ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΑΘΛΑΣΗ (ΘΕΩΡΙΑ) ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΦΘΑΛΜΟΥ: ΕΜΜΕΤΡΩΠΙΑ & ΑΜΕΤΡΟΠΙΑ. ΜΥΩΠΙΑ, ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ, ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ Τσίτσας Θωμάς Καλιακούδας Μάριος Καραγιαννίδης Αλέξανδρος Μιχόπουλος Σπυρίδων Γεωργίου Παππάς Κωνσταντίνος Ο οφθαλμός αποτελείται από τα εξής κύρια διαθλαστικά μέσα: 1.Κερατοειδής χιτώνας 2.Υδατοειδές υγρό 3.Κρυσταλλοειδής φακός 4.Υαλοειδές σώμα 5.Αμφιβληστροειδής χιτώνας 6.Οπτικό νεύρο 7.Ινιακός λοβός Δρ. Μαρκυνιώτη Δήμητρα Αίγιο,2015 Εμμετρωπικό μάτι: έχει οποιαδήποτε διαθλαστική ισχύ αρκεί ώστε συγκριτικά με το μήκος του να είναι αρκετή για να πέφτουν οι ακτίνες επάνω στον αμφιβληστροειδή Αμετρωπικό: δεν υπάρχει αρμονική σχέση μεταξύ διαθλαστικής δύναμης και αξονικού μήκους και οι ακτίνες δεν εστιάζουν επάνω στον αμφιβληστροειδή Άπω σημείο: Το πιο μακρινό σημείο που βλέπει το εμμετρωπικό μάτι (στο άπειρο) ΜΥΩΠΙΑ: μία δέσμη ακτινών εισερχόμενη στο μάτι εστιάζεται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή. Η μυωπία μπορεί να οφείλεται σε μεγάλο προσθοπίσθιο άξονα του ματιού(αξονική μυωπία) Σε μεγάλη διαθλαστική δύναμη του οπτικού συστήματος [(κερατοειδής, φακός),(διαθλαστική μυωπία)] Σε συνδυασμό αυτών Φυσιολογικό και μυωπικό μάτι: 1
Η μυωπία εμφανίζεται τα πρώτα χρόνια της ζωής και γίνεται αντιληπτή κατά τα σχολικά χρόνια όπου το παιδί πρέπει να διακρίνει μακριά. Εκφυλιστική μυωπία:η μυωπία που εκτός από οπτικές εκφυλίσεις συνοδεύεται και από εκφυλιστικές αλλοιώσεις των χιτώνων του ματιού. 1. Λέπτυνση του σκληρού χιτώνα 2. Μυωπικός κώνος 3. Χοριοειδική ατροφία 4. Ρήξη της μεμβράνης του Bruch 5. Αλλοιώσεις του υαλοειδούς Η διόρθωση της μυωπίας γίνεται με αρνητικούς φακούς που τοποθετούνται μπροστά από το μάτι και μετατρέπουν μία δέσμη ακτινών σε αποκλίνουσα και επιτρέπουν την εστίαση της στον αμφιβληστροειδή. Το βασικό σύμπτωμα της μυωπίας είναι η θολή αντίληψη των μακρινών αντικειμένων. Τα πρώτα χρόνια της ζωής η κατάσταση αυτή μπορεί να καταλήξει σε στραβισμό Ακόμα και οι χαμηλοί βαθμοί μυωπίας συνοδεύονται από σημαντική μείωση της μακρινής όρασης που μόνο με γυαλιά αποκαθίσταται. Στα παιδία της προσχολικής ηλικίας αν η μυωπία είναι μικρού βαθμού δεν είναι υποχρεωτική η χορήγηση γυαλιών Στα μεγαλύτερα παιδιά και στου ενήλικες η πλήρης διόρθωση της μυωπίας είναι αναγκαία. Η μυωπία εντοπίζεται με σκιασκοπία, αντικειμενική και υποκειμενική διαθλαστική εξέταση. ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ: μία δέσμη ακτινών εισερχόμενη στο μάτι συναντά τον αμφιβληστροειδή πριν ακόμα σχηματίσει εστία. οφείλεται σε μικρό προσθοπίσθιο άξονα του ματιού (αξονική υπερμετρωπία) Σε μικρή διαθλαστική δύναμη του οπτικού συστήματος(διαθλαστική υπερμετρωπία) Σε συνδυασμό αυτών. Μικρή διαθλαστική δύναμη του ματιού σαν υπεύθυνη υπερμετρωπίας μπορεί να οφείλεται σε μικρή κυρτότητα του κερατοειδή ή μείωση διαθλαστικότητας του φακού που συμβαίνει σε μεγάλη ηλικία. 2
Το υπερμετρωπικό μάτι δεν μπορεί να δει καθαρά ούτε μακρινά αντικείμενα ούτε κοντινά. σχηματίζεται μία δέσμη ακτινών πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Τα μακρινά αντικείμενα φαίνονται θολά. Για τα κοντινά η δέσμη γίνεται αποκλίνουσα και απαιτεί μεγαλύτερη θετική διαθλαστική δύναμη για να εστιάσει στον αμφιβληστροειδή Έτσι η αύξηση της διαθλαστικής ισχύος με το μηχανισμό της προσαρμογής μπορεί να εξουδετερώσει ένα μέρος ή ολόκληρη την υπερμετρωπία Το ποσοστό της υπερμετρωπίας που εξουδετερώνεται από το φυσιολογικό τόνο του ακτινωτού μυός ονομάζεται λανθάνουσα υπερμετρωπία και αποκαλύπτεται μόνο μετά από κυκλοπληγία (παράλυση προσαρμογής) Το υπόλοιπο ποσό της υπερμετρωπίας ονομάζεται έκδηλη υπερμετρωπία και διακρίνεται σε αντιρροπούμενη της έκδηλης υπερμετρωπίας που μπορεί να εξουδετερώσει με μέγιστη ενεργοποίηση προσαρμογής και απόλυτη που είναι το ποσό που δεν μπορεί να εξουδετερωθεί από την προσαρμογή. Το άθροισμα της λανθάνουσας και της έκδηλης αποτελεί την ολική υπερμετρωπία Όσο νεότερος είναι ο ασθενής τόσο μεγαλύτερο το εύρος προσαρμογής και τόσο μεγαλύτερο ποσό υπερμετρωπίας μπορεί να εξουδετερωθεί Τα συμπτώματα του υπερμέτρωπα εξαρτώνται από την ηλικία και το βαθμό υπερμετρωπίας του ασθενή Στα μικρά παιδιά η προσαρμογή είναι πολύ ισχυρή και η σκιασκοπία με κυκλοπληγία είναι απαραίτητη Στα παιδία προσχολικής ηλικίας αν δεν υπάρχει στραβισμός και η υπερμετρωπία είναι μικρή η χορήγηση γυαλιών δεν είναι απαραίτητη, αλλά ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται. Στα μεγαλύτερα παιδία η υποκειμενική διάθλαση και η αντικειμενική διάθλαση μας δείχνουν το αποτέλεσμα μας. Καθώς το άτομο μεγαλώνει η διόρθωση της υπερμετρωπίας όπου γίνεται με θετικούς φακούς αποβλέπει στην βελτίωση της οπτικής οξύτητας και στις μεγάλες ηλικίες δίνεται μόνο για αυτό. ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ: οφείλεται σε διαταραχές του σχήματος του κερατοειδή Η διαθλαστική δύναμη του ματιού δεν είναι ίδια σε όλους τους μεσημβρινούς με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η συγκέντρωση των εισερχόμενων φωτεινών ακτινών στο μάτι σε ένα σημείο Ο αστιγματικός κερατοειδής δεν είναι σφαιρικός και η ακτίνα καμπυλότητας του ποικίλλει στους διάφορους μεσημβρινούς του. Ο μεσημβρινός με την μικρότερη ακτίνα καμπυλότητας είναι ο κυρτότερος και έχει μεγαλύτερη διαθλαστική δύναμη Ο μεσημβρινός με την μεγαλύτερη ακτίνα καμπυλότητας που είναι λιγότερο κυρτός,έχει μικρότερη διαθλαστική δύναμη. Όταν ο διαθλαστικότερος μεσημβρινός του ματιού είναι ο κάθετος τότε ο αστιγματισμός ονομάζεται σύμφωνος με τον κανόνα Όταν είναι ο οριζόντιος τότε ονομάζεται παρά τον κανόνα 3
Ο ομαλός παρουσιάζεται όταν οι δυο μεσημβρινοί με τη μεγαλύτερη διάφορα διαθλαστικής δύναμης είναι κάθετοι μεταξύ τους. Στον ανώμαλο αστιγματισμό οι μεσημβρινοί με την μέγιστη διαφορά διαθλαστικής δύναμης δεν είναι κάθετοι μεταξύ τους Αστιγματισμός οφειλόμενος στο φακό του ματιού δεν είναι σπάνιος είναι όμως συνήθως μικρού βαθμού Μία δέσμη ακτινών περνώντας μέσα από ένα τέτοιο οπτικό σύστημα δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε μία σημειακή εστία αλλά διαμορφώνεται σε κωνοειδές του Sturm και σχηματίζει δύο εστιακές γραμμές κάθετες μεταξύ τους Ανάλογα με την θέση του κωνοειδούς του Sturm σε σχέση με τον αμφιβληστροειδή ο αστιγματισμός διακρίνεται σε: Απλό αστιγματισμό: Σε αυτόν η μία εστιακή γραμμή βρίσκεται πάνω στον αμφιβληστροειδή ενώ η άλλη μπροστά ή πίσω από αυτόν. Έτσι ο ένας μεσημβρινός είναι εμμετρωπικός ενώ ο άλλος μυωπικός ή υπερμετρωπικός και ο αστιγματισμός είναι αντίστοιχα απλός μυωπικός ή απλός υπερμετρωπικός Σύνθετο αστιγματισμό: Οι δύο εστιακές γραμμές βρίσκονται μπροστά ή πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Έτσι οι δύο μεσημβρινοί είναι μυωπικοί ή υπερμετρωπικοί και ο αστιγματισμός είναι σύνθετος μυωπικός ή σύνθετος υπερμετρωπικός. Μικτό αστιγματισμό: Η μια εστιακή γραμμή είναι μπροστά και η άλλη πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Έτσι ο ένας μεσημβρινός είναι μυωπικός και ο άλλος υπερμετρωπικός. Εύρεση και αντιμετώπιση αστιγματισμού: Αστεροειδής δίσκος Στενοπική σχισμή Σταυρικύλινδρος Σφαιρικό ισοδύναμο: όταν υπάρχει μεγάλη διαφορά σφαίρας και κυλίνδρου και ο κύλινδρος δεν ξεπερνά τις 0.50-0.75dpt. 4
Η ηλικία του ασθενούς παίζει σημαντικό ρόλο Στα μικρά παιδιά η προσαρμογή είναι πολύ μεγάλη. Για αυτό χορηγούμε γυαλιά που παρέχουν πλήρη κυλινδρική διόρθωση σε ένα παιδί της προσχολικής ηλικίας. Η πλήρης διόρθωση του αστιγματισμού δημιουργεί συνθήκες για φυσιολογική ανάπτυξη της διόφθαλμης όρασης Σε άτομα μεγάλης ηλικίας τα οποία δεν παραπονιούνται για θολή όραση η μη διόρθωση του αστιγματισμού μπορεί να είναι καλύτερη. Στον νέο άνθρωπο απαιτείται είτε να κάνουμε υποδιόρθωση του αστιγματισμού ώστε ο ασθενής να προσαρμοστεί και να αυξάνουμε σταδιακά είτε με πλήρη διόρθωση αλλά με διακεκομμένη χρήση των γυαλιών του. Η παραμόρφωση της εικόνας και των αντικειμένων μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενοχλητική. Η διόρθωση του αστιγματισμού με φακούς επαφής μπορεί να απαλλάξει τον ασθενή από προβλήματα που δημιουργεί η διόρθωση του με γυαλιά Βιβλιογραφία Δαμανάκις, Αλέξανδρος Γ. (2011) Διάθλαση. 1η έκδοση. Αθήνα: Εκδοσεις Π.Χ. Πασχαλίδης Κατσούλος Κώστας Ασημέλλης Γιωργος.(2008) Η συγχρονη διαθλαστικη εξεταση. 1 η έκδοση. Αθήνα: Σύγχρονη Γνώση Β. Φωτεινάκης Ε. Πατέρας Αρ. Χανδρινός. (2000) Κλινική διάθλαση. 1 η εκδοση. Αθήνα: Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ 5