ΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΣΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΕ ΣΙ ΣΠΕ

ΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΣΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΕ ΣΙ ΣΠΕ Ομξμαηεπώμρμξ: Μαρία Σολυμένου ΓΝΟΤΗΤΓΣ 1. Βαζική ιδέα ηξρ ζεμαοίξρ Η διδακτική πρόταση αφορά στο επεισόδιο των περιπετειών του Οδυσσέα και των συντρόφων του στο νησί των Κυκλώπων και στη συσχέτισή του με εικονιστικό και λογοτεχνικό υλικό σχετικό με το θέμα. 1.2. Σύμηξμη πεοιγοαθή-παοξρζίαζη Μετά τη διδασκαλία της ενότητας, οι μαθητές για δύο διδακτικές ώρες θα εργαστούν στο εργαστήριο, όπου: θα αναζητήσουν εικονιστικό υλικό από το διαδίκτυο και θα προχωρήσουν σε συσχετισμούς με την περιπέτεια του Οδυσσέα στο νησί των Κυκλώπων θα αναζητήσουν σε κειμενικό υλικό που θα τους δοθεί επιβιώσεις της περιπέτειας του Οδυσσέα στο νησί των Κυκλώπων και τυχόν διαφοροποιήσεις της θα επεξεργαστούν το υλικό θα παρουσιάσουν το έργο τους, που θα είναι παράλληλη παρουσίαση του κειμένου της Οδύσσειας με το εικονιστικό και κειμενικό υλικό. 1.3. Σηξιςεία ζεμαοίξρ Σο σενάριο αφορά κυρίως το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών από μετάφραση, αλλά για την πραγματοποίησή του απαιτείται και η συνεισφορά των Καλλιτεχνικών και της Λογοτεχνίας. Αφορά το κείμενο της Οδύσσειας, ραψωδία ι, στ. 240-518, που διδάσκεται στην Α Γυμνασίου. Σο συγκεκριμένο σενάριο θα πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο Πληροφορικής σε δύο διδακτικές ώρες. Οι μαθητές θα πρέπει να έχουν μαζί τους το σχολικό βιβλίο και τετράδιο για σημειώσεις. Θα χρειαστούμε ως εργαλεία επίσης το διαδίκτυο, λογισμικό παρουσίασης, φύλλα εργασίας που θα δοθούν έντυπα κι ηλεκτρονικά. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 1

2. Σηόςξι 2.1 Πεοιγοαθή ηωμ μαθηζιακώμ - να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές την επίδραση του ομηρικού κειμένου σε διάφορες εκφράσεις τέχνης και πολιτισμού (ζωγραφική, λογοτεχνία, λαϊκή παράδοση) διδακηικώμ - να αντιληφθούν την ανάγκη των ανθρώπων για διαχωρισμό του Καλού και του Κακού - να κατανοήσουν τη σημασία της επινοητικότητας και της ψύχραιμης σκέψης σε κρίσιμες στιγμές και την αντιπαράθεσή της με τη βία ως στοιχεία πολιτισμού - να αναπτύξουν συνεργατική συμπεριφορά μέσα από την ομαδική διερεύνηση, την αλληλεξάρτηση και συνυπευθυνότητα κατά την επίτευξη των δραστηριοτήτων τους. ηεςμξλξγικώμ ζηόςωμ - να εξοικειωθούν και να αξιοποιήσουν τη χρήση των ΣΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία. 2.2. Πώπ ξι καιμξηόμεπ ποξζεγγίζειπ με ηη ςοήζη ηεςμξλξγικώμ εογαλείωμ μπξοξύμ μα διαμξοθώζξρμ ηη μαθηζιακή διαδικαζία και ηη διδακηική παοέμβαζη; Η πραγματοποίηση του σεναρίου βασίζεται στο συσχετισμό του ομηρικού κειμένου με άλλου είδους υλικό αναπαράστασης του μύθου. Έτσι, πραγματοποιείται η πολλαπλή αναπαράσταση της γνώσης με τη σύνδεση της μαθησιακής διαδικασίας με υλικό εκτός αυτού του σχολικού βιβλίου. Ο συσχετισμός του κειμένου με εικονιστικό υλικό μπορεί να εμπλουτίσει και να φωτίσει την ερμηνεία του κειμένου. το βιβλίο υπάρχουν αρκετές από τις αρχαιοελληνικές αναπαραστάσεις σε αγγεία που δίνουμε ως υλικό αυτές όμως σπάνια αποτελούν μέσο για τη διδακτική διαδικασία. το παρόν σενάριο αποτελούν ισάξιο με το κείμενο υλικό. Επιπλέον, η επεξεργασία άλλων κειμένων με τον ίδιο μύθο οδηγεί στη συνειδητοποίηση της επίδρασης και της συνομιλίας των διαφορετικών μορφών τέχνης. 2.2.1. Ποξαπαιηξύμεμεπ γμώζειπ Οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν την περιπέτεια του Οδυσσέα στο νησί των Κυκλώπων, που θα την έχουν διδαχθεί σε προηγούμενες διδακτικές ώρες. Χρειάζεται επίσης αρκετά καλή γνώση χειρισμού του επεξεργαστή κειμένου, της πλοήγησης στο διαδίκτυο και του λογισμικού παρουσιάσεων. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 2

Ο διδάσκων καθηγητής θα πρέπει να γνωρίζει τα θέματα γύρω από το μύθο όπως παρουσιάζονται στο υλικό προς σύγκριση που θα δώσει στους μαθητές, και να έχει προετοιμαστεί για την επεξεργασία τους. Η πολύ καλή γνώση χειρισμού των ηλεκτρονικών μέσων είναι οπωσδήποτε απαραίτητη. Είναι σημαντικό επομένως να έχει προετοιμάσει τις πηγές και τις τεχνικές εκείνες που θα εξασφαλίσουν τη δυνατότητα εφαρμογής των δραστηριοτήτων. 3. Ποξζδξκώμεμη διαδικαζία μάθηζηπ Περιγραθή 3.1. ηηπ διαδικαζίαπ μάθηζηπ πξρ επιλέγει ηξ ζεμάοιξ ζηξ ζργκεκοιμέμξ γμωζηικό αμηικείμεμξ Η πραγματοποίηση του σεναρίου δε θα βασιστεί στην παραδοσιακή διδασκαλία, αλλά οι μαθητές με άξονα τις δραστηριότητες που ορίζονται στα φύλλα εργασιών, θα προσεγγίσουν διερευνητικά την ενότητα και θα παράγουν γραπτό περιγραφικό λόγο και λογισμικό παρουσιάσεων. Θα ακολουθήσουμε επομένως την ανακαλυπτική πορεία οικοδόμησης της γνώσης. 3.2. ηξρ οόλξρ ηωμ ηεςμξλξγικώμ εογαλείωμ ζηη δημιξρογία ερμξϊκώμ μαθηζιακώμ ζρμθηκώμ ή αρθεμηικώμ επικξιμωμιακώμ πεοιζηάζεωμ Σα τεχνολογικά εργαλεία αποτελούν μέσα με τα οποία οι μαθητές έχουν ιδιαίτερη εξοικείωση και αποτελούν για αυτούς ιδιαίτερα ελκυστική ενασχόληση. Η δημιουργία εξάλλου στο λογισμικό παρουσιάσεων πολυτροπικού κειμένου θα είναι ένα είδος «παιχνιδιού» για τους μαθητές, που θα λειτουργήσει θετικά για τη διαδικασία μάθησης. 4. Διδακηική διαδικαζία Περιγραθή: 4.1. ηωμ διδακηικώμ μεθόδωμ πξρ επιλέγξμηαι ζηα πλαίζια ρλξπξίηζηπ ηξρ ζεμαοίξρ Με την παρατήρηση και το συλλογισμό ο μαθητής λειτουργεί ως ερευνητής κι επιλύει προβλήματα στη συνέχεια με την οργάνωση των πληροφοριών του λειτουργεί ως δημιουργός και οικοδομεί γνώση. Ως μεθόδους επιλέγουμε: - τη διερευνητική / ανακαλυπτική μέθοδο, αφού οι μαθητές αναζητούν, συλλέγουν, επεξεργάζονται πληροφορίες και παρουσιάζουν το έργο τους - την εποικοδομιστική μέθοδο, όταν οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων, χρησιμοποιώντας και προηγούμενες γνώσεις τους - την ομαδο συνεργατική με τη δημιουργία ομαδικών εργασιών. Οι ρόλοι και οι εργασίες επιμερίζονται. 4.2. ηωμ πιθαμώμ αλλαγώμ πξρ αρηέπ ποξκαλξύμ ζηξρπ οόλξρπ πξρ αμαλαμβάμξρμ ξι μαθηηέπ και ξι διδάζκξμηεπ Αλλαγές θα προκληθούν ως προς τη διδακτική διαδικασία σε σχέση με αυτήν Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 3

που συνήθως ακολουθείται, τη δασκαλοκεντρική. Ο καθηγητής θα λειτουργεί καθοδηγητικά στον καθορισμό των παιδαγωγικών διαδικασιών, ενώ στο περιεχόμενο της διδακτικής διαδικασίας είναι άλλοτε καθοδηγητικός, άλλοτε υποστηρικτικός, ή συμβουλευτικός. Έτσι, η διδασκαλία θα γίνει περισσότερο μαθητοκεντρική, αφού μόνοι τους οι μαθητές θα ανακαλύπτουν τη γνώση και μετά από συνεργασία στην ομάδα τους θα την παρουσιάζουν. 4.3. ηωμ δσμαηοηήηωμ επιλογής ηης μαθηζιακής διαδρομής από ηοσς ίδιοσς ηοσς μαθηηές (προαιρεηικό) 4.4. ηξρ ζρμεογαηικξύ πεοιβάλλξμηξπ μέζα ζηξ ξπξίξ ρλξπξιείηαι η διδακηική διαδικαζία 4.5. ηξρ ηοόπξρ εογαζίαπ ηωμ μαθηηώμ (μόμξι, ζε ξμάδεπ) Οι μαθητές χωρίζονται σε τρεις ομάδες των έξι ατόμων η κάθε μία. Καλό θα ήταν σε κάθε ομάδα να υπάρχει ένας μαθητής τουλάχιστον που χειρίζεται αρκετά καλά τον υπολογιστή. Ο καθηγητής: Επεξηγεί, καθοδηγεί τους μαθητές σε όλα τα στάδια των δραστηριοτήτων, συντελώντας στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης των μαθητών. Εμψυχώνει και υποστηρίζει τους μαθητές του, ώστε να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους και να ξεπεράσουν μαθησιακά και τεχνολογικά εμπόδια. Αξιολογεί το έργο που υλοποιήθηκε, τις διεργασίες που ακολουθήθηκαν, καθώς και τη διαδικασία συνεργασίας των μαθητών. 5. Γθαομξγή ζηη ζςξλική μξμάδα 5.1. Παοξρζίαζη θεμαηικώμ εμξηήηωμ και ςοξμιζμόπ εθαομξγήπ. (Διδακηικέπ ώοεπ, [ποξαιοεηικά = ςώοξπ, ζρμεογαζία με άλλξρπ καθηγηηέπ ηξρ ζςξλείξρ, απαιηξύμεμεπ ηοξπξπξιήζειπ ζηξ ωοξλόγιξ ποόγοαμμα]) Σο σενάριο θα πραγματοποιηθεί σε δύο διδακτικές ώρες. Σην πρώτη διδακτική ώρα οι μαθητές συζητούν πολύ σύντομα στο εργαστήριο με τον καθηγητή τους την ενότητα που έχουν ήδη διδαχθεί (5 λεπτά). Ο καθηγητής επίσης τους παρουσιάζει τα φύλλα εργασίας και επεξηγεί τη διδακτική διαδικασία (5 λεπτά). τη συνέχεια οι μαθητές αναζητούν το υλικό τους στο διαδίκτυο και συλλέγουν τις απαραίτητες πληροφορίες από το εικονιστικό υλικό για την εκπόνηση των εργασιών τους. Επίσης μελετούν και το κειμενικό υλικό που τους δίνεται (25 λεπτά). τις δύο προηγούμενες φάσεις είναι που θα χρειαστεί η συνεργασία με τους καθηγητές των Καλλιτεχνικών και της Λογοτεχνίας. Σέλος, αρχίζουν τη σύνθεση του λογισμικού παρουσιάσεων (10 λεπτά). Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 4

Ση δεύτερη διδακτική ώρα οι μαθητές ολοκληρώνουν τη σύνθεση του λογισμικού παρουσιάσεων (10 λεπτά) και το παρουσιάζουν (15 λεπτά). Σέλος, εκπονούν τις υπόλοιπες γραπτές εργασίες των φύλλων εργασίας (20 λεπτά). Αν ο καθηγητής διαθέτει συνεχόμενο δίωρο στη συγκεκριμένη τάξη, καλό θα είναι να το εκμεταλλευτεί, ώστε να ολοκληρωθεί το σενάριο. 5.2. Πεοιγοαθή ποξεηξιμαζίαπ ποξαπαιηξύμεμωμ: αμ είμαι αμαγκαίξ μα έςει ποξηγηθεί ζρμβαηική ποξπαοαζκεραζηική διδαζκαλία ζηημ επιλεγμέμη θεμαηική εμόηηηα, δενιόηηηεπ πξρ ποέπει μα διαθέηξρμ μαθηηέπ διδάζκξμηεπ, ποξεηξιμαζία ενρπηοεηηηή και ηξπικώμ ζηαθμώμ για ηημ ρλξπξίηζη ηξρ ζεμαοίξρ, ζρμπληοωμαηικό διδακηικό ρλικό και μέζα. Πριν τη διεξαγωγή του σεναρίου, πρέπει να έχει προηγηθεί διδασκαλία της ενότητας στη σχολική τάξη. Οι μαθητές επίσης γνωρίζουν ότι θα εργαστούν στο εργαστήριο τις επόμενες δύο διδακτικές ώρες, καθώς και τις ομάδες στις οποίες ανήκουν. Κατά την είσοδό τους στο εργαστήριο ο καθηγητής τους ενημερώνει για τους στόχους των εργασιών τους και τον τρόπο συλλογής κι επεξεργασίας του υλικού τους. Σους παρουσιάζει επίσης τα κριτήρια αξιολόγησής τους. 5.3. Αμαλρηική πεοιγοαθή ηωμ ζηαδίωμ ρλξπξίηζηπ. (Χωοιζμόπ ηωμ μαθηηώμ ζε ξμάδεπ, παοξρζίαζη ηωμ ζηόςωμ ηηπ διδαζκαλίαπ από ηξ διδάζκξμηα, καηαμξμή ηωμ θύλλωμ εογαζίαπ, πεοιγοαθή ηξρ έογξρ κάθε ξμάδαπ, αμάλρζη ζύμθεζη απξηελεζμάηωμ, ενέλινη όληπ ηηπ διδακηικήπ διαδικαζίαπ.) Δραστηριότητες 1ης φάσης (1η διδακτική ώρα) Σην πρώτη διδακτική ώρα οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες, εργάζονται στο εργαστήριο Πληροφορικής. Σους δίνονται τα φύλλα εργασίας και γίνεται με συζήτηση σύντομα μια υπενθύμιση του αποσπάσματος της Οδύσσειας και εντοπίζονται θέματα και ζητούμενα σχετικά με τις ιδέες και τη δομή του κειμένου που θίγονται στα φύλλα εργασίας. Ο καθηγητής τους ενημερώνει για τη διδακτική διαδικασία και τον τρόπο αξιολόγησής τους. Οι ομάδες αρχικά αναζητούν το εικονιστικό υλικό στην ιστοσελίδα που ορίζεται. Εντοπίζουν το κατάλληλο υλικό, το συλλέγουν και αποθηκεύουν τις εικόνες σε φάκελο, τον οποίο ονομάζουν «Πηγές». τη συνέχεια επεξεργάζονται το υλικό, σύμφωνα με τα ζητούμενα από τα φύλλα εργασίας τους. Καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους στο πρόχειρο τετράδιό τους και ασχολούνται με το πρώτο ζητούμενο, που για όλα τα φύλλα εργασίας ζητά σύνθεση κειμένου. Επίσης ξεκινούν τη δημιουργία του λογισμικού παρουσιάσεων. Οι μαθητές για την ανακάλυψη του κατάλληλου υλικού εργάζονται με τη διερευνητική / ανακαλυπτική μέθοδο διδασκαλίας, αφού εργάζονται ως ερευνητές. Ο καθηγητής παρατηρεί την έρευνα και παρεμβαίνει με ρόλο συμβουλευτικό για να αποφευχθούν περιπτώσεις αποπροσανατολισμού λόγω της πληθώρας των εικόνων και των πληροφοριών. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 5

Δραστηριότητες 2ης φάσης (2η διδακτική ώρα) Ση δεύτερη διδακτική ώρα διδασκαλίας του σεναρίου οι μαθητές προχωρούν στη δημιουργία του λογισμικού παρουσιάσεων. Δουλεύουν συνεργατικά για την επιλογή των κατάλληλων στίχων που πρέπει να συσχετιστούν με τις εικόνες. Ο καθηγητής συμβουλεύει και βοηθά για την προσπέλαση τεχνικών προβλημάτων κατά τη δημιουργία του λογισμικού παρουσιάσεων. τη συνέχεια παρουσιάζουν το έργο τους και δέχονται απορίες και παρατηρήσεις. Πρόκειται για τη φάση της αξιολόγησης και της ανατροφοδότησης, όχι μόνο από τον καθηγητή, αλλά και τους συμμαθητές τους. Η διδακτική διαδικασία ολοκληρώνεται με τη μελέτη του κειμενικού υλικού και τη σύνθεση κειμένου που ζητά το τρίτο ερώτημα για όλες τις ομάδες. 6. Ανιξλόγηζη (πώπ θα ανιξλξγηθξύμ ξι μαθηηέπ, κοιηήοια) Η αξιολόγηση θα αφορά συνολικά την κάθε ομάδα και θα βασιστεί στα παρακάτω κριτήρια: έχουν εντοπιστεί τα σχετικά με το κάθε ερώτημα στοιχεία στο υλικό; έχουν απαντηθεί τα ερωτήματα με πληρότητα; τεκμηριώνονται οι απόψεις; υπάρχει λογική αλληλουχία και συνοχή κατά τη διατύπωση των κειμένων των μαθητών; οι εργασίες είναι αποτέλεσμα συνεργασίας, αμοιβαίας συνεισφοράς και ανταλλαγής απόψεων όλων των μελών της κάθε ομάδας; έχουν αξιοποιηθεί οι δυνατότητες της χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή; 7. Κοιηική ποξζέγγιζη 7.1. Πεοιγοαθή ηωμ δρμαηξηήηωμ ηοξπξπξίηζηπ επέκηαζηπ ηξρ ζεμαοίξρ (ρπξςοεωηικό) Σο σενάριο θα μπορούσε να επεκταθεί και να προχωρήσουν οι μαθητές σε συσχετισμό και άλλων περιπετειών του Οδυσσέα με εικονιστικό και κειμενικό υλικό. Η εργασία τους θα μπορούσε να παρουσιαστεί στο τέλος της χρονιάς στο πλαίσιο της εβδομάδας πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπου κάθε ομάδα θα έχει επιλέξει κάποιο από τα επεισόδια του ταξιδιού του Οδυσσέα και θα δημιουργήσει με λογισμικό παρουσιάσεων την παράλληλη παράθεση του κειμένου με εικονιστικό και κειμενικό υλικό. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 6

1ο Φύλλο Εργασίας Θέμα σεναρίου: «Η περιπέτεια του Οδυσσέα και των συντρόφων του στο νησί των Κυκλώπων μέσα από το ομηρικό έπος, από εικονιστικό και κειμενικό υλικό». (1) τη ραψωδία ι, στίχοι 181-192 εμφανίζεται ο Κύκλωπας Πολύφημος. Να καταγράψετε τα εξωτερικά / σωματικά χαρακτηριστικά που αποδίδει ο ποιητής στον Κύκλωπα. (2) Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.theoi.com, αναζητείστε εικονιστικό υλικό, στο οποίο εικονογραφείται ο Κύκλωπας Πολύφημος (Πηγές 1). Παρατηρήστε προσεκτικά τις αναπαραστάσεις που επιλέξατε και εντοπίστε ομοιότητες με την περιγραφή του Ομήρου, αλλά και διαφοροποιήσεις που υπάρχουν. Δημιουργήστε στη συνέχεια σε λογισμικό παρουσιάσεων πολυτροπικό κείμενο όπου θα παραθέτετε παράλληλα τις εικονογραφήσεις αυτές και τα αντίστοιχα ομηρικά αποσπάσματα. (3) τα κείμενα «Χίλιες κα μία νύχτες», «Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών» του Σόλκιν και σε παραμύθια από τη βαλκανική λαϊκή παράδοση (Πηγές 2) παρουσιάζονται μύθοι και μορφές για τα οποία θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν αναλογίες με την περιπέτεια του Οδυσσέα στο νησί των Κυκλώπων. Εντοπίστε τις αναλογίες αυτές. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 7

2ο Φύλλο Εργασίας Θέμα σεναρίου: «Η περιπέτεια του Οδυσσέα και των συντρόφων του στο νησί των Κυκλώπων μέσα από το ομηρικό έπος, από εικονιστικό και κειμενικό υλικό». (1) την ενότητα 240-518 της ραψωδίας ι της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας διακρίνεται για την επινοητικότητά του μέσα από τα σχέδια και τα τεχνάσματα που καταστρώνει. Να παρουσιάσετε τα σχέδια του Οδυσσέα και να εξηγήσετε πώς συμβάλλουν στην τελική λύση της περιπέτειας στο νησί. (2) Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.theoi.com, αναζητείστε εικονιστικό υλικό, στο οποίο εικονογραφούνται κάποιοι από τους δόλους του Οδυσσέα (Πηγές 3). Παρατηρήστε προσεκτικά τις αναπαραστάσεις και εντοπίστε ομοιότητες με την εκδοχή του Ομήρου. τη συνέχεια δημιουργήστε σε λογισμικό παρουσιάσεων πολυτροπικό κείμενο όπου θα παραθέτετε παράλληλα τις εικονογραφήσεις αυτές και τα αντίστοιχα ομηρικά αποσπάσματα. (3) Ο Ευριπίδης στο σατυρικό δράμα «Κύκλωψ» (Πηγές 4) διαφοροποιείται σε ορισμένα σημεία από την αφήγηση του Ομήρου. Να εντοπίσετε τις διαφοροποιήσεις αυτές. Εντοπίζετε συσχετίσεις με το εικονογραφικό υλικό που εξετάσατε στο ερώτημα 2; Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 8

3ο Φύλλο Εργασίας Θέμα σεναρίου: «Η περιπέτεια του Οδυσσέα και των συντρόφων του στο νησί των Κυκλώπων μέσα από το ομηρικό έπος, από εικονιστικό και κειμενικό υλικό». (1) την ενότητα 240-518 της ραψωδίας ι της Οδύσσειας παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί πολιτισμοί. Ποιοι είναι αυτοί οι πολιτισμοί και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; Ποιες μορφές στην ενότητα τους αντιπροσωπεύουν; (2) Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.theoi.com, αναζητείστε εικονιστικό υλικό, στο οποίο εικονογραφούνται στοιχεία αυτών των πολιτισμών (Πηγές 5). Παρατηρήστε προσεκτικά τις αναπαραστάσεις και εντοπίστε κοινά στοιχεία με την αφήγηση του Ομήρου. τη συνέχεια δημιουργήστε σε λογισμικό παρουσιάσεων πολυτροπικό κείμενο όπου θα παραθέτετε παράλληλα τις εικονογραφήσεις αυτές και τα αντίστοιχα ομηρικά αποσπάσματα. (3) ε παραμύθια της ελληνικής και της βαλκανικής λαϊκής παράδοσης (Πηγές 6) επιβιώνει με κάποιες διαφοροποιήσεις και προσαρμογές στην εκάστοτε πραγματικότητα - ο μύθος του Κύκλωπα. υγκρίνετε το περιεχόμενο των παραμυθιών αυτών με το ομηρικό έπος και εντοπίστε το ηθικό σχήμα που επαναλαμβάνεται και επιβιώνει μέσα στο χρόνο. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 9

1. Πηγές «Οδυσσέας και Πολύφημος», Πρωτοαττικός αμφορέας, 650 π. Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Ελευσίνας «Οδυσσέας και Πολύφημος» Villa Romana del Casale, ικελία, Ιταλία, 350 μ. Χ. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 10

Johann Heinrich Tischbein (1751 1829), «Πολύφημος» 2. Απόσπασμα από το «Χίλιες και μία νύχτες», μετάφραση Κώστα Σρικογλίδη, Ηριδανός «Κι εκεί που κουβέντιαζαν, ακούνε ξαφνικά μεγάλη ταραχή και φοβερή βοή από το πέλαγος, λες και τα ουράνια κατρακυλούσανε στη γη. Η θάλασσα φούσκωσε με κύματα θεόρατα μπροστά τους, κι απάνω εκεί ορθώθηκε ένας μαύρος στύλος, που μάκραινε, μάκραινε ολοένα ώσπου έφθασε ως τα σύννεφα, κι άρχισε να προχωράει προς τη στεργιά. τη θέα του, τέτοιος φόβος έπιασε τους δύο αδερφούς. Ώστε τρέξαν κι ανέβηκαν στην κορυφή του δένδρου, που ήταν πολύ ψηλό, και με τον τρόμο στην καρδιά περίμεναν εκεί να ιδούν τι θα συμβεί. Και βλέπουν πως ήταν ένα Ντζιν (τελώνιο), γιγάντιο στο ύψος, πελώριο στον όγκο, με θεόρατους ώμους, στήθος και κούτελο, και μαύρο σαν τη νύχτα, που κρατούσε στο κεφάλι του μια μεγάλη κρυστάλινη κασέλα. Προχωρούσε προς τη στεριά, περπατώντας στο βυθό της θάλασσας, κι όταν έφθασε στο δένδρο, όπου ήσαν ανεβασμένοι οι δύο βασιλιάδες, κάθισε στον ίσκιο του». Απόσπασμα από τον «Άρχοντα των δαχτυλιδιών» του Σζον Ρόναλντ Ρόιελ Σόλκιν, μετάφραση Ευγενία Χατζηθανάση Κόλλια, Κέδρος «Και σ ένα νησί στο νερό ζούσε το Γκόλουμ. Ήταν ένα αηδιαστικό μικρό πλάσμα: κουμαντάριζε ένα μικρό βαρκάκι με τα μεγάλα, πλατιά του πόδια, γούρλωνε τα χλομά φωσφορικά του μάτια κι έπιανε τυφλά ψάρια με τα μακριά του δάχτυλα και τα τρωγε ωμά. Έτρωγε οτιδήποτε ζωντανό, ακόμη και Ορκ, Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 11

αρκεί να το πιανε και να μπορούσε να το στραγγαλίσει χωρίς αντίσταση». (τμ.1, σελ. 34) «Σο κεφάλι του στο μακρύ λαιμό του συνέχεια έστριβε εδώ κι εκεί, ενώ οσφριζόταν και μουρμούριζε όλη την ώρα στον εαυτό του». (τμ.2, σελ.319) Παραμύθια από τη Γορτυνία και τη Σερβία Παραμύθι της Γορτυνίας από Ν. Γ. Πολίτης, Παραδόσεις «Ένας από μας τους ανθρώπους τον παλαιόν καιρό θέλησε να γυρίσει όλον τον κόσμο. Ήβρε λοιπόν σε ένα μέρος ανθρώπους πολύ μεγάλους στο ανάστημα, αλλά είχαν ένα μονάχα μάτι. (Η γυναίκα ενός από αυτούς τον φιλοξενεί και τον κρύβει από τον ανθρωποφάγο άντρα της. Ο μονομάτης τον βρίσκει και θέλει να τον φάει, για το χατίρι όμως της γυναίκας του τον αφήνει, ύστερα πάλι μετανιώνει, και τότε η γυναίκα του τον μεθάει και διώχνει τον ξένο). Πριν τον διώξει η γυναίκα, εκείνος έβαλε τρανό αναμμένο κάρβουνο στο μάτι του μεθυσμένου μονομάτη, χωρίς να τον καταλάβει η γυναίκα και τον εστράβωσε. Και έτσι ετιμώρησε τον κακόν άνθρωπο και δεν έβλεπε να ξανατρώει ανθρώπους. Όταν έφευγε, τον ερώτησε η γυναίκα πώς τον λένε, κι εκείνος είπε: Με λένε Κοσμογυριστή! γιατί είδε και έμαθε πολύν κόσμο». Παραμύθι από τη ερβία (από το βιβλίο της Ελ. Κακριδή, Η διδασκαλία των ομηρικών επών,βιβλίο του καθηγητή, σελ. 278-282) «Ένας παπάς με το καλογεροπαίδι του χάθηκαν μια μέρα στο δάσος, και όταν έπεσε η νύχτα, είδαν από μακριά φωτιά, και όταν πλησίασαν, βρέθηκαν μπροστά στη σπηλιά ενός μονομάτη γίγαντα. Εκείνος τους ανοίγει την πλάκα που έκλεινε τη σπηλιά και ήταν τόσο βαριά, που μήτε εκατό άντρες μπορούσαν να τη σαλέψουν, και τους αφήνει να μπουν και να καθίσουν κοντά στη φωτιά, για να ζεσταθούν. Έπειτα, τους ψαχουλεύει στο σβέρκο και βρίσκοντας τον παπά πιο παχύ, τον σουβλίζει, τον ψήνει και τον τρώει. Όταν ύστερα, χορτάτος πλαγιάζει κοντά στο τζάκι, βλέπει το παιδί να παίρνει ένα παλούκι και με το μαχαίρι του να μυτερώνει τη μια του άκρη. Όταν το ρωτά τι κάνει, εκείνο αποκρίνεται πως του άρεσε, για να περνάει την ώρα του, όταν έβοσκε το κοπάδι του, να πελεκάει και να σκαλίζει το ξύλο. Μόλις ο γίγαντας αποκοιμιέται, το καλογεροπαίδι τού μπήζει το παλούκι στο μάτι και τον τυφλώνει, έπειτα χώνεται στο τομάρι ενός σφαγμένου κριαριού και καταφέρνει να το σκάσει από τη σπηλιά ανάμεσα στο άλλο κοπάδι. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 12

3. «Οδυσσέας και Πολύφημος», Μελανόμορφη οινοχόη, 6 ος αιώνας π. Χ., Μουσείο Λούβρου, Παρίσι «Οδυσσέας και Πολύφημος», Κρατήρας, 410-400 π.χ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο «Οδυσσέας και Πολύφημος», Μελανόμορφος αμφορέας, 530-510 π.χ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 13

«Οδυσσέας και Πολύφημος», Μελανόμορφη Κύλικα, 550 π.χ., Cabinet des Medailles, Paris Κομμάτι από αγγείο, απεικονίζει την τύφλωση του Κύκλωπα Πολύφημου από τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του, 7ος αιώνας π.χ., Μουσείο Άργους. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 14

«Οδυσσέας και Πολύφημος», Μελανόμορφη οινοχόη, 500 π.χ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο «Οδυσσέας και Πολύφημος» Villa Romana del Casale, ικελία, Ιταλία, 350 μ. Χ. Jacob Jordaens, «Ο Οδπζζέαο ζηε ζπειηά ηνπ Πνιύθεκνπ», α κηζό 17 νπ αη., Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 15

4. Ευριπίδης ην ζαηπξηθό δξάκα ηνπ Δπξηπίδε «Κύθισς» ζην λεζί ησλ Κπθιώπσλ πνπ πεγαίλεη ν Οδπζζέαο βξίζθνληαη θαη ν ηιελόο κε ηνπο αηύξνπο ηνπο θξαηά ν Πνιύθεκνο ζθιάβνπο. Απόζπαζκα, ζηίρνη 711 732 (πξνεηνηκαζία ηεο ηύθισζεο), κεηάθξαζε Σ. Ρνύζζνο ΟΓ. Δκπξόο, βιαζηάξηα ηνπ Γηνλύζνπ, ηέθλα ηξαλήο γεληάο, βξίζθεηαη κέζα εθείλνο. Γξήγνξα από η αρόξηαγν ιαξύγγη Σα θξέαηα ζα μεξάζεη, σο ζα θνηκάηαη. Μεο ηε ζπειηά ν δαπιόο πνπ ρσ εηνηκάζεη Βγάδεη θαπλό δε κέλεη ηίπνηα άιιν Παξά λα ηόλε ρώζσ θινγηζκέλν ηνπ Κύθισπα ην κάηη δείμε ζάξξνο. ΧΟ Θα λαη ε θαξδηά κνπ πέηξα θαη γξαλίηεο. Πήγαηλε κέζα πξηλ πάζεη κέγα Καθό ν παηέξαο έηνηκνη καζηε όινη. 5. «Οδυσσέας και Πολύφημος» Villa Romana del Casale, ικελία, Ιταλία, 350 μ. Χ. Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 16

«Οδυσσέας και Πολύφημος», Κρατήρας, 410-400 π.χ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο «Οδυσσέας και Πολύφημος», Μελανόμορφη Κύλικα, 550 π.χ., Cabinet des Medailles, Paris 6. Παραμύθια Παραμύθι της Γορτυνίας από Ν. Γ. Πολίτης, Παραδόσεις «Ένας από μας τους ανθρώπους τον παλαιόν καιρό θέλησε να γυρίσει όλον τον κόσμο. Ήβρε λοιπόν σε ένα μέρος ανθρώπους πολύ μεγάλους στο ανάστημα, αλλά είχαν ένα μονάχα μάτι. (Η γυναίκα ενός από αυτούς τον φιλοξενεί και τον κρύβει από τον ανθρωποφάγο άντρα της. Ο μονομάτης τον βρίσκει και θέλει να τον φάει, για το χατίρι όμως της γυναίκας του τον αφήνει, ύστερα πάλι μετανιώνει, και τότε η γυναίκα του τον μεθάει και διώχνει τον ξένο). Πριν τον διώξει η γυναίκα, εκείνος έβαλε τρανό αναμμένο κάρβουνο στο μάτι του μεθυσμένου μονομάτη, χωρίς να τον καταλάβει η γυναίκα και τον εστράβωσε. Και έτσι ετιμώρησε τον κακόν άνθρωπο και δεν έβλεπε να ξανατρώει ανθρώπους. Όταν έφευγε, τον ερώτησε η γυναίκα πώς τον λένε, κι εκείνος είπε: Με λένε Κοσμογυριστή! γιατί είδε και έμαθε πολύν κόσμο». Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 17

Παραμύθι από τη ερβία (από το βιβλίο της Ελ. Κακριδή, Η διδασκαλία των ομηρικών επών,βιβλίο του καθηγητή, σελ. 278-282) «Ένας παπάς με το καλογεροπαίδι του χάθηκαν μια μέρα στο δάσος, και όταν έπεσε η νύχτα, είδαν από μακριά φωτιά, και όταν πλησίασαν, βρέθηκαν μπροστά στη σπηλιά ενός μονομάτη γίγαντα. Εκείνος τους ανοίγει την πλάκα που έκλεινε τη σπηλιά και ήταν τόσο βαριά, που μήτε εκατό άντρες μπορούσαν να τη σαλέψουν, και τους αφήνει να μπουν και να καθίσουν κοντά στη φωτιά, για να ζεσταθούν. Έπειτα, τους ψαχουλεύει στο σβέρκο και βρίσκοντας τον παπά πιο παχύ, τον σουβλίζει, τον ψήνει και τον τρώει. Όταν ύστερα, χορτάτος πλαγιάζει κοντά στο τζάκι, βλέπει το παιδί να παίρνει ένα παλούκι και με το μαχαίρι του να μυτερώνει τη μια του άκρη. Όταν το ρωτά τι κάνει, εκείνο αποκρίνεται πως του άρεσε, για να περνάει την ώρα του, όταν έβοσκε το κοπάδι του, να πελεκάει και να σκαλίζει το ξύλο. Μόλις ο γίγαντας αποκοιμιέται, το καλογεροπαίδι τού μπήζει το παλούκι στο μάτι και τον τυφλώνει, έπειτα χώνεται στο τομάρι ενός σφαγμένου κριαριού και καταφέρνει να το σκάσει από τη σπηλιά ανάμεσα στο άλλο κοπάδι». Μαξία Σνιπκέλνπ, ΠΔ02 18