ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

EL EL EL

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 1.9.2008 COM(2008) 532 τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ 12ΗΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 1999 (1999/519/ΕΚ) ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕ ΙΑ (0 Hz - 300 GHz) εύτερη έκθεση εφαρµογής 2002-2007 EL 1 EL

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κοινό εκτίθεται σε ηλεκτροµαγνητικά πεδία (ΗΜΠ) τα οποία παράγονται από µια ολοένα και µεγαλύτερη ποικιλία ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών και εγκαταστάσεων. Τα ΗΜΠ είναι δυνατόν να έχουν βιολογικές επιπτώσεις υπό ορισµένες συνθήκες. Στις 12 Ιουλίου 1999, το Συµβούλιο ενέκρινε σύσταση (1999/519/ΕΚ) για τον περιορισµό της έκθεσης του πληθυσµού σε ΗΜΠ. Τα κράτη µέλη είναι αρµόδια για την προστασία των κατοίκων τους από ενδεχόµενους κινδύνους για την υγεία. Ωστόσο, η σύσταση του Συµβουλίου εδραίωσε µια σειρά βασικών περιορισµών και επιπέδων αναφοράς µε σκοπό να παρέχει κατευθυντήριες γραµµές στα κράτη µέλη και να δηµιουργήσει µια βάση για κοινοτική νοµοθεσία περί της ασφάλειας των προϊόντων. Τα στοιχεία αυτά καθορίστηκαν από τη διεθνή επιτροπή για την προστασία από τις µη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ICNIRP). Η σύσταση καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να επανεξετάζει τις πιθανές επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία. Το 2002, η Επιτροπή υπέβαλε την πρώτη της έκθεση. Το παρόν έγγραφο αποτελεί τη δεύτερη έκθεση, η οποία αφορά την κατάσταση στην ΕΕ των 27, µε βάση τις πληροφορίες που ελήφθησαν από τα κράτη µέλη, και παρουσιάζει επικαιροποιηµένες πληροφορίες για τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε η Επιτροπή µε σκοπό την επανεξέταση των διαθέσιµων επιστηµονικών γνώσεων. 2. ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΠΕ ΙΩΝ Η ταχεία ανάπτυξη των κινητών τηλεπικοινωνιών και το αυξανόµενο εύρος του ατοµικού, οικιακού, εµπορικού και ιατρικού εξοπλισµού έχουν αυξήσει σηµαντικά τις πηγές έκθεσης σε ΗΜΠ 1 και αλλάζουν σηµαντικά το επίπεδο, τον τύπο και το µοντέλο της καθηµερινής έκθεσης του κοινού σε αυτά. Σύµφωνα µε µια πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαροµέτρου 2, οι κάτοικοι της ΕΕ ανησυχούν µεν περισσότερο για τις χηµικές ουσίες, την ποιότητα των τροφίµων και του πόσιµου νερού, καθώς και την ατµόσφαιρα, αλλά οι µισοί από αυτούς ανησυχούν επίσης για τους ενδεχόµενους κινδύνους των ΗΜΠ για την υγεία. Η πλειονότητα των πολιτών πιστεύουν ότι οι δηµόσιες αρχές δεν τους ενηµερώνουν αρκετά για τα µέτρα που λαµβάνονται για την προστασία τους, ιδιαίτερα από τις εναέριες γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης και τους σταθµούς βάσης που βρίσκονται κοντά σε κατοικίες. 1 2 Στατικά πεδία που χρησιµοποιούνται στην ιατρική (MRI), συστήµατα συγκόλλησης και µεταφορών που τροφοδοτούνται µε συνεχές ρεύµα, πεδία ιδιαίτερα χαµηλής συχνότητας (ELF) (0-300 Hz) που χρησιµοποιούνται σε οικιακές συσκευές, ενδιάµεσες συχνότητες (IF) (300 Hz - 100 khz) που χρησιµοποιούνται σε οθόνες βίντεο, αντικλεπτικά συστήµατα, συσκευές ανάγνωσης πιστωτικών καρτών, ανιχνευτές µετάλλων και στην ηλεκτροχειρουργική, ραδιοσυχνότητες (RF) (100 khz - 300 GHz) που χρησιµοποιούνται σε ασύρµατες επικοινωνίες όπως GSM, UMTS, ασύρµατα LAN και RFID τόσο για κινητές συσκευές όσο και για σταθµούς βάσης, νοσοκοµειακές εφαρµογές και ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές. http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/environment/emf/ebs272a_en.pdf EL 2 EL

3. ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ 12ΗΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 1999 ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΠΕ ΙΑ (0 HZ - 300 GHZ) (1999/519/ΕΚ) Η εν λόγω σύσταση βασίζεται στο άρθρο 152 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη συµπλήρωση των εθνικών πολιτικών µε αντικείµενο τη βελτίωση της δηµόσιας υγείας, την πρόληψη της ανθρώπινης ασθένειας σε όλες τις µορφές της, καθώς και την αποτροπή των πηγών κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Επίσης, το άρθρο 152 παράγραφος 1 δηλώνει ότι «κατά τον καθορισµό και την εφαρµογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, εξασφαλίζεται υψηλού επιπέδου προστασία της υγείας του ανθρώπου». Ο γενικός σκοπός της σύστασης (1999/519/ΕΚ) του Συµβουλίου είναι να θεσπίσει ένα κοινοτικό πλαίσιο για τον περιορισµό της έκθεσης του κοινού σε ΗΜΠ µε βάση τα βέλτιστα διαθέσιµα επιστηµονικά στοιχεία, καθώς και να παράσχει µια βάση για την παρακολούθηση της κατάστασης. Παρέχει επίσης ένα πλαίσιο αναφοράς για την κοινοτική νοµοθεσία περί προϊόντων και συσκευών που εκπέµπουν ΗΜΠ 3. Τα κράτη µέλη είναι υπεύθυνα για την προστασία των κατοίκων τους από τους ενδεχόµενους κινδύνους της έκθεσης σε ΗΜΠ και δύνανται να εφαρµόσουν αυστηρότερα όρια από αυτά που ορίζονται στη σύσταση. Οι τρέχοντες «βασικοί περιορισµοί» και «τιµές αναφοράς» προέρχονται από τις κατευθυντήριες γραµµές της διεθνούς επιτροπής για την προστασία από τις µη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ICNIRP) του 1998, οι οποίες αναπτύχθηκαν µε βάση τις βραχυπρόθεσµες επιπτώσεις των ΗΜΠ. Οι κατευθυντήριες γραµµές της ICNIRP χρησιµοποιούν έναν συντελεστή ασφαλείας 50 που προέκυψε πολλαπλασιάζοντας ένα συντελεστή 5, ο οποίος αντιστοιχεί στη µείωση των τιµών έκθεσης του κοινού σε σύγκριση µε αυτές που εφαρµόζονται για την επαγγελµατική έκθεση, επί ένα συντελεστή 10, προκειµένου να καλυφθούν οι διαφοροποιήσεις στην ευαισθησία και στις συνθήκες έκθεσης σε όλο το εύρος συχνοτήτων. Τα «επίπεδα αναφοράς» βασίζονται σε µετρήσεις ή/και διαδικασίες υπολογισµού. Η σύσταση καλεί τα κράτη µέλη να εξετάσουν τόσο τους κινδύνους όσο και τα οφέλη προκειµένου να αποφασίσουν κατά πόσον θα λάβουν µέτρα, θα ενηµερώσουν το κοινό, θα προαγάγουν την έρευνα σχετικά µε τους ενδεχόµενους κινδύνους των ΗΜΠ για την υγεία, και να αναφέρουν τις ενέργειές τους στο Συµβούλιο. Η σύσταση καλεί την Επιτροπή να διευκολύνει την κατάρτιση ευρωπαϊκών προτύπων, να αξιολογήσει την τήρηση των βασικών περιορισµών, να ενθαρρύνει την έρευνα, να εξακολουθήσει να συµµετέχει στους σχετικούς διεθνείς οργανισµούς και να επανεξετάζει τακτικά τα µέτρα που λαµβάνονται. 4. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΒΑΣΗ Η επιστηµονική βάση για τις κατευθυντήριες γραµµές της ICNIRP επικυρώθηκε από την επιστηµονική συντονιστική επιτροπή τον Ιούνιο του 1998, από την επιστηµονική επιτροπή για την τοξικότητα, την οικοτοξικότητα και το περιβάλλον (ΕΕΤΟΠ) 4 τον Οκτώβριο του 2001 και, εκ νέου, από την επιστηµονική επιτροπή για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα 3 4 Οδηγία 73/23/EΟΚ του Συµβουλίου (χαµηλή τάση) και οδηγία 1999/5/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (ραδιοεξοπλισµός). http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/sct/documents/out128_en.pdf EL 3 EL

εντοπιζόµενους κινδύνους για την υγεία (ΕΕΑΝΚΥ) 5 το Μάρτιο του 2007. Κάθε έγκριση στηρίχθηκε στα πιο πρόσφατα διαθέσιµα επιστηµονικά δεδοµένα. Η τελευταία γνωµοδότηση της ΕΕΑΝΚΥ δήλωνε τα εξής: - Για τα πεδία ραδιοσυχνοτήτων (πεδία RF 100 khz-300 GHz) εν αποδείχθηκε καµία σταθερή επίπτωση στην υγεία για επίπεδα έκθεσης κάτω από τα όρια που θέσπισε η ICNIRP το 1998. Ωστόσο, η βάση δεδοµένων για την αξιολόγηση παραµένει περιορισµένη, ιδιαίτερα όσον αφορά τη µακροπρόθεσµη έκθεση σε χαµηλά επίπεδα. - Για τα πεδία ενδιάµεσων συχνοτήτων (πεδία IF 300 Hz 100 khz) Τα πειραµατικά και επιδηµιολογικά δεδοµένα από το φάσµα των IF σπανίζουν. Συνεπώς, η αξιολόγηση των οξείων επιπτώσεων στην υγεία από την έκθεση στο φάσµα των IF βασίζεται προς το παρόν στους γνωστούς κινδύνους από την έκθεση σε χαµηλότερες και ψηλότερες συχνότητες. Είναι σηµαντικό να διενεργηθεί µια επαρκής αξιολόγηση και εκτίµηση των ενδεχόµενων επιπτώσεων στην υγεία από τη µακροπρόθεσµη έκθεση σε πεδία IF, καθώς η έκθεση του ανθρώπου σε τέτοια πεδία αυξάνεται λόγω των νέων και αναδυόµενων τεχνολογιών. - Για τα πεδία ιδιαίτερα χαµηλής συχνότητας (πεδία ELF 0-300 Hz) Το παλαιότερο συµπέρασµα, δηλαδή ότι τα µαγνητικά πεδία ELF είναι ενδεχοµένως καρκινογόνα, το οποίο βασίστηκε κυρίως στα αποτελέσµατα επιδηµιολογικών µελετών σε παιδιά µε λευχαιµία, εξακολουθεί να θεωρείται έγκυρο. Όσον αφορά τον καρκίνο του µαστού και τα καρδιαγγειακά νοσήµατα, οι πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ένας τέτοιος συσχετισµός είναι απίθανος. Όσον αφορά τις νεοεκφυλιστικές ασθένειες και τους εγκεφαλικούς όγκους, η συσχέτιση µε τα πεδία ELF παραµένει αβέβαιη. εν αποδείχθηκε καµία σταθερή σχέση ανάµεσα στα πεδία ELF και τα αυτοαναφερόµενα συµπτώµατα (τα οποία µερικές φορές αναφέρονται και ως ηλεκτρική υπεραισθησία). - Για τα στατικά πεδία Τα στοιχεία που είναι κατάλληλα για ικανοποιητική αξιολόγηση κινδύνων των στατικών µαγνητικών πεδίων σπανίζουν. Η εξέλιξη των τεχνολογιών που περιλαµβάνουν στατικά µαγνητικά πεδία, π.χ. µε εξοπλισµό MRI (απεικόνιση µαγνητικού συντονισµού), απαιτεί αξιολόγηση κινδύνων σε σχέση µε την επαγγελµατική έκθεση. Με δεδοµένες τις αβεβαιότητες και την έλλειψη επιστηµονικών δεδοµένων σχετικά µε τη µακροπρόθεσµη έκθεση σε ΗΜΠ χαµηλού επιπέδου, η ΕΕΑΝΚΥ συνέστησε περαιτέρω έρευνες και συγκεκριµένα: - Για πεδία RF Μελέτη κοόρτης µακροπρόθεσµης προοπτικής, Επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών από την έκθεση σε πεδία RF, Κατανοµή της έκθεσης στον πληθυσµό. 5 http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_o_007.pdf EL 4 EL

- Για πεδία IF Επιδηµιολογικές και πειραµατικές µελέτες για τις επιπτώσεις στην υγεία από πεδία IF. - Για πεδία ELF Μελέτες σε ζώα για τον προσδιορισµό των µηχανισµών που ευθύνονται για την παιδική λευχαιµία που υποδεικνύουν τα επιδηµιολογικά στοιχεία. - Για στατικά πεδία Μελέτη κοόρτης στο προσωπικό που χειρίζεται εξοπλισµό ο οποίος παράγει ισχυρά µαγνητικά πεδία, Πειραµατικές µελέτες, π.χ. σε σχέση µε την καρκινογένεση, τη γονοτοξικότητα, καθώς και τις επιπτώσεις στην ανάπτυξη και τη λειτουργία του νευρικού συστήµατος. Στο πέµπτο πρόγραµµα-πλαίσιο έρευνας (ΠΠ5 1998-2002), η «βασική δράση» Περιβάλλον & Υγεία παρείχε µια συνολική κοινοτική συµµετοχή ύψους 12 εκατ. ευρώ σε έργα µε αντικείµενο τις ενδεχόµενες επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία 6. Στο ΠΠ6 (2002-2006), η Επιτροπή χρηµατοδότησε το έργο EMF-NET 7 κατά τη διάρκεια του οποίου παρήχθησαν ενηµερωτικά δελτία για διάφορα θέµατα σχετικά µε τις ενδεχόµενες επιπτώσεις της έκθεσης σε ΗΜΠ στην υγεία. Το εν λόγω έργο κατέληξε ότι στους περισσότερους τοµείς εξακολουθεί να απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Σε απάντηση των συστάσεων της ΕΕΑΝΚΥ, η Επιτροπή συµπεριέλαβε στη 2η πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το Περιβάλλον στο πλαίσιο του προγράµµατος συνεργασίας του ΠΠ7 (2006-2013) (υπο-δραστηριότητα Περιβάλλον & Υγεία), ένα θέµα που θα καταστήσει δυνατή τη χρηµατοδότηση έργου το οποίο θα εστιάζει στη χρήση των κινητών τηλεφώνων και στους ενδεχόµενους κινδύνους εκδήλωσης καρκίνου στον εγκέφαλο σε παιδιά και εφήβους. Η 3η πρόσκληση υποβολής προτάσεων προβλέπει ένα έργο για την καλύτερη εκτίµηση της έκθεσης σε συσκευές ασύρµατης επικοινωνίας. 5. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ 5.1. Γενική επισκόπηση Τα περισσότερα κράτη µέλη έχουν υιοθετήσει τη σύσταση και µερικά έχουν αναλάβει νοµικές δεσµεύσεις για τον έλεγχο της έκθεσης του κοινού σε ΗΜΠ. Παρότι τα περισσότερα θεωρούν ότι η σύσταση επαρκεί για την παροχή ενός υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας, ορισµένα θέσπισαν αυστηρότερα όρια έκθεσης ενώ άλλα πρότειναν κάποιες τροποποιήσεις στη σύσταση: αυστηρότερους περιορισµούς και επίπεδα αναφοράς για τα πεδία ELF (Φινλανδία, Σουηδία και Κάτω Χώρες), αυστηρότερους περιορισµούς και επίπεδα αναφοράς για τα πεδία 10 khz-300 GHz (Λιθουανία), µακροπρόθεσµες και µη θερµικές επιπτώσεις των ΗΜΠ (Βουλγαρία) και πληροφόρηση σχετικά µε την ασφάλεια των προϊόντων (Πολωνία). Η Σλοβενία, χωρίς να ζητεί συγκεκριµένες αλλαγές στη σύσταση, επέµενε στη σηµασία της πληροφόρησης των 6 7 http://ec.europa.eu/research/quality-of-life/pdf/emf_brochure_and_sheets_en.pdf; http://ec.europa.eu/research/environment/themes/projects_en.htm#2 Επιπτώσεις της έκθεσης σε ΗΜΠ: από την επιστήµη στη δηµόσια υγεία και σε ένα ασφαλέστερο εργασιακό περιβάλλον http://www.jrc.cec.eu.int/emf-net EL 5 EL

καταναλωτών σχετικά µε τις µη ιοντίζουσες ακτινοβολίες και µε τους τρόπους ελαχιστοποίησης της έκθεσης, ενώ η Σουηδία ανέπτυξε µια απλή και οικονοµική προληπτική προσέγγιση για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης σε πεδία ELF και RF. Με παρόµοιο τρόπο, οι Κάτω Χώρες προτείνουν το ενδεχόµενο λήψης προληπτικών µέτρων ενόψει των αυξηµένων κινδύνων παιδικής λευχαιµίας από τα µαγνητικά πεδία 50 Hz που παράγουν οι εναέριες γραµµές µεταφοράς ενέργειας. 5.2. Ειδικά µέτρα εφαρµογής 5.2.1. Βασικοί περιορισµοί της έκθεσης σε ΗΜΠ Σε γενικές γραµµές, τα επίπεδα των περιορισµών που έχουν θεσπιστεί στα κράτη µέλη αναφορικά µε την έκθεση σε ΗΜΠ εναρµονίζονται µε τη σύσταση (βλ. Πίνακα 1). Ωστόσο, στην Κύπρο, τη ανία, τη Γερµανία, την Ιρλανδία, τη Λιθουανία, τη Σλοβενία και τη Σλοβακία, δεν έχει ληφθεί κανένα µέτρο εφαρµογής των βασικών περιορισµών. Σε ορισµένες χώρες εφαρµόζονται αυστηρότερες προσεγγίσεις µε βάση την αρχή της προφύλαξης. Στο Βέλγιο, ένα βασιλικό διάταγµα ορίζει τιµές για τους βασικούς περιορισµούς οι οποίες είναι τέσσερις φορές πιο αυστηρές για τα πεδία RF 10 MHz - 10 GHz. Η Ελλάδα εφαρµόζει συντελεστές µείωσης 60% ή 70% στους βασικούς περιορισµούς για όλες τις επίγειες κεραίες (60% όταν οι κεραίες απέχουν λιγότερο από 300 m από σχολεία, παιδικούς σταθµούς, νοσοκοµεία ή οίκους ευγηρίας). Στην Ιταλία, το επίπεδο βασικού περιορισµού της πυκνότητας ισχύος που ισχύει σε σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής και εξοπλισµό σταθερών τηλεπικοινωνιών είναι δέκα φορές χαµηλότερο από αυτό της σύστασης. Ο Οργανισµός Προστασίας της Υγείας (Health Protection Agency HPA) του Ηνωµένου Βασιλείου συνιστά, για ορισµένες συχνότητες, µια προσέγγιση σε τρία στάδια, µε µια αριθµητική προσοµοίωση της έκθεσης προκειµένου να διευκρινίζεται η τήρηση ή όχι των βασικών περιορισµών της ICNIRP. Για τις βιοµηχανικέ συχνότητες, οι ισοδύναµες τιµές της ισχύος πεδίου είναι 9 kv/m και 360 µt, δηλαδή λιγότερο αυστηρές από τα επίπεδα αναφοράς της σύστασης. Ο Health Protection Agency του Ηνωµένου Βασιλείου επισηµαίνει ότι υπάρχει επίσης το ενδεχόµενο δυσµενών έµµεσων επιπτώσεων (µικροσόκ) οι οποίες µπορούν να ελέγχονται σε εργασιακά περιβάλλοντα. Όσον αφορά το κοινό, το επίπεδο αναφοράς των 5 kv m -1 αποτρέπει τα µικροσόκ στους περισσότερους ανθρώπους. EL 6 EL

Πίνακας 1: Συνοπτική επισκόπηση των µέτρων εφαρµογής που έλαβαν τα κράτη µέλη σε σχέση µε τους βασικούς περιορισµούς της σύστασης 1999/519/ΕΚ του Συµβουλίου Χώρα Εφαρµογή αυστηρότερων βασικών περιορισµών σε σχέση µε τη σύσταση Εφαρµογή ίδιων βασικών περιορισµών σε σχέση µε τη σύσταση AT BE a BG CH CZ CY DE DK EE ES FI FR GR a HU IE IT LT LU LV MT NL PL PT RO SE SI SK UK α) Όχι για όλο το εύρος συχνοτήτων β) Μόνο για εργαζόµενους 5.2.2. Επίπεδο αναφοράς για ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία Εφαρµογή λιγότερο αυστηρών βασικών περιορισµών σε σχέση µε τη σύσταση Τα όρια αναφοράς για την παρακολούθηση της ακτινοβολίας ΗΜΠ στα κράτη µέλη εναρµονίζονται σε γενικές γραµµές µε αυτά της σύστασης του Συµβουλίου (βλ. Πίνακα 2). Το Βέλγιο εφαρµόζει ένα υποδιπλάσιο επίπεδο αναφοράς ηλεκτρικού πεδίου για τα πεδία RF, αλλά το ίδιο επίπεδο µε τη σύσταση για τα ηλεκτρικά πεδία ELF σε αστικές περιοχές. Ωστόσο, η Φλαµανδική κυβέρνηση συνιστά ένα πρότυπο ποιότητας για εσωτερικούς χώρους µε πολύ χαµηλότερο επίπεδο (0,2 µt και 10 µt) για τα µαγνητικά πεδία ELF. Στο πλαίσιο του προληπτικού µέτρου των Κάτω Χωρών για µαγνητικά πεδία 50 Hz που παράγονται από εναέριες γραµµές µεταφοράς ενέργειας εφαρµόζεται επίπεδο αναφοράς 0,4 µt για µαγνητικά πεδία σε κατοικίες, σχολεία και ηµερήσιους παιδικούς σταθµούς όταν κατασκευάζονται νέες EL 7 EL? b

εναέριες γραµµές µεταφοράς ενέργειας ή κτίρια, ή όταν ανακαινίζονται υφιστάµενα κέντρα ή κτίρια. Στο Λουξεµβούργο εφαρµόζεται όριο 3V/m στα ηλεκτρικά πεδία που βρίσκονται σε περιοχές όπου το κοινό µπορεί να εκτεθεί για µεγάλο χρονικό διάστηµα (π.χ. συγκροτήµατα κατοικιών). Εφαρµόζονται επίσης ελάχιστες αποστάσεις µεταξύ εναέριων γραµµών µεταφοράς ενέργειας και κατοικηµένων περιοχών. Στην Ιταλία εφαρµόζεται όριο 6V/m στους σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής και στον εξοπλισµό σταθερών τηλεπικοινωνιών. Πίνακας 2: Συνοπτική επισκόπηση των µέτρων εφαρµογής που έλαβαν τα κράτη µέλη σε σχέση µε τα επίπεδα αναφοράς της σύστασης 1999/519/ΕΚ Χώρα Εφαρµογή αυστηρότερων επιπέδων αναφοράς σε σχέση µε τη σύσταση AT BE a BG CH CZ CY DE DK EE ES FI FR GR a HU IE IT LT LU LV MT NL a PL PT RO SE SI SK UK α) Όχι για όλο το εύρος συχνοτήτων Εφαρµογή ίδιων επιπέδων αναφοράς σε σχέση µε τη σύσταση Εφαρµογή λιγότερο αυστηρών επιπέδων αναφοράς σε σχέση µε τη σύσταση εδοµένου ότι η επιτρεπόµενη έκθεση του πληθυσµού στην Πολωνία είναι αρκετές φορές µικρότερη σε σχέση µε τη σύσταση, η ίδια µείωση αντανακλάται στα επίπεδα αναφοράς (π.χ. 7 V/m για ακτινοβολία RF) και για τη µαγνητική συνιστώσα των πεδίων συχνότητας 50 Hz. Επιπλέον, όσον αφορά την ηλεκτρική συνιστώσα, οι τιµές για τις κατοικηµένες περιοχές είναι δέκα φορές µικρότερες από τις αντίστοιχες για το γενικό περιβάλλον. Στη Βουλγαρία, οι τιµές των ορίων έκθεσης κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις ζώνες, ανάλογα µε την πιθανότητα EL 8 EL

έκθεσης και τη διάρκεια της έκθεσης. Συνεπώς, για τις ζώνες όπου η ανθρώπινη έκθεση είναι σπάνια ή πρακτικά αδύνατη ορίζονται υψηλότερες τιµές ορίων και, για τις ζώνες συνεχούς έκθεσης και τις περιοχές όπου βρίσκονται ευαίσθητες οµάδες του πληθυσµού (όπως παιδιά, έγκυες, ηλικιωµένοι και ασθενείς), πολύ χαµηλότερα όρια. Η Σλοβενία εφαρµόζει επίπεδα αναφοράς δέκα φορές πιο αυστηρά για τις πηγές ακτινοβολίας που οφείλονται στα νέα κτίρια ή στην ανακαίνιση υφιστάµενων κτιρίων σε ευαίσθητες περιοχές (π.χ. σχολεία, παιδικούς σταθµούς, νοσοκοµεία, συγκροτήµατα κατοικιών, κλπ.). Στην Ελλάδα, τα επίπεδα αναφοράς της σύστασης ορίστηκαν ως όρια ασφαλείας για πεδία ELF, ενώ ορίστηκαν νέα επίπεδα αναφοράς για όλες τις επίγειες κεραίες στο εύρος συχνοτήτων 1kHz - 300 GHz. Παρόµοια, στη Λιθουανία, τα εθνικά επίπεδα στο εύρος συχνοτήτων 10 khz-300 MHz είναι 2-3 φορές πιο αυστηρά από τα επίπεδα αναφοράς για ακτινοβολία ΗΜΠ, ενώ στο εύρος συχνοτήτων 300 MHz - 300 GHz µέχρι και 100 φορές πιο αυστηρά (10µW/cm 2 )! Όσον αφορά την ακτινοβολία ELF από γραµµές µεταφοράς ενέργειας, η Φινλανδία συνιστά όσο το δυνατόν πιο ασθενή µαγνητικά πεδία στις περιοχές όπου το κοινό, ιδιαίτερα τα παιδιά, µπορεί να παραµένει για σηµαντικό χρονικό διάστηµα. Όσον αφορά τις ELF, ο Health Protection Agency του Ηνωµένου Βασιλείου συνιστά µια προσέγγιση σε τρία στάδια, εφαρµόζοντας µια ρεαλιστική αριθµητική προσοµοίωση της έκθεσης, προκειµένου να αποσαφηνιστούν τα εφαρµοζόµενα επίπεδα της ICNIRP. Για τις βιοµηχανικές συχνότητες, τα επίπεδα των πεδίων περιβάλλοντος, τα οποία εξοµοιώνονται κατά τον πλέον ρεαλιστικό τρόπο µε τους βασικούς περιορισµούς, είναι λιγότερο αυστηρά από τα επίπεδα αναφοράς της σύστασης. Στη Γερµανία, τα µέτρα αφορούν επίπεδα έκθεσης σε συγκεκριµένα εύρη συχνοτήτων: 9 khz-300 GHz, 16 2/3 Hz, 50 Hz και 10 MHz-300 GHz. Λαµβάνονται υπόψη οι γραµµές µεταφοράς ενέργειας που λειτουργούν µε τάση άνω του 1 kv και οι σταθεροί ποµποί µε ισχύ εκποµπής άνω των 10 W EIRP (ισοδύναµη ισότροπα ακτινοβολούµενη ισχύς). Όσον αφορά τις ELF και RF, οι τιµές αναφοράς για µεµονωµένες πηγές λαµβάνουν υπόψη παρόµοιες πηγές στην ίδια περιοχή. Η Τσεχική ηµοκρατία, η Ουγγαρία, η Λετονία και η Σλοβακία δεν έχουν λάβει κανένα ειδικό µέτρο εφαρµογής. Στην Ελβετία, τα γενικά όρια έκθεσης συµµορφώνονται µε τις τιµές αναφοράς της σύστασης, αλλά εφαρµόζονται πρόσθετοι συντελεστές προφύλαξης 10-100 για µεµονωµένες εγκαταστάσεις σε «ευαίσθητες περιοχές». Πρόσθετα µέτρα ασφαλείας εφαρµόζονται για τους σταθµούς κινητής τηλεφωνίας, τους σταθµούς ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών, καθώς και για τις γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης. Μερικές χώρες εφαρµόζουν επίσης ειδικούς περιορισµούς σε ορισµένες συσκευές και σε καταστάσεις που συνεπάγονται υψηλή συνολική έκθεση. 5.3. Παρακολούθησης της έκθεσης σε ηλεκτροµαγνητικά πεδία Η σύσταση του Συµβουλίου ζητεί από τις εθνικές αρχές να παρακολουθούν τα επίπεδα της έκθεσης σε ΗΜΠ και να ελέγχουν κατά πόσον υπερβαίνουν τα όρια τα οποία καθορίζονται στη σύσταση. Σε γενικές γραµµές, η έκθεση αξιολογείται χρησιµοποιώντας µοντέλα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αδειοδότησης ή/και µετά την εγκατάσταση νέων συστηµάτων, ή µετά από κάθε βελτιστοποίηση ή αλλαγή στην εγκατάσταση. Στη Σλοβακία και τη Σλοβενία, οι αρχές διενεργούν µετρήσεις κάθε τρία χρόνια (κάθε πέντε χρόνια στις περιπτώσεις ακτινοβολίας χαµηλής συχνότητας στη Σλοβενία). Στη Λιθουανία διενεργούνται µετρήσεις κάθε χρόνο στον περιβάλλοντα χώρο των πηγών ΗΜΠ και EL 9 EL

συχνότερα στις περιπτώσεις όπου οι ενδείξεις των οργάνων έχουν υπερβεί τις τιµές αναφοράς. Το Λουξεµβούργο πραγµατοποιεί σηµειακές µετρήσεις. Στην Ιταλία πραγµατοποιούνται έρευνες µετά από σχετικό αίτηµα του κοινού ή των τοπικών αρχών. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, οι οργανισµοί κοινής ωφελείας λαµβάνουν έκτακτες µετρήσεις των ηλεκτρικών και µαγνητικών πεδίων που βρίσκονται κοντά σε γραµµές µεταφοράς ενέργειας µετά από σχετικό αίτηµα του κοινού. Το ίδιο ισχύει στη ανία για τις γραµµές µεταφοράς ενέργειας και τους σταθµούς τηλεπικοινωνιών. Στην Κύπρο, οι φορείς διαχείρισης ασύρµατων επικοινωνιών διεξάγουν τις δικές τους τακτικές µετρήσεις εκτός από τις έκτακτες µετρήσεις µετά από σχετικό αίτηµα του κοινού και των δηµόσιων αρχών, ενώ µια παρόµοια τακτική εφαρµόζει η κύρια επιχείρηση ηλεκτρισµού στην Ιρλανδία,. Η Ελλάδα προβλέπει ετήσιες µετρήσεις, από την Ελληνική Επιτροπή Ατοµικής Ενέργειας (EEAE) ή άλλα εξουσιοδοτηµένα εργαστήρια, στο 20% όλων των σταθµών κεραιών που έχουν εγκατασταθεί σε αστικές περιοχές καθώς και µετά από σχετικό αίτηµα του κοινού. Στη Λετονία, οι φορείς διαχείρισης τηλεπικοινωνιών διεξάγουν δραστηριότητες παρακολούθησης ανά τακτά χρονικά διαστήµατα. Στις Κάτω Χώρες, ένας κρατικός φορέας (η Agentschap Telecom) παρακολουθεί την κατάσταση σε ετήσια βάση µε µετρήσεις των πεδίων RF σε µερικές εκατοντάδες τυχαίες θέσεις. ιενεργούνται επίσης τακτικές µετρήσεις των πεδίων ELF (από διάφορα γραφεία που ενεργούν για λογαριασµό των τοπικών αρχών). Στο Βέλγιο, ο φορέας διαχείρισης πρέπει να κάνει εκτιµήσεις της ειδικής και συνολικής έκθεσης που οφείλεται στις κεραίες του σε µια συγκεκριµένη περιοχή, χρησιµοποιώντας κάποιο µοντέλο ή, αν η έκθεση υπερβαίνει το πρότυπο περισσότερο από 5%, εκτελώντας µετρήσεις. Οι πολίτες µπορούν να ζητούν από τις αρχές να αξιολογήσουν την έκθεση σε RF και ELF σε κατοικηµένες περιοχές. Η Φινλανδία διεξάγει τακτικές µελέτες σχετικά µε τα επίπεδα έκθεσης στην ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων. Στη Σουηδία, η Αρχή Προστασίας από τις Ακτινοβολίες (Radiation Protection Authority) µετρά την έκθεση σε πηγές ELF και RF και έχει επεκτείνει τις µετρήσεις της προκειµένου να συµπεριλάβει και την έκθεση σε πεδία που παράγονται από ηλεκτρονικά συστήµατα παρακολούθησης (TETRA, EAS). Η βουλγαρική νοµοθεσία ορίζει δύο στάδια για τον έλεγχο των ΗΜΠ. Το πρώτο αφορά τον έλεγχο του τρόπου υπολογισµού των ζωνών ασφαλείας και το δεύτερο τη µέτρηση των τιµών ΗΜΠ µε βάση πρότυπες µεθόδους. Στη Γερµανία έχουν διενεργηθεί µετρήσεις των επιπέδων έκθεσης αρκετές φορές από το 1992. Στη Γαλλία, ειδικές µελέτες παρακολούθησης επικεντρώνονται σε περιοχές ενδιαφέροντος και τα αποτελέσµατα είναι διαθέσιµα στο κοινό. Στην Ιρλανδία, οι αρχές αναθέτουν την εκπόνηση µελετών παρακολούθησης προκειµένου να ελέγξουν αν οι φορείς διαχείρισης συµµορφώνονται µε τις άδειές τους. Οι εκθέσεις είναι διαθέσιµες στο κοινό. 5.4. Επικοινωνία µε το κοινό Αυτή η ενότητα αφορά τις ενέργειες που αποσκοπούν στην ενηµέρωση των πολιτών για τους ενδεχόµενους κινδύνους των ηλεκτροµαγνητικών πεδίων καθώς και στη λήψη µέτρων προστασίας. Η εµπειρία µεταξύ των κρατών µελών στο θέµα της επικοινωνίας ποικίλλει σηµαντικά. Τα συνηθέστερα µέσα πληροφόρησης είναι το ιαδίκτυο, οι ειδικές δηµοσιεύσεις, οι συνεδριάσεις µε τις επιτροπές πολιτών και τις τοπικές αρχές, οι εφηµερίδες και τα περιοδικά. Μερικές χώρες έχουν δηµιουργήσει ιστολόγια (blog) πολιτών ή/και επιτροπές διαβούλευσης µε σκοπό το διάλογο, ή µπορεί να αξιοποιούν τηλεοπτικές ή/και ραδιοφωνικές εκποµπές (Κύπρος, Βουλγαρία και Λιθουανία). Με αυτούς τους τρόπους αυξάνουν τη γενικότερη ευαισθητοποίηση του κοινού και επιτρέπουν στις αρχές να προσδιορίσουν τις περιοχές ενδιαφέροντος. Επίσης, διοργανώνονται ειδικές συναντήσεις για EL 10 EL

την εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων όταν πρόκειται για µια νέα εγκατάσταση που µπορεί να έχει σηµαντική επίπτωση στο περιβάλλον. 5.5. ηµόσια χρηµατοδότηση από τα κράτη µέλη της ΕΕ για την έρευνα µε αντικείµενο την έκθεση σε ΗΜΠ Ο κύριος στόχος της έρευνας στα ΗΜΠ είναι ο προσδιορισµός των επιπέδων έκθεσης του κοινού σε αυτά, ειδικότερα δε των παιδιών, καθώς και οι ενδεχόµενες επιπτώσεις στην υγεία. Στην έρευνα, η οποία χρηµατοδοτείται από το δηµόσιο, αποδίδεται µεγάλη έµφαση στις επιπτώσεις των σταθµών βάσης κινητής τηλεφωνίας, των κινητών τηλεφώνων, των ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών και των γραµµών µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης. Ωστόσο, αντιµετωπίζονται και νέοι τοµείς ανάπτυξης όπως Wi-Fi ή WLAN. Τα περισσότερα κράτη µέλη χρηµατοδοτούν την έρευνα µε αντικείµενο τις ενδεχόµενες επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία (βλ. Πίνακα 3). Έξι χώρες (Βέλγιο, Ελβετία, Γαλλία, Κάτω Χώρες, Ρουµανία και Ηνωµένο Βασίλειο) χρηµατοδοτούν µελέτες µε αντικείµενο τις επιπτώσεις στην υγεία λόγω της έκθεσης σε ΗΜΠ που παράγονται από συνδυασµένες πηγές. Η δηµόσια χρηµατοδότηση της έρευνας για τις ενδεχόµενες επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία είναι ελάχιστη ή ανύπαρκτη στην Ουγγαρία, την Ιρλανδία, τη Λετονία, τη Μάλτα και την Πολωνία. Μερικές χώρες προωθούν επίσης µελέτες µε αντικείµενο την αντίληψη των κινδύνων που ενέχουν τα ΗΜΠ, εξετάζοντας τον αυξανόµενο προβληµατισµό του κοινού σχετικά µε τις ενδεχόµενες αρνητικές συνέπειες της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας. 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ο σκοπός της σύστασης του Συµβουλίου, της 12ης Ιουλίου 1999, περί του περιορισµού της έκθεσης του κοινού σε ηλεκτροµαγνητικά πεδία (0Hz - 300 GHz) (1999/519/ΕΚ) είναι να παράσχει ένα κοινοτικό πλαίσιο για εθνικές πολιτικές και µέτρα που να διασφαλίζουν ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του πληθυσµού, καθώς και για κοινοτική νοµοθεσία και πρότυπα σχετικά µε την έκθεση σε ΗΜΠ που παράγονται από ηλεκτρικά/ηλεκτρονικά προϊόντα και συσκευές. Η παρούσα σύσταση βασίζεται στις κατευθυντήριες γραµµές της διεθνούς επιτροπής για την προστασία από τις µη ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ICNIRP), οι οποίες προέκυψαν µε βάση τις οξείες επιπτώσεις της έκθεσης ανθρώπων σε ΗΜΠ. Προκειµένου να διασφαλιστεί ότι η σύσταση εξακολουθεί να βασίζεται στα πιο ενηµερωµένα επιστηµονικά στοιχεία, επανεξετάζεται ανά τακτά χρονικά διαστήµατα. Το 2007, η επιστηµονική επιτροπή για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόµενους κινδύνους για την υγεία (ΕΕΑΝΚΥ) επανεξέτασε τις επιστηµονικές γνώσεις για τις ενδεχόµενες επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία και δεν βρήκε κανένα επιστηµονικό στοιχείο το οποίο να τεκµηριώνει την ανάγκη για αναθεώρηση των βασικών περιορισµών και επιπέδων αναφοράς που ορίζονται στη σύσταση του Συµβουλίου. Εντούτοις, η ΕΕΑΝΚΥ εντόπισε ορισµένα κενά στις σχετικές επιστηµονικές γνώσεις και τοµείς όπου απαιτείται περαιτέρω έρευνα, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι συστάσεις της ΕΕΑΝΚΥ έχουν ήδη αρχίσει να λαµβάνονται υπόψη στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων που δηµοσιεύονται στο πλαίσιο του 7ου προγράµµατος πλαισίου για την έρευνα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί την εφαρµογή της σύστασης του Συµβουλίου στα κράτη µέλη. Τα περισσότερα από αυτά την έχουν εφαρµόσει είτε µέσω νοµοθετικών πράξεων ή διαταγµάτων είτε µέσω εθελούσιων συστάσεων. Σε γενικές γραµµές, τα µέτρα στις χώρες όπου η σύσταση του Συµβουλίου δεν έχει ακόµα εφαρµοστεί πλήρως βελτιώνονται. Ωστόσο, τα επιµέρους µέτρα εφαρµογής διαφοροποιούνται σηµαντικά από χώρα σε χώρα. EL 11 EL

Σύµφωνα µε µια έρευνα του Ευρωβαροµέτρου µε αντικείµενο την αντίληψη των πολιτών για το ζήτηµα των ΗΜΠ, οι πολίτες εκφράζουν αρκετή δυσαρέσκεια όσον αφορά την πληροφόρηση και την επικοινωνία. Οι περισσότεροι θα ήθελαν να λαµβάνουν περισσότερη πληροφόρηση σχετικά µε τις ενδεχόµενες επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία µέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου και του τύπου, ενώ προς το παρόν οι περισσότερες πληροφορίες παρέχονται από ιστοσελίδες του ιαδικτύου και ειδικές δηµοσιεύσεις. EL 12 EL

Πίνακας 3. Εθνικές µελέτες µε αντικείµενο την έκθεση στα ΗΜΠ και τις ενδεχόµενες επιπτώσεις στην υγεία Χώρα Βέλγιο Χρηµατοδοτούµενοι τοµείς ή µελέτες Μελέτες εκτίµησης της έκθεσης σε ΗΜΠ στο εύρος των 0 3 GHz σε δηµόσιους χώρους και µέσα µεταφοράς. Εκτίµηση έκθεσης σε πεδία RF τα οποία σχετίζονται µε WIFI σε αστικές περιοχές. οσιµετρία σε εσωτερικούς χώρους για την έκθεση παιδιών σε πεδία ELF, VLF, RF τα οποία παράγονται από παντός είδους VTU, ενσύρµατες και ασύρµατες πηγές εσωτερικού και εξωτερικού χώρου Μοντελοποίηση και εφαρµογές GIS για την εκτίµηση των ζωνών κινδύνου 0,4 µt καθώς και του πρόσθετου κινδύνου παιδικής λευχαιµίας από υπόγειες και εναέριες γραµµές µεταφοράς ενέργειας. Εκτίµηση της έκθεσης παιδιών σε µαγνητικά πεδία 0,4 µt και βιολογικές επιπτώσεις των µαγνητικών πεδίων ELF Βουλγαρία Κύπρος Τσεχική ηµοκρατία ανία Εσθονία Γερµανία Γαλλία Ελλάδα Ιταλία Γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης, σταθµοί ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών, σταθµοί βάσης κινητής τηλεφωνίας Γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης, σταθµοί ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών, σταθµοί βάσης κινητής τηλεφωνίας, οικιακές καλωδιώσεις Παιδική λευχαιµία σε περιοχές κοντά σε γραµµές µεταφοράς ενέργειας Κινητές τηλεπικοινωνίες Μηχανισµοί βιολογικής αλληλεπίδρασης ΗΜΠ, επιπτώσεις των µικροκυµάτων στις γνωστικές λειτουργίες, ευαισθησία βιολογικών συστηµάτων στον ηλεκτροµαγνητισµό (ΗΜ) Σταθµοί ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών, κινητή τηλεφωνία, οικιακός εξοπλισµός: www.emf-forschungsprogramm.de Σταθµοί ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών, κινητά τηλέφωνα και σταθµοί βάσης, συνδυασµένη έκθεση: http://www.santeradiofrequences.org Γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης / επιδηµιολογικές µελέτες, εκτίµηση της έκθεσης κοινού και εργαζοµένων, εργαστηριακές µελέτες. Ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές / µελέτες σε ζώα, εκτίµηση της έκθεσης κοινού και εργαζοµένων. Σταθµοί βάσης / εκτίµηση της έκθεσης κοινού και εργαζοµένων. Κινητά τηλέφωνα / µοντελοποίηση θεωρητικών µελετών, εργαστηριακές µελέτες, κλινικές µελέτες Έργο για την προστασία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος από τα ΗΜΠ Λιθουανία Επιπτώσεις στην υγεία των χρηστών κινητών τηλεφώνων 2002-2003 Κάτω Χώρες Πορτογαλία Ρουµανία Σλοβενία Ισπανία Σουηδία Ελβετία Ηνωµένο Βασίλειο Γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης, ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές, συστήµατα µεταφοράς που χρησιµοποιούν στατικά πεδία, σταθµοί βάσης κινητής τηλεφωνίας, κινητά τηλέφωνα, εµπορικός εξοπλισµός, ιατρικός εξοπλισµός, οικιακές καλωδιώσεις, οικιακός εξοπλισµός, συνδυασµένη έκθεση, http://www.zonmw.nl/en/programmes/allprogrammes/electromagnetic-fields-and-health-research Σταθµοί ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών, συστήµατα µεταφοράς που χρησιµοποιούν στατικά πεδία, σταθµοί βάσης κινητής τηλεφωνίας, κινητά τηλέφωνα Γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης, ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές, συστήµατα µεταφοράς που χρησιµοποιούν στατικά πεδία, σταθµοί βάσης κινητής τηλεφωνίας, οικιακός εξοπλισµός, συνδυασµένη έκθεση, µελέτες µε αντικείµενο τη βιοηλεκτροµαγνητική αλληλεπίδραση και τις βιολογικές επιπτώσεις από την έκθεση ανθρώπων σε ΗΜΠ µικροκυµάτων και RF, ηλεκτροµαγνητική οικολογία χαρακτηρισµός πηγών, πρόληψη και έλεγχος Έκθεση σε ηλεκτροµαγνητικά πεδία των γραµµών µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης στο περιβάλλον διαβίωσης, µέτρηση της έκθεσης σε ΗΜΠ στο περιβάλλον διαβίωσης µε βάση δεδοµένων για όλους τους σταθµούς βάσης, ραδιοτηλεοπτικοί ποµποί εθνικής εµβέλειας, βιολογικές επιπτώσεις του συστήµατος TETRA Ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές, κινητή τηλεφωνία ιεθνής προοπτική µελέτη κοόρτης για τον έλεγχο περιπτώσεων µε όγκους στον εγκέφαλο παιδιών και πεδία RF NFP57: γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης, κινητές τηλεπικοινωνίες, συνδυασµένη έκθεση Γραµµές µεταφοράς ενέργειας υψηλής τάσης / έρευνα για τις επιπτώσεις των πεδίων ELF στην υγεία. Πρόγραµµα για την κινητή τηλεφωνία και έρευνα των επιπτώσεων στην υγεία (Mobile Telecommunications and Health Research - MTHR) το οποίο συγχρηµατοδοτείται από το δηµόσιο και τη βιοµηχανία και τελεί υπό ανεξάρτητη διαχείριση. Για την 1η φάση (6 έτη, 13 εκατ. ευρώ) υποβλήθηκαν εκθέσεις για 23 πλήρεις µελέτες το Σεπτέµβριο του 2007. Η 2η φάση µόλις ξεκίνησε. (www.mthr.org.uk). Ειδική µελέτη για τις οικιακές πηγές µαγνητικών πεδίων που σχετίζονται µε δεδοµένα προηγούµενης µελέτης µε αντικείµενο τον παιδικό καρκίνο EL 13 EL

(www.hpa.org.uk/radiation/publications/hpa_rpd_reports/2005/hpa_rpd_005.htm). Μελέτη Wi-Fi Η Επιτροπή είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιηµένη απέναντι στους προβληµατισµούς των πολιτών σε αυτόν τον τοµέα και αναλαµβάνει δράσεις και πρωτοβουλίες για την αντιµετώπισή τους. Συγκεκριµένα, µέσω της επιστηµονικής επιτροπής για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόµενους κινδύνους για την υγεία (ΕΕΑΝΚΥ), η Επιτροπή επανεξετάζει κατά περιόδους τα διαθέσιµα επιστηµονικά στοιχεία προκειµένου να διασφαλίσει ότι η σύσταση βασίζεται στις πιο ενηµερωµένες γνώσεις. Σχετικά µε αυτό το θέµα, πρόσφατα ξεκίνησε νέα διαβούλευση της ΕΕΑΝΚΥ. Επιπλέον, η Επιτροπή συνεχίζει να διαθέτει σηµαντικά κονδύλια για την έρευνα µε αντικείµενο τις επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία, µέσω των προγραµµάτων-πλαισίων για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, λαµβάνοντας υπόψη τις ερευνητικές προτεραιότητες που καθορίζονται από την ΕΕΑΝΚΥ. Σε άλλο επίπεδο, η Επιτροπή σύστησε επίσης µια οµάδα εργασίας κρατικών εµπειρογνωµόνων µε σκοπό τη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών και τον εντοπισµό τρόπων για τη βελτίωση του συντονισµού και της συνεργασίας µεταξύ των κρατών µελών. Η εν λόγω οµάδα θα υποστηρίξει τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής µε σκοπό την ενίσχυση της έρευνας µε αντικείµενο την έκθεση του κοινού και τις ενδεχόµενες επιπτώσεις στην υγεία, καθώς και τον εντοπισµό των τοµέων στους οποίους απαιτείται µεγαλύτερη προσπάθεια για συµµόρφωση προς τη σύσταση του Συµβουλίου. Εν κατακλείδι, η Επιτροπή προτίθεται να συνεχίσει να παρακολουθεί στενά την εφαρµογή της παρούσας σύστασης, να προωθεί την ανάπτυξη επιστηµονικών γνώσεων σε κρίσιµους τοµείς που αφορούν τις ενδεχόµενες επιπτώσεις των ΗΜΠ στην υγεία, να επανεξετάζει την εγκυρότητα της σύστασης µε βάση τυχόν νέες επιστηµονικές εξελίξεις, καθώς και να λαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα εφόσον προκύψει ανάγκη. EL 14 EL