ΔΘΓΝΠΔΗΠ ΦΟΝΛΡΗΠΡΖΟΗΑ ΞΑΣΑΡΝΟΗΓΖ (1) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
(2) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
(3) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
(4) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
ΠΔΡΗΔΥΟΚΔΛΑ - Πξνινγηθφ εκείσκα 1. Γηάινγνο 2. Γιψζζα-Γισζζηθή ππνβάζκηζε-γισζζνκάζεηα 3. Δπηζηήκε 4. Θισλνπνίεζε 5. Ππξεληθή ελέξγεηα-δλεξγεηαθφ πξφβιεκα 6. Δπζαλαζία 7. Βηνεζηθή 8. Καδνπνίεζε-Θνκθνξκηζκφο 9. Φαλαηηζκφο 10. Σερλνινγία-Πιεξνθνξηθή-Γηαδίθηπν 11. Αζιεηηζκφο-Οιπκπηζκφο 12. Διιάδα-Δπξψπε-Θφζκνο 13. Παγθνζκηνπνίεζε 14. Δζληθή ηαπηφηεηα 15. Παηξησηηζκφο-Γηεζληζκφο-Αλζξσπηζκφο 16. Κεζζηαληζκφο 17. Θνηλσληθνπνίεζε 18. Άγρνο 19. Αιινηξίσζε 20. Σνπξηζκφο 21. Πλεπκαηηθνί άλζξσπνη 22. Παξάδνζε-Ηζηνξηθή κλήκε-ηζηνξηνγλσζία 23. Διιεληζκφο-ειιεληθφηεηα-εζληθή απηνγλσζία 24. Σέρλε-Κλεκεία-Ιαïθή ηέρλε 25. Οηθνγέλεηα 26. Πξνβιήκαηα κεγαινππφιεσλ 27. Γέιην-ην ρηνχκνξ σο παηδαγσγηθφ κέζν 28. Αμηνιφγεζε-Θξηηηθή-ρνιηθή αμηνιφγεζε (5) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
(6) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Ρν ζπγθεθξηκέλν βηβιίν γελλήζεθε απφ ηελ αλάγθε γηα ζπδήηεζε θαη δηεξεχλεζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ ζεκάησλ πνπ απαζρνινχλ ηελ επνρή καο. Ξεξηιακβάλεη φιεο ηηο ελφηεηεο θαη ηα ζέκαηα πνπ ηα ιπθεηαθά βηβιία «Έθθξαζε Έθζεζε» ζίγνπλ ζην θεθάιαην «Θέκαηα γηα ζπδήηεζε ζηελ Έθθξαζε Έθζεζε». Ρν εθπφλεκα απηφ ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε: ζην πξψην, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ γεληθφηεξε ηερληθή ηεο γξαθήο ηνπ εθζεζηαθνχ θεηκέλνπ θαζψο θαη ζην δεχηεξν, φπνπ αλαιχνληαη δηεμνδηθά φιεο νη ζεκαηηθέο ελφηεηεο πνπ πξέπεη λα γλσξίδεη θαλείο γηα λα γξάςεη έθζεζε ζην Ιχθεην, ζε ζπλδπαζκφ κε βνεζεηηθά θείκελα. Ζ ηειεπηαία καζεηηθή ρξνληά ππήξμε θαη είλαη πάληα κηα ηδηαίηεξε δνθηκαζία γηα ηηο ζσκαηηθέο, ςπρηθέο θαη εζηθέο δπλάκεηο θάζε ππνςεθίνπ. Θαη φινη καο αλαγλσξίδνπκε φηη ην επηηπρέο πέξαζκά ηεο απνηειεί αμηέπαηλν θαηφξζσκα ρσξίο ππεξβνιέο. Κε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξε επηκνλή θαη ςπρξαηκία πξνζπαζνχκε, ινηπφλ, λα επηηχρνπκε ην κέγηζην ησλ δπλαηνηήησλ καο, γηαηί ηειηθά απηφ είλαη πνπ έρεη ηε κεγαιχηεξε ζεκαζία! Θαιή κειέηε ζε φινπο! Γξνχηζα Αηθαηεξίλε - Εακπέιε ππξηδνχια (7) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Κε ηελ έλλνηα απηή λνείηαη ε αληαιιαγή απφςεσλ δχν ή πεξηζζφηεξσλ αηφκσλ πάλσ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα, κε ζθνπφ ηελ αλαδήηεζε ηεο αιήζεηαο. Πξνυπνζέηεη ηε δηαθσλία ή ηνπιάρηζηνλ ην ζηνηρείν ηεο αιιεινζπκπιήξσζεο κεηαμχ ησλ ζπλδηαιεγνκέλσλ. «Ν δηάινγνο εθθξάδεη (ξεηά ή ζησπεξά) ηελ αλάγθε ζχκπξαμεο γηα ηελ εχξεζε ηεο αιήζεηαο, γηα ηε δηαηχπσζε ηεο πην ζσζηήο γλψκεο θαη απφθαζεο κέζα ζε ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο. Δίλαη έθθξαζε δσηηθήο ιεηηνπξγίαο γηα ηελ απφθηεζε πεξηζζήο βεβαηφηεηαο θαη ηε ράξαμε πξνγξάκκαηνο δξάζεο. Έηζη απνθηά πεξηερφκελν ν δηάινγνο θαη πξνβάιιεηαη σο αμία κεγάιε γηα ηελ αηνκηθή θαη ζπιινγηθή δσή. Ζ θχζε ηνπ δηαιφγνπ ζα καο ππνδείμεη παξαθάησ ηνπο θαλφλεο ηνπ. Αιιά ρξεηαδφκαζηε αθφκε θάηη λα πνχκε γηα ηελ εζσηεξηθή δφκεζή ηνπ. Σξήζηκε θαίλεηαη εδψ κηα ζχληνκε εηπκνινγηθή δηεπθξίληζε: κε ηνλ φξν ιφγνο ε γιψζζα καο απνδίδεη θαη ηε ινγηθή ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηε ινγηθή έλδπζή ηεο. Θαηά ζπλέπεηα δηάινγνο ζεκαίλεη δηαζηαχξσζε ησλ εθθξαζηηθψλ κέζσλ-ιέμεσλ, πξνηάζεσλ, ζπιινγηζηηθψλ δνκψλ-θαη δηακέζνπ απηψλ ζπλάληεζε ηεο ινγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ δηαιεγνκέλσλ. Πην δηάινγν ινηπφλ έρνπκε φρη αληηδηθία αιιά δεχμε ινγηθψλ δπλάκεσλ, φρη πνιεκηθή ιφγσλ αιιά ζπκκαρία ινγηθψλ φλησλ.» Κνξθέο δηαιφγνπ: -1)Δζσηεξηθφο: κνλφινγνο, απηνθξηηηθή, ελδνζθφπεζε, -2)Δμσηεξηθφο: κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο καο, κε ην βηβιίν, κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα (άλζξσπνη-θαηαζηάζεηο, πξνβιεκαηηζκφο), παηδαγσγηθφο (αλαδήηεζε θαη εχξεζε ηεο αιήζεηαο), κεηαμχ θξαηψλ (αλάπηπμε εμσηεξηθψλ ζρέζεσλ). (8) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Πνηα είλαη ε αμία ηνπ δηαιφγνπ; -Αλάπηπμε θξηηηθήο θαη πξνβιεκαηηζκνχ, δεθηηθφηεηα ζε λέεο ηδέεο, θαηάθηεζε γλψζεο, εκβάζπλζε ζε θαηλφκελα θαη πξνβιήκαηα, δηακφξθσζε ζπγθξνηεκέλεο εηθφλαο ηνπ θφζκνπ. Δπίζεο, ν δηάινγνο παξέρεη ηε δπλαηφηεηα γηα πλεπκαηηθή εγξήγνξζε θαη αληίζηαζε ζηε καδνπνίεζε θαη ηε ρεηξαγψγεζε, δίλεη δειαδή πλεπκαηηθή ειεπζεξία, -Ρν άηνκν γίλεηαη ππεχζπλν θαη καζαίλεη λα είλαη δεθηηθφ ζε λέεο ηδέεο, κε απνηέιεζκα λα εθιείπεη απφ απηφ ην ζηνηρείν ηεο επηζεηηθφηεηαο. Ζ αλάπηπμε ηνπ δηαιφγνπ ζπλδέεηαη κε ηελ θαιιηέξγεηα αξεηψλ φπσο ε παξξεζία, ε ηφικε, ην ζάξξνο, -Κέζσ ηνπ δηαιφγνπ δηεθδηθνχληαη θαιχηεξα ηα αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα θαη νη πνιίηεο αγσλίδνληαη γηα αμηνθξαηία, ζπκκεηέρνπλ ζηα θνηλά, ειέγρνπλ ηελ εγεζία θαη γεληθά αλαβαζκίδεηαη ε δεκνθξαηία, αθνχ κέζσ ηνπ γφληκνπ δηαιφγνπ απνθεχγεηαη ν ιατθηζκφο θαη δηαζθαιίδεηαη ε πνιπθσλία, -Ν δηάινγνο κεηαμχ ησλ ιαψλ είλαη απνηειεζκαηηθφο, θαζψο θαζηζηά εθηθηή ηε ζπλεξγαζία ησλ ιαψλ γηα ηελ επίιπζε δηεζλψλ πξνβιεκάησλ, κεηψλνληαη νη παξαβηάζεηο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη δηαζθαιίδεηαη θαιχηεξα ε εηξήλε. Ξαξάιιεια κέζσ ηνπ δηαιφγνπ ηεξνχληαη νη δηεζλείο ζπκθσλίεο, πεξηνξίδνληαη νη επεθηαηηθέο βιέςεηο ησλ ηζρπξψλ θαη πξνάγεηαη ε δηεζλήο δηπισκαηία. Αίηηα απνπζίαο δηαιφγνπ ζήκεξα ή γηαηί νη άλζξσπνη δελ ζπλδηαιέγνληαη; -ζενπνίεζε ηνπ ρξήκαηνο θαη αδηαθνξία γηα ηελ παηδεία πνπ είλαη θχξηα πξνυπφζεζε δηαιφγνπ, - Θξίζε ζρέζεσλ- αλσλπκία- απνμέλσζε αλζξψπσλ ζηηο ζχγρξνλεο κεγαινππφιεηο, -Θξίζε αμηψλεζηθή ραιάξσζε, επηθξάηεζε αηνκηθηζκνχ, έιιεηςε ζεβαζκνχ πξνο ην ζπλάλζξσπν, άξα θαη ζην δηθαίσκά ηνπ λα δηαθσλεί, -Θξίζε ζρνιείνπ, αθνχ πξνσζεί ην ρξεζηκνζεξηθφ πλεχκα θαη φρη ηελ αλζξσπηζηηθή παηδεία, -ε πξνθαηάιεςε θαη ν θαλαηηζκφο νδεγνχλ ζε κνλφπιεπξε θαη δνγκαηηθή ζεψξεζε ησλ πξαγκάησλ, γεγνλφο πνπ δπλακηηίδεη ηε δηεμαγσγή επνηθνδνκεηηθνχ δηαιφγνπ, -ε ζχγρξνλε θξίζε αμηψλ νδεγεί επίζεο ζε αδηαθνξία γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνπο βαζχηεξνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηνπ θαη ζε έιιεηςε θαηαλφεζεο γηα ηηο αλεζπρίεο αιιά θαη ηηο επηζπκίεο ηνπ, -ν αλζξψπηλνο εγσηζκφο θαη ε επηδίσμε επηβνιήο ζηνλ άιινλ γηα ηθαλνπνίεζε θαηψηεξσλ παζψλ. Αηνκηθέο πξνυπνζέζεηο δηαιφγνπ: -Σν άηνκν ζα πξέπεη λα είλαη ηθαλφ λα ειεπζεξψλεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ πξνεγνχκελεο απφςεηο γχξσ απφ θάπνην ζέκα, ψζηε λα κέλεη δεθηηθφ ζε λέεο ηδέεο. Λα αηζζάλεηαη ζεβαζκφ γηα ηε γλψκε ηνπ άιινπ θαη λα κπνξεί λα ζέβεηαη απηφλ πνπ δηαθσλεί καδί ηνπ θαη λα ηνλ επγλσκνλεί, γηαηί πξνζθέξεη κηα ηδέα δηαθνξεηηθή θαη πηζαλφηαηα ζπκπιεξσκαηηθή ζηε δηθή ηνπ, -Δπίζεο,ην άηνκν ζα πξέπεη λα έρεη ηελ εηνηκφηεηα λα ηξνπνπνηεί ηε γλψκε ηνπ γηα ηα πξάγκαηα, κφιηο απηά ηνπ απνθαιχςνπλ φςε πνπ δελ είρε πξνζέμεη πξηλ. Ρέινο, απαξαίηεην είλαη ην άηνκν λα δηαηεξεί ηελ εξεκία ηνπ, αθφκα θαη φηαλ απνδεηθλχνληαη ζσζηέο, ζέζεηο αληίζεηεο πξνο ηηο δηθέο ηνπ, -Ξξέπεη λα παξαβιέπεηαη ε πξνέιεπζε ησλ ηδεψλ (απφ ζέλα, απφ θίινπο, ερζξνχο, κεγαιφζρεκνπο ή ηαπεηλνχο) θαη λα θξίλεηαη κφλν ε ινγηθή ηνπο νξζφηεηα θαη επζηάζεηα (ηεθκήξην ακεξνιεςίαο). Ν εγσηζκφο δελ πξέπεη λα ζηέθεηαη εκπφδην ζηελ απνθάιπςε ηεο αιήζεηαο, ελψ ζα πξέπεη λα ππάξρεη θαη ε δηάζεζε γηα ακνηβαίεο ππνρσξήζεηο. Γηαθνξεηηθά, εκκέλεη ν θαζέλαο ζηηο δηθέο ηνπ απφςεηο, ρσξίο ηε δπλαηφηεηα λα θαηαλνήζεη ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ ζπλνκηιεηή ηνπ. Δμάιινπ, ε αιήζεηα είλαη πνιιαπιή θαη είλαη δπλαηφλ ν ζπλνκηιεηήο καο λα ηελ πξνζεγγίδεη απφ κηα άιιε νπηηθή γσλία, -Βαζηθή αξρή γηα ηε ζσζηή δηεμαγσγή ηνπ δηαιφγνπ είλαη ε χπαξμε δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο πνπ λα δηαζθαιίδεη θαη λα πξνάγεη ηελ ειεπζεξία ηεο ζθέςεο θαη ηεο έθθξαζεο. Βνεζεηηθά θείκελα Γηα ην δηάινγν Ρν «δηαιέγεζζαη» είλαη αξρή ηνπ ζχκπαληνο, ζεκειησκέλε ζηε ζχζηαζε ηνπ θφζκνπ, θαη ηαπηφρξνλα λφκνο ηνπ πλεχκαηνο πνπ θαζξεπηίδεη ηε δνκή ηνπ. Ν δηάινγνο, σο θνξπθαία δηαδηθαζία αλαδήηεζεο ηεο αιήζεηαο, εθδειψλεηαη ζε φινπο ηνπο ρψξνπο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο θαη απνηειεί κνλαδηθφ ηξφπν γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δσήο θαη ηελ άκβιπλζε ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ, γηαηί αλαπηχζζεηαη θνριησηά κε ηνλ πξνσζεηηθφ αληαγσληζκφ Θέζεο- Αληίζεζεο. (9) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Κέζα απ απηή ηε δηαζηαχξσζε ζπιινγηζκψλ θαη επηρεηξεκάησλ, κέζα απφ ηε ζπλάληεζε ηεο ινγηθήο ηθαλφηεηαο ησλ δηαιεγνκέλσλ, ηθαλνπνηείηαη αθελφο ε πλεπκαηηθή αλάγθε φισλ καο, αθνχ ν θαζέλαο απηνεθθξάδεηαη, θαη αθεηέξνπ, επηηπγράλεηαη ε γφληκε επηθνηλσλία, ζηνηρεία πνπ ζπκβάιινπλ ζηε ράξαμε θνηλνχ πξνγξάκκαηνο δξάζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηλνκέλσλ εθείλσλ πνπ ππνλνκεχνπλ ηε ζηαζεξφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα δσήο. Ν επνηθνδνκεηηθφο δηάινγνο θαη φρη απηφο πνπ θαηαληά δηαμηθηζκφο, δηέλεμε θαη δηακάρε, κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ηδηνηειψλ ζπκθεξφλησλ, αλνίγεη ηνπο νξίδνληεο, ψζηε λα επηθξαηήζνπλ ην δίθαην ζηε δχλακε, ε πεηζψ ζηε βία θαη ε αγάπε ζην κίζνο. Κ απηφλ πξνάγεηαη ην ήζνο, γηαηί απνηειεί κηα πνιχηηκε ζπγγπκλαζία ςπρήο θαη λνπ, κ απηφλ αλαδεηθλχεηαη ην σθέιηκν έλαληη ηνπ θαθνχ, ράξε ζ απηφλ θπηξψλεη ν ζπφξνο ηεο εηξήλεο, ηεο δεκνθξαηίαο θαη απνθεχγεηαη ν νινθιεξσηηζκφο. Ξξέπεη εδψ λα ηνληζηεί φηη ν γλήζηνο δηάινγνο πξνυπνζέηεη φξνπο, πνπ απνξξένπλ ηφζν απφ ην αληηθεηκεληθφ πεξηβάιινλ (πνιίηεπκα, θνξείο αγσγήο) φζν θαη απφ ην εζσηεξηθφ ππφβαζξν ηνπ θαζελφο (πξνζσπηθφηεηα). Ξαξά ηε ζπνπδαηφηεηά ηνπ, φκσο, ν δηάινγνο είλαη ζπρλά επηθαηηθφο, ραξαθηεξίδεηαη ζαλ δηάινγνο «θσθψλ», απνηειεί έθθξαζε θσλψλ αζχλδεησλ, αλζξψπσλ εζσηεξηθά θελψλ, ζπκπεξηθνξψλ παξάιιεισλ, ρσξίο ζεκείν επαθήο θαη ζχγθιηζεο, γηαηί ε επνρή καο είλαη βαζχηαηα αηνκνθεληξηθή, πλίγεη ζηνπο γξήγνξνπο ξπζκνχο ηεο ην πγηέο δηαπξνζσπηθφ άλνηγκα θαη ηζνπεδψλεη ην θηεξνχγηζκα ηεο ςπρήο, πνπ ζπληζηά ζεκέιην ηνπ δηαιφγνπ. Υζηφζν, ε χπαξμε νπζηαζηηθνχ δηαιφγνπ είλαη ζήκεξα απαξαίηεηε. ΑΘΖΔΗ 1.Ξεξίιεςε 50 ιέμεσλ, 2.Κε πνηνλ ή πνηνπο ηξφπνπο έρεη αλαπηπρζεί ε Γ παξάγξαθνο;, 3.Ρη δειψλνπλ λνεκαηηθά νη παξαθάησ ιέμεηο ζην θείκελν: σο ( Α), αθνχ ( Β), γηαηί( Γ), φκσο( Δ), σζηφζν( ΠΡ);, 4.Ρν θείκελν είλαη εκηηειέο. Ζ ηειεπηαία παξάγξαθνο έρεη μεθηλήζεη κφλν. Ξψο ζα κπνξνχζαηε λα ηελ νινθιεξψζεηε, ψζηε θαη φιν ην απφζπαζκα λα είλαη πην νινθιεξσκέλν, 5.Λα ζρνιηάζεηε ηελ αιιεινπρία λνεκάησλ ηνπ θεηκέλνπ ζηηο παξαγξάθνπο Γ, Γ, Δ, 6.πνζέζηε φηη είζηε πξφεδξνο ηνπ 15κεινχο ζπκβνπιίνπ ηνπ ζρνιείνπ ζαο θαη εθθσλείηε ιφγν ζηνπο ζπκκαζεηέο ζαο ζρεηηθά κε ην πψο ην ζρνιείν ζα βνεζήζεη ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ γφληκνπ θαη επνηθνδνκεηηθνχ δηαιφγνπ. Ρη ζα ιέγαηε; Ζ ΠΔΗΘΧ ΠΡΟΤΠΟΘΔΔΗ ΓΗΑ ΣΖΛ ΤΗΟΘΔΣΖΖ ΣΟΤ ΔΠΗΓΗΧΘΟΚΔΛΟΤ ΣΡΟΠΟΤ ΠΔΗΘΟΤ Οηθνγέλεηα: Θαιιηέξγεηα δηαιφγνπ, λα απνθεχγεηαη ε πξνζπάζεηα γηα επηβνιή απφςεσλ κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο νηθνγέλεηαο, έηζη ψζηε ηα παηδηά λα είλαη ηθαλά λα αλαπηχμνπλ ηηο απφςεηο ηνπο κε βάζε ηε ινγηθή θαη λα επηρεηξεκαηνινγνχλ επηηπρψο. ρνιείν: Αλαβάζκηζε ηνπ ζεζκνχ ησλ ζρνιηθψλ θνηλνηήησλ, ψζηε ηα παηδηά λα εθθξάδνληαη ειεχζεξα, λα αληαιιάζζνπλ απφςεηο θαη λα επηρεηξεκαηνινγνχλ ζρεηηθά κε ηα θνηλά ηνπ ζρνιείνπ. ΚΚΔ: Νκηιίεο πλεπκαηηθψλ εγεηψλ κε επηρεηξεκαηνινγία θαη πξνηάζεηο γηα θιέγνληα θνηλσληθά δεηήκαηα, ψζηε λα απνηεινχλ πξφηππα γηα ηνπο πνιίηεο, πνηνηηθφο έιεγρνο δηαθεκίζεσλ πνπ ζπρλά πεξηιακβάλνπλ αζέκηηα κέζα πεηζνχο. Σν ίδην ην άηνκν: Κφξθσζε, ήζνο, ζεβαζκφο ζηνπο άιινπο, γισζζηθή θαιιηέξγεηα, κειέηε βηβιίσλ, επαθή κε ηελ ηέρλε θαη ηδηαίηεξα ηε ινγνηερλία, ελεκέξσζε. Θξάηνο: Νη πνιηηηθνί εγέηεο λ απνβάινπλ ηελ αλνχζηα ζπλζεκαηνινγία θαη λα εμνβειίζνπλ ηνλ «μχιηλν πνιηηηθφ ιφγν», δειαδή λα δηαηππψλνπλ ψξηκεο πνιηηηθέο πξνηάζεηο κε εκβάζπλζε ζηελ νπζία ησλ πξνβιεκάησλ θαη θαηάιιειε επηρεηξεκαηνινγία. (10) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
«ηελ αρξήζηεπζε ηεο ζθέςεο βνεζνχζε θαη ην γεγνλφο φηη ππήξρε πνιχ κηθξή εθινγή ζηηο ιέμεηο. Σν ιεμηιφγην ηεο Λέαο Οκηιίαο, ζε ζχγθξηζε κε ην δηθφ καο, ήηαλ πνιχ κηθξφ, θαη αλαδεηνχζαλ δηαξθψο θαηλνχξηνπο ηξφπνπο λα ην ιηγνζηέςνπλ πην πνιχ. Ζ Λέα Οκηιία δηέθεξε πξαγκαηηθά απφ φιεο ηηο άιιεο γιψζζεο ζε ηνχην: θάζε ρξφλν γηλφηαλ φιν θαη πην θησρή, αληί λα εκπινπηίδεηαη. Θάζε αθαίξεζε πνπ ηεο έθαλαλ ήηαλ θέξδνο, γηαηί φζν ιηγφηεξε επρέξεηα έρεη θαλείο λα δηαιέμεη αλάκεζα ζε ιέμεηο, ηφζν κηθξφηεξνο είλαη ν πεηξαζκφο λα ζθεθζεί. Έιπηδαλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηειηθά κηα νκηιία πνπ ζα έβγαηλε απφ ην ιαξχγγη ρσξίο θακηά ζπκκεηνρή ηνπ εγθεθάινπ.» (ξγνπει, 1984) ΔΗΑΓΧΓΗΘΑ ΣΟΗΥΔΗΑ: Ζ γιψζζα δελ είλαη απιψο έλα κέζν επηθνηλσλίαο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα κέιε κηαο θνηλσλίαο γηα λα αληαιάζζνπλ κεηαμχ ηνπο πιεξνθνξίεο. Απνηειεί θπξίσο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν κνξθνπνηείηαη, θσδηθνπνηείηαη θαη εθθξάδεηαη ε αλζξψπηλε ζθέςε. Θα κπνξνχζε λα ιερζεί πσο ν άλζξσπνο ππάξρεη κφλν κέζα απφ ηε γιψζζα ηνπ. Κε απηήλ νξγαλψλεη ηνλ πλεπκαηηθφ ηνπ θφζκν, εθπιεξψλεη ηελ θνηλσληθφηεηά ηνπ θαη απνθηά κηα δηαιεθηηθήδεκηνπξγηθή ζρέζε κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα. ζν θαιχηεξα θαηνξζψζεη θάπνηνο λα θαηαθηήζεη ην κεραληζκφ ηεο κεηξηθήο ηνπ γιψζζαο, ηφζν πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο ηεο λφεζήο ηνπ ελεξγνπνηνχληαη άκεζα. Αληίζεηα, αλ ηα κέιε κηαο γισζζηθήο θνηλφηεηαο δελ εκβαζχλνπλ ζηε κάζεζε ηνπ γισζζηθνχ νξγάλνπ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, πεξηνξίδνληαη νη λνεηηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο θαη επέξρεηαη αλαπφθεπθηα ε ππνβάζκηζε ηεο γιψζζαο. (11) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Αμία γιψζζαο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνπο ιανχο: -Γηαιεθηηθή ζρέζε αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ζθέςεο θαη γιψζζαο, κεηαμχ ιφγνπ-ζθέςεο θαη ιφγνπ-έθθξαζεο, φζν πην ζχλζεηα θαη νινθιεξσκέλα εθθξάδεηαη έλαο άλζξσπνο, ηφζν πεξηζζφηεξν θηλεηνπνηεί ην πλεχκα ηνπ, θαη αληίζηξνθα, φζν πην θαιιηεξγεκέλνο είλαη πλεπκαηηθά, ηφζν πην πινχζηα εθθξαζηηθά κέζα ρξεζηκνπνηεί. Ζ θαηάηαμε ησλ λνεκάησλ θαη ησλ γισζζηθψλ ζπκβφισλ θαιιηεξγεί ην ζπιινγηζκφ, λνεκαηνδνηεί ηε ζθέςε θαη εκπινπηίδεη ην δηαλνεηηθφ πεδίν ησλ αλζξψπσλ. Ν κεζηφο θαη νπζηαζηηθφο ραξαθηήξαο ηεο γιψζζαο νδεγεί ηηο ζθέςεηο ζε εηξκφ θαη ινγηθή ζπλάθεηα, επηηξέπεη ηε δηεχξπλζε ησλ νξηδφλησλ ηνπ αηφκνπ, ηε ζθαηξηθή ελεκέξσζή ηνπ ελάληηα ζε θαηλφκελα παξαπιεξνθφξεζεο θαη πξνπαγάλδαο, πνπ αξθεηά ζπρλά πξνσζνχλ ζήκεξα ηα νξγαλσκέλα ζπκθέξνληα. Γηακνξθψλνληαο ην θαηάιιειν θξηηηθφ ππφβαζξν, ν άλζξσπνο νδεγείηαη ζηελ πλεπκαηηθή ειεπζεξία, είλαη ζε ζέζε λα εθθξάζεη ηε δηαθσλία ηνπ κέζσ ηεο γιψζζαο-ιφγνπ θαη λα πξνβάιεη ηηο ζεηηθέο ηνπ αληηπξνηάζεηο, -Κε ηελ αξσγή ηεο γιψζζαο δηαηεξνχληαη δηαρξνληθέο αμίεο, φπσο ην κέηξν, ν αλζξσπηζκφο, ε δεκνθξαηία γηα ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ, -Ζ νπζηαζηηθή αλζξψπηλε επηθνηλσλία κέζσ ηεο γιψζζαο θαζίζηαηαη επηηαθηηθή ζε κηα επνρή εζηθήο ξερφηεηαο θαη αιινηξίσζεο φπσο ε ζεκεξηλή, -Ζ θαιιηέξγεηα ηεο θνηλσληθήο ζπλείδεζεο απνηειεί εχινγα πξντφλ ηεο αλάπηπμεο ηεο γιψζζαο, θαζψο κέζα απφ ηε δηαπξνζσπηθή επαθή ηα άηνκα πξνηάζζνπλ ην «εκείο», ζέβνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ αιιειέγγπα κε ηνπο ππνινίπνπο, πεξηνξίδνληαο ηνπο δηαμηθηζκνχο θαη ηηο ζπγθξνχζεηο δηαζθαιίδνληαο έηζη ηελ θνηλσληθή αξκνλία θαη ζπλνρή, -ν πνιηηηθφο ιφγνο γελλήζεθε κε ηε γιψζζα, ην ηδεσδέζηεξν πνιίηεπκα, ε δεκνθξαηία ζηεξίδεηαη ζην δηάινγν θαη απηφο κε ηε ζεηξά ηνπ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο γιψζζαο, εθηφο απφ ηε δηεθδίθεζε ησλ ειεπζεξηψλ ηνπ, ν πνιίηεο κέζσ απηήο αζθεί έιεγρν ζηελ εμνπζία, ζηειηηεχνληαο θάζε κνξθή αδηθίαο ή παξαβίαζεο, -ε γιψζζα είλαη ν θαζξέθηεο ηεο θνπιηνχξαο ελφο ιανχ, ε πεγή ηεο εθθξαζηηθήο ηνπ δχλακεο γηα πξφνδν θαη εμέιημε, απνηειεί κέζν έθθξαζεο ζηελ ηέρλε, είηε σο γξαπηφο είηε σο πξνθνξηθφο ιφγνο, επνκέλσο θαη ηξφπν αλαβάζκηζεο ηεο αηζζεηηθήο καο, -ε γιψζζα απαζαλαηίδεη εκπεηξίεο θαη γλψζεηο, νηθνδνκεί ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζπλδένπλ ην παξειζφλ κε ην παξφλ θαη ην κέιινλ ελφο ιανχ, εμαζθαιίδνληαο ηελ ηζηνξηθή ζπλέρεηα θαη ηελ εληαία εζληθή ηνπ πνξεία. Πψο εθδειψλεηαη ε γισζζηθή ππνβάζκηζε ζήκεξα; -Ζ γισζζηθή ππνβάζκηζε είλαη θαηλφκελν πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ θαζεκεξηλή θαθνπνίεζε ηεο γιψζζαο απφ ηνπο λεφηεξνπο Έιιελεο. Ζ άγλνηα βαζηθψλ θαλφλσλ ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ειεπζεξία ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ πξνθαινχλ ηελ ηππνπνίεζε ζηε γισζζηθή επηθνηλσλία θαη ηε δεκηνπξγία άθνκςσλ λενινγηζκψλ. Ζ άγλνηα ησλ ιεπηψλ ζεκαζηνινγηθψλ απνρξψζεσλ ηνπ ιεμηινγίνπ πξνθαιεί ηελ έιιεηςε ζαθήλεηαο θαη αθξηβνινγίαο ζηελ θαζεκεξηλή έθθξαζε. Έηζη κηα ηφζν ξερή γιψζζα αδπλαηψληαο λα εμππεξεηήζεη ηηο άκεζεο θαη ηαπηφρξνλα απαηηεηηθέο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο, ζηξέθεηαη ζην κηκεηηζκφ μέλσλ γισζζηθψλ πξνηχπσλ, -Ο «θαίξηνο ιφγνο» θαηά ζπλέπεηα είλαη κε εθηθηφο γηα ηνπο λενέιιελεο θαζψο ην γισζζηθφ ηνπο φξγαλν παχεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ δεκηνπξγηθφηεηα θαη εππξνζαξκνζηία ζηηο λέεο αλάγθεο ηεο επηθνηλσλίαο. Ζ άθξηηε πηνζέηεζε μέλσλ ιέμεσλ, απνηέιεζκα ηεο γεληθφηεξεο πνιηηηζηηθήο νκνηνκνξθίαο πνπ ηείλεη λα εγθαζηδξπζεί, αδξαλνπνηεί ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ ιεμηινγηθνχ πινχηνπ ηεο ειιεληθήο. Ρν ιεμηιφγην αιιά θαη δηάθνξεο εθθξαζηηθέο δνκέο πνπ δηαηεξήζεθαλ ζηελ ηζηνξηθή πνξεία θαη εμέιημε ηεο γιψζζαο «αρξεζηεχνληαη», αθνχλ δελ ελζσκαηψλνληαη κε ηε ρξήζε ζηηο λέεο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο πνπ δεκηνπξγνχληαη. Ζ γιψζζα «θησραίλεη», ράλεη ην δπλακηζκφ πνπ αληιεί απφ ηελ πνιπκνξθία ηεο θαη απνθηά ειιεηκκαηηθφ ραξαθηήξα. Γη απηφ θαη γίλεηαη επάισηε ζηελ αιινηξίσζε απφ μεληθέο επηδξάζεηο, -ην γισζζηθφ αίζζεκα δελ θαιιηεξγείηαη ιφγσ ησλ εθθπιηζκέλσλ γισζζηθψλ πξνηχπσλ: ηφζν ν θαζεκεξηλφο ιφγνο ησλ Κέζσλ Δλεκέξσζεο, φζν θαη ε γισζζηθή εθπαίδεπζε δελ πξνζθέξνπλ ην απαξαίηεην ππφβαζξν γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο γιψζζαο. (12) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Ο ιφγνο ησλ Κέζσλ είλαη ζχληνκνο, ζρεδφλ ζπλζεκαηηθφο θαη πάληνηε ελεξγεί ζπκπιεξσκαηηθά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο εηθφλαο. Κε δεδνκέλε δε ηελ ηζρπξή επίδξαζε ησλ κελπκάησλ πνπ απφ απηά εθπέκπνληαη ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ λέσλ, δηακνξθψλνπλ έλα γισζζηθφ θψδηθα πνπ ηαηξηάδεη πεξηζζφηεξν ζε ιεδάληα εηθφλαο ή δηαθήκηζεο. Νη λένη άλζξσπνη απνδερφκελνη πιήξσο ηα γισζζηθά πξφηππα ηεο ηειεφξαζεο, ηνπ ξαδηνθψλνπ ή ηνπ λεαληθνχ πεξηνδηθνχ ηχπνπ, φρη κφλν αγλννχλ ην ιεμηιφγην ηεο ειιεληθήο-θαηλφκελν ιεμηπελίαο-αιιά αδπλαηνχλ πιένλ λα παξάγνπλ απιά γξαπηά θείκελα ή λα αληηιεθζνχλ ινγνηερληθά, επηζηεκνληθά ή απφ παιηφηεξεο κνξθέο ηεο ειιεληθήο θείκελα. Γηα ηηο επεξρφκελεο γεληέο ειιήλσλ ίζσο ηειηθά λα ηζρχεη απηφ πνπ ν Διχηεο ππαηλίζζεηαη πνηεηηθά: «Φσλάδσ ειιεληθά θη νχηε πνπ κ απνθξίλεηαη θαλείο», -Χο παξάκεηξνο πνπ ζπλέηεηλε ηα κέγηζηα ζηε ζεκεξηλή γισζζηθή ππνβάζκηζε πξέπεη λα αλαθεξζεί θαη ην «γισζζηθφ δήηεκα». Ζ δνγκαηηθή αληηπαιφηεηα πνπ επηθξάηεζε επί ρξφληα αλάκεζα ζε θαζαξεπνπζηάλνπο θαη δεκνηηθηζηέο δελ άθεζε ηε γιψζζα λα εμειηρζεί ειεχζεξα θαη πνιιέο θνξέο ζηάζεθε αθνξκή γηα ηνλ αθξσηεξηαζκφ πνιιψλ ελ δπλάκεη δεκηνπξγηθψλ ηεο ζηνηρείσλ. Νη επηπηψζεηο ηνπ γισζζηθνχ δεηήκαηνο ήηαλ άκεζεο ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε, ε νπνία γηα πνιιά ρξφληα «αθξνβαηψληαο» κεηαμχ θαζαξεχνπζαο θαη δεκνηηθήο δελ θαηφξζσζε λα θαηαζηεί παξάγνληαο αλάζρεζεο ηεο γισζζηθήο θζνξάο, -Ζ παξαθζνξά ηεο γιψζζαο απφ ηελ εμνπζία, πνπ ρξεζηκνπνηεί πξνπαγαλδηζηηθφ ή δηηηφ ιφγν, κπνξεί λα επηηείλεη ην πξφβιεκα, αλ θαη κε έλαλ ηξφπν έκκεζν θαη αδηφξαην. Γηαηί ν ιφγνο ζηεξείηαη απφ ην πξαγκαηηθφ ηνπ λφεκα θαη γίλεηαη κέζν ηνπ πνκπνχ γηα λα επηβάιιεηαη ζην δέθηε. Βέβαηα, δελ είλαη ηφζν ε γιψζζα φζν ν ρεηξηζκφο ηεο πνπ επηηξέπεη ζηνλ πνκπφ λα αζθεί εμνπζία θαη βία κε ην ιφγν. Ξαξφια απηά, ε γιψζζα ράλεη ην αιεζηλφ ηεο πεξηερφκελν θαη δε ζηνρεχεη ζηελ επηθνηλσλία αιιά ζηνλ εμνπζηαζηηθφ κνλφινγν. πλέπεηεο ηεο γισζζηθήο ππνβάζκηζεο: -Αδπλακία ζσζηήο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ αθξηβψο εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο ζηε ζσζηή έθθξαζε. Αλ θαη ε γιψζζα έρεη κηα πινπζηφηαηε ιεθηηθή παξάδνζε, ηα άηνκα ηελ αγλννχλ, δελ ρξεζηκνπνηνχλ φια εθείλα ηα ιεθηηθά ζρήκαηα πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα απνδψζνπλ ην εχξνο ηεο ζθέςεο θαη ηνπο δηαινγηζκνχο ηνπο, κε απνηέιεζκα λα κε γίλνληαη θαηαλνεηνί, λα κε ζπλελννχληαη κεηαμχ ηνπο, αθνχ ε γέθπξα ηεο επηθνηλσλίαο ηνπο, ε γιψζζα, έρεη θαηαζηξαθεί. Θαη αθνχ δελ κπνξνχλ λα ζπλελλνεζνχλ, δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ, γηαηί ν άλζξσπνο σο θνηλσληθφ νλ ρξεηάδεηαη ηελ επηθνηλσλία, ηνλ νπζηαζηηθφ δηάινγν, ελψ απηή ε ζηγή πνπ επηβάιιεη ε γισζζηθή ππνβάζκηζε ηνλ νδεγεί ζηε κνλαμηά θαη ηελ αιινηξίσζε, -Ο πεξηνξηζκφο ζηελ έθθξαζε νδεγεί άκεζα ζε πεξηνξηζκφ ζηε ζθέςε, ζηε θαληαζία θαη ζην ζπλαίζζεκα. Γηαηί, ε γισζζηθή πελία δελ κπνξεί λα εμεγεζεί αιιηψο παξά απφ κηα ςπρηθή θηψρεηα, κηα εζσηεξηθή γπκλφηεηα. Έηζη, δηακνξθψλνληαη άηνκα πνπ δελ έρνπλ κάζεη λα ζθέθηνληαη ψξηκα ή πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ πλεπκαηηθή ζχγρπζε θαη πνπ επνκέλσο δελ κπνξνχλ λα ιάβνπλ ζεκαληηθέο απνθάζεηο γηα ηελ πξνζσπηθή ηνπο δσή ή λα ζπκβάινπλ ζηελ θνηλσληθή πξφνδν. Δίλαη θαηαλνεηφ πσο απαηειή γιψζζα ζεκαίλεη θαη θνηλσληθή θζνξά, -ε γισζζηθή θξίζε είλαη δπλαηφλ λα ζπληεξεί θαη λα ππνδαπιίδεη ηε δηαβνπθφιεζε ησλ πνιηηψλ απφ ηελ απηαξρηθή εμνπζία ή απφ πνιηηηθνχο παξάγνληεο ιατθηζηέο θαη αδηάθνξνπο νπζηαζηηθά γηα ηελ πξνζηαζία ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηνπ θηιειεπζεξηζκνχ. π απηέο ηηο ζπλζήθεο ν ιαφο γίλεηαη ζχκα πξνπαγαλδηζηηθνχ ιφγνπ, ρεηξαγσγείηαη θαη εηεξνθαζνξίδεηαη ρσξίο λα κπνξεί λα αληηιεθζεί ην πξαγκαηηθφ λφεκα πνπ θξχβεηαη πίζσ απφ ην δίζεκν ιφγν ησλ πνιηηηθψλ ηαγψλ. Κάιηζηα, ε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ππνβάζκηζε ηεο γιψζζαο δηεπθνιχλεη πεξηζζφηεξν ην έξγν ηνπο, θαζψο θαζηζηά ην ιαφ αδχλακν λα αζθήζεη γφληκε θξηηηθή ζηελ εμνπζία, -ν πνιηηηζκφο, νη ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα παξαθκάδνπλ, θαζψο νη άλζξσπνη δελ κπνξνχλ λα πξνζεγγίζνπλ θαη λα θαηαλνήζνπλ ηα λνήκαηά ηνπο, αιιά θαη γηαηί ε γεληθφηεξε θξίζε πνπ δειψλεηαη κε ηε γιψζζα επεξεάδεη ηηο εθθξαζηηθέο αλαδεηήζεηο ησλ θαιιηηερλψλ, -θίλδπλνο απψιεηαο ηεο εζληθήο καο ηαπηφηεηαο, ζπάεη ν ζπλεθηηθφο δεζκφο ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο θαη απηφ αιινηξηψλεηαη. (13) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Πνηνο ν ξφινο ηεο ζρνιηθήο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ζηελ αληηκεηψπηζή ηεο; Ζ γισζζηθή δηδαζθαιία ζην ζρνιείν επηβάιιεηαη ζήκεξα λα δηακνξθψζεη έλα ηζρπξφ γισζζηθφ αίζζεκα ζηνπο λένπο απνδεζκεπκέλε απφ ηηο πξνθαηαιήςεηο ηνπ παξειζφληνο. Ξξνβάιινληαο πγηή γισζζηθά πξφηππα κέζα απφ ηε κειέηε ππνδεηγκαηηθψλ θεηκέλσλ ειιεληθνχ ιφγνπ απφ φιεο ηηο πεξηφδνπο ηεο γιψζζαο, παγηψλεηαη ζηε ζπλείδεζε ησλ λεαξψλ καζεηψλ ε ηζηνξηθή ελφηεηα ηεο ειιεληθήο. Έηζη, εκπινπηίδεηαη άκεζα ε ζθέςε ηνπο απφ πνηθίιεο ζεκαζίεο θαη εληζρχεηαη ε εθθξαζηηθφηεηά ηνπο. Πθνπφο ηεο φπνηαο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πξέπεη λα γίλεη ε παξνρή εθνδίσλ γηα πνηνηηθή επηθνηλσλία κέζα απφ ην εζληθφ γισζζηθφ φξγαλν, -ε γισζζηθή παηδεία ησλ ειιήλσλ ζα αλαβαζκίζεη ηνλ θαζεκεξηλφ ηνπο ιφγν κφλν εθφζνλ αλαζεσξεζνχλ νη κέζνδνη δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο. Ζ εγθαηάιεηςε ησλ ξπζκηζηηθψλ πξνηχπσλ ιεμηινγίνπ-«απηφ ηνλ ιεθηηθφ ηχπν ρξεζηκνπνηνχκε, ηνλ άιινλ φρη»-είλαη ζηνηρείν πνπ απνηξέπεη απφ ηελ ηππνπνίεζε ηεο γιψζζαο. Ξαξάιιεια ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο είλαη αλαγθαίν λα ζηεξηρζεί ζε δχν βαζηθνχο ζεσξεηηθνχο άμνλεο: Ζ γιψζζα λα ζπλδέεηαη κε παξαζηαηηθέο εκπεηξίεο θαη ε γιψζζα λα εθιακβάλεηαη πάληνηε σο κέζν ελεξγνπνίεζεο ηεο λφεζεο. ε θακηά πεξίπησζε δελ πξέπεη λα απνζπλδέεηαη θαηά ηε δηδαζθαιία ε κνξθή απφ ην πεξηερφκελν ηεο γιψζζαο, -Κέζα ζηε ζρνιηθή εθπαίδεπζε ε γισζζηθή δηδαζθαιία είλαη απνδνηηθή φηαλ ζπλδεζεί κε ηνλ πνιηηηζκφ πνπ ε θάζε πεξίνδνο ηεο γιψζζαο εθθξάδεη. Δπηβάιιεηαη, ινηπφλ, ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο λα κελ γίλεηαη κέζσ θαλφλσλ θαη απζηεξήο ηππνιαηξίαο αιιά νη ζεκαζίεο, ηα θείκελα, νη εθθξαζηηθέο κνξθέο λα εληάζζνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν επηθνηλσληαθφ-ηζηνξηθφ πιαίζην πνπ δεκηνπξγήζεθαλ. Δμάιινπ, ε ζρέζε γιψζζαο θαη πξαγκαηηθφηεηαο είλαη άξξεθηε. Ζ δεδνκέλε κεζνδνινγηθή αξρή ηζρχεη ηφζν γηα ηε δηδαζθαιία παιαηφηεξσλ κνξθψλ ηεο ειιεληθήο φζν θαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ζχγρξνλεο κνξθήο ηεο, -Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο είλαη επηβεβιεκέλν λα γίλεη ζπζηεκαηηθφηεξε. Κε θαηάιιεια βνεζήκαηα, ηα νπνία ζα πεξηέρνπλ εηδηθέο αζθήζεηο, είλαη δπλαηή ε εμάζθεζε ησλ καζεηψλ ζηελ αθξηβνινγία θαη ηε ζαθήλεηα ηνπ ιφγνπ, ζηε ιηηφηεηα θαη ηελ ππθλφηεηα ηνπ χθνπο. Ηδηαίηεξε πξνζνρή απαηηείηαη λα δνζεί ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ησλ καζεηψλ, ν νπνίνο ζήκεξα είλαη ππνβαζκηζκέλνο. Σέινο, θάζε αλαζεψξεζε ζηε γισζζηθή παηδεία δελ πξέπεη λα αγλνεί ηελ πνιηηηζκηθή αλαγθαηφηεηα ηεο δηαηήξεζεο ηνπ γισζζηθνχ νξγάλνπ, αθνχ απηφ απνηειεί ηνλ θπξηφηεξν παξάγνληα γηα ηε δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηδηαηηεξφηεηαο ελφο έζλνπο. Δπνκέλσο, ε ζπζηεκαηηθή κάζεζε ηεο γιψζζαο απνηειεί απαξαίηεην φξν γηα ηε δηαηήξεζε θαη δπλακηθή εμέιημε ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ θαη ησλ αμηψλ ηνπ. Ζ αλαβάζκηζε ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο γισζζηθήο ππνβάζκηζεο πνπ ζήκεξα παξαηεξείηαη. Ζ επηθξαηνχζα γισζζηθή επηέιεηα εγθπκνλεί θηλδχλνπο λνεηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο επηέιεηαο. «Αλ ηζρχεη ην αμίσκα ηνπ Wittgenstein, πσο ηα φξηα ηνπ θφζκνπ καο νξίδνληαη απφ ηα φξηα ηεο γιψζζαο καο, πσο ν θφζκνο καο δειαδή ππάξρεη ηφζν, φζν κπνξεί ν θαζέλαο καο γισζζηθά λα ηνλ εθθξάζεη, ηφηε ζα πξέπεη λα ηζρχεη θαη πσο θαιχηεξε πνηφηεηα γιψζζαο ζεκαίλεη θαη θαιχηεξε έθθξαζε θαη βίσζε ηνπ θφζκνπ καο. Θα πξφζζεηα: θαιχηεξε πνηφηεηα γιψζζαο ζεκαίλεη πην εηιηθξηλή θαη νπζηαζηηθή ζπλάληεζε αλζξψπνπ κε άλζξσπν». (Γ.Κπακπηληψηεο). (14) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
(15) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
«Ζ επηζηεκνληθή έξεπλα νθείιεη λα ιακβάλεη πάληνηε ππφςε ηεο ηηο εζηθέο θαη ηηο πλεπκαηηθέο αξρέο ηεο δσήο. Αλ ε ηερληθή ππεξθεξάζεη ηελ εζηθή θαη ε αιφγηζηε ρξεζηκνζεξία θαηαθαιχςεη ηε δενληνινγία, ηφηε ζα ζπκβεί εθείλν πνπ φινη απεχρνληαη, δειαδή, ν άλζξσπνο ζα ππνηαρζεί ζε απάλζξσπεο θαη ζεξηψδεηο πξαθηηθέο θαη ν απέλαληί ηνπ ζεβαζκφο ζα εθιείςεη νξηζηηθά». Αξρηεπίζθνπνο Υξηζηφδνπινο H επηζηεκνληθή έξεπλα απνηειεί ζεκειηψδε παξάγνληα εμέιημεο ηνπ πνιηηηζκνχ, αθνχ ζπλέβαιε θαη εμαθνινπζεί λα ζπκβάιεη ζηε βειηίσζε ηεο αλζξψπηλεο δσήο. Υζηφζν, ε αλεμέιεγθηε ρξήζε ηεο επηζηήκεο έγηλε αξθεηέο θνξέο αθνξκή γηα ηε δεκηνπξγία πνηθίισλ εζηθψλ θαη θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ. Ζ αχμεζε ησλ δπλαηνηήησλ ηεο θαηά ηνλ εηθνζηφ αηψλα είλαη ηέηνηα πνπ νξηζκέλεο θνξέο επηζηεκνληθά επηηεχγκαηα απεηινχλ άκεζα ηελ αλζξψπηλε επηβίσζε. Ρν γεγνλφο απηφ ηξνθνδφηεζε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ γηα ηε ζρέζε επηζηήκεο θαη εζηθήο, γηα ηελ εζηθή επζχλε ηνπ επηζηήκνλα αιιά θαη γηα ηηο ππνρξεψζεηο πνπ ε επζχλε απηή ζπλεπάγεηαη. Πξνζέγγηζε ηεο έλλνηαο επηζηήκε Ν φξνο επηζηήκε πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ γλψζεσλ θαη ησλ κεζφδσλ πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη παξαηήξεζε δηαθφξσλ θπζηθψλ θαη θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ θαη απφ ην ζχλνιν ησλ λφκσλ πνπ ηα δηέπνπλ. Ζ επηζηήκε απνζθνπεί ζηελ απνθάιπςε ηεο γλψζεο θαη ηεο αιήζεηαο κε απψηεξν ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο καο. Ρν γεγνλφο απηφ ζεκαίλεη φηη ε επηζηήκε δηθαηψλεηαη, φηαλ ε γλψζε θαη ε αιήζεηα πνπ πξνθχπηεη απφ απηή βνεζά ζηελ πλεπκαηηθή θαη εζηθή αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο, ζηελ ςπρηθή εξεκία ηνπ κέζνπ πνιίηε, ζηελ θνηλσληθή επξπζκία θαη πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα, ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζηελ εηξήλε, ηηο πγηείο ζρέζεηο κε ηνπο άιινπο ιανχο. Πε αληίζεηε πεξίπησζε ε επηζηήκε κπνξεί λα είλαη εμαηξεηηθά επηθίλδπλε γηα ηνλ άλζξσπν, εθφζνλ ε γλψζε είλαη δχλακε θαη σο ηέηνηα κπνξεί λα απνβεί είηε σθειηκφηαηε είηε νιέζξηα γηα ηελ αλζξσπφηεηα, αλάινγα κε ηε ρξήζε ηεο. Θεηηθά απνηειέζκαηα επηζηεκνληθήο-ηερλνινγηθήο εμέιημεο: -Αχμεζε γλψζεσλ, πξνζέγγηζε αιήζεηαο, δηεχξπλζε πλεπκαηηθψλ νξηδφλησλ, άλνδνο πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ, απαιιαγή απφ πξνιήςεηο, δεηζηδαηκνλίεο, αλαρξνληζηηθέο αληηιήςεηο, -Ζ άλνδνο ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ ζπλεπάγεηαη θαη βειηίσζε ηεο εζηθήο, άξα ε εμέιημε ηεο επηζηήκεο νδεγεί ζε απαιιαγή απφ ζηεξεφηππα θαη πξνθαηαιήςεηο, κε απνηέιεζκα ν άλζξσπνο λα σξηκάδεη θαη λα ζηξέθεηαη επθνιφηεξα ζε αξεηέο θαη αμίεο, -Φπρηθή ηζνξξνπία αζθάιεηα πνπ απνξξέεη απφ ην αίζζεκα θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο αιήζεηαο. Κέζσ ηεο επηζηήκεο βξίζθνληαη λένη ηξφπνη ςπραγσγίαο θαη αμηνπνίεζεο ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, -Σαρχηαηε ελεκέξσζε-επηθνηλσλία ιαψλ, δηακφξθσζε ζπγθξνηεκέλεο εηθφλαο ηνπ θφζκνπ, γλψζεηο γηα ηελ πνιηηηθή, δηεχξπλζε δηαιφγνπ θαη δεκνθξαηίαο, -Αχμεζε παξαγσγηθφηεηαο, εμεηδίθεπζε, πηνζέηεζε λέσλ ηερληθψλ θαη κεζφδσλ πνπ βειηηψλνπλ ηελ νηθνλνκία, εμέιημε Ζ/ πνπ ζπληεινχλ ζηελ θαιχηεξε νξγάλσζε, ηαμηλφκεζε θαη αξρεηνζέηεζε ηεο γλψζεο. Κε ηελ επηζηεκνληθή θαη ηερλνινγηθή εμέιημε θαη ηηο εθαξκνγέο ηνπο ζηελ Ηαηξηθή θαηαπνιεκψληαη αζζέλεηεο, βειηηψλεηαη ε πγεία θαη απμάλεηαη ν κέζνο φξνο δσήο. Θαθή ρξήζε ηεο επηζηήκεο ζήκεξα ή αίηηα εθηξνπήο ηεο επηζηήκεο απφ ηνλ θνηλσληθφ ηεο ξφιν: -Δκπνξεπκαηνπνίεζε ηεο επηζηήκεο. Ζ ζεκεξηλή επνρή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ πεπνίζεζε φηη ηα πιηθά αγαζά, ην θέξδνο, ην ρξήκα απνηεινχλ χςηζηεο αμίεο. Πην βσκφ απηψλ ησλ αμηψλ ν ζχγρξνλνο επηζηήκνλαο ζπζηάδεη ηε γλψζε ηνπ, ηελ αλζξσπηά ηνπ, ην ήζνο ηνπ. Πε θάζε επηζηεκνληθφ θιάδν ζπλαληνχκε αλζξψπνπο πνπ δειεάδνληαη απφ ηηο ηεξάζηηεο ακνηβέο, κε απνηέιεζκα λα απνθξχπηνπλ ηα κεηνλεθηήκαηα ελφο πξντφληνο, ην νπνίν είλαη πνιιέο θνξέο επηθίλδπλν γηα ηε δεκφζηα πγεία. (16) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια
Ξαχεη, έηζη, ν επηζηήκνλαο λα ζηνρεχεη ζην θνηλσληθφ φθεινο θαη θξνληίδεη λα εμππεξεηήζεη ηνπο πξνζσπηθνχο ηνπ ζηφρνπο, πνπ δελ είλαη αλψηεξνη αιιά επηειείο: απνζεζαπξηζκφο, επαγγεικαηηθή αλέιημε, -Ηδενινγηθή ρεηξαγψγεζε ηεο επηζηήκεο. Ππρλά ε επηζηήκε ηίζεηαη ζηελ ππεξεζία εζληθψλ, πνιηηηθψλ, ζξεζθεπηηθψλ ζθνπηκνηήησλ, κε απνηέιεζκα λα παγηδεχεηαη ε ίδηα θαη ηαπηφρξνλα λα ππνλνκεχεη ηελ νπζηαζηηθή πξφνδν. Δμαηηίαο ηνπ θαλαηηζκνχ ησλ εηδηθψλ αιιά θαη ηεο εκπινθήο ησλ επηζηεκφλσλ ζε πνιηηηθέο ζθνπηκφηεηεο, απεηιεηηθφο ελεδξεχεη ν θίλδπλνο ηεο ππνηαγήο ζε εληνιέο, πνπ ζπληειεί ζηελ εηεξνθαηεχζπλζε ηνπ επηζηήκνλα θαη ζηνλ εγθισβηζκφ ηνπ ζε ακθηβφινπ πνηφηεηνο ηδενινγίεο θαη ζηξαηεγηθέο, -Σν δφγκα «Ζ επηζηήκε γηα ηελ επηζηήκε».ξξφθεηηαη γηα ηελ αληίιεςε φηη ε επηζηήκε είλαη απηνζθνπφο θαη αζθείηαη απφ εθείλνπο πνπ λνηάδνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ επηζηεκνληθή εμέιημε θαη ηελ πξνζσπηθή δφμα. Ρα πνξίζκαηα ηεο επηζηήκεο γίλνληαη θηήκα κηαο κηθξήο νκάδαο επηζηεκφλσλ πνπ νινέλα μεθφβεηαη απφ ην ππφινηπν θνηλσληθφ ζχλνιν, κε απνηέιεζκα επξχηαηα ζχλνια αλζξψπσλ λα παξακέλνπλ αθφκε ζην ζθνηάδη ηεο άγλνηαο, ηεο ακάζεηαο, ηεο πξφιεςεο. Δίλαη πξνθαλέο πσο νχηε νη επηζηήκεο κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ ηνλ θνηλσληθφ ηνπο ξφιν νχηε νη επηζηήκνλεο λα ζηαζνχλ ζην χςνο ησλ πεξηζηάζεσλ απφ ηε ζηηγκή πνπ δελ αλήθνπλ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, αιιά βξίζθνληαη ζηα ρέξηα κηαο κηθξήο κεηνςεθίαο πνπ ηηο ρξεζηκνπνηεί γηα ηα δηθά ηεο ζπκθέξνληα. Πθνπφο, φκσο θαη δηθαίσζε ηεο επηζηήκεο, φπσο θαη θάζε άιιεο ζεκαληηθήο δξαζηεξηφηεηαο, αηνκηθήο θαη ζπιινγηθήο, νθείιεη λα είλαη ν άλζξσπνο, -Ο ζηείξνο επηζηεκνληζκφο πνπ επηθξαηεί ηδενινγηθνπνηεί ηελ αλεπζπλφηεηα ηνπ επηζηήκνλα. Πχκθσλα κε ηελ θπξίαξρε απηή αληίιεςε, ζηε ινγηθή δελ ππάξρεη εζηθή, άξα θαη ζηελ επηζηήκε δελ ππάξρεη εζηθή αμηνιφγεζε, δελ πθίζηαηαη δειαδή ην «θαιφ» θαη ην «θαθφ», παξά κφλν ε ινγηθή εξκελεία, ην «νξζφ» ή ην «εζθαικέλν». Απηή ε πςειή αληηθεηκεληθφηεηα ηεο επηζηήκεο θφβεη θάζε δεζκφ κε εζηθέο, αμηνινγηθέο θξίζεηο, πνιηηηζηηθέο παξαδφζεηο θαη πνιηηηθέο ηνπνζεηήζεηο θαη ζέηεη ππφ θξίζε ηελ ίδηα ηε δσή αθνχ θηλείηαη ζηελ πεξηθέξεηά ηεο, -ε εμεηδίθεπζε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ εθδήισζε ηνπ πξνβιήκαηνο, θαζψο ν επηζηήκνλαο ζηξέθεηαη ζε έλαλ αδηάθνπν αγψλα απφθηεζεο φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξσλ γλψζεσλ ζρεηηθά κε ην αληηθείκελφ ηνπ, ηνλ εμεηδηθεπκέλν επηζηεκνληθφ θιάδν κε ηνλ νπνίν αζρνιείηαη, θαη απνζηαζηνπνηείηαη πηα απφ ηελ θνηλσληθή δπλακηθή. Δμάιινπ, ε πλεπκαηηθή κνλνκέξεηα ζηελ νπνία ππνβάιιεηαη δελ ηνπ δίλεη ην έλαπζκα νχηε ηνπ θαιιηεξγεί ην ελδηαθέξνλ λα αζρνιεζεί κε θνηλσληθά ζέκαηα. Πξνο πνηα θαηεχζπλζε είλαη αλαγθαίν λα ζηξαθεί ζηηο κέξεο καο ε επηζηήκε ψζηε λα απνθεχγεηαη θάζε αξλεηηθή γηα ηνλ άλζξσπν ρξήζε ηεο; Ζ επηζηήκε επηβάιιεηαη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ αλζξσπηζηηθή ζηάζε. Ν ζθνπφο ηεο λα κελ απνθιίλεη πνηέ απφ ηελ εμππεξέηεζε ηνπ αλζξψπνπ. Πε θακία πεξίπησζε ε ίδηα δε λνκηκνπνηείηαη ψζηε λα ρξεζηκνπνηεί ηνλ άλζξσπν σο κέζν. Ρα βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη δσήο λα απνηεινχλ πάληνηε πξνηεξαηφηεηα γη απηήλ. Κέζσ ηεο επηζηήκεο απνθαιχπηνληαη νη πξαγκαηηθέο αηηίεο ησλ πξνβιεκάησλ ηεο θάζε θνηλσλίαο αιιά θαη ηνπ πνιηηηζκνχ. Ζ επηζηήκε πξέπεη λα επηθεληξψζεη ηελ πξνζπάζεηά ηεο ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζηελ ίαζε επηδεκηψλ θαη αζζελεηψλ, ζηελ αλάπηπμε ηερληθψλ κεζφδσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ηξνθήο ζε ιηκνθηνλνχληεο πιεζπζκνχο ηνπ Ρξίηνπ Θφζκνπ. Θα γίλεη έηζη ην «ιπηξσηηθφ» κέζν γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αληζφηεηαο σο πξνο ην βηνηηθφ επίπεδν, ε νπνία παξαηεξείηαη ζην ζεκεξηλφ θφζκν αλάκεζα ζηηο «θνηλσλίεο ηεο αθζνλίαο» θαη ζηηο «θνηλσλίεο ηεο ζηέξεζεο». Γηα ηηο αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο ζα θαζηεξσζεί σο κέζν γηα ηελ επίηεπμε πνηφηεηαο δσήο. (17) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια