Ιλζηηηνύην Δζσηεξηθώλ Υδάησλ - ΔΛΚΔΘΔ Γξ. Ηιίαο Γεκεηξίνπ
Τνπνζεζία: Ν. Αηησιναθαξλαλίαο, Πεξηθέξεηα Δ. Ειιάδαο Έθηαζε πδξνινγηθήο ιεθάλεο : 403 km 2 Πιεζπζκόο: 28.860 θάηνηθνη
Πεξηγξαθή ηεο πεξηνρήο κειέηεο Η ιίκλε Σξηρσλίδα είλαη ε κεγαιύηεξε ζε όγθν λεξνύ ιίκλε ζηελ Ειιάδα (2.8 10 9 m 3 πεξίπνπ), θαη έρεη κέζε έθηαζε 97km 2 θαη πεξίκεηξν 55km. Σν κέζν πςόκεηξν ζηάζκεο ηεο ιίκλεο είλαη +16m, ην κέγηζην βάζνο 57m 1900 1800 1700 1600 1500 1400 1300 1200 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0
Πεξηγξαθή ηεο πεξηνρήο κειέηεο Πεξηνξίδεηαη πξνο βνξξά από ην όξνο Παλαηησιηθό (1924m), λόηηα από ην όξνο Αξάθπλζνο (900 m), αλαηνιηθά από ηνλ Εύελν πνηακό θαη δπηηθά από ηελ ιίκλε Λπζηκαρία.
Παιαηνγεσγξαθία Η πεξίκεηξνο ηεο πδξνινγηθήο ιεθάλεο είλαη πεξίπνπ 111km, θαη απνηειεί ηκήκα ηνπ επξύηεξνπ ηεθηνληθνύ βπζίζκαηνο ηνπ Αγξηλίνπ πνπ πεξηιακβάλεη ηηο ιίκλεο Τξηρσλίδα, Λπζηκαρεία, Οδεξό, θαη Ακβξαθία Ο ππζκέλαο ηεο ιίκλεο βξίζθεηαη ζήκεξα πεξίπνπ 42m ρακειόηεξα από ην επίπεδν ηεο ζάιαζζαο θαη ε ηαθξνγέλεζε απηή βξίζθεηαη ζε εμέιημε όπσο καξηπξνύλ νη ζεξκνπεγέο ηεο Μπξηηάο πνπ βξίζθνληαη ζην βνξεηαλαηνιηθό ηκήκα ηεο ππό κειέηε πεξηνρήο
Φξήζεηο γεο Οη θύξηεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο ζηελ πδξνινγηθή ιεθάλε ηεο Σξηρσλίδαο είλαη ε γεσξγία, ε θηελνηξνθία, θαζώο θαη δξαζηεξηόηεηεο ηνπ δεπηεξνγελνύο ηνκέα, όπσο ειαηνηξηβεία θαη ηπξνθνκεία. Αλαιπηηθόηεξα, νη θαιιηεξγνύκελεο εθηάζεηο θαηαιακβάλνπλ ην κεγαιύηεξν πνζνζηό ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο (34%), ελώ αθνινπζνύλ ηα δάζε (31%) θαη νη θαιππηόκελεο από λεξό εθηάζεηο (22%).
Πξνζηαηεπόκελε πεξηνρή από ην δίθηπν Natura 2000
Πεξηβαιινληηθέο αμίεο Βιάζηεζε νηθόηνπνη: κέζα ζην λεξό, όζν θαη ζηνλ παξαιίκλην ρώξν, αιιά θαη καθξύηεξα ζηελ πεδηλή, ινθώδε θαη νξεηλή πεξηνρή Αζβεζηνύρνη βάιηνη (κε Cladium mariscus θαη Carex spp).
Θεξκν-Μεζνγεηαθά παξαιίκληα δάζε (κε Salix alba, Populus alba θαη Nerio-Tamariceteae). Φπζηθέο ιηκλαίεο πεξηνρέο κε θαιακώλεο (Νεξνθάιακν-Phragmites australis, Ψαθί-Typha domingensis, Scirpus spp.). Σθιεξόθπιιεο θνηλσλίεο κε καθθία βιάζηεζε (Πνπξλάξηα, Κνπκαξηέο, Κνθθνξεβηζηέο, Αγξηειηέο, Μπξηηέο, Κνπηζνππηέο θ.ά). Γάζε Φξάμνπ (θπξίσο κε ην Φξάμν - Fraxinus angustifolia).
ηηο ξερέο παξάθηηεο πεξηνρέο, νη θαιακώλεο πξνζθέξνπλ θαηαθύγην ζηελ άγξηα παλίδα, ελώ ιεηηνπξγνύλ θαη σο «θίιηξα» γηα ηηο θάζε είδνπο απνξξνέο πνπ έξρνληαη πξνο ηε ιίκλε από ηα γεηηνληθά εδάθε, ηηο θαιιηέξγεηεο θαη ηηο θάζε είδνπο απνξξίςεηο ζηεξεώλ απνξξηκκάησλ (ζθνππίδηα θαη κπάδα), αιιά θαη πγξώλ ιπκάησλ θαη απνβιήησλ.
Η ιίκλε Σξηρσλίδα είλαη κηα από ηηο ζεκαληηθόηεξεο ζε ςάξηα, ιίκλεο ηεο Ειιάδαο. Σα είδε ησλ ςαξηώλ ηεο δηαθξίλνληαη ζε: Δλδεκηθά ηεο Διιάδνο: Ψάξηα πνπ εκθαλίδνληαη θαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Ειιάδαο όπσο είλαη ε Δξνκίηζα (Rutilus yliciensis), ε Γνπξλάξα (Tropidophoxinellus hellenicus), ην ηξσζίδη (Barbus albanicus), Νηάζθα (Pseudophoxinus stymphalicus), Μπξηάλα (Barbus peloponnesius), Ληάξα ή Σξνρηόο (Phoxinellus pleurobipunctatus), θαη ν Λνπξνγσβηόο (Economidichthys pygmaeus).
Δλδεκηθά ηεο Αηησιναθαξλαλίαο: Ψάξηα πνπ εκθαλίδνληαη κόλν ζηηο ιίκλεο θαη ζηα πνηάκηα ηνπ λνκνύ, όπσο είλαη ην Γιαλίδη (Silurus aristotelis), ε Σζεξνύθια (Scardinius acarnanicus), θαη ε Σξηρσβεινλίηζα (Cobitis trichonica). Δλδεκηθά ηεο Τξηρσλίδαο: Ψάξηα πνπ δνπλ κόλν ζηα λεξά ηεο ιίκλεο Σξηρσλίδαο θαη πνπζελά αιινύ ζηνλ θόζκν. Σέηνην ςάξη είλαη ν Ναλνγσβηόο (Economidichthys trichonis). Ολνκάζηεθε έηζη ιόγσ ηνπ όηη απνηειεί ην κηθξόηεξν ςάξη ζηελ Επξώπε θαη έλα από ηα κηθξόηεξα ζπνλδπισηά ζηνλ θόζκν (ελειηθηώλεηαη ζε κέγεζνο κηθξόηεξν από 2cm).
Θδηαίηεξα πινύζηα είλαη ε παλίδα από ζειαζηηθά πνπ ζπλαληά θαλείο ζηε ιίκλε Σξηρσλίδα. Η Βίδξα (Lutra lutra), πνπ απεηιείηαη κε εμαθάληζε ζε νιόθιεξε ηελ Επξώπε, βξίζθεη θαηαθύγην ζηελ πεξηνρή ηεο Σξηρσλίδαο. Η πεξηνρή είλαη πινύζηα θαη εξπεηά θαη ζε ακθίβηα. Μπνξνύκε λα ζπλαληήζνπκε ην Δεληξνβάηξαρν (Hyla arborea) θαη άιια είδε βαηξάρσλ, όπσο Rana graeca, Rana dalmatina, θαζώο θαη ην Φξύλν (Bufo bufo) θαη ηνλ Πξαζηλόθξπλν (Bufo viridis).
Σν πεξηβάιινλ ηεο Σξηρσλίδαο έρεη κεγάιε νξληζνινγηθή ζεκαζία θαη ηνύην γηαηί απνηειεί κεηαμύ ησλ άιισλ, ρώξν δηαρείκαζεο πδξόβησλ πνπιηώλ θαη ζεκαληηθό ζηαζκό θαηά ηε δηάξθεηα ηεο απνδεκίαο ηνπο, θαζώο θαη ρώξν θσιηάζκαηνο γηα πδξόβηα θαη αξπαθηηθά πνπιηά. Έρνπλ παξαηεξεζεί πάλσ από 200 είδε πνπιηώλ, ηα πεξηζζόηεξα από ηα νπνία είλαη απεηινύκελα θαη πξνζηαηεύνληαη. Μεηαμύ απηώλ είλαη ν Πνξθπξνηζηθληάο (Ardea purpurea), ν ηαρηνηζηθληάο (Ardea cinerea), ν Κξππηνηζηθληάο (Ardea ralloides), ν ζπάληνο Αξγπξνηζηθληάο (Egreta alba), Κνξκνξάλνη (Phalacrocorax cabro).
Αζξσπνγελείο Πηέζεηο Δξαζηεξηόηεηεο πνπ ζπλεηζθέξνπλ πεξηζζόηεξν ή ιηγόηεξν ζηελ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ζηελ επηβάξπλζε κε ξύπνπο ηεο πεξηνρήο γύξσ από ηε ιίκλε έσο θαη ηε ιίκλε, είλαη κεηαμύ άιισλ : ε εληαηηθή αγξνηηθή εθκεηάιιεπζε, ε ειεύζεξε απόξξηςε αζηηθώλ ιπκάησλ, ηα απόβιεηα κεηαπνηεηηθώλ βηνηερληώλ, ηα απόβιεηα θηελνηξνθηθώλ δξαζηεξηνηήησλ, νη αλεμέιεγθηεο απνζέζεηο ζηεξεώλ απνξξηκκάησλ, νη εθρεξζώζεηο ηεο παξαιίκληαο βιάζηεζεο, ησλ ζπζηάδσλ δέλδξσλ ή θαη ησλ παξαιηκλίσλ δαζώλ, νη επηρσκαηώζεηο πγξνηνπηθώλ πεξηνρώλ.
Λιπάσματα. ηελ Σξηρσλίδα νη πνζόηεηεο ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ πνπ θαηαιήγνπλ ζηε ιίκλε θαη πξνέξρνληαη από ηε ρξήζε ησλ ιηπαζκάησλ ή θαη ησλ ππνιεηκκάησλ ησλ θαιιηεξγεηώλ ηεο πεξηνρήο, δηακνξθώλνπλ, ηόζν ηε ζεκεξηλή πνηόηεηα ησλ πδάησλ, όζν θαη ηε κειινληηθή κεηαβνιή ηνπο. ηελ πεξηνρή ρξεζηκνπνηνύληαη πεξί ηνπο 44713 ηόλνη ιηπαζκάησλ από ηηο νπνίεο πξνθύπηνπλ 6625 ηόλνη άδσην, 8116 ηόλνη θώζθνξνο. Η θόξηηζε πνπ νθείιεηαη ζηε ρξήζε ησλ ιηπαζκάησλ θαη πνπ επηβαξύλεη ηε ιίκλε Τξηρσλίδα αλέξρεηαη πεξίπνπ ζε 1193 ηόλνπο άδσην θαη 321 ηόλνπο θώζθνξν.
Κτηνοτρουία. Η θηελνηξνθία ζηε ιεθάλε απνξξνήο ηεο Σξηρσλίδαο παξνπζηάδεη κεγάιε αλάπηπμε θαη ε θύξηα κνξθή ηεο είλαη ε ειεύζεξε βόζθεζε ησλ δώσλ πλνιηθά ζηελ πεξηνρή εθηξέθνληαη πεξί ηα 119000 αηγνπξόβαηα, 118000 πνπιεξηθά, 500 πεξίπνπ βννεηδή. Η εηήζηα πξνζζήθε πξνο ην ιηκλαίν απνδέθηε ηεο Σξηρσλίδαο ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ ησλ θηελνηξνθηθώλ απνβιήησλ είλαη πεξίπνπ, 264 ηόλνη άδσην θαη 22,5 ηόλνη θώζθνξνο.
Γεσξγνθηελνηξνθηθέο κνλάδεο κεηαπνίεζεο. ηε πεξηνρή ηεο Σξηρσλίδαο ππάξρνπλ αγξνηνβηνηερληθέο κνλάδεο, όπσο ειαηνηξηβεία, ηπξνθνκεία θαη ζθαγεία, θαζώο θαη άιιεο κηθξέο κνλάδεο. Σν θπξηόηεξν πεξηβαιινληηθό πξόβιεκα, πνπ έρεη επξύηαηεο επηπηώζεηο, πξνέξρεηαη από ηα ειαηνηξηβεία πνπ απνηεινύλ θαη ηε ζπνπδαηόηεξε νηθνλνκηθή δξαζηεξηόηεηα ηεο πεξηνρήο. ηελ επξύηεξε ή εγγύηεξε πεξηνρή δελ ππάξρεη κνλάδα θαζαξηζκνύ ησλ απνβιήησλ ηνπο.
Δήμος Τύπνο θαη αξηζκόο ειαηνηξηβείσλ (Φ= Φπγνθεληξηθό, Κ = Κιαζζηθό) Αξηζκόο Διαηνηξηβείσ λ Τύπνο Διαηνηξηβείνπ Δπεμεξγαζί α Διαίσλ (ηόλνη) Αξαθύλζνπ Μαηαξάγθα 3 3Φ 2151 Γξακκαηηθνύ 3 2Φ+1Κ 1151 Παπαδάηεο 2 2Φ 2670 Ζεπγαξάθη 1 1Φ 1542 Κ. Κεξάζνβν 1 1Φ 1234 Θέξκνπ Θέξκν 1 1Φ 500 Αγ. νθία 1 1Κ 400 Μπξηηά 2 2Κ 1000 Θεζηηέσλ Καηλνύξγην 2 2Φ 1800 Παλαηηώιην 1 1Φ 850 Μαθξπλείαο Γαβαινύ 3 3Φ 3130 Μαθξπλνύ 3 1Φ+2Κ 3345 Δαθληάο 1 1Κ 375 Αθξεο 1 1Κ 300 Παξαβόιαο Παξαβόια 3 3Φ 980 Παληάλαζζα 2 2Φ 611 Νεξνκάλα 3 3Φ 635 Σύλνιν 33 25Φ, 8Κ 22674 Κιαζζηθά Φπγνθεληξ. Σύλνια Δίδνο ξππαληώλ (Τόλνη) (Τόλνη) (Τόλνη) Οιηθά ζσκαηίδηα (TS) 382,47 2072,05 2454,5 Οιηθά αησξνύκελα ζσκαηίδηα (TSS) 17,30 91,37 108,7 Οιηθά πηεηηθά ζσκαηίδηα(tvs) 334,51 1872,02 2206,5 Σηάρηε 37,17 200,03 237,2 Οιηθόο νξγαληθόο άλζξαθαο(toc) 245,94 1299,35 1545,3 Οιηθό άδσην (TKN) 4,41 24,80 29,2 Οιηθόο θώζθνξνο σο P 2 O 5 3,34 17,29 20,6 PH 4,5 4,8 - BOD 5 263,58 1484,69 1748,3 COD 606,81 3018,33 3625,1 Οιηθά ζάθραξα 99,20 524,05 623,3 Λίπε θαη Έιαηα 10,74 53,51 64,3 Πνιπαιθνόιεο 18,22 104,09 122,3 Γιπθεξόιε 0,38 2,02 2,4 Οιηθέο Πξσηείλεο 108,56 584,41 693,0 Οξγαληθά νμέα 18,72 104,74 123,5 Οιηθέο θαηλνιηθέο 65,79 347,52 413,3 Φαηλνιηθά νμέα 1,84 9,14 11,0 Ταλίλεο 25,86 130,85 156,7 Πεθηίλεο 12,47 70,16 82,6 Κάιην σο K 2 O 14,46 77,33 91,8 Νάηξην σο Na 2 O 1,56 7,93 9,5 Αζβέζηην σο CaO 1,47 8,84 10,3 Σίδεξνο σο FeO 0,18 1,04 1,2 Μαγλήζην σο MgO 0,28 1,63 1,9 Ππξίηην σο SiO 2 0,11 0,59 0,7 Οιηθό ζείν 0,39 2,06 2,4 Οιηθό ριώξην 0,84 4,05 4,9 Μαγγάλην 0,07 0,39 0,5 Χεπδάξγπξνο 0,77 0,39 1,2 Φαιθόο 0,04 0,20 0,2
Επιχωματώσεις. Οη επηρσκαηώζεηο δεκηνπξγνύληαη κε ζθνπό ηελ επθνιόηεξε πξόζβαζε ζηε ιίκλε, είηε γηα ιόγνπο αλαςπρήο, είηε γηα ηε δεκηνπξγία θηηζκάησλ, αιιά θαη γηα ηελ επέθηαζε ησλ θαιιηεξγνύκελσλ εθηάζεσλ. Αιινηώλνπλ ηελ αθηνγξακκή ηεο ιίκλεο, θαηαζηξέθνπλ ηα ελδηαηηήκαηα, ηε βηνπνηθηιόηεηα θαη πηζαλόηαηα απνηεινύλ θαη εζηίεο ξύπαλζεο, όηαλ ηα πιηθά ηνπο δελ είλαη αδξαλή
Αζηηθά ιύκαηα Η αζηηθή αλάπηπμε εληνπίδεηαη θπξίσο γύξσ από ηε ιίκλε. ήκεξα, δελ ππάξρεη νινθιεξσκέλν δίθηπν απνρέηεπζεο, όπσο επίζεο δελ ππάξρνπλ θαη εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο ιπκάησλ ζηνπο ηέζζεξηο από ηνπο πέληε δήκνπο ηεο πεξηνρήο. ε νξηζκέλνπο από ηνπο δήκνπο ππάξρνπλ ππνηππώδε απηνζρέδηα δίθηπα πνπ κεηαθέξνπλ ηα νηθηαθά ιύκαηα καδί κε ηα όκβξηα ύδαηα ζε γεηηνληθνύο πξνο ηνπο νηθηζκνύο ρείκαξξνπο, κέζσ ησλ νπνίσλ ηειηθά θαηεπζύλνληαη αλεπεμέξγαζηα πξνο ζηε ιίκλε. Αζζελνύο ηζρύνο ιύκαηα (Σόλνη/ έηνο) Μέζεο ηζρύνο ιύκαηαν (Σόλνη/ έηνο) Δίδνο Σηεξεά, νιηθά 909,09 1870,13 ΒOD 5 (20 o C) 285,71 571,43 TOC 207,79 415,58 COD 649,35 1298,70 Αδσην (Οιηθό σο Ν) 51,95 103,90 Φώζθνξνο (Οιηθόο σο P) 10,39 20,78 Cl 77,92 129,87 SO 4 51,95 77,92 Αιθαιηθόηεηα 129,87 259,74 Λίπε 129,87 259,74
Σηεξεά απνξξίκκαηα Η απόξξηςε γίλεηαη ζε πνιιέο, ζπλήζσο κε εγθεθξηκέλεο πεξηνρέο. Σν θαηλόκελν απηό παξαηεξείηαη θαη ζε άιιεο πεξηνρέο γύξσ από ηε ιίκλε, ζεκαληηθέο πνζόηεηεο απνξξίπηνληαη ζηηο θνίηεο ησλ ρεηκάξξσλ, ζηηο πιαγηέο, ζηνπο δξόκνπο, αθόκε θαη ζε πεξηνρέο ζηελ αθηή ηεο ιίκλεο.
1/9/1950 1/9/1953 1/9/1956 1/9/1959 1/9/1962 1/9/1965 1/9/1968 1/9/1971 1/9/1974 1/9/1977 1/9/1980 1/9/1983 1/9/1986 1/9/1989 1/9/1992 1/9/1995 στάθμη (m) Γηαρείξηζε λεξνύ απνιήςεηο γηα άξδεπζε Η Σξηρσλίδα ζπλδέεηαη κε ηε ιίκλε Λπζηκαρία κε ελσηηθή ηάθξν πνπ πεξηιακβάλεη ζπξόθξαγκα θαη ηξνθνδνηεί ειεγρόκελε πνζόηεηα λεξνύ πξνο ηελ Λπζηκαρία γηα θάιπςε αξδεπηηθώλ αλαγθώλ πεξηνρώλ ηνπ Κάησ Ρνπ ηνπ Αρειώνπ. Οη απνιήςεηο γίλνληαη θπξίσο θαηά ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο θαη θηάλνπλ ηα 280 εθαη. θπβ. εηεζίσο 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0-0,5 Ημερομηνία
Σπκπεξάζκαηα γηα ηηο πηέζεηο Σπκκεηνρή ησλ δηαθόξσλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ παξαγσγή αδσηνύρσλ ξύπσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Τξηρσλίδαο Σπκκεηνρή ησλ δηαθόξσλ αλζξσπνγελώλ δξαζηεξηνηήησλ ζηε παξαγσγή ηνπ BOD 5. 0,3% 9,9% 0,7% 13% Αστική Γεωργική Κτηνοτρουια Ελαιοτριβεία 46% 40% Αστικά Ελαιοτριβεία Βιοτεχνίες Κτηνοτρουία 1% 89,1% Η κε νξζνινγηθή δηαρείξηζε λεξνύ απνμεξαίλεη απόηνκα κεγάιεο παξαιίκληεο εθηάζεηο ελώ δεκηνπξγεί θαη πξνζσξηλή ππνβάζκηζε ηεο πνηόηεηαο λεξνύ.
Καηάζηαζε πνηόηεηαο λεξνύ ηεο ιίκλεο ε γεληθέο γξακκέο, ιόγσ ηνπ κεγάινπ όγθνπ ηνπ λεξνύ ηεο ιίκλεο θαη ηνπ γξήγνξνπ ξπζκνύ αλαλέσζεο ησλ λεξώλ ηεο: ε επίδξαζε ηεο θόξηηζεο ησλ ζξεπηηθώλ νπζηαζηηθώλ ζηελ πδαηνπνηόηεηα ηεο ιίκλεο θαίλεηαη λα είλαη πξνο ην παξόλ κηθξή αθνύ ε ηξνθηθή θαηάζηαζε ηεο ιίκλεο θπκαίλεηαη αλάκεζα ζηνλ νιηγν-κεζνηξνθηζκό. Απηό όκσο δελ ζεκαίλεη όηη ζα παξακείλεη έηζη αλ δελ ιεθζνύλ έγθαηξα ηα θαηάιιεια κέηξα. Μείσζε ησλ πηέζεσλ = θαιύηεξε πνηόηεηα λεξνύ = αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο.
Γηα ηελ πεξηνρή ηεο Σξηρσλίδαο, πνπ απνηειεί έλαλ από ηνπο ζεκαληηθόηεξνπο πδάηηλνπο πόξνπο ηεο ρώξαο, αιιά θαη έλα ζπνπδαίν βηόηνπν πξέπεη λα ιεθζνύλ ππόςε νη δηεζλείο εκπεηξίεο θαη νη ηνπηθέο πξαθηηθέο θαη λα βγνπλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο, ρσξίο λα παξεκπνδίδνληαη νη αλαπηπμηαθέο δξαζηεξηόηεηεο πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα θαη εθείλεο πνπ πξνγξακκαηίδνληαη γηα ην κέιινλ. [] Σσζηόο (νξζνινγηθόο) ζρεδηαζκόο αλαπηπμηαθώλ έξγσλ κε ηελ ζπκκεηνρή όισλ ησλ παξαιίκλησλ ΟΤΑ