθήο απαζρνιήζεσο απμήζεθε απφ 5,3% ην 2007 ζε 6,5% ην 2010 θαη αλήιζε ζην 8,5% ην 4 ν 3κελν ηνπ 2012 (Γηάγξακκα 6). Αλαιπηηθά ζηνηρεία ηνπ ΔΠΔ δείρλνπλ φηη όιν θαη πεξηζζόηεξεο λέεο ζπκβάζεηο αθνξνύλ επέιηθηεο κνξθέο εξγαζίαο (κεξηθή ή εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε), ην πνζνζηφ ησλ νπνίσλ έρεη ππεξδηπιαζηαζζεί ζήκεξα ζε ζρέζε κε ην 2009, πξηλ ηηο πξψηεο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Έηζη, ην 2009, ην 21% ησλ λέσλ ζπκβάζεσλ αθνξνχζε ζπκβάζεηο κεξηθήο ή εθ πεξηηξνπήο απαζρνιήζεσο, ελώ ην 2012 ην πνζνζηό απηό έθζαζε ην 45% (Πίλαθαο 7). Παξόια απηά, φπσο ζα αλαιπζεί παξαθάησ, ηόζν ε κεξηθή όζν θαη ε εθ πεξηηξνπήο απαζρόιεζε ζηελ Ειιάδα 13

εμαθνινπζνύλ λα δηακνξθώλνληαη ζε εμαηξεηηθά ρακειά επίπεδα ζην ηέινο ηνπ 2012, ζε ζύγθξηζε κε ηηο άιιεο ρώξεο ηεο ΕΕ-27 (Πίλαθαο 9). Δπηπιένλ ησλ λέσλ ζπκβάζεσλ, πνιιέο απφ ηηο πθηζηάκελεο κεηαηξάπεθαλ απφ πιήξνπο ζε κεξηθήο ή εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε. πλνιηθά, κεηαμχ 2009 θαη 2012, ν αξηζκφο ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ απμήζεθε ζεκαληηθά, απφ 16.461 ην 2009 ζε 84.490 ην 2012 (Πίλαθαο 8). Ζ κεγαιχηεξε αχμεζε παξαηεξήζεθε ην 2011, κεηά ηηο πξψηεο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο κε ηνλ λ. 3845/2010 ν νπνίνο εζηηάζζεθε θπξίσο ζηελ αχμεζε ηεο επειημίαο ζηελ απαζρφιεζε. Έηζη, νη επέιηθηεο κνξθέο απαζρνιήζεσο απμήζεθαλ θαηά 124,6% αλάκεζα ζην 2010 θαη ην 2011, αθνχ κεηαηξάπεθαλ 58.962 ζπκβάζεηο πιήξνπο απαζρνιήζεσο ζε κεξηθή ή εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε, έλαληη 26.253 ην 2010. 14

Ζ αχμεζε ησλ ζπκβάζεσλ κε πιήξνπο απαζρνιήζεσο απνηειεί ζεηηθή εμέιημε ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ηφζν γηαηί δηεπθνιχλεη ηελ απαζρφιεζε αλέξγσλ απφ νκάδεο πνπ πιήηηνληαη ηδηαίηεξα απφ ηελ αλεξγία (θαη ηδηαίηεξα ησλ λέσλ θαη ησλ γπλαηθψλ) αιιά θαη γηαηί νη επέιηθηεο κνξθέο εξγαζίαο πξνζθέξνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο ηελ δπλαηφηεηα λα πξνζαξκνζζνχλ άκεζα αμηνπνηψληαο απηέο ηηο λέεο κνξθέο εξγαζίαο γηα λα επηβηψζνπλ. Δπξχηεξα, ζε επίπεδν νηθνλνκίαο, ε επειημία ηεο αγνξάο εξγαζίαο ζα 15

απνηειέζεη βαζηθφ κεραληζκφ απμήζεσο ηεο παξαγσγηθήο απαζρνιήζεσο θαη θαη επέθηαζε αλαθάκςεσο θαη αλαπηχμεσο ηεο νηθνλνκίαο ηα επφκελα έηε. εκεηψλεηαη φηη ε αχμεζε ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρνιήζεσο έσο ζήκεξα γίλεηαη απφ ρακειά επίπεδα ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο επξσπατθέο ρψξεο θαη ήηαλ αλαγθαία θαη γηα ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, δεδνκέλνπ φηη ε Διιάδα απέρεη αθφκε αξθεηά απφ ηα επίπεδα αμηνπνηήζεσο ειαζηηθψλ κνξθψλ απαζρνιήζεσο πνπ παξαηεξνχληαη ζηηο άιιεο ρψξεο κέιε ηεο ΔΔ-27. Έηζη, θαηά ην 4 ν 3κελν ηνπ 2012, ζηελ Διιάδα κφλν ην 18,3% ηνπ ζπλφινπ ησλ εξγαδνκέλσλ απαζρνινχληαλ κε πξνζσξηλή ή κεξηθή απαζρφιεζε ελψ ρακειφηεξν πνζνζηφ παξνπζίαδαλ κφλν ηξεηο ρψξεο: ε Σζερία (14,1%), ε Ρνπκαλία (9,9%) θαη ε Βνπιγαξία (6,4%). Δληνχηνηο, ηα ζηνηρεία ηεο Eurostat πνπ παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα 9 δείρλνπλ φηη ε αγνξά εξγαζίαο ζηελ Διιάδα απνθηά φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ αλαγθαία επειημία πνπ ππάξρεη ζε άιιεο αληαγσλίζηξηεο ρψξεο. Έηζη, ην 1 ν 3κελν ηνπ 2007, ην ζπλνιηθφ πνζνζηφ απαζρνινπκέλσλ κε πξνζσξηλή ή κεξηθή απαζρφιεζε ήηαλ 15,8% ελψ ην 4 ν 3κελν ηνπ 2012 έθζαζε ζην 18,1%. εκαληηθή θαη ζπλερή αχμεζε παξνπζηάδεη ην πνζνζηφ απαζρνινπκέλσλ κε κεξηθή απαζρφιεζε (1 ν 3κελν 2007: 5,5%, 4 ν 3κελν ηνπ 2010: 6,3%, 4 ν 3κελν ηνπ 2011: 6,9%, 4 ν 3κελν ηνπ 2012: 8,3%). Σελ ψξα πνπ νη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο φρη κφλν δελ πξνζιακβάλνπλ αιιά θαη απνιχνπλ θφζκν, είλαη πνιχ πηζαλφ νη άλζξσπνη απηνί πνπ απέθηεζαλ κία ζέζε κεξηθήο απαζρνιήζεσο λα είραλ απνιπζεί εάλ νη λέεο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο δελ είραλ επηηξέςεη ηελ άκεζε θαη ρσξίο πνιχ πςειφ θφζηνο απαζρφιεζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ επηρείξεζε. Επίινγνο Δίλαη γεγνλφο φηη ε απμεκέλε επειημία ζηελ αγνξά εξγαζίαο δελ έρεη αθόκε ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξάηεζε ηεο απμεηηθήο πνξείαο ηεο αλεξγίαο ε νπνία αλήιζε ζην 24,1% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ην 2012 θαη 27.2% ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2013 ζχκθσλα κε ηελ έξεπλα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο ΔΛΣΑΣ. Ωζηφζν, ε ηαρεία απμεηηθή πνξεία ηεο αλεξγίαο πξνζδηνξίδεηαη αθφκε αθελφο απφ ην κεγάιν χςνο ηεο κε παξαγσγηθήο απαζρνιήζεσο πνπ ππήξρε πξηλ απφ ηελ θξίζε (ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ ζηξεβιψζεσλ πνπ ραξαθηήξηδαλ ηελ αγνξά εξγαζίαο) θαη, επίζεο, απφ ηε ζπλερηδφκελε βαζεηά χθεζε ζηελ νηθνλνκία, αθνχ ε πηψζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ αλήιζε ζην -6,0% αθφκε θαη ην 4 ν ηξίκελν ηνπ 2012. Ζ εκβάζπλζε ηεο χθεζεο, ηδηαίηεξα κεηά ηνλ επηέκβξην ηνπ 2011, πξνζδηνξίζζεθε απφ ηα κεγάια πξνβιήκαηα ειιείςεσο ξεπζηφηεηαο ζηελ εγρψξηα νηθνλνκία θαη ηηο ζπζηεκαηηθά θαιιηεξγνχκελεο θαη δηνγθνχκελεο (κε δηαθεξχμεηο κεγάισλ θνκκάησλ ζην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην) πξνζδνθίεο γηα εγθαηάιεηςε ησλ πξνγξακκάησλ πξνζαξκνγήο θαη γηα έμνδν ηεο ρψξαο απφ ηε Εψλε ηνπ Δπξψ νη νπνίεο έιαβαλ κεγάιεο δηαζηάζεηο ζηα κέζα ηνπ 2012 θαη δηαηεξήζεθαλ «δσληαλά» έσο ην ηέινο ηνπ 2012. ήκεξα σζηφζν, νη πξνζδνθίεο απηέο έρνπλ εθιείςεη θαη ε ξεπζηφηεηα ζηελ νηθνλνκία έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά κε ηελ επηζηξνθή ησλ θαηαζέζεσλ θαη κε ηελ θαηαβνιή ησλ δφζεσλ ηεο ρξεκαηνδνηηθήο βνήζεηαο πνπ έρνπκε αλάγθε απφ ηε Εψλε ηνπ Δπξψ θαη απφ ην ΓΝΣ. Σν έδαθνο επνκέλσο γίλεηαη πξφζθνξν γηα ηελ έγθαηξε αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο απμεηηθήο πνξείαο ησλ πξνζιήςεσλ (πνπ έρεη αξρίζεη απφ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2012) αιιά θαη γηα ηελ αληηζηξνθή ηεο απμεηηθήο πνξείαο ηεο αλεξγίαο κε ζηήξηγκα ηελ απειεπζεξσκέλε αγνξά εξγαζίαο. Ο ζπλδπαζκφο ηεο ζεκαληηθά βειηησκέλεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ρψξαο κε ηελ εθ βάζξσλ κεηαξξπζκηζκέλε θαη απειεπζεξσκέλε απφ αξηεξηνζθιεξσηηθέο πξαθηηθέο αγνξά εξγαζίαο, απνηεινχλ ερέγγπν γηα ηελ απνηειεζκαηηθή πξνζέιθπζε επελδχζεσλ 16

(εγρψξησλ θαη μέλσλ) ζε φινπο ηνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο, γηα ηελ αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο θαη γηα ηελ αλαγθαία κείσζε ηεο αλεξγίαο. Δηδηθφηεξα, φπσο αλαιχζεθε ζηελ παξνχζα εξγαζία, κεηά ηελ νπζηαζηηθή κεηαξξχζκηζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ακβιχλζεθαλ ηα ζεκαληηθά ιεηηνπξγηθά πξνβιήκαηα πνπ ηελ ραξαθηήξηδαλ έσο πξφζθαηα θαη ηα νπνία ζπλέβαιαλ νπζηαζηηθά ζηνλ εθηξνρηαζκφ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ην 2009. Δηδηθφηεξα, ακβιχλζεθαλ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνέθππηαλ απφ ηελ παληειή έιιεηςε επειημίαο ζηηο πξνζιήςεηο θαη ηηο απνιχζεηο, ηελ δηαδηθαζία πξνζδηνξηζκνχ ησλ ακνηβψλ θαη ηε δηεπζέηεζε ησλ σξψλ εξγαζίαο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ νδήγεζαλ ζηε δηφγθσζε ηεο παξάλνκεο απαζρνιήζεσο θαη ηελ ηαρεία αχμεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο ζηε ρψξα. Ζ δηακφξθσζε ησλ κηζζνινγηθψλ ακνηβψλ, ηεο απαζρνιήζεσο ζηελ επηρείξεζε θαη ηνπ σξαξίνπ εξγαζίαο δελ ειάκβαλε ππφςε ηηο εθάζηνηε ζπλζήθεο ηνπ θιάδνπ ή ηεο νηθνλνκίαο επξχηεξα, ελψ ε αλεμέιεγθηε γξαθεηνθξαηία πνπ ραξαθηήξηδε ηηο παξεκβάζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο κφλν εκπφδηα έβαδε ζηελ πξνζαξκνγή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο εθάζηνηε νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Με ηηο ξηδηθέο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο πνπ μεθίλεζαλ από ηνλ Μάην ηνπ 2010, εμαιείθζεθαλ πνιιά από ηα παξαπάλσ δπζιεηηνπξγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνπ έβαδαλ ηξνρνπέδε ζηελ πξνζαξκνγή ησλ επηρεηξήζεσλ ζην νηθνλνκηθό πεξηβάιινλ θαη ηδηαίηεξα ζην πεξηβάιινλ ηεο βαζηάο θαη παξαηεηακέλεο ύθεζεο πνπ δηαλύεη ε ειιεληθή νηθνλνκία, θαη νδήγεζαλ ζε εθηόμεπζε ην πνζνζηό αλεξγίαο. Έηζη, έρνπλ πιένλ δηαθαλεί ηα πξψηα ζεκάδηα ζηαζεξνπνηήζεσο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, φπσο ε αχμεζε ησλ πξνζιήςεσλ ζε εηήζηα βάζε θαηά ηνπο ηειεπηαίνπο νθηψ κήλεο, ε επηβξάδπλζε ηεο κεηψζεσο ηεο απαζρνιήζεσο θαη ε ζπγθξάηεζε ησλ απνιχζεσλ κέζσ ηεο κεηαηξνπήο ησλ ζπκβάζεσλ κφληκεο απαζρνιήζεσο ζε εθ πεξηηξνπήο ή κεξηθή απαζρφιεζε, θ.ά. Δπίζεο, πνιιέο κεγάιεο επηρεηξήζεηο έρνπλ ήδε αλαθνηλψζεη ηα ζρέδηά ηνπο γηα επαλαδξαζηεξηνπνίεζή ηνπο ζηελ εγρψξηα ειιεληθή νηθνλνκία, ηελ νπνία εγθαηέιεηπαλ νκαδηθά ηα πξνεγνχκελα έηε. Γεληθά, είλαη αθόκε λσξίο λα δξάμεη ε ειιεληθή νηθνλνκία θαη θνηλσλία ηνπο θαξπνύο ηεο δξαζηηθήο κεηαξξπζκίζεσο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, θαζψο ν ηειεπηαίνο απφ ηνπο λφκνπο γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο ηέζεθε ζε ηζρχ κφιηο ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2012. Εληνύηνηο, ν θύβνο εξξίθζε! Οη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο δίδνπλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία ηελ ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο ηψξα, ηελ πεξίνδν ηεο βαζηάο χθεζεο, κεηξηάδνληαο ηηο επηπηψζεηο ηεο θξίζεσο, αιιά θαη ηελ δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο θαη πξνζειθχζεσο επελδχζεσλ ζην άκεζν κέιινλ, φηαλ (θαη γηα λα) ππάξμεη αλάπηπμε. 17