Διαχείριση Τεχνικών Έργων ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΔΡ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ
Ορισμοί: Βασικές έννοιες / ορισμοί Δομικό Έργο: το προϊόν παραγωγής της κατασκευαστικής επιχείρησης Τεχνικό έργο: το προϊόν παραγωγής γής της τεχνικής επιχείρησης ης 2 Άρα: ως έργο στο πλαίσιο του μαθήματος Το αντικείμενο της κατασκευαστικής διαδικασίας. Κατασκευή είναι η διαδικασία δημιουργίας του έργου. Συχνά, το υπό κατασκευή έργο ονομάζεται «κατασκευή». Σημείωση: Κάθε δομικό είναι και τεχνικό έργο / Δεν ισχύει το αντίστροφο Τι είδους έργα ανήκουν στα δομικά και τεχνικά έργα: Νέα κατασκευή / επέκταση ή ανακαίνιση / συντήρηση μιας υποδομής Ερευνητικές εργασίες (μελέτες) που αφορούν στο σχεδιασμό κάποιας από τις παραπάνω ενέργειες Δομική Βιομηχανία / κλάδος κατασκευών: το σύνολο των κατασκευαστικών επιχειρήσεων Οι κατασκευαστικές επιχειρήσεις έχουν νομική μορφή Α.Ε., Ε.Π.Ε., Ο.Ε., είναι συνήθως μεγάλου μεγέθους και αναλαμβάνουν την κατασκευή (ή συχνά και την εμπορία) ενός έργου κατασκευής.
Βασικές έννοιες / ορισμοί Επαγγελματικές α κατηγορίες του κλάδου κατασκευών: ασκευών: 3 Συναφείς επαγγελματικοί κλάδοι: ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, κατασκευής και τοποθέτησης ανελκυστήρων κλπ. Βοηθητικοί επαγγελματικοί κλάδοι: κατασκευή ικριωμάτων, μεταφορικές επιχειρήσεις κλπ. Επιχειρήσεις παραγωγής δομικών υλικών (αδρανή υλικά, τσιμέντο, χάλυβας, άσφαλτος κλπ.) Επιχειρήσεις κατασκευής ή επισκευής μηχανημάτων κατασκευών Επιχειρήσεις κατασκευής εξοπλισμού των τεχνικών έργων (κουφώματα, δάπεδα, υδραυλικός και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός κλπ.) Συμπεράσματα: Μια μεγάλου μεγέθους κατασκευαστική επιχείρηση αναλύεται σε μεγάλο αριθμό διευθύνσεων και τμημάτων για να καλύψει τις επιμέρους δεξιότητες που απαιτούνται για διάφορες κατασκευές Τα τεχνικά έργα μπορεί να είναι πολύπλοκα, με μεγάλο αριθμό επιμέρους φάσεων υλοποίησης και με σύνθετη ομάδα έργου που προκύπτει από τη συμμετοχή ομάδων με διαφορετικές δεξιότητες.
Κατηγορίες τεχνικών έργων Βασικές έννοιες / ορισμοί 4 Α) Βάσει της χρήσης τους Οικοδομικά (κτίρια κατοικιών/σχολικά / βιομηχανικά κλπ.) ) Συγκοινωνιακά (δρόμοι/αεροδρόμια/σιδηροδρομικά δίκτυα/γέφυρες κλπ.) Υδραυλικά (υδρεύσεις/αποχετεύσεις/εγγειοβελτιωτικά έργα κλπ.) Επικοινωνιακά (δίκτυα επικοινωνιών, οπτικές ίνες, κεραίες κλπ.) ) Ενεργειακά (μονάδες παραγωγής ενέργειας, πάρκα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κλπ.) Β) Βάσει της μεθόδου κατασκευής Από τοιχοποιία Από σκυρόδεμα Προκατασκευές
Βασικές έννοιες / ορισμοί Χαρακτηριστικά τεχνικών έργων Κάθε έργο είναι μοναδικό Ο κύριος/ιδιοκτήτης ενός τεχνικού έργου δεν καταννοεί τη φύση και την πολυπλοκότητα 5 Στην υλοποίηση συμμετέχουν διαφορετικές ομάδες (συνεργεία), με διαφορετικές δεξιότητες, χωρίς απαραίτητα να υπάρξει συνεργασία και χωρίς να κατανοεί ο κύριος του έργου τα προβλήματα της κατασκευής (π.χ. τεχνική ποιότητα, οικονομία κατασκευής, αρτιότητα κλπ.) Κάθε κατασκευή απαιτεί κινητές εγκαταστάσεις παραγωγής (εργοτάξια). Η σύνθεση, οργάνωση, εγκατάσταση, ασφάλεια και λειτουργία ενός εργοταξίου απαιτεί ξεχωριστή μελέτη. Συνήθως κάθε κατασκευή επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες υλοποίησης (τόπος κατασκευής) Στο πλαίσιο ενός έργου πραγματοποιείται μετακίνηση του προσωπικού της εταιρείας Δεν είναι δυνατή η αποθεματοποίηση της κατασκευαστικής παραγωγής, καθώς δεν είναι συχνή η επαναχρησιμοποίηση τμημάτων κατασκευών. Οι κατασκευαστικές είναι επιχειρήσεις ετοιμότητας και αναπτύσσουν δραστηριότητες ετοιμότητας (ετοιμότητα ανάληψης έργων). Ο κατασκευαστικός κλάδος δεν μπορεί να επηρεάσει τη ζήτηση του παραγόμενου προϊόντος (π.χ. με διαφήμιση). Δεν είναι πάντοτε εφικτή η τυποποίηση της κατασκευής (λόγω τόπου εγκατάστασης) Η κατασκευαστική παραγωγή είναι παραγωγή κατά παραγγελία (on demand) και ξεκινά με τη σύναψη σύμβασης με τον κύριο του έργου.
Επιπτώσεις τεχνικών έργων Αξιοποίηση εθνικών πόρων Συμβολή στην απασχόληση Βασικές έννοιες / ορισμοί Ενίσχυση της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών Μεταφορά, ενσωμάτωση και προαγωγή της τεχνολογικής προόδου Τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας -κυρίως σε περιόδους ύφεσης- Συμβολή στην αναδιανομή του πλούτου Περιορισμός της οικονομικής εξάρτησης από το εξωτερικό, ενισχύοντας την εγχώρια παραγωγική δραστηριότητα Αύξηση η της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας 6
Βασικές έννοιες / ορισμοί Δείκτες μέτρησης προόδου τεχνικών έργων 7 Κατοικία: όγκος οικοδομών ανά κάτοικο Μεταφορικές υποδομές: μήκος δικτύων / τετ. χλμ. Υποδομή επικοινωνίας: αριθμός τηλεφώνων / 100 κατοίκους, πλήθος ψηφιακών γραμμών, μήκος υπογείων ή ασύρματων δικτύων κλπ. Υποδομή ενέργειας: εγκατεστημένη ισχύς σε κάθε γεωγραφική περιοχή, ποσοστό χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κλπ. Υποδομή ύδρευσης: μήκος δικτύου, ποσοστό πληθυσμού με πρόσβαση σε ποιοτική ύδρευση κλπ. Υποδομή αποχέτευσης: μήκος δικτύου, ποσοστό πληθυσμού με πρόσβαση σε αποχετευτικό σύστημα κλπ. Υποδομή παιδείας: αριθμός αιθουσών / 100 μαθητές, εμβαδόν εργαστηρίων, αριθμός βιβλιοθηκών, αριθμός Η/Υ ανά 100 μαθητές κλπ. Υποδομή υγείας: αριθμός κλινών / 1000 κατοίκους
ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΡΓΟΥ Ανάλυση ενός τεχνικού έργου 8 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ: ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟ ΩΝ, ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΙΑΡΚΕΙΑΣ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟ -ΟΡΓΑΝΩΣΗ -- ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ -- ΙΕΥΘΥΝΣΗ -- ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑ ΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ, ΠΡΟΣΦΟΡΑ, ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΕΛΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ
Ορισμοί: Σχεδιασμός και χρονικός προγραμματισμός κατασκευής (construction planning and scheduling): 9 - Ένα νοερό ταξίδι μέσα από όλες τις φάσεις της κατασκευής, βήμα προς βήμα, πριν την πραγματοποίησή της. - Δύο αλληλοσυμπληρούμενες διαδικασίες για τη διαμόρφωση και ανάπτυξη των ενεργειών της κατασκευής. Σχέδιο κατασκευής (construction plan): Το προϊόν του σχεδιασμού, που απεικονίζει το τελικό προϊόν και τη μέθοδο της κατασκευής. Χρονοδιάγραμμα ή πρόγραμμα κατασκευής Τ ϊό ύ ύ δ ίζ ό θ θί Το προϊόν του χρονικού προγραμματισμού, που προσδιορίζει πότε θα πραγματοποιηθεί κάθε εργασία της κατασκευής
Συμπεράσματα α 10 Κριτήριο αξιολόγησης του σχεδιασμού: Ο βαθμός βελτιστοποίησης του της χρήσης του χρόνου και των πόρων της παραγωγής. Προϋπόθεση του σωστού σχεδιασμού: - Σε βάθος γνώση του εργοταξίου, των επιμέρους εργασιών κατασκευής και των εναλλακτικών μεθόδων ανάπτυξης των εργασιών. - Ο ελλειπής ή και λανθασμένος προγραμματισμός είναι προτιμότερος από το μη προγραμματισμό. Η μελέτη των μεθόδων προγραμματισμού επιχειρεί να υποκαταστήσει την εμπειρία των - Η μελέτη των μεθόδων προγραμματισμού επιχειρεί να υποκαταστήσει την εμπειρία των μηχανικών.
Ανάλυση του έργου κατασκευής: Εργασίες: Δραστηριότητες: Λειτουργίες Συμπεράσματα: 11 Μια δραστηριότητα αποτελείται από πολλές εργασίες Πολλές δραστηριότητες συνθέτουν μια λειτουργία Δά Διάφορα ιεραρχικά επίπεδα στο έργο, διακρίνοντας σύνολα και μέρη (συστήματα, ή υποσυστήματα) ) ΕΡΓΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑ
Παράδειγμα: 12 Ένα έργο οδοποιΐας διακρίνεται σε μια ή σε περισσότερες «χωματουργικές λειτουργίες». Η λειτουργία διακρίνεται σε δραστηριότητες μια εκ των οποίων είναι η «φόρτωση και μεταφορά χώματος». Η δραστηριότητα αυτή αναλύεται σε εργασίες όπως «φόρτωση του οχήματος με φορτωτή» Σε μια λεπτομερέστερη ανάλυση η εργασία αυτή αναλύεται σε σειρά «φάσεων» όπως π.χ. στροφή φορτωτή, άδειασμα κάδου, εκσκαφή κλπ. Κάθε φάση είναι δυνατό να αναλύεται περαιτέρω σε κινήσεις, προσεγγίζοντας την επιστημονική περιοχή της «εργονομίας».
Εξέλιξη του σχεδιασμού: Σε στάδια από τον αρχικό έως το λεπτομερή: Αναγνωρίζονται οι εναλλακτικές μέθοδοι υλοποίησης Εντοπίζονται τα μηχανήματα έργου που θα απαιτηθούν Συντίθενται οι κατάλογοι των υλικών Μοντελοποιείται η κατασκευή Σε πιο λεπτομερή ανάλυση: Αναγνωρίζονται επιμέρους δραστηριότητες Επιλέγονται οι μέθοδοι υλοποίησης Υπολογίζονται ο απαιτούμενος χρόνος και το κόστος καθεμιάς Συμπέρασμα: 13 Ο τελικός σχεδιασμός της κατασκευής είναι ένας συνδυασμός των μεθόδων εκτέλεσης των επιμέρους δραστηριοτήτων Ο προγραμματισμός επιλέγει το συνδυασμό μεθόδων που επιτυγχάνει την καλύτερη Ο προγραμματισμός επιλέγει το συνδυασμό μεθόδων που επιτυγχάνει την καλύτερη αξιοποίηση πόρων ώστε να είναι αποδεκτές και εφικτές η διάρκεια και το κόστος του έργου.
Παράδειγμα συσχέτισης σχεδιασμού και προγραμματισμού: Ένα έργο οδοποιΐας Η διάρκεια της εκσκαφής τάφρου εξασρτάται από τη μέθοδο της εκσκαφής Η μέθοδος αποτελεί συνδυασμό εργαζομένων και μηχανών 14 Ο χρονικός προγραμματισμός είναι αδύνατος χωρίς να προσδιοριστεί η μέθοδος εκσκαφής Αν χρησιμοποιηθεί εκσκαφέας ο οποίος απαιτείται και σε άλλες παράλληλες εργασίες Αν στην πορεία παρουσιαστεί βλάβη βηή άλλες συνθήκες που απαιτήσουν και δεύτερο εκσκαφέα (που σημαίνει αλλαγή της μεθόδου, της διάρκειας και του κόστους της διαδικασίας) Ο δεύτερος εκσκαφέας μπορεί να επιλεγεί για αγορά ή ενοικίασης με ανάλογο προσδιορισμό δαπανών Ο αναλυτικός σχεδιασμός εξετάζει όλα τα ενδεχόμενα και τις εναλλακτικές επιλογές
Παράμετροι που επηρεάζουν το σχεδιασμό και τον προγραμματισμό: Συνθήκες τοποθεσίας του έργου: 15 κλίμα, έδαφος, πρόσβαση σε ρεύμα και νερό, συγκοινωνιακό δίκτυο για τη μεταφορά υλικών διαθέσιμοι χώροι αποθήκευσης Η συμμετοχή σε μια δημοπρασία Διαγωνισμός > Αξιολόγηση προσφορών > Συμβασιοποίηση ο προκαταρκτικός σχεδιασμός προηγείται της προσφοράς ο λεπτομερής σχεδιασμός έπεται της ανάθεσης το δίλημμα «πιο λεπτομερής ανάλυση για μεγαλύτερη ακρίβεια στην κατατιθέμενη προσφορά» ή «πιο πρόχειρη προσφορά που σημαίνει μικρότερη δαπάνη προετοιμασίας της» η προγενέστερη εμπειρία της υποψήφιας επιχείρησης (πιθανότητα μειοδότησης) η πολυπλοκότητα του έργου και η συμμετοχή των απαιτούμενων δεξιοτήτων (απλό έργο σημαίνει ένας μηχανικός / πολύπλοκο έργο σημαίνει ομάδα έργου)
Συλλογή στοιχείων για το έργο: Τι θα κατασκευαστεί και κάτω από ποιους περιορισμούς Η βασική πηγή στοιχείων είναι το σχέδιο για το έργο 16 Η εκτίμηση κόστους προκύπτει από τα σχέδια και τις προδιαγραφές Το κόστος και η διάρκεια μιας διαδικασίας προκύπτει από τη μέθοδο υλοποίησης (π.χ. η μέθοδος παραγωγής σκυροδέματος εξαρτάται από την απαιτούμενη ποσότητα) Απαιτείται να καταγραφεί το σύνολο των εργασιών, η φύση και το μέγεθός τους Η σύνθεση μιας προσφοράς καθορίζεται από τον προσδιορισμό των βασικών εργασιών, αναφέροντας το μέγεθος και την τιμή ανά μονάδα Συνήθως η τιμή ανά μονάδα προσδιορίζεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ Κωδικός Περιγραφή Μονάδα Ποσότητα Τιμή μονάδος Κόστος αβε Σκυρόδεμα αβε1 Πέδιλα κ.μ. 100 t1 100xt1 αβε2 Βάθρα κ.μ. 250 t2 250xt2 αβε3 Κατάστρωμα τ.μ. 200 t3 200xt3 αβε4 4 πεζοδρόμιο Μ 110 t4 110xt4 ΣΥΝΟΛΟ:
Συλλογή στοιχείων για το έργο: Υπολογισμός παραγωγικότητας συνεργείων: Παραγωγικότητα = μέγεθος / διάρκεια 17 Π.χ. αν γνωρίζουμε ότι ένα συνεργείο (εργάτες και μηχανές) τοποθετεί σκυρόδεμα με ρυθμό (παραγωγικότητα) 20 κ.μ. / ώρα, τότε εκτιμούμε ότι μια νέα εργασία σκυροδέματος μεγέθους 300 κ.μ., το ίδιο συνεργείο θα χρειαστεί 15 ώρες.
Κατάτμηση του έργου σε δραστηριότητες: 18 Αποτελεί βασικό εργαλείο στη διαχείρισή του: Η υποδιαίρεση αποσκοπεί: Στι σχεδιασμό της κατασκευής Στην εκτίμηση του κόστους Στην εκτίμηση του χρόνου (χρονικός προγραμματισμός) Η κατάτμηση καλείται δομική ανάλυση του έργου (work breakdown structure WBS) Το έργο αναλύετται σε πακέτα εργασίας (work packages) Κάθε πακέτο εργασίας αναλύεται περαιτέρω σε νέα πακέτα εργασίας Τελικά διαμορφώνεται μια δενδρική δομή Όταν η ανάλυση είναι επαρκής, η άθροιση του κόστους κάθε πακέτου εργασίας οδηγεί στον υπολογισμό του συνολικού κόστους Η κατάτμηση του έργου με στόχο το χρονικό προγραμματισμό δεν είναι δομική ανάλυση Η δομική ανάλυση δεν είναι σχέδιο κατασκευής ούτε χρονοδιάγραμμα Η ανάλυση πρέπει να προχωρεί σε βαθμό που να μην δημιουργεί προβλήματα στη διαχείριση του έργου
Κατάτμηση του έργου σε δραστηριότητες: Για να είναι αποτελεσματική η δομική ανάλυση, ακολουθούνται οι εξής κανόνες: Ευθύνη για την εκτέλεση Επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα του προγράμματος / δυνατότητα ελέγχου Είδος εργασίας ως προς το συνεργείο Είδος εργασίας ως προς τα υλικά Τμήμα του έργου που ανήκει μια δραστηριότητα Τοποθεσία όπου εκτελείται λί η δραστηριότητα Αρχική κατάτμηση από τον ιδιοκτήτη 19
20 Διαμόρφωση μεθόδων κατασκευής: Ανακεφαλαιώνοντας / φάσεις εκτέλεσης: 1. Συλλογή στοιχείων 2. Ανάπτυξη μιας μεθόδου κατασκευής 3. Κατάτμηση του έργου σε δραστηριότητες 4. Επιλογή κάποιας μεθόδου εκτέλεσης για κάθε δραστηριότητα / εκτίμηση κόστους και δίαρκειας 5. Χρονικός και οικονομικός προγραμματισμός της κατασκευής 6. Εκτίμηση κόστους για την προσφορά 7. Αν το αποτέλεσμα δεν είναι ικανοποιητικό επανεξέταση των 4, 5, 6 Σημείο 2: εναλλακτικές μέθοδοι κατασκευής: Παράγοντες που επηρεάζουν: Συνήθεια και παράδοση Εμπειρία του κατασκευαστή Διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό Διαθέσιμος μηχανολογικός εξοπλισμός
Αν μια κατασκευή εξαρτάται αποκλειστικά από μηχανές: Η μέθοδος ταυτίζεται από την επιλογή των μηχανών Επιλογή μεταξύ αγοράς/ενοικίασης των μηχανών 21 Π.χ. κατασκευή γέφυρας: Θα μεταφέρεται το σκυρόδεμα στο εργοτάξιο / συγκρότητα παραγωγής σκυροδέματος Θα χρησιμοποιηθεί αντλία / γερανός Μήπως ο γερανός είναι προτιμότερος γιατί θα χρησιμοποιηθεί και σε άλλες εργασίες; Μήπως ο γερανός με κατάλληλη προσαρμογή θα χρησιμοποιηθεί για την τοποθέτηση πασάλων ή και βάθρων; Λαμβάνεται υπόψη η συνεργασία μηχανών / προσωπικού
Συστημική προσέγγιση στον προγραμματισμό: 22 το εργοτάξιο προσομοιώνεται με σύστημα Ένα σύστημα διαθέτει: Σό Στόχο (με εναλλακτικούς τρόπους κατασκευής) ) Υποσυστήματα (φυσικό σύστημα: εγκαταστάσεις/μηχανές/προσωπικό και οργανωτικό σύστημα: διεύθυνση/επικοινωνίες/έλεγχοι/πιστοποιήσεις κλπ.) Καθορισμένη δομή (η οποία μπορεί να εξελίσσεται) ) Κριτήρια και περιορισμοί ως προς τη λειτουργία του συστήματος Η συστημική μελέτη απαιτεί ανάλυση και μελέτη των μελών του εργοταξίου Η έκταση της μελέτης εξαρτάται από το πλήθος των μελών, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους και τη συμβολή τους στην επίδοση.
Η διαδικασία της κατασκευής ως σύστημα εισροών - εκροών: 23 Οργάνωση & προγραμματισμός Συντελεστές παραγωγής (πόροι) ό Εργοτάξιο Τεχνικό έργο Οι πόροι: Ανθρώπινο κεφάλαιο (γνώση, ώ ευφυΐα κλπ.) ) Φυσικό κεφάλαιο (υλικά, ενέργεια, περιβάλλον κλπ.) Ανεπιθύμητες επιπτώσεις Κατασκευασμένο κεφάλαιο (εξοπλισμός, εγκαταστάσεις, λογισμικό, μέθοδοι κλπ.) Αποταμιευτικό κεφάλαιο (χρήμα) Κοινωνικό κεφάλαιο (κοινωνική οργάνωση, εμπειρία, ήθη κλπ.) Κριτήρια αξιολόγησης: Διάρκεια της διαδικασίας Κόστος κατασκευής Ποιότητα του προϊόντος Επιπτώσεις στο περιβάλλον (κοινωνικό και φυσικό) Βαθμός επικινδυνότητας για τον κύριο του έργου