Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ: Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ

Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 22 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (2009), σελ 191-200 Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ: Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ Μ.Α. Σταμούλη 1, Στ. Τσικρικά 2, Σπ. Τσικρικάς 3, Δ. Τσακλακίδου 4, Ι. Αποστολάκης 5 Γ. Κυριόπουλος 6 1 Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας Πρόνοιας, ΤΕΙ-Αθήνας, mstamouli@yahoo.com 2 Γενικό Νοσοκομείο Αττικής «Σισμανόγλειο», matatsik@yahoo.gr 3 Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Ευαγγελισμός», spyrostsik@yahoo.gr 4 Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, tsakdo@yahoo.gr 5 Τομέας Διοίκησης και Οργάνωσης Υπηρεσιών Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, gapostolakis@nsph.gr 6 Τομέας Οικονομικών της Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, nsph-kyr@ath.forthnet.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι η διερεύνηση και καταγραφή του βαθμού ενσωμάτωσης και αξιοποίησης των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) σε όλα τα Δημόσια Νοσοκομεία της Ελλάδας (132 νοσοκομεία). Στα νοσοκομεία αυτά, το Α εξάμηνο του 2006 μοιράστηκε δομημένο ερωτηματολόγιο, διαμορφωμένο να συγκεντρώνει τις απαραίτητες πληροφορίες. Βρέθηκε ότι σε πανελλαδικό επίπεδο τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας έχουν μεν ενσωματώσει, ως ένα βαθμό τις νέες τεχνολογίες, χρειάζονται όμως ενίσχυση προκειμένου να φτάσουν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 77% των νοσοκομείων έχει τμήμα πληροφορικής, ενώ μόλις το 52,7% διαθέτει Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ). Όσον αφορά στις Υγειονομικές Περιφέρειες της χώρας, διαφαίνεται η άνιση εικόνα πληροφοριακής οργάνωσης μεταξύ των επτά υγειονομικών περιφερειών, με την 1 η ΥΠΕ (Αττική) να υπερτερεί σαφώς από τις υπόλοιπες. Λέξεις Κλειδιά: ΤΠΕ και Νοσοκομεία, Ενσωμάτωση ΤΠΕ, Πληροφορική και Νοσοκομεία 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πρώτη συστηματική προσπάθεια για εισαγωγή των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στα Ελληνικά νοσοκομεία ξεκίνησε το 1987 με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ). Ακολούθησε η εγκατάσταση εφαρμογών λογισμικού στα πλαίσια του Α Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (ΚΠΣ) ενώ με το Β ΚΠΣ, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση των λειτουργών της υγείας. Παράλληλα, βασικός μοχλός υλοποίησης των δράσεων για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Ελλάδα, είναι το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Γ ΚΠΣ), το οποίο αποτελεί τη βάση για την πρόταση που αφορά στην Κοινωνία της - 191 -

Πληροφορίας στο Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-2006 και στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας» του Γ ΚΠΣ (Αποστολάκης κ.ά. 2007; Vagelatos, 2001). Διαπιστώθηκε ωστόσο, ότι ο ρυθμός διείσδυσης των νέων τεχνολογιών στο χώρο της υγείας, δεν υπήρξε ανάλογος με αυτόν που παρατηρήθηκε σε άλλους τομείς, αλλά ούτε και με αυτόν που παρατηρήθηκε στις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες χώρες (Αποστολάκης, 2007). Σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι η διερεύνηση και καταγραφή του βαθμού ενσωμάτωσης και αξιοποίησης των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στα Δημόσια Νοσοκομεία της Ελλάδας. Η έρευνα διεξήχθη στις αρχές του 2006, με πληθυσμό αναφοράς τα 132 Ελληνικά Δημόσια Νοσοκομεία. Τα αποτελέσματά της οργανώθηκαν με βάση δύο άξονες: στον πρώτο άξονα αποτυπώνεται η πληροφοριακή οργάνωση των νοσοκομείων σε πανελλαδικό επίπεδο, ενώ στο δεύτερο παρουσιάζεται η εικόνα των νοσοκομείων ανά Υγειονομική Περιφέρεια (ΥΠΕ). Τέλος, έγινε προσπάθεια να περιγραφούν τα αίτια που οδηγούν κάποια νοσοκομεία σε καθόλου χρήση ΤΠΕ ενώ κάποια άλλα σε ικανή, μέσω ενός μοντέλου λογιστικής παλινδρόμησης. 2. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Για τη διεξαγωγή της έρευνας, διαμορφώθηκε και χρησιμοποιήθηκε ειδικό ερωτηματολόγιο που μοιράστηκε στα 132 Ελληνικά Δημόσια Νοσοκομεία (μέσω των Υγειονομικών Περιφερειών-ΥΠΕ) και συμπληρώθηκε από τους προϊστάμενους των διευθύνσεων πληροφορικής. Το ερωτηματολόγιο συνοδευόταν από επιστολή στην οποία αναφερόταν ο φορέας πραγματοποίησης της έρευνας, ο σκοπός και η χρησιμότητά της, ενώ δίνονταν οδηγίες για τη συμπλήρωσή του και τονιζόταν η διασφάλιση της ανωνυμίας των συμμετεχόντων. Ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάστηκε, πληροί τα πρότυπα σχεδιασμού ενός ερευνητικού ερωτηματολογίου και πριν μοιραστεί πραγματοποιήθηκε η πιλοτική του εφαρμογή σε τοπικό επίπεδο, με σκοπό την επιβεβαίωση της ορθότητας και της πληρότητάς του (Burns, 2000). Το ερωτηματολόγιο διαρθρώνεται σε πέντε (5) ενότητες: στην πρώτη καταγράφονται τα γενικά πληροφοριακά στοιχεία για κάθε νοσοκομείο (π.χ. αριθμός προβλεπόμενων και ανεπτυγμένων κλινών κ.λπ.), στη δεύτερη καταγράφεται ο βαθμός συμμετοχής κάθε νοσοκομείου στο Β και Γ ΚΠΣ, καθώς και στο ΕΠ ΚτΠ. Η τρίτη ενότητα αποτυπώνει την υφιστάμενη κατάσταση κάθε νοσοκομείου σχετικά με τις ΤΠΕ, ενώ στην τέταρτη διερευνώνται τα πακέτα λογισμικού που χρησιμοποιούνται και σε τι έκταση αξιοποιούνται τα υπάρχοντα συστήματα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών. Τέλος, στην πέμπτη ενότητα, αποτυπώνονται οι απόψεις των ερωτηθέντων για τα προβλήματα που υπάρχουν. Ο τρόπος συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου πραγματοποιήθηκε παρουσία των ερευνητών όπου ήταν εφικτό. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η αποστολή του ερωτηματολογίου έγινε ταχυδρομικώς ή μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, αφού προηγήθηκε ενημέρωση των στελεχών και δόθηκαν οι απαραίτητες διευκρινήσεις. Όσον αφορά στην εγκυρότητα του ερωτηματολογίου, πραγματοποιήθηκε έλεγχος της εγκυρότητας όψεως. Η αξιοπιστία του ερωτηματολογίου υπολογίστηκε με το συντελεστή Cronbach s alpha, ο οποίος έδωσε τιμή 0,72 (Apostolakis & Stamouli, 2006). Η στατιστική επεξεργασία και η - 192 -

ανάλυση των δεδομένων έγινε με την χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS, αφού προηγήθηκε η κωδικοποίησή των ερωτήσεων με εννοιολογική συνέπεια (Αποστολάκης & Σταμούλη, 2007; Αποστολάκης κ.ά., 2003). 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Άξονας Ι (Πανελλαδικά Αποτελέσματα). Βρέθηκε ότι από τα 132 Νοσοκομεία, της έρευνας, το 77% διαθέτει οργανωμένο τμήμα πληροφορικής, ενώ όσον αφορά στο εκπαιδευτικό επίπεδο των στελεχών, το 58,36% έχει πραγματοποιήσει σπουδές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ΑΕΙ/AΤΕΙ, MSc, PhD). Μεγάλο ποσοστό (33,83%) επίσης, φαίνεται να καταλαμβάνουν και οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ σε πολύ μικρότερη αναλογία (7,81%) βρίσκονται τα άτομα με μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση (ΙΕΚ, Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών κ.ά.). Επίσης προέκυψε ότι το 52,7% των Ελληνικών Δημόσιων νοσοκομείων διαθέτει Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ), ενώ βρέθηκε ακόμη ότι μόλις 6 από τα 132 Ελληνικά δημόσια νοσοκομεία (4,55%), συμμετείχαν σε όλα τα Ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης και στο ΕΠ ΚτΠ. Από τα νοσοκομεία αυτά, τα 4 (66,7%) απάντησαν ότι διαθέτουν και ΟΠΣ. Αξίζει να αναφέρουμε ότι από τα 36 νοσοκομεία που δε συμμετείχαν σε κανένα από τα Ευρωπαϊκά προγράμματα, ούτε και στο ΕΠ ΚτΠ, τα 23 (63,9%) έχουν εγκατεστημένο ΟΠΣ στο νοσοκομείο τους. Στα πλαίσια του ΕΠ ΚτΠ, οριοθετούνται 7 επίπεδα Πληροφοριακής Οργάνωσης, κάθε ένα από τα οποία περιλαμβάνει και τα προηγούμενα. Το Επίπεδο 3 (σύστημα έκδοσης εντολών προς εργαστήρια, φαρμακείο, νοσήλια κ.λπ. στις κλινικές), θεωρείται το ελάχιστο επίπεδο πληροφοριακής οργάνωσης και αποτελούσε στόχο για όλα τα Νοσοκομεία το Δεκέμβριο του 2003. Σύμφωνα λοιπόν με τις απαντήσεις των συμμετεχόντων, βρέθηκε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των νοσοκομείων (80,4%), δεν έχει καταφέρει να φθάσει στο ελάχιστο επίπεδο πληροφοριακής οργάνωσης. Επίσης, από τα 21 νοσοκομεία που έχουν φτάσει σε αυτό, στα 14 (66,7%) υπάρχει εγκατεστημένο και ΟΠΣ, ενώ από το σύνολο εκείνων που έχουν επίπεδο πληροφοριακής οργάνωσης χαμηλότερο από το ελάχιστο (86 νοσοκομεία), τα 44 (51,2%), έχουν καταφέρει να εγκαταστήσουν ΟΠΣ. Όσον αφορά στην ύπαρξη Διαδικτυακού τόπου, από την έρευνα προέκυψε ότι το 63,2% των νοσοκομείων απάντησε θετικά. Σχετικά με τα προηγμένα συστήματα Διαχείρισης Ιατρικών Πληροφοριών, βρέθηκε ότι (Σχήμα 1) κανένα Νοσοκομείο δεν έχει αναπτυγμένα Έμπειρα Συστήματα (Expert Systems), ενώ συστήματα Λήψης Απόφασης και Έξυπνη Κάρτα Υγείας διαθέτουν μόλις το 1,9% και το 1,8% των νοσοκομείων της χώρας. Συστήματα Ψηφιακής Αρχειοθέτησης και Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιατρικών Εικόνων παρατηρούνται όμως σε 5 νοσοκομεία (4,7%). - 193 -

Σχήμα 1. Προηγμένα Συστήματα Διαχείρισης Ιατρικών Πληροφοριών Υπάρχουν συστήματα ψηφιακής αρχειοθέτησης και ηλεκτρονικής διαχείρισης Ιατρικών Εικόνων 4,7% Έχει υιοθετήσει το Νοσοκομείο την Έξυπνη Κάρτα Υγείας 1,8% Υπάρχουν ανεπτυγμένα Έμπειρα Συστήματα (Expert Systems) 0,0% Υπάρχουν ανεπτυγμένα Συστήματα Λήψης Απόφασης 1,9% ΝΑΙ ΌΧΙ 0% 15% 30% 45% 60% 75% 90% 95,3% 98,2% 100,0% 98,1% Τα κυριότερα προβλήματα που εμφανίζονται από τη χρήση του υπάρχοντος πληροφοριακού συστήματος, είναι η ανεπαρκής εκπαίδευση του προσωπικού (23,5%) και η απουσία σύνδεσης των επί μέρους πληροφοριακών υποσυστημάτων του Νοσοκομείου (16,7%). Τέλος, οι κυριότερες προτεινόμενες βελτιωτικές ενέργειες, είναι η αναβάθμιση και η βελτίωση της λειτουργίας των υφισταμένων συστημάτων (22% και 21,2% αντίστοιχα), η εγκατάσταση ΟΠΣ (15,2%), η στελέχωση και η εκπαίδευση του προσωπικού (14,4%), καθώς και η αλλαγή και εκ νέου σχεδίαση με νέα τεχνολογία του υπάρχοντος Πληροφοριακού Συστήματος (13,6%). Τα αποτελέσματα που αφορούν στον πρώτο άξονα ολοκληρώνονται με τη μελέτη συνδυασμού μεταβλητών. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διερεύνηση της ανεξαρτησίας ανάμεσα στη συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης και στην παρουσία οργανωμένου τμήματος πληροφορικής με την εφαρμογή του ελέγχου x 2 και αφού ισχύουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του (Αποστολάκης & Σταμούλη, 2007), προέκυψε ότι οι μεταβλητές είναι ανεξάρτητες (το τεστ δε βρέθηκε σημαντικό, x 2 =4,393, p=0,111). Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι η παρουσία τμήματος πληροφορικής στα δημόσια νοσοκομεία δεν επηρεάζεται από τη συμμετοχή στα Ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης. Επιπλέον, η παρουσία προσωπικού ανώτατης εκπαίδευσης σε αυτά τα τμήματα πληροφορικής, δε φαίνεται να συμβάλλει στο να φτάσει το νοσοκομείο το ελάχιστο επίπεδο πληροφοριακής οργάνωσης, αφού από τον έλεγχο της ανεξαρτησίας των αντίστοιχων μεταβλητών το x 2 -τεστ δεν προέκυψε σημαντικό (x 2 =2,279, p=0,131). Άξονας ΙΙ (ανά ΥΠΕ). Το σύνολο των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας διαιρείται σε 7 Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ). Σε κάθε περιφέρεια, υπάγεται ένας συγκεκριμένος αριθμός νοσοκομείων. Οι Υγειονομικές Περιφέρειες κατανέμονται ως εξής: 1η ΥΠΕ Αττικής, 2η ΥΠΕ Πειραιώς και Αιγαίου, 3η ΥΠΕ Κ. Μακεδονίας, 4η ΥΠΕ Αν. Μακεδονίας και Θράκης, 5η ΥΠΕ Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας, 6η ΥΠΕ Πελοποννήσου, Ιόνιων Νήσων, Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδος και την 7η ΥΠΕ Κρήτης. Η έρευνα κατέδειξε ότι η 5η και 6η ΥΠΕ εμφανίζουν τη μεγαλύτερη έλλειψη σε τμήματα πληροφορικής, αφού τα 5 από τα 12 νοσοκομεία της 5ης (41,7%) και τα μισά (11 από τα 22) της 6ης (50%), δε διαθέτουν τμήμα Πληροφορικής. Η καλύτερη εικόνα παρουσιάζεται στην 3η (93,8%), την 4η (92,9%) και την 1η ΥΠΕ (91,7%). Τη - 194 -

μεγαλύτερη συμμετοχή στο Μέτρο 1.4 του Β ΚΠΣ παρουσιάζουν η 1η, με ποσοστό 40%, και η 2η ΥΠΕ με 21,4%. Τη μικρότερη συμμετοχή παρουσιάζει η 5η ΥΠΕ, όπου κανένα από τα 9 νοσοκομεία που υπάγονται σε αυτή δεν έχει συμπεριληφθεί στο συγκεκριμένο μέτρο του Β ΚΠΣ, καθώς και η 6η ΥΠΕ, στην οποία μόνο 1 από το σύνολο το 19 νοσοκομείων της, φαίνεται να έχει λάβει μέρος. Παράλληλα, σχετικά με τη συμμετοχή στο Πρόγραμμα ΜΟΠ, βρέθηκε ότι η 1η ΥΠΕ παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συμμετοχή (33,3% των νοσοκομείων της), ενώ ακολουθεί η 2η ΥΠΕ με ποσοστό 20%. Η 3η και 5η ΥΠΕ απουσιάζουν ολοκληρωτικά, ενώ και οι υπόλοιπες παρουσιάζουν συμμετοχή, που δεν ξεπερνάει το 18,2%. Στο ΕΠ ΚτΠ, παρατηρήθηκε ότι όλες οι ΥΠΕ έχουν συμμετοχή έστω και με μικρό αριθμό νοσοκομείων. Την καλύτερη εικόνα παρουσιάζει η 5η ΥΠΕ που συμμετέχει με περισσότερα από τα μισά νοσοκομεία της (6 στα 9 νοσοκομεία), ενώ ακολουθεί η 4η ΥΠΕ που συμμετέχει με τα μισά (5 στα 10) νοσοκομεία. Διαπιστώθηκε ότι η πλειοψηφία των νοσοκομείων ανά ΥΠΕ δεν έχει καταφέρει να φθάσει στο ελάχιστο αποδεκτό Επίπεδο 3. Ο μεγαλύτερος αριθμός των νοσοκομείων (45%), που έχουν πετύχει το στόχο αυτό, ανήκουν στην 1η ΥΠΕ. Στις υπόλοιπες, το ποσοστό των νοσοκομείων που βρίσκονται στο επίπεδο 3, δεν ξεπερνά το 16,7%. Όλες οι ΥΠΕ έχουν απαντήσει θετικά ως προς την ύπαρξη ΟΠΣ. Πιο συγκεκριμένα, σε 4 από τις 7 ΥΠΕ, το ΟΠΣ έχει εγκατασταθεί στα περισσότερα από τα μισά νοσοκομεία τους. Σχετικά με την ύπαρξη Διαδικτυακού τόπου, την καλύτερη εικόνα παρουσιάζουν και εδώ τα νοσοκομεία της 1ης και της 2ης ΥΠΕ με ποσοστά 91,3% και 70,6% αντίστοιχα, ενώ τη χειρότερη εικόνα παρουσιάζει η 7η ΥΠΕ, αφού μόλις 3 από τα 8 νοσοκομεία της (37,5%) απάντησαν ότι διαθέτουν Διαδικτυακό τόπο. Οι υπόλοιπες ΥΠΕ έχουν ποσοστά που δεν ξεπερνάνε το 61,5%. Τέλος, βρέθηκε ότι τα λιγότερα προβλήματα δηλώθηκαν από τα νοσοκομεία της 3ης, της 2ης και της 1ης ΥΠΕ (57,1%, 63,6% και 76,2% αντίστοιχα), ενώ τα περισσότερα προβλήματα από τη χρήση του υπάρχοντος Πληροφοριακού Συστήματος δηλώθηκαν από τα νοσοκομεία της 7ης και της 5ης ΥΠΕ (87,5% και 83,3% αντίστοιχα). Τα αποτελέσματα που αφορούν στο δεύτερο άξονα ολοκληρώνονται με τη μελέτη συνδυασμού μεταβλητών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά τον έλεγχο της ανεξαρτησίας με την εφαρμογή του x 2 τεστ, μεταξύ των ΥΠΕ και της ύπαρξης τμήματος πληροφορικής, προέκυψε ότι οι δύο μεταβλητές δεν είναι ανεξάρτητες (τεστ σημαντικό, x 2 =22,55, p=0,001). Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι η ΥΠΕ στην οποία ανήκει το κάθε νοσοκομείο συμβάλλει στην ύπαρξη τμήματος πληροφορικής σε αυτό. Η ισχύς αυτής της συμβολής διερευνήθηκε με το Cramer s V τεστ, το οποίο κατέδειξε ότι ανάμεσα στις δύο αυτές μεταβλητές υπάρχει ισχυρή συσχέτιση (Cramer s V= 0,447, p=0,001). Αντίθετα, η ΥΠΕ στην οποία υπάγεται το κάθε νοσοκομείο δεν επηρεάζει το αν έχει φτάσει ή όχι το νοσοκομείο στο Επίπεδο Πληροφοριακής Οργάνωσης 3, αφού κατά την εφαρμογή του x 2 τεστ, αυτό δε βρέθηκε σημαντικό (x 2 =5,624, p=0,467) (Αποστολάκης & Σταμούλη, 2007). Η μελέτη αυτή ολοκληρώνεται με τη διερεύνηση των αιτιών που οδηγούν ορισμένα νοσοκομεία να παρουσιάζουν χαμηλό/μέτριο επίπεδο ΤΠΕ και άλλα νοσοκομεία να παρουσιάζουν ικανοποιητικό/υψηλό, μέσω ενός υποδείγματος λογιστικής παλινδρόμησης με εξαρτημένη μεταβλητή το επίπεδο ΤΠΕ και ανεξάρτητες: την - 195 -

κατηγορία νοσοκομείου (1. Γενικό, 2. Ειδικό, 3. Πανεπιστημιακό), τον αριθμό κλινών, τον χαρακτηρισμό της περιοχής (0. Ηπειρωτικό-Νησιωτικό Κέντρο, 1. Αστικό Κέντρο) και τη συμμετοχή στα ΚΠΣ (0. Καμία Συμμετοχή, 1. Μερική- Πλήρης Συμμετοχή). Η αξιολόγηση της προσαρμογής του υποδείγματος στα δειγματικά δεδομένα έγινε με τη χρήση του Hosmer and Lemeshow Test, το οποίο κατέδειξε ότι οι ανεξάρτητες μεταβλητές συνδυαζόμενες μεταξύ τους με τη μορφή του ενός υποδείγματος λογιστικής παλινδρόμησης συμβάλλουν σημαντικά στην πρόγνωση των τιμών της εξαρτημένης μεταβλητής (chi-square=6,332, Sig.=0,610). Πιο συγκεκριμένα, με βάση το κριτήριο του Wald (Πίνακας 1), σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του επιπέδου ΤΠΕ ενός νοσοκομείου έχει η κατηγορία του νοσοκομείου αυτού (Sig.=0,032), καθώς και η περιοχή στην οποία βρίσκεται (Sig.=0,049). Το υπόδειγμα λοιπόν που προκύπτει έχει την εξής μορφή (Εξίσωση 1) (Γναρδέλλης, 2006): Επίπεδο ΤΠΕ = -3,054 + 0,562*Ειδικό + 2,259*Πανεπιστημιακό + 1,256*(Αστικό Κέντρο) + 0,001*κλίνες + 0,187*ΚΠΣ(Μερική-Πλήρης) (1) Από την εξίσωση αυτή και τον πίνακα 1, φαίνεται ότι ο σχετικός λόγος πιθανοτήτων των νοσοκομείων με ικανοποιητικό/υψηλό επίπεδο ΤΠΕ (συγκρινόμενο με χαμηλό/μέτριο επίπεδο ΤΠΕ) αυξάνει κατά έναν παράγοντα που ισούται με 3,511 για τα νοσοκομεία που βρίσκονται σε Αστικά κέντρα έναντι εκείνων που βρίσκονται σε Ηπειρωτικά Νησιωτικά Κέντρα, ανεξάρτητα από την κατηγορία νοσοκομείου, τις κλίνες, και τη συμμετοχή στα ΚΠΣ. Επιπλέον, όσον αφορά στην κατηγορία του νοσοκομείου, ο σχετικός λόγος πιθανοτήτων των νοσοκομείων με ικανοποιητικό/υψηλό επίπεδο ΤΠΕ (συγκρινόμενο με χαμηλό/μέτριο επίπεδο ΤΠΕ), αυξάνει κατά έναν παράγοντα που ισούται με 9,578 όταν το νοσοκομείο είναι Πανεπιστημιακό, έναντι εκείνου όταν το νοσοκομείο είναι Γενικό (κατηγορία αναφοράς: Γενικό νοσοκομείο). Πίνακας 1. Μεταβλητές στην εξίσωση της Λογιστικής Παλινδρόμησης Μεταβλητή Επίπεδο Συντελεστής b Τ.Σ. Wald Τιμή p Exp(B) Γενικό (Κατ. Αναφοράς) 4,812,090 Κατηγορία Ειδικό 0,562 0,700 0,644,422 1,754 Νοσοκομείου Πανεπιστημιακό 2,259 1,056 4,580,032 9,578 Περιοχή Αστικό Κέντρο 1,256 0,639 3,865,049 3,511 Αριθ. Κλινών Κλίνες 0,001 0,001 0,998,318 1,001 ΚΠΣ (Συμμ.) ΚΠΣ(1) (Μερική-Πλήρης) 0,187 0,671 0,078,780 1,206 Σταθερά -3,054 0,727 17,651,000 0,047 4. ΣΥΖΗΤΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η γενική εικόνα που παρουσιάζουν τα 132 Δημόσια Νοσοκομεία της Ελλάδας είναι ότι βρίσκονται σε μέτριο επίπεδο πληροφοριακής οργάνωσης, που δεν πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτεί η δομή μιας σύγχρονης Μονάδας Υγείας στην Κοινωνία - 196 -

της Πληροφορίας (Αποστολάκης, 2007; Oates & Jensen, 2000). Θετικό κρίνεται ότι το εκπαιδευτικό επίπεδο των εργαζομένων στα τμήματα πληροφορικής είναι υψηλό και έτσι μπορεί να συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργίας των πληροφοριακών συστημάτων των Νοσοκομείων. Αντίθετα, το 23% των νοσοκομείων της χώρας δε διαθέτει καν οργανωμένο τμήμα πληροφορικής, εύρημα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η υποστήριξη της Πληροφορικής στα νοσοκομεία της χώρας δε βρίσκεται σε ικανοποιητικό σημείο. Αυτό ενισχύεται και από παλαιότερη μελέτη (Vagelatos et al., 2002), η οποία κατέδειξε ότι «τα Τμήματα πληροφορικής στα Ελληνικά νοσοκομεία είναι υποβαθμισμένα και τα νοσοκομεία εκείνα που είχαν στελεχώσει το Τμήμα πληροφορικής τους με ικανό αριθμό εξειδικευμένων στελεχών, είχαν πολύ καλύτερη πληροφοριακή οργάνωση καθώς επίσης και πολύ αποτελεσματικότερη επικοινωνία και συνεργασία με το υπουργείο υγείας». Θετικό είναι και το γεγονός ότι περισσότερα από τα μισά (52,6%) νοσοκομεία έχουν εγκαταστήσει ΟΠΣ, καθώς και η προσπάθεια των Νοσοκομείων που δε συμμετείχαν σε κανένα πρόγραμμα χρηματοδότησης να εγκαταστήσουν ΟΠΣ, αφού το 63,9%, το έχει πετύχει. Σχετικά με το επίπεδο 3, η εικόνα δεν είναι ικανοποιητική, αφού μόλις το 19,63% των Νοσοκομείων έχει φτάσει στο επίπεδο αυτό, ενώ περισσότερα από μισά Νοσοκομεία βρίσκονται ακόμα στο επίπεδο 1. Όσον αφορά στις τεχνολογίες επικοινωνιών, η πλειοψηφία των Νοσοκομείων (63,2%) έχει μεν Διαδικτυακό τόπο, αλλά ο χρήστης δεν μπορεί, μέσω αυτού να πραγματοποιήσει συναλλαγές, παρά μόνο να ενημερωθεί. Σε σχετική έκθεση (Παρατηρητήριο για την ΚτΠ, 2007), αναφέρεται ότι: «σήμερα τουλάχιστον τέσσερις στους πέντε ευρωπαίους γιατρούς είναι συνδεδεμένοι με το Διαδίκτυο, ενώ το ένα τέταρτο των ευρωπαίων πολιτών χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για πληροφορίες σχετικές με την υγεία». Η έρευνα κατέδειξε επιπλέον ότι εφαρμογές προηγμένων συστημάτων Διαχείρισης Ιατρικών Πληροφοριών, απουσιάζουν πλήρως από τα Δημόσια Νοσοκομεία της χώρας. Αντίθετα στην Ευρώπη (βλ. Διαδικτυακό τόπο της Ε.Ε), παρατηρείται σημαντική ανάπτυξη ανάλογων εφαρμογών σε διάφορες χώρες (ενδεικτικά αναφέρεται η Σλοβενία και η Γερμανία). Πιο ενθαρρυντική εμφανίζεται η εικόνα της χώρας που αφορά στα συστήματα ψηφιακής αρχειοθέτησης και διαχείρισης ιατρικών εικόνων, αφού καταγράφηκαν πέντε νοσοκομεία που χρησιμοποιούν αντίστοιχες εφαρμογές. Σχετικά με την πληροφοριακή οργάνωση των επτά (7) ΥΠΕ της χώρας, το καλύτερο επίπεδο καταγράφεται κατά σειρά στην 1η, 2η και 4η ΥΠΕ. Ολοκληρώνοντας αξίζει να αναφερθεί ότι κατά τη διερεύνηση των αιτιών που οδηγούν κάποια νοσοκομεία να έχουν χαμηλό/μέτριο επίπεδο ΤΠΕ και κάποια άλλα να έχουν ικανοποιητικό/υψηλο μέσω ενός μοντέλου λογιστικής παλινδρόμησης, προέκυψε ότι η περιοχή (αν πρόκειται για νοσοκομείο που ανήκει σε μεγάλο Αστικό Κέντρο), καθώς και το είδος του νοσοκομείου (αν πρόκειται για Πανεπιστημιακό συγκριτικά με Γενικό), το οδηγούν στην κατεύθυνση του κανοποιητικού/υψηλού επιπέδου ΤΠΕ. Σύμφωνα με τα παραπάνω, σοβαρές βελτιώσεις πρέπει να γίνουν προς την κατεύθυνση εγκατάστασης ΟΠΣ, Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου και συστημάτων Διαχείρισης Ιατρικών Πληροφοριών σε όλα τα Νοσοκομεία. Επιπλέον, κρίνεται απαραίτητη η ηλεκτρονική επικοινωνία για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Ωστόσο, θα πρέπει να επεκταθούν οι εφαρμογές των τεχνολογιών πληροφορικής σε όλα τα - 197 -

νοσοκομεία της Ελλάδας και τελικά να ενσωματωθούν σε ένα ενιαίο πληροφοριακό σύστημα, μέσω του οποίου θα επιτευχθεί η διασυνδεσιμότητα και η διαλειτουργικότητα μεταξύ τους (Αποστολάκης, 2005; Ball, 2003; ΥΠΕΣΔΑΑ, χωρίς ημερομηνία). ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον κριτή για τις παρατηρήσεις του, τα σχόλιά του, καθώς και την πολύ λεπτομερή και εμπεριστατωμένη κρίση του. ABSTRACT Aim of this paper is to record the corporation and exploitation degree of Computer and Telecommunications technology at the Greek Public Hospitals (132 hospitals). For this purpose, a suitably designed questionnaire was shared to these hospitals during the first semester of 2006. The findings revealed that the Greek Public hospitals have incorporated the new technology but not in satisfactory degree. We report that 77% of the public hospitals have information technology department, while hardly 52,7% allocate integrated Information System. Regarding the sanitary regions the research showed that there is unequal level of computer organization among the seven regions. The region that appears to have the best picture of the rest is the 1 st one (Attica). ΑΝΑΦΟΡΕΣ Apostolakis, I. and Stamouli M.A., (2006), Validity and reliability assessment of quantitative research questionnaires in health units: The case of a questionnaire concerning the evaluation of a nursing services management information system of a hospital, Statistical Review, 2(1): 3-25. Ball M.J. (2003). Hospital information systems: perspectives on problems and prospects 1979 and 2002. International Journal of Medical Informatics, 69(2-3): 83-9. Burns, R. (2000). Introduction to Research Methods, London: Sage. Vagelatos A,. Sofotassios D., Papanikolaou C. and Manolopoulos C. (2002). ICT Penetration in Public Greek Hospitals. Studies in Health Technology and Informatics, 90: 702-6. Vagelatos Α. (2001). Standardization in Medical Informatics. Archives of Hellenic Medicine, 18(6): 609 615. Αποστολάκης Ι. (επιμ), (2005). Διοίκηση Πληροφοριακών Υποδομών στις Μονάδες Υγείας, Αθήνα: Mediforce. Αποστολάκης Ι. και Σταμούλη Μ.Α., (2007). Ασκήσεις Υπολογιστικής Στατιστικής στην Υγεία, Αθήνα: Παπαζήση Αποστολάκης, Ι. (2007). Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας, Αθήνα: Παπαζήσης, Β Εκδοση. - 198 -

Αποστολάκης, Ι., Καστανιά, Α., Πιερράκου, Χρ. (2003). Στατιστική Επεξεργασία Δεδομένων στην Υγεία, Αθήνα: Παπαζήσης. Αποστολάκης, Ι., Σωτήρχου Α., Τσακλακίδου Δ., Τσικρικάς Σ. και Κυριόπουλος, Γ. (2007). Η Ενσωμάτωση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στα Δημόσια Νοσοκομεία του Λεκανοπεδίου Αττικής. Ιατρική, 3,235-242. Βαγγελάτος, Α., και Σαριβουγιούκας, Ι. (2005). Παράγοντες Επιτυχίας για την Εισαγωγή Πληροφοριακών Συστημάτων στα Νοσοκομεία. Επιθεώρηση της Υγείας, 101, 24-29. Γναρδέλλης, Χ. (2006). Ανάλυση Δεδομένων με το SPSS 14.0 for Windows, Αθήνα: Παπαζήσης. Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ) (2007), Μελέτη για την χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στον Τομέα Υγείας Πρόνοιας, Έκδοση 5. ΥΠΕΣΔΑΑ, (no date), Σύζευξις, Εθνικό Δίκτυο Δημόσιας Διοίκησης, Έργο- Περιγραφή-Οφέλη-Φορείς, [online] Available from: http://www.syzefxis.gov.gr/default.aspx?id= 173&nt=19 [ημ. πρόσβασης 02/04/2009]. Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υγεία- Πρόνοια 2000-2006», Γ Κοινοτικό Πακέτο Στήριξης 2000-2006, 8:12. - 199 -