ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Θέμα: Στόχος «Τα δικαιώματα του παιδιού» για τη Σχολική Χρονιά 2009 2010 και Προτεινόμενες Δράσεις Εισαγωγή Η παρούσα σχολική χρονιά αποτελεί μια μοναδική συγκυρία για διάδοση των βασικών αρχών της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Φέτος, σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, προγραμματίζονται πανηγυρικές εκδηλώσεις με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την υιοθέτηση της Σύμβασης. Μιας Σύμβασης σταθμού στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αφού μέσα από τις πρόνοιές της αναθεωρείται η παραδοσιακή αντίληψη της παιδικότητας, προτείνοντας μια νέα, ενεργητική θεώρηση της παιδικής ηλικίας με έμφαση, για πρώτη φορά σε νομικό επίπεδο, στην αυτονομία και την εγγενή αξιοπρέπεια του παιδιού. Αυτή η νέα προσέγγιση δημιουργεί ψυχολογικές και κοινωνιολογικές διαφοροποιήσεις, ιδιαίτερα στην εκπαίδευση. Τα παιδιά αντιμετωπίζονται πλέον ως υποκείμενα που είναι σε θέση να γνωρίζουν και να διατυπώνουν τα δικαιώματά τους, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι τους παρέχονται οι κατάλληλες ευκαιρίες και δυνατότητες. 2. Η Σύμβαση του ΟΗΕ καθορίζει άξονες και αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώνονται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Τα άρθρα της Σύμβασης, παρόλο που μπορούν να διαβαστούν και αυτοτελώς, έχουν αλληλεξάρτηση και συνέχεια, αφού η Σύμβαση αποτελεί ένα ενιαίο, αλληλένδετο και συνεκτικό κείμενο. Οι αρχές της Σύμβασης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βασικά εργαλεία για τα υπό διαμόρφωση αναλυτικά προγράμματα αφού θέτουν το βασικό πλαίσιο γύρω από το οποίο οικοδομείται η εκπαίδευση: μιας εκπαίδευσης παιδοκεντρικής που στόχο έχει τη διαμόρφωση ενός δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου στο οποίο γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα όλων ανεξαιρέτως των παιδιών. Μιας εκπαίδευσης που λέει ναι στην ενσωμάτωση και 1
όχι στον αποκλεισμό, ναι στο σεβασμό και όχι στην απόρριψη, ναι στην ίση μεταχείριση και όχι στις διακρίσεις, ναι στο διάλογο και όχι στο μονόλογο, ναι στη συμφιλίωση και όχι στον εθνικισμό, ναι στην αποδοχή και όχι στο ρατσισμό. 3. Είναι φανερό ότι η αξιοποίηση της Σύμβασης στα υπό διαμόρφωση αναλυτικά προγράμματα, όχι μόνο εμπλουτίζει και συνεπικουρεί την όλη διαδικασία αναθεώρησής τους αλλά ταυτόχρονα υπηρετεί και έναν από τους βασικούς σκοπούς της: τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των παιδιών μέσα από τη συστηματική και στοχευμένη εκπαιδευτική διαδικασία έτσι που να μειώνονται όλο και περισσότερο οι περιπτώσεις των παιδιών εκείνων που δεν απολαμβάνουν όλο τα εύρος των δικαιωμάτων τους. Εξάλλου, μόνο αν τα παιδιά αναπτύξουν συνείδηση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, θα μπορούν ως ενήλικες να τα αντιλαμβάνονται και να τα προασπίζουν. 4. Μέσα στο πιο πάνω πλαίσιο η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού προτείνει τη συμπερίληψη του στόχου «Τα δικαιώματα του παιδιού» στους υπό έμφαση στόχους της σχολικής χρονιάς 2009 2010. Η υιοθέτηση του συγκεκριμένου στόχου, από τη μια, θα απέδιδε την πρέπουσα τιμή στην επέτειο και, από την άλλη, θα λειτουργούσε ως αφετηρία ανάπτυξης δράσεων και προγραμμάτων για κάθε σχολική μονάδα με αναφορά τη Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού. Δράσεις της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού με τη στήριξη του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού 5. Μέσα στα πλαίσια αυτά, έχουν προγραμματιστεί και δρομολογηθεί από το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού οι ακόλουθες δράσεις με στόχο τη διάδοση των βασικών αρχών της Σύμβασης: (1) Παραγωγή Ταινίας Μικρού Μήκους με θέμα τα Δικαιώματα του Παιδιού με έμφαση στο πώς τα ίδια τα παιδιά βλέπουν την κατάσταση των δικαιωμάτων τους στην Κύπρο και ποιες προτεραιότητες έχουν. Πιο συγκεκριμένα, θα υπάρξει συνεργασία με 4 σχολεία, από τα οποία θα επιλεγούν 5 παιδιά και κάτω από την επίβλεψη επαγγελματία παραγωγού ταινιών, θα δημιουργηθεί ένα σύντομο 2
φιλμάκι για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Το υλικό που θα παραχθεί θα δοθεί στα σχολεία και θα μπορεί να αξιοποιηθεί από εκπαιδευτικούς και παιδιά στην τάξη ως βάση για συζήτηση και προβληματισμό. (2) Διαγωνισμός Ποίησης σε Σχολεία Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης. Έχοντας ως βασικό εργαλείο τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, όλα τα παιδιά θα έχουν το δικαίωμα για προαιρετική συμμετοχή τους στο διαγωνισμό, στον οποίο θα καλούνται να εκφραστούν ελεύθερα για να καταθέσουν τα συναισθήματα και τις απόψεις τους. (3) Διαγωνισμός Αφίσας για νέους γραφίστες με θέμα τα Δικαιώματα του Παιδιού. Οι αφίσες που θα διακριθούν, θα αξιοποιηθούν ως εκπαιδευτικό υλικό για χρήση στις σχολικές τάξεις. (4) Επισκέψεις Επιτρόπου στα σχολεία με τίτλο: «Δώσε Φωνή στην Άποψή σου». Η Επίτροπος επισκέπτεται σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης. Οι επισκέψεις της περιλαμβάνουν: συζήτηση με τη Διεύθυνση του σχολείου, διάλεξη προς τους εκπαιδευτικούς, διάλεξη προς το σύνολο των παιδιών, διαδραστικές δραστηριότητες με ένα τμήμα παιδιών, συζήτηση με το μαθητικό συμβούλιο. (5) Διοργάνωση ημερίδας με θέμα «Το δικαίωμα συμμετοχής των παιδιών στη σχολική ζωή» και με ομάδα στόχου τους Διευθυντές Μέσης Εκπαίδευσης. Η ημερίδα θα επικεντρωθεί σε μια από τις βασικές αρχές της Σύμβασης την Αρχή της Συμμετοχής των παιδιών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για θέματα που τα αφορούν. (6) Έκδοση για εκπαιδευτικούς εγχειρίδιο με θέμα τα Δικαιώματα του Παιδιού και την Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Η έκδοση θα διανεμηθεί στα σχολεία για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους τους εκπαιδευτικούς ως βοήθημα. (7) Έκδοση ημερολογίου για το έτος 2010 με θέμα τα δικαιώματα του παιδιού, το οποίο θα αποσταλεί σε όλα τα σχολεία. 3
(8) Αποστολή υλικού της σειράς εκδόσεων του Γραφείου της Επιτρόπου αναφορικά με τα δικαιώματα του παιδιού για διανομή στα σχολεία σε απλουστευμένη γλώσσα (αφίσες, ενημερωτικά τρίπτυχα, αυτοκόλλητα, σελιδοδείκτες). (9) Συστηματικές συναντήσεις της Επιτρόπου με τα μέλη της Παιδοβουλής και της ΠΣΕΜ με στόχο την ανταλλαγή απόψεων και τη συμμετοχή των ίδιων των παιδιών στη διαμόρφωση εισηγήσεων και προτάσεων ως προς τα θέματα που τα αφορούν. (10) Συνέχιση της μελέτης των Κανονισμών Λειτουργίας των Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης και υποβολή εισηγήσεων για εναρμόνισή τους με τις αρχές της Σύμβασης. (11) Διεξαγωγή έρευνας ανάμεσα σε μη ελληνόφωνα παιδιά που φοιτούν σε δημόσια σχολεία με θέμα το πώς τα ίδια αντιλαμβάνονται την ένταξή τους στη σχολική ζωή και τον τρόπο που τα αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί, οι συμμαθητές και το σχολείο. (12) Προώθηση και στήριξη του διαλόγου Υπουργού και Παιδοβουλής μέσα από την καθιέρωση τακτικών συναντήσεων με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και την ενίσχυση της συμμετοχής των παιδιών σε θέματα που τα αφορούν. Προτεινόμενες Ενέργειες και Δραστηριότητες στα σχολεία 6. Προτείνονται οι πιο κάτω ενέργειες και δραστηριότητες από τις οποίες κάθε σχολική μονάδα θα μπορούσε να επιλέξει και να αναπτύξει, ώστε να συμβάλει στη διάδοση των βασικών αρχών και προνοιών της Σύμβασης. (1) Να αναδειχθεί η σημασία της Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού για την Εκπαίδευση μέσα από παιδαγωγικές συνεδριάσεις του προσωπικού σε κάθε Σχολείο. (2) Να γίνουν μικρής κλίμακας έρευνες από τα ίδια τα παιδιά (σε επίπεδο τάξης ή σχολείου) για διερεύνηση των επιπέδων ενημερότητας των παιδιών για τα δικαιώματά τους. 4
(3) Προώθηση και στήριξη των μαθητών από εκπαιδευτικούς για δημιουργία εντύπων (π.χ. εφημερίδα σχολείου) με έμφαση στα δικαιώματα του παιδιού ή σε συγκεκριμένα δικαιώματα που σχετίζονται με τις ιδιαιτερότητες του κάθε σχολείου (π.χ. σχολεία με μεγάλο αριθμό παιδιών με ειδικές ανάγκες, σχολεία με αλλόγλωσσους, σχολεία ΖΕΠ κ.τ.λ.). (4) Ενθάρρυνση των μαθητών για συμμετοχή στους διαγωνισμούς που προκηρύσσει το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας των δικαιωμάτων του Παιδιού (5) Να γίνουν ενδοτμηματικές δραστηριότητες με θέματα σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού (διακρίσεις, αποκλεισμός, δικαίωμα στην υγεία, δικαίωμα στην εκπαίδευση, ελευθερία έκφρασης, συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, προστασία από τη βία κ.α.) (6) Να οργανωθούν επισκέψεις ομάδων παιδιών στα Γραφεία της Επιτρόπου με στόχο την ενημέρωσή τους για την ύπαρξη του Θεσμού και τη γνωριμία τους με την Κύπρια Επίτροπο (7) Να εμπλουτιστούν οι βιβλιοθήκες των σχολείων με εκπαιδευτικό υλικό και με βιβλία αναφορικά με τα δικαιώματα των παιδιών (8) Αξιοποίηση κειμένων στα σχολικά εγχειρίδια που αφορούν ζητήματα παραβίασης δικαιωμάτων (π.χ. λογοτεχνικά κείμενα και ποιήματα που αναφέρονται σε κοινωνικά προβλήματα όπως ο αποκλεισμός, οι διακρίσεις, ο ρατσισμός κ.α.) (9) Αξιοποίηση του Compasito (Manual on human rights education for children) το οποίο είναι έκδοση του Συμβουλίου της Ευρώπης και υπάρχει σε όλες τις βιβλιοθήκες των σχολείων. Το εγχειρίδιο αυτό, αποτελεί μια εξαιρετική πηγή δραστηριοτήτων, ανάλογα διαβαθμισμένων και προσαρμοσμένων για όλες τις ηλικίες, οι οποίες μπορούν να γίνουν στην τάξη με στόχο την εις βάθος κατανόηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (10) Γνωστοποίηση της ιστοσελίδας της Επιτρόπου προς όλα τα σχολεία, σε εκπαιδευτικούς και παιδιά, για άντληση πληροφοριών σχετικών με το Θεσμό αλλά και με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού. 5
(11) Αξιοποίηση πηγών από το διαδίκτυο οι οποίες παρέχουν πληροφορίες παρεμφερείς με τα δικαιώματα των παιδιών όπως: - www.childcom.org.cy Ιστοσελίδα της Κύπριας Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού - www.0-18.gr/ Ιστοσελίδα του Έλληνα Επιτρόπου για τα Παιδιά - www.coe.int/compass Manual for Human Rights - www.europeanchildrensnetwork.org Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τα Παιδιά - www.hrea.org/ The Global Human Rights Education Network - www.minorityrights.org Ιστοσελίδα για τα δικαιώματα των μειονοτήτων - www.barneombudet.no Ιστοσελίδα της Ιρλανδής Επιτρόπου για τα Παιδιά - www.oxfaminternational.org Δίκτυο οργανισμών για την καταπολέμηση της φτώχειας και της αδικίας - www.savethechildren.net Ανεξάρτητος Διεθνής Οργανισμός για τα παιδιά - www.unicef.org Επίσημη ιστοσελίδα της UNICEF - www.unicef.gr/ Ελληνική Εθνική Επιτροπή UNICEF - www.οhchr.org UN Office of the High Commissioner for Human Rights - www.warchild.org Οργανισμός ενάντια στη συμμετοχή των παιδιών σε ένοπλες συρράξεις - www.right-to-education.org Οργανισμός για την προώθηση του δικαιώματος στην εκπαίδευση - www.actionaid.org Διεθνές δίκτυο βοήθειας για παιδιά Τρίτων χωρών - www.childnet-int.org Διεθνές δίκτυο για τα παιδιά 6
- www.crin.org/ngogroupforcrc Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις για τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού - www.hamogelo.com Το χαμόγελο του Παιδιού - www.ombudsnet.org European Network of Ombudspeople for Children 7