ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2012

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΥΔΙΜΟΤΕΙΧΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΧΡΟΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δρ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΥΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2012

COPYRIGHT Σταματία Αντωνιάδου 2012 Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος.all rights reserved.

ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΟΦΘΑΛΜΟΥ Εικόνα 1.1: Εγκάρσια διατομή του βολβού 3 Εικόνα 1.2: Ο οφθαλμικός βολβός..4 Εικόνα 1.3: Σχηματική απεικόνιση αμφιβληστροειδούς.7 Εικόνα 1.4: Ανατομική του φυσιολογικού κρυσταλοειδής φακού..9 Εικόνα 1.5: Το υαλοειδές σώμα.10 Εικόνα 1.6: Εξωτερική όψη οφθαλμού. 12 Εικόνα 1.7: Τα νεύρα του οφθαλμού.16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΟΡΑΣΗΣ Εικόνα 2.1: Διάθλαση του φωτός.19 Εικόνα 2.2: Φυσιολογία του κρυσταλλοειδή φακού..20 Εικόνα 2.3: Χρωματική εκτροπή 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΦΘΑΛΜΟΥ Εικόνα 3.1: Απόστημα βλεφάρων 25 Εικόνα 3.2: Έρπητας βλεφάρων.25 Εικόνα 3.3: Ξένο σώμα στον επιπεφυκότα...26 Εικόνα 3.4: Αιμορραγία υαλοειδές σώματος.28 Εικόνα 3.5: Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια 28 ΕΙΚΌΝΑ 4 ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΦΑΚΟΥ Εικόνα 4.1: Οφθαλμός...30 Εικόνα 4.2: Οι ακτίνες φωτός περνώντας από φυσιολογικό Φακό...31 Εικόνα 4.3: Ακτίνες φωτός περνώντας από φακό με καταρράκτη διαχέονται και η όραση είναι θολή..31 i

Εικόνα 4.4: Όραση με και χωρίς καταρράκτη.32 Εικόνα 4.5: Εκτόπιση φακού στον πρόσθιο θάλαμο.33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ Εικόνα 5.1: Καταρράκτης(θάμπωμα κρυσταλλοειδή φακού)..35 Εικόνα 5.2: Άνω. Φλοιώδης καταρράκτης (σφηνοειδείς θολερότητες) ορατές με έμμεσο φωτισμό. Κάτω. Σχηματική απεικόνιση αρχόμενου φλοιώδη καταρράκτη...40 Εικόνα 5.3: Άνω. Φλοιώδης καταρράκτης (σφηνοειδείς θολερότητες) ορατές με έμμεσο φωτισμό. Κάτω. Σχηματική απεικόνιση αρχόμενου φλοιώδη καταρράκτη...41 Εικόνα 5.4: Άνω. Υπερώριμος φλοιώδης καταρράκτης. Κάτω. Σχηματική απεικόνιση υπερώριμου φλοιώδους καταρράκτη..42 Εικόνα 5.5: Άνω Πυρηνικός καταρράκτης. Κάτω. Σχηματική απεικόνιση πυρηνικού καταρράκτη 44 Εικόνα 5.6: Άνω. Πυκνός οπίσθιος υπό το περιφάκιο καταρράκτης ορατός με έμμεσο φωτισμό. Κάτω. Σχηματική απεικόνιση οπίσθιου κυπελλοειδή... 45 Εικόνα 5.7: Παρεκτόπιση καταρρακτικού φακού μετά από αμβλύ τραύμα...49 Εικόνα 5.8: Πλήρης θόλωση του φλοιού μετά από τραύμα με ρήξη του προσθίου περιφακίου...50 Εικόνα 5.9: Ετεροχρωμία της ίριδας μετά από σιδήρωση του βολβού.. 51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ Εικόνα 7.1: (1) Καψουλοτομή (2) Αφαίρεση κρυσταλλοειδούς φακού (3Πλύση- αναρρόφηση φακαίων μαζών (4) Ένθεση ενδοφακών. 60 ii

Εικόνα7.2: (1)Εκτομή και αφαίρεση του προσθίου περιφακίου, (2)διάνοιξη του προσθίου θαλάμου, (3)φακοθρυψία του πυρήνα του φακού, (4)πλύση και αναρρόφηση του φλοιού, (5)επέκταση της τομής, (6)τοποθέτηση ενδοφακού οπισθίου θαλάμου.64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΑΦΑΚΙΑΣ Εικόνα 8.1: Ενδοφακός με Απτικά τμήματα 67 Εικόνα 8.2: Εισαγωγή Του αναδιπλωμένου Ενδοφακού..67 iii

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΓΟΓΟΣ...1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΟΦΘΑΛΜΟΥ 1.1 Ανατομία του οφθαλμού.3. 1.1.1 Το τοίχωμα...... 4 1.1.2 Το περιεχόμενο........7 1.1.3 Το αγγειακό σύστημα 10 1.2 Τα επικουρικά μέρη του οφθαλμού...12 1.2.1 Επιπεφυκότας...12 1.2.2 Η δακρυϊκή συσκευή 13 1.2.3 Τα βλέφαρα...13 1.2.4 Οι βλεφαρίδες 14 1.3 Οφθαλμικοί μύες..14 1.4 Ανατομία των νεύρων του οφθαλμού.....16 1.4.1 Οπτικό νεύρο.16 1.4.2 Κοινό κινητικό νεύρο 17 1.4.3 Αισθητικά νεύρα...17 1.4.4 Συμπαθητικά νεύρα.17 1.4.5 Παρασυμπαθητικά νεύρα....18. iv

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΦΥΣΙΟΛΟΓΊΑ ΌΡΑΣΗΣ 2.1 Οπτική του οφθαλμού..20 2.2 Δημιουργία σήματος στον αμφιβληστροειδή..23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΦΘΑΛΜΟΥ...25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΦΑΚΟΥ 4.1 Καταρράκτης...30 4.2 Εκτοπίσεις φακού...32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ 5.1 Ορισμός καταρράκτη 35 5.2 Είδη καταρράκτη...36 5.2.1 Συγγενείς καταρράκτες.....36 5.2.2 Συγγενείς καταρράκτες κατά τη γέννηση.. 37 5.2.3 Συγγενείς καταρράκτες μετά τη γέννηση...37 5.2.4 Συγγενείς καταρράκτες που συνοδεύουν γενικά κληρονομικά..38 5.3Επίκτητοι καταρράκτες...38 5.3.1 Γεροντικός καταρράκτης...38 5.3.2 Νεανικός και προγεροντικός καταρράκτης..45 5.3.3 Παθολογικοί καταρράκτες 46 5.3.4 Καταρράκτης από γενικά- συστηματικά νοσήματα 46 5.3.5 Καταρράκτης από φαρμακευτικές ουσίες..46 v

5.3.6 Καταρράκτης από μεταβολικά νοσήματα...47 5.3.7 Τραυματικοί καταρράκτες..49 5.3.8 Καταρράκτης από φυσικά αίτια.50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ- ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 6.1 Ελάττωση της οπτικής οξύτητας..52 6.2 Θάμβος όρασης....52 6.3 Εμφάνιση μυωπίας..53 6.4 Μονόφθαλμη διπλωπία ή πολυωπία..53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ 7.1 Συντηρητική θεραπεία.. 54 7.2 Χειρουργική αντιμετώπιση του καταρράκτη..55 7.2.1 Ιστορική αναδρομή 55 7.3 Ενδοπεριφακική αφαίρεση του καταρράκτη..55 7.3.1 Ενδείξεις.....56 7.3.2 Τεχνική.....56 7.3.3 Αποτελέσματα...57 7.4 Εξωπεριφακική αφαίρεση του καταρράκτη...58 7.4.1 Ενδείξεις.....58 7.4.2 Τεχνική...59 vi

7.4.3 Αποτελέσματα.61 7.5 Φακοθρυψία...61 7.5.1 Μετάβαση στην μέθοδο της φακοθρυψίας.61 7.5.2 Ο εξοπλισμός που απαιτείται στην φακοθρυψία 62 7.6 Χειρουργική τεχνική της φακοθρυψίας 62 7.6.1 Τομή επιπεφυκότος και σκληροκερατική τομή.62 7.6.2 Τομή σκληρού-κερατοειδούς.63 7.6.3 Πρόσθια περιφακιοτομή.63 7.6.4 Υδροδιαχωρισμό.63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΑΦΑΚΙΑΣ 8.1 Αφακικά γυαλιά.65 8.2 Φακοί επαφής...65 8.3 Είδη και εξέλιξη ενδοφακών...66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ 9.1 Αβαθής πρόσθιος θάλαμος ή αθαλαμία 69 9.2 Αιμορραγία του πρόσθιου θαλάμου..70 9.3 Οίδημα του κερατοειδούς.71 9.4 Αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση...71 9.5 Αποκόλληση αμφιβληστροειδούς..72 vii

9.6 Κυστεοειδές οίδημα της ωχράς κηλίδας...72 9.7 Ενδοφθαλμίτιδα...73 9.8 Ρήξη περιφακίου ή ινών της Ζιννείου ζώνης...74 9.9 Διηθητική φυσαλίδα....74 9.10 Υποτονία.75 9.11 Ιριδοδιάλυση 75 9.12 κακοήθες γλαύκωμα 75 9.13 Παραμονή φακαίων μαζών.75 9.14 Υπερχοριοειδική αιμορραγία ή διήθηση...76 9.15 Ρήξη υαλοειδούς ή εγκλωβισμός του στην τομή..76 9.16 Διαρροή εκ της τομής.76 9.17 Αστιγματισμός οφειλόμενος στα ράμματα...77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ 10.1 Τεχνικές φακοθρυψίας 79 10.1.1 Η κλασική τεχνική των δύο χεριών 79 10.1.2 Τεχνική μιας και δύο χειρών με μικρή στρογγυλή περιφακιορήξη 79 10.1.3 Πλύση και αναρρόφηση.79 10.1.4 Συρραφή τομής και αστιγματισμός 80 10.1.5 Σύγκλειση τομής καταρράκτη χωρίς ράμματα 81 viii

10.2 Ενδοφθάλμιοι φάκοι...83 10. 3 Τεχνικές ένθεσης ενδοφακών. 84 10.3.1 Εμφύτευση ενδοφθάλμιου φάκου σε ενήλικες 84 10.3.2 Εμφύτευση ενδοφακών στα παιδιά...85 10.4 Πλεονεκτήματα της φακοθρυψίας 86 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...88 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 89 ix

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η λεπτότητα και η ευαισθησία του οργάνου της όρασης απαιτούν μια ιδιαίτερα λεπτή εξέταση και θεραπεία. Τα πολυτιμότερα ίσως τετραγωνικά χιλιοστά του σώματος είναι τα δυο κεντρικά βοθρία του αμφιβληστροειδή. Η μεγάλη αξία του οφθαλμού κάνει το γιατρό να επωμίζεται υπέρμετρες ευθύνες. Τα σφάλματα του οφθαλμιάτρου βαραίνουν πολύ γιατί ο ασθενής πρέπει να υποφέρει σε όλη του την ζωή. Η επιλογή του θέματος της εργασίας αυτής λοιπόν έγινε με κριτήριο την σπουδαιότητα της επιστήμης αυτής καθώς ασχολείται με την βασικότερη από τις αισθήσεις του άνθρωπου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον καθηγητή Δρ. Παπανδρούδη Ανδρέα κυρίως, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, και την υπομονή που έκανε κατά τη διάρκεια υλοποίησης της πτυχιακής εργασίας. Όπως επίσης και για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση του, για την επίλυση διάφορων θεμάτων. Θα ήθελα επίσης να απευθύνω τις ευχαριστίες μου στους γονείς μου, οι οποίοι με στήριξαν στις σπουδές μου με διάφορους τρόπους, φροντίζοντας για την καλύτερη δυνατή μόρφωση μου 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο καταρράκτης είναι μια πάθησηη οποία δεν απευθύνεται μόνο σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας όπως πολλοί πιστεύουν. Ανεξάρτητα λοιπόν από την ηλικία του ατόμου, η εμφάνιση του καταρράκτη οφείλεται σε αιτία (βιολογικά, μεταβολικά κ.α) τα οποία προσδιορίζουν το είδος του καταρράκτη. Για να φτάσουμε στο επίπεδο να κάνουμε κατανοητή την πάθηση του καταρράκτη στα πρώτα κεφάλαια θα αναφερθούμε στην ανατομία και την φυσιολογία του οφθαλμού, θα περιγράψουμε τις παθήσεις που μπορεί να εμφανίσει κάθε τμήμα του για να μπορεί ο αναγνώστης να αντιληφτεί πως τελικά ο καταρράκτης είναι μια πάθηση του κρυσταλοειδή φακού. Με την πτυχιακή αυτή θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τον καταρράκτη ως πάθηση, να αναφέρουμε τα αιτία που μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση του, τα συμπτώματα που εμφανίζει ο ασθενής αλλά και τρόπους αντιμετώπισης και πρόληψης της πάθησης. Με μία ιστορική ανάδρομη πάνω στο θέμα θα περιγράψουμε πως η επιστήμη της Οφθαλμολογίας έχει κατορθώσει να κάνει την αντιμετώπιση του καταρράκτη πιο εύκολη και πιο ανώδυνη για τον ασθενή εκμεταλλευομένη την ανάπτυξη της τεχνολογίας. 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΟΦΘΑΛΜΟΥ 1.1 Ανατομία του οφθαλμού Το όργανο της όρασης αποτελείται από τα δυο μάτια με τα προστατευτικά και βοηθητικά τους όργανα, από τις οπτικές οδούς και τα οπτικά κέντρα. Κάθε μάτι αποτελείται από τον οφθαλμικός βολβό, που είναι το κυρίως όργανο της όρασης και από τα επικουρικά όργανα. Τα επικουρικά όγρανα είναι τα απαραίτητα όργανα για την προστασία και την λειτουργία του οφθαλμικού βολβού. Ο οφθαλμός αποτελείται από μία σειρά φακών που προσλαμβάνουν τις φωτεινές ακτίνες του περιβάλλοντος, τις συγκεντρώνουν και τις εστιάζουν στον νευροαισθητήριο αμφιβληστροειδή. Ο βολβός του ματιού περιέχει, σαν σπουδαιότερο όργανο της όρασης, τον ευαίσθητο στο φώς αμφιβληστροειδή. (1,2) Εικόνα1.1: Εγκάρσια διατομή του βολβού 3

Αναλυτικά ο οφθαλμικός βολβός αποτελείται από το τοίχωμα, το περιεχόμενο, τα αγγεία και τα νεύρα. (1) Εικόνα1.2: Ο οφθαλμικός βολβός 1.1.1 Το τοίχωμα Το τοίχωμα αποτελείται από τρείς χιτώνες: τον ινώδη, τον αγγειώδη, τον αμφιβληστροειδή. (1) Ο ινώδης χιτώνας αποτελείται από τον κερατοειδή και τον σκληρό. (2) Ο κερατοειδής επενδύεται εξωτερικά από ένα πολύστοιβο πλακώδες επιθήλιο του οποίου τα βασικά κύτταρα επικάθονται σε ένα υαλοειδή υμένα, την μεμβράνη του Bowman. Ακολουθούν τα πετάλια του στρώματος κερατοειδή που διαχωρίζονται προς τη μεριά του προσθίου θαλάμου από μια υάλινη μεμβράνη, την μεμβράνη του Descement. Αυτή επενδύεται εσωτερικά από το μονόστοιβο ενδοθήλιο, που χωρίζει τον κερατοειδή από το υδατοειδείς υγρό. Η μεμβράνη του Descement είναι ιδιαίτερα ανθεκτική. Η διαθλαστική δύναμη του κερατοειδή ανέρχεται σε 43dpt. O κερατοειδής είναι πολύ κυρτότερος από ότι ο σκληρός χιτώνας. Στην περιφέρεια ο κερατοειδής έχει πάχος περίπου 0,67mm, στο κέντρο μόνο 0,5mm. (1,2,3,6,7) 4

Ο σκληρός χιτώνας είναι μια ανθεκτική στοιβάδα που αποτελεί το εξωτερικό περίβλημα του οφθαλμού και αποτελείται όπως και ο κερατοειδής από πολυάριθμα ινίδια συνδετικού ιστού, ελαστικές ίνες, λίγα νεύρα και αγγεία. Ο αγγειώδης χιτώνας αποτελείται από την ίριδα, το ακτινωτό σώμα και τον χοριοειδή χιτώνα. (1) Η ίριδα είναι ένας έγχρωμος δίσκος μπροστά από τον κρυσταλλοειδής φακό του οφθαλμού, σαν διάφραγμα. Αποτελείται από δυο φύλλα το πρόσθιο και το οπίσθιο και χωρίζει τον πρόσθιο από τον οπίσθιο θάλαμο του οφθαλμού με μια στρογγυλή οπή στο κέντρο, την κόρη του οφθαλμού. Η ίριδα έχει μύες με την βοήθεια των οποίων μεταβάλλεται το εύρος της κόρης ανάλογα με την ένταση του φωτός. Στο πολύ φως η κόρη συστέλλεται και σε λίγο φως διαστέλλεται. Οι μεταβολές αυτές γίνονται αυτόματα (αντανακλαστικό της κόρης). Η ίριδα με το κορικό τμήμα της εφάπτεται στην πρόσθια επιφάνεια του φακού ενώ με την ρίζα της που συνορεύει με την γωνία του προσθίου θαλάμου, μεταπίπτει χωρίς σαφή κατάφυση στο ακτινωτό σώμα. Ιστολογικά η ίριδα αποτελείται από ένα οπίσθιο φύλλο με δυο στρώματα μελαγχρωστικών κύτταρων. Το χρώμα της ίριδας εξαρτάται από τα χρωματοφόρα κύτταρα που είναι κύτταρα του στρώματος με χρωστική. Σε μπλε ίριδα υπάρχουν λίγα χρωματοφόρα κύτταρα, ενώ σε σκούρα ίριδα πολλά. Το χρώμα της ίριδας σταθεροποιείται στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου, και μετά παραμένει σχεδόν σταθερή. Η δομή της ίριδας παρουσιάζει συχνά ανάγλυφες αλλοιώσεις που φαίνονται σαν ρωγμές ή κρατήρες. (1,2,,3,,6,10) Το ακτινωτό σώμα έχει τριγωνικό σχήμα και οι ακτινοειδείς προβολές του αποτελούν προεξέχουσες πτυχές διατεταγμένες ακτινωτά στην οπίσθια επιφάνεια που προβάλλουν προς τον φακό. Από τον ακτινωτό κύκλο, τις ακτινοειδείς προβολές και τις κοιλάδες μεταξύ των ακτινοειδών προβόλων εκφύεται η ακτινωτή ή Ζιννειος ζώνη, η οποία καταφύεται στο περιφάκιο του φακού με μια σειρά ινών εμπρός και με μια άλλη πίσω. Το ακτινωτό σώμα περιέχει στο έξω μέρος του τον ακτινωτό μυ όπου επικάθονται οι ακτινοειδείς προβολές. Αυτές αποτελούνται από συνδετικό ιστό, από πολύ μεγάλο αριθμό αιμοφόρων αγγείων καθώς και από εκκριτικό επιθήλιο για την παραγωγή του υδατοειδούς υγρού. Στην περιοχή του ακτινωτού σώματος όμως έχουν μελαγχρωστική μόνο τα κύτταρα της εξωτερικής στιβάδας. (1,2,,6,11) 5

Ο χοριοειδής χιτώνας διαχωρίζεται εσωτερικά από τον αμφιβληστροειδή με μια μεμβράνη στην οποία επικάθεται το μελάγχρουν επιθήλιο του αμφιβληστροειδή χιτώνα. Στον συνδετικό ιστό μεταξύ των αγγείων βρίσκονται τα χρωματοφόρα κύτταρα του χοριοειδή. Με τη βασική μεμβράνη συνδέεται πρώτα η χοριοτριχοειδική στιβάδα, από την οποία τρέφονται οι εξωτερικές στιβάδες του αμφιβληστροειδή, και ακολουθεί μετά η στιβάδα των μεσαίων και μεγάλων αγγείων. Ο χοριοειδής έρχεται σε επικοινωνία με το σκληρό δια μέσου της κυτταρικής στιβάδας και των λεμφικών χώρων του υπερχοριοειδή. Ο χοριοειδής δεν έχει αισθητήρια νεύρα γι αυτό και ο πόνοςπαρουσιάζεται μόνο όταν η πάθηση επεκταθεί προς τα εμπρός στο ακτινωτό σώμα ή όταν προκληθεί αύξηση της πίεσης. (1,2,6,7) Ο αμφιβληστροειδής αποτελεί ένα προχωρημένο τμήμα του εγκεφάλου με την μορφή κυστιδίου (πρωτογενές οφθαλμικό κυστίδιο) που στην συνέχεια εγκολεάζεται από εμπρός και μετατρέπεται σε κύπελλο(οφθαλμικό κυάθιο). Η εσωτερική κυτταρική στοιβάδα θα σχηματίσει αργότερα τον κυρίως αμφιβληστροειδή ενώ η εξωτερική το μελάγχρουν επιθήλιο.ο αμφιβληστροειδής αναπτύσσεται σε ένα πολύπλοκο όργανο. Το μελάγχρουν επιθήλιο παραμένει μονόστοιβο και προσκολλημένο στερεά σαν επίστρωση χρωματοφόρων κυττάρων στην εσωτερική επιφάνεια του χοριοειδή. Τα δύο πέταλα του οφθαλμικού κυαθίου, ο αμφιβληστροειδής και το μελάγχρουν επιθήλιο δεν συμφύονται στερεά μεταξύ τους. Μόνο κοντά στο ακτινωτό σώμα, όπου σταματούν τα αισθητήρια κύτταρα τα δύο πέταλα συμφύονται μεταξύ τους. Είναι ένα πολύπλοκο σύστημα από νευρικά κύτταρα και νευρικές ίνες και περιέχει τα οπτικά κύτταρα, των οποίων οι αποφυάδες τους καλούνται ραβδία και κωνία. Τα ραβδία και κωνία είναι ευαίσθητα στο φως και αποτελούν το υποδεκτικό όργανο του αισθητηρίου της όρασης. Ο αμφιβληστροειδής αποτελείται από τρεις νευρώνες. Το προσπίπτον φως διαπερνά όλες τις στιβάδες του αμφιβληστροειδή έως ότου φθάσει στην εξωτερική του στιβάδα, στο αισθητηριακό επιθήλιο(1ος νευρώνας ). Ο 2ος νευρώνας είναι τα δίπολα κύτταρα, η εσωτερική κοκκώδης στιβάδα και οι αποφύσεις τους που συνδέονται με τον 3ο νευρών, την στιβάδα των γαγγλιακών κυττάρων. Αυτή η στιβάδα με τους νευρίτες βρίσκεται στην εσωτερική πλευρά του αμφιβληστροειδή, προς το υαλώδες σώμα. Ο 2ος και 3ος νευρώνας ονομάζονται και εγκεφαλική στιβάδα του αμφιβληστροειδή. (1,2,3,6,7) 6

Εικόνα1.3: Σχηματική απεικόνιση αμφιβληστροειδούς 1.1.2 Το περιεχόμενο Το περιεχόμενο του οφθαλμικού βολβού αποτελείται από το υδατοειδές υγρό,τον κρυσταλοειδή φακό, τον πρόσθιο και οπίσθιο θάλαμο και το υαλώδες σώμα. (1) Ο πρόσθιος θάλαμος είναι το μέρος του ματιού που βρίσκεται πίσω από τον κερατοειδή και ορίζεται από την οπίσθια επιφάνεια του κερατοειδή, από την γωνία του θαλάμου και από την πρόσθια επιφάνεια του φακού. Η λειτουργικά σημαντική γωνιά του προσθίου θαλάμου βρίσκεται εκεί ακριβώς όπου η οπίσθια επιφάνεια του κερατοειδή ανακάμπτει στην ίριδα. Δεν μπορούμε να τη δούμε απ ευθείας, γιατί ο σκληρός προωθείται εμπρός από την ίριδα και υπερκαλύπτει μικρό μέρος από την διαφανή επιφάνεια του κερατοειδή, καλύπτοντας έτσι και την γωνία του πρόσθιου θαλάμου. Το ενδιάμεσο τμήμα μεταξύ του κερατοειδούς και ίριδας διαμορφώνεται από το σκληροκερατοειδικό ηθμό. Στα βαθύτερα στρώματα του σκληροκερατοειδικού πετάλου, βρίσκεται ο σωλήνας του Schlemm, ο οποίος διατρέχει κατά μήκος ολόκληρη την γωνία και χωρίζεται από τον πρόσθιο θάλαμο και το σκληροκερατοειδικό ηθμό. Εκεί σχηματίζει ένα δακτυλιοειδή κόλπο στον οποίο εισέρχεται το υδατοειδές υγρό του πρόσθιου θαλάμου, αφού όμως διέλθει πρώτα από το σπογγώδη σκληροκερατοειδικό ηθμό. Από εκεί το υδατοειδές υγρό εξέρχεται δια μέσου 7

20-30 σωλήνων αποχέτευσης και εκβάλλει κατά ένα μέρος στο βαθύτερο ενδοσκλήριο φλεβικό πλέγμα και κατά ένα άλλο μέρος στο επιφανειακό πλέγμα του επιπεφυκότα.(1,2,6,7) Ο οπίσθιος θάλαμος είναι το μέρος του ματιού που καθορίζεται από την οπίσθια επιφάνεια της ίριδας, το ακτινωτό σώμα και την πρόσθια επιφάνεια του φακού. Ο οπίσθιος κ ο πρόσθιος θάλαμος περιέχουν το υδατοειδές υγρό το οποίο μετακινείτε δια μέσου τα κόρης από τον οπίσθιο στον πρόσθιο θάλαμο. (1) Το υδατοειδές υγρό παράγεται από το ακτινωτό επιθήλιο, στον οπίσθιο θάλαμο διέρχεται μέσω της κόρης στον πρόσθιο θάλαμο, φθάνει δια του ησθού στο σωλήνα του Schlenumκαι από εκεί φέρεται στην κυκλοφορία του αίματος. (2) Ο φακός βρίσκεται πίσω από την κόρη στο βοθρίο του υαλοειδούς σώματος. Η σύστασή του είναι 66% νερό και 33% πρωτεΐνες. Έχει πάχος περίπου 4 mm και διάμετρο 9 mm. Μεγαλώνει καθ όλη τη διάρκεια της ζωής προσθέτοντας νέους φλοιούς, ώστε να έχει τη μορφή «κρεμμυδιού». Σε μεγάλη ηλικία αποκτά κιτρινωπή απόχρωση και χάνει τη διαφάνειά του, δημιουργώντας τον καταρράκτη Είναι ένα διαφανές σώμα του οποίου ο δείκτης διάθλασης είναι μεγαλύτερος από αυτόν του υδατοειδούς υγρού και του υαλοειδούς σώματος και επίσης αυξάνεται από μέσα προς τα έξω. Εάν όμως χαλαρώσει η έλξη των ινών της Ζιννείου ζώνης πάνω στον φακό, λόγω σύσπασης του ακτινωτού μυ τότε ο φακός λόγω της ελαστικότητας του γίνεται πιο σφαιρικός και αυξάνεται η διαθλαστική του ισχύ. Έτσι ο φακός και η ζίννειος ζώνη σχηματίζουν το διάφραγμα μεταξύ του χώρου του υαλοειδούς σώματος και του οπίσθιου θαλάμου. Ο φακός δεν έχει αγγεία και νεύρα, αναπτύσσεται με στρωματική εναπόθεση και το γέρασμα του αρχίζει με την γέννηση. (1,2,3,6) 8

Εικόνα1.4: Ανατομική του φυσιολογικού κρυσταλοειδής φακού Το υαλοειδές σώμα είναι ο χώρος ο οποίος βρίσκετε πίσω από τον φακό και αποτελείται από ένα λεπτό ινώδη σκελετό στον οπίσθιο ενσωματώνεται μια στερεά κολλοειδής υδρογέλη. Ο δείκτης διάθλασης αντιστοιχεί περίπου σε εκείνο του υδατοειδούς υγρού(1,3).καταλαμβάνει επίσης το μεγαλύτερο μέρος του περιεχόμενου του ματιού είναι διαυγές σαν το νερό και δεν φαίνεται με γυμνό μάτι. Επιπρόσθετα το υαλώδες σώμα διατηρεί την μορφή του και μετά από αφαίρεση του φακού. (1,2,3,11) 9

Εικόνα1.5: Το υαλοειδές σώμα 1.1.3 Το αγγειακό σύστημα Η αρτηριακή αγγείωση του οφθαλμικού κόγχου και ιδιαίτερα του βολβού γίνεται από τους κλάδους της οφθαλμικής αρτηρίας, η όποια εκφύεται από την έσω καρωτίδα και εισέρχεται στον κόγχο μαζί με το οπτικό νεύρο από το οπτικό τρήμα του σφηνοειδούς οστού. (1) Το φλεβικό αίμα του βολβού και του οφθαλμικού κόγχου απάγεται κατά κύριο λόγο με την οφθαλμική φλέβα η οποία διαμέσου του υπερκογχίου σχίσματος έρχεται σε επικοινωνία με το σηραγγώδη κόλπο του εγκεφάλου. Έτσι, δοθιήνες του άνω χείλους η των ρουθουνιών είναι δυνατό να προκαλέσουν θρομβώσεις του σηραγγώδους κόλπου, λόγω της επέκτασης της φλεγμονής προς το σηραγγώδη κόλπο δια της οφθαλμικής φλέβας. (1) 10

Στο βολβό του ματιού διακρίνουμε τα αγγεία του επιπεφυκότα, τα ακτινωτά αγγεία και τα αγγεία του αμφιβληστροειδή. Το αγγειακό σύστημα του επιπεφυκότα βρίσκεται εντελώς επιφανειακά, έτσι, ακόμα και σε μη ερεθισμένο μάτι, διακρίνονται μερικοί κλαδίσκοι πάνω στο λευκό σκληρό. Αυτοί, μαζί με τον επιπεφυκότα, είναι μετατοπίσιμοι πάνω στο σκληρό. (1,2,7) Αντίθετα, η κυκλοφορία των ακτινωτών αγγείων, παριστά δίκτυο από το οποίο αιματώνεται κυρίως ο ραγοειδής. Οι πρόσθιες ακτινοειδείς αρτηρίες και φλέβες διαπερνούν το σκληρό στο ύψος των καταφύσεων των ορθών μυών μαζί με τους οποίους φθάνουν στο βολβό. Αυτές διακλαδίζονται μέσα στην ίριδα και το ακτινωτό σώμα. Μεταξύ αυτών και των οπίσθιων ακτινοειδών αγγείων υπάρχουν πολλαπλές αναστομώσεις. Τα τελευταία διαιρούνται σε βραχείς και μακρούς κλάδους. Οι τέσσερις μέχρι έξι βραχείες οπίσθιες ακτινοειδείς αρτηρίες ( αρτηρίες του χοριοειδή), και δυο μακρές ( ρινική και κροταφική αρτηρία της ίριδας) διαπερνούν το σκληρό στην οπίσθια επιφάνεια του βολβού, κοντά στο οπτικό νεύρο. Από εκεί οι βραχείες διακλαδίζονται αμέσως και μεταπίπτουν στη στιβάδα των μεγαλυτέρων αγγείων του χοριοειδή. Οι δύο μακρές ακτινοειδείς οπίσθιες αρτηρίες πορεύονται προς τα εμπρός ρινικά και κροταφικά, αρχικά χωρίς διακλαδώσεις, και συμμετέχουν στην αιμάτωση της ίριδας και του ακτινωτού σώματος, αφού προηγουμένως έχουν αναστομωθεί με τις πρόσθιες ακτινοειδείς αρτηρίες. Το φλεβικό αίμα του χοριοειδή συρρέει στις περιδίνητες φλέβες που υπάρχουν ανά δύο στο άνω και κάτω ημισφαίριο του βολβού. Αυτές τροφοδοτούνται από τους επί μέρους φλεβικούς κλαδίσκους της στιβάδας των μεγαλυτέρων αγγείων του χοριοειδή, έτσι ώστε, εκεί που εκβάλλουν πολυάριθμες φλέβες ακτινωτά, η περιδίνητη φλέβα διαπερνά το σκληρό, παίρνοντας αστεροειδή μορφή. Κάθε περιδίνητη φλέβα διαπερνά το σκληρό λοξά. (1,2) Οι εξωτερικές στιβάδες του αμφιβληστροειδή παίρνουν τα υλικά διατροφής τους από την τριχοειδική στιβάδα του χοριοειδή. Αντίθετα, οι έσω στιβάδες, δηλαδή οι νευρικές ίνες και τα γαγγλιακά κύτταρα, έχουν δικό τους αγγειακό σύστημα. Περίπου 6mm μετά την έξοδο του οπτικού νεύρου από το βολβό, εισέρχεται στο στέλεχος του από κάτω η κεντρική αρτηρία και η κεντρική φλέβα του αμφιβληστροειδή. Τα κεντρικά αγγεία του αμφιβληστροειδή είναι τελικά αγγεία, δηλαδή δεν έχουν αναστομώσεις μεταξύ τους ούτε 11

και με άλλα αγγειακά συστήματα. Η απόφραξη τους συνεπώς συνεπάγεται άμεση κατάργηση της λειτουργίας ολόκληρης της αρδευομένης περιοχής. (1,2) 1.2 Τα επικουρικά μέρη του οφθαλμού Εικόνα1.6: Εξωτερική όψη οφθαλμού 1.2.1 Επιπεφυκότας Ο επιπεφυκότας είναι διαφανής υγρός, στιλπνός και λείος. Καλύπτει αφενός το βολβό εξωτερικά και αφ' ετέρου τα βλέφαρα από την εσωτερική τους επιφάνεια. Προς τα πάνω και κάτω σχηματίζει μια σακοειδή αναδίπλωση, το άνω και κάτω κόλπωμα του επιπεφυκότα και συνεχίζει να επενδύει το πίσω μέρος των βλεφάρων σαν βλεφαρικός επιπεφυκότας. Ο επιπεφυκότας τελειώνει ανατομικά στο σκληρό κερατοειδικό όριο. Η πιο συνηθισμένη πάθηση που εμφανίζει ο επιπεφυκότας είναι η φλεγμονή του, δηλαδή η επιπεφυκίτιδα, η οποία χαρακτηρίζεται από αγγειοδιαστολή και οίδημα. (2,10) 12

1.2.2 Η δακρυϊκή συσκευή Η δακρυϊκή συσκευή αποτελείται από τους δακρυϊκούς αδένες που παράγουν τα δάκρυα. Ο κογχικός δακρυϊκός αδένας βρίσκεται κροταφικά αμέσως κάτω από το άνω χείλος του κόγχου. Έχει μέγεθος φουντουκιού και αποτελείται από μερικούς λοβούς. Η δακρυϊκή συσκευή περιέχει τον σάκο του επιπεφυκότα που εκτός από αυτόν υπάρχουν και άλλοι πολυάριθμοι μικροί επικουρικοί δακρυϊκοί αδένες, Αισθητικά νερώνεται από το δακρυϊκό νεύρο. Τα δάκρυα ασκούν μικροβιοστατική δράση με τη λισοζύμη που περιέχουν και χρησιμεύουν στο μηχανικό καθαρισμό του σάκου του επιπεφυκότα και της επιφάνειας του κερατοειδή, καθώς επίσης και στη θρέψη του. Τα δάκρυα με τις κινήσεις των βλεφάρων προωθούνται στο άνω και κάτω δακρυϊκό σημείο. Μετά φθάνουν στα δακρυϊκά σωληνάρια και από εκεί στο δακρυϊκό ιστό. Τα δάκρυα προωθούνται στις αποχετευτικές δακρυϊκές οδούς κατά ένα μέρος με τριχοειδικές δυνάμεις, δια μέσου των δακρυϊκών σημείων, κυρίως όμως με ένα μηχανισμό αντλίας. (1,2) 1.2.3 Τα βλέφαρα Τα βλέφαρα αποτελούνται εξωτερικά από το δέρμα με τους αδένες τους(ιδρωτοποιούς και σμηγματογόνους )και τις μικρές τρίχες τους. Επίσης από τον δακτυλιοειδή σφικτήρα, από το ελαφρό θολωτό πέταλο του ταρσού με τους σμηγματογόνους αδένες του Meibom, και εσωτερικά από τον επιπεφυκότα του βλεφάρου που συμφύεται στερεά με τον ταρσό. Κάθε μάτι έχει δύο βλέφαρα, το άνω και το κάτω, τα οποία αποτελούν κινητά δερματομυώδη πέταλα που προστατεύουν τον βολβό του ματιού. Τα βλέφαρα αποτελούν συνέχεια των μαλακών μορίων του προσώπου, είναι κυρτά και έχουν σχήμα μηνοειδές. Τα βλέφαρα αρχίζουν από το άνω και κάτω χείλος του κόγχου και εκτείνονται μέχρι το ελεύθερο βλεφαρικό τους χείλος. Κάθε βλέφαρο αποτελείται από δύο κύρια τμήματα: το δερματομυώδες και το ταρσοβλεννογόνιο, και διακρίνουμε από εμπρός προς τα πίσω το δέρμα, τον υποδόριο ιστό, τους μυς, τον ταρσό και τον επιπεφυκότα. Το δέρμα καλύπτει την πρόσθια επιφάνεια των βλεφάρων. Οι μύες των βλεφάρων είναι τρεις: ο ανελκτήρας του άνω βλεφάρου, ο σφιγκτήρας μυς και ο μυς του Muller. Με τους μυς αυτούς επιτυγχάνεται η κινητικότητα των βλεφάρων Ο ανελκτήρας μυς του άνω βλεφάρου προκαλεί την ανύψωση του άνω βλεφάρου και την διάνοιξη των βλεφάρου. Ο σφιγκτήρας μυς εκφύεται από τον έσω βλεφαρικό σύνδεσμο και φέρεται κυκλικά, 13

περιβάλλοντας σαν δακτύλιος και τα δύο βλέφαρα. Ο μυς του Muller αποτελείται από λείες μυϊκές ίνες και είναι ξεχωριστός για κάθε βλέφαρο. (2,3) 1.2.4 Οι βλεφαρίδες Οι βλεφαρίδες είναι 100-150 στο άνω βλέφαρο και 50-75 στο κάτω. Εκφύονται σε δύο ή τρεις σειρές και είναι έντονα μελαγχρωματικές, μερικές όμως φορές με την πάροδο της ηλικίας γίνονται φαιές ή λευκές. Στο άνω βλέφαρο οι βλεφαρίδες στρέφονται προς τα έξω και άνω, ενώ στο κάτω προς τα έξω και κάτω. Κάθε βλεφαρίδα είναι μία βραχεία κυλινδρική τρίχα, με τυπικό θυλάκιο στη βάση που περιβάλλεται από νευρικό πλέγμα. Γι 'αυτό είναι άκρως ευαίσθητες. Η μέση διάρκεια ζωής αυτών φθάνει στους 3-5 μήνες και συνεχώς αναφύονται. Μεταξύ του άνω και κάτω βλεφαρικού χείλους παραμένει ελεύθερη περιοχή, η βλεφαρική σχισμή, που αφορίζεται προς τα έξω από τον έξω κανθό και προς τα έσω από τον έσω κανθό. Ο έξω κανθός σχηματικά αποτελεί απλή γωνία, όπου ενώνεται το άνω και κάτω βλέφαρο. Ο έσω κανθός είναι υποστρόγγυλος και περιέχει διάφορα ανατομικά στοιχεία, όπως την εγκανθίδα, τη μηνοειδή πτυχή και το δακρυϊκό λιμνίο. (2,6) 1.3 Οφθαλμικοί μύες Η κίνηση των οφθαλμών ελέγχεται αποκλειστικά από ένα σύστημα τριών ανταγωνιστικών ζευγών εξοφθάλμιων μυώνυπεύθυνων για κινήσεις κροταφικές,ρινικές προς τα πάνω και κάτω αλλά και κύκλοστροφικες. Από τους έξι αυτούς μύες οι τέσσερις είναι ορθοί και οι άλλοι δύο λοξοί. Με εξαίρεση των κάτω λοξό όλοι οι οφθαλμοκινητικοί μύες εκφύονται από την κορυφή του κόγχου. Τα ανταγωνιστικά ζεύγη οφθαλμικών μυών είναι : άνω ορθός-κάτω ορθός, έσω ορθός-έξω ορθός. άνω λοξός-κάτω λοξός. (2,10,11.12) Ο άνω, ο κάτω και ο έσω ορθός μυς καθώς και ο κάτω λοξός νερώνονται από την 3η εγκεφαλική συζυγία ή κοινό κινητικό νεύρο(όλοι νερώνονται από τον κάτω κλάδο του κοινού κινητικού έκτος από τον άνω ορθό που νερώνεται από τον άνω κλάδο του κοινού κινητικού). Οι νευρικοί κλάδοι εισέρχονται στους αντίστοιχους μύες από την βολβική τους επιφάνεια. (10,11) 14

Ο έξω ορθός νευρώνεται από το απαγωγό νεύρο ενώ ο άνω λοξός νερώνεται από το τραχιλιακό νεύρο που εισέρχεται στον μυ από την έξω κογχική επιφάνεια του. (2) Ο κάθε ένας από τους οφθαλμικούς μύες είναι υπεύθυνος και για ξεχωριστή κίνηση ή συνδυασμό ξεχωριστών κινήσεων. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η δράση τους (10,11) Μύες Δράση Έσω ορθός Προσαγωγή (κίνηση ρινικά) Έξω ορθός Απαγωγή (κίνηση κροταφικά) Άνω ορθός Άνω στροφή, έσω κυκλοστροφή, προσαγωγή Κάτω ορθός Κάτω στροφή, έξω κυκλοστροφή, προσαγωγή Άνω λοξός Κάτω στροφή, έσω κυκλοστροφή, απαγωγή Κάτω λοξός Άνω στροφή, έξω κυκλοστροφή, απαγωγή ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1: Δράση των οφθαλμοκινητικών μυών 15

1.4Ανατομία των νεύρων του οφθαλμού Εικόνα1.7: Τα νεύρα του οφθαλμού 1.4.1 Οπτικό νεύρο Το οπτικό νεύρο στην κυριολεξία δεν είναι νεύρο, αλλά μια προς τα εμπρός προέκταση του εγκεφάλου, όπως και ο αμφιβληστροειδής. Εξέρχεται από το σκληρό δια του ηθμοειδούς πετάλου και πορεύεται ελικοειδώς, περιβαλλόμενο από τη σκληρή και λεπτή μήνιγγα, προς το οπτικό τρήμα και από εκεί στο εσωτερικό του κρανίου όπου μεταπίπτει στο οπτικό χίασμα. (2,3) 16

1.4.2 Κοινό κινητικό νεύρο Το κοινό κινητικό νεύρο νευρώνει από τους εξωβολβικούς μυς τον άνω, κάτω και έσω ορθό, τον κάτω λοξό, και επιπλέον τον ανελκτήρα του άνω βλεφάρου, και οι ενδοβολβικούς μύες, με την κινητική ρίζα του οφθαλμικού γαγγλίου, το σφιγκτήρα της ίριδας και το ακτινωτό μυ, ενώ ο διαστολέας της ίριδας νερώνεται από το συμπαθητικό. Το απαγωγό νεύρο νερώνει τον έξω ορθό και το τροχιλιακό νεύρο τον άνω λοξό. (1,2) 1.4.3 Αισθητικά νεύρα Αισθητικά νεύρα: αισθητικά το μάτι νευρώνεται από το τρίδυμο. Ο πρώτος του κλάδος (οφθαλμικός κλάδος ) εισέρχεται στο κόγχο δια του υπερκόγχιου σχίσματος και νευρώνει το δέρμα του άνω βλεφάρου, του μετώπου και τμήματος του τριχωτού της κεφαλής, επί πλέον δε δια μέσου του οφθαλμικού γαγγλίου- τον επιπεφυκότα, το ακτινωτό σώμα, την ίριδα και τον κερατοειδή. Ο δεύτερος κλάδος εισέρχεται δια του στρογγυλού τμήματος από τον πτερυγουπερώιο βόθρο, ο δε κλάδος του, το υποκόγχιο νεύρο, πορεύεται από εκεί στο έδαφος του κόγχου, μέσα στην υποκογχική αύλακα, προς τα εμπρός, το υποκόγχιο τρήμα. Το υποκόγχιο νεύρο νερώνει το δέρμα του κάτω βλεφάρου και της παρειάς. (1,3) 1.4.4 Συμπαθητικά νεύρα Συμπαθητικά νεύρα, προέρχονται από το αυχενοθωρακικό κέντρο του νωτιαίου μυελού και φθάνουν δια του άνω αυχενικού γαγγλίου και του σηραγγώδους πλέγματος του συμπαθητικού στον κόγχο. Το συμπαθητικό νερώνει τον ανελκτήρα τον μυ του Muller, καθώς και ανάλογες μυϊκές ίνες του κάτω βλεφάρου, επί πλέον δε, με τις συμπαθητικές ρίζες του οφθαλμικού γαγγλίου, τον ακτινωτά πορευόμενο διαστολέα της ίριδας. (1,2,3) 17

1.4.5 Παρασυμπαθητικά νεύρα Παρασυμπαθητικά νεύρα φθίνουν στο οφθαλμικό γάγγλιο με το κοινό κινητικό νεύρο. Οι μεταγαγγλιακές του ίνες πορεύονται με τα βραχέα ακτινοειδή νεύρα στο βολβό και νευρώνουν το σφικτήρα της κόρης και τον ακτινωτό μυ. Παρασυμπαθητικές εκκριτικές ίνες νερώνουν το δακρυϊκό αδένα και συμπορεύονται με το αισθητικό δακρυϊκό νεύρο. (1,2) Το οφθαλμικό γάγγλιο βρίσκεται πίσω από το βολβό, μεταξύ έξω ορθού και οπτικού νεύρου, στο κογχικό λίπος. Δέχεται μια μακρά αισθητική ρίζα από το οφθαλμορινικό νεύρο του πρώτου κλάδου του τρίδυμου ( ακτινωτό σώμα, ίριδα, κερατοειδής), μια βραχεία κινητική ρίζα ( σφιγκτήρας ίριδας, ακτινωτός μυς) από τον κλάδο του κοινού κινητικού, που νευρώνει και τον κάτω λοξό μυ, και μια συμπαθητική ρίζα από το συμπαθητικό πλέγμα του σηραγγώδους κόλπου ( διαστολέας μυς της ίριδας), που συνδέεται με το άνω αυχενικό γάγγλιο. Από το οφθαλμικό γάγγλιο και το παρακείμενο τρίδυμο νεύρο ξεκινούν τα δυο μακρά ακτινοειδή νεύρα που διαπερνούν το βολβό τριγύρω από το οπτικό νεύρο, όπως και οι ακτινοειδείς αρτηρίες. (1,2) 18