ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΕ ΜΙΑ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΙΑΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗ ΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΗΣ AGENDA 21 ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60/ΕΕ Δράση 4.1.4. «Σχέδια δράσης ανά γεωγραφική περιοχή και οικονομικό τομέα και προκαταρκτικός σχεδιασμός των απαραίτητων υποδομών προστασίας και εξοικονόμησης νερού» ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2006
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1 EXECUTIVE SUMMARY 2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΝΑ ΔΗΜΟ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ 4 2.1 Το σημερινό υδρολογικό ισοζύγιο στην λεκάνη του Ανθεμούντα 5 2.2. Ο πρωτογενής τομέας στην λεκάνη του Ανθεμούντα 5 2.3 Διαχείριση και επεξεργασία λυμάτων στην λεκάνη του Ανθεμούντα 6 3. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΡΟΥ Αποτελέσματα Προτεραιότητες που τίθενται από τα σενάρια 7 4. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑ ΔΗΜΟ 16 4.1 Τεχνικά έργα 16 4.2 Μεταβολές στον πρωτογενή τομέα 29 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 31
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εκτεταμένες μελέτες έχουν καταδείξει ότι η λεκάνη του Ανθεμούντα είναι έντονα ελλειμματική όσον αφορά το υδατικό ισοζύγιο με το ετήσιο έλλειμμα να αγγίζει σήμερα τα 17,4 εκατ. m³. Σε σχέση με τις υδατικές ανάγκες, σημαντικότερη χρήση νερού είναι η άρδευση, η οποία αντιστοιχεί στο 77% των συνολικών απαιτήσεων της Λεκάνης, ακολουθεί η ύδρευση με το 15 % της ζήτησης και η βιομηχανία που αντιστοιχεί στο 7% της ζήτησης. Ο κτηνοτροφικός τομέας αντιπροσωπεύει μόλις το 1% των ετήσιων αναγκών σε νερό. Τα σενάρια μεταβολής των αναπτυξιακών και πληθυσμιακών παραμέτρων στους Δήμους της περιοχής μελέτης έχουν καταδείξει ότι η κατάσταση αναμένεται εξίσου ή περισσότερο δυσμενής για το έτος 2020: συγκεκριμένα, οι πέντε (5) από τις έξι (6) εκδοχές των σεναρίων που έτυχαν επεξεργασίας κατέδειξαν ελλειμματικό ισοζύγιο της τάξης των 700.000m 3 εώς 21.000.000m 3. Mόνο στην βέλτιστη εκδοχή του Σεναρίου Συνεργασίας (Hand in Hand best case), το ισοζύγιο αναμένεται να καταστεί πλεονασματικό μόνο στην περίπτωση ριζικού περιορισμού της βαμβακοκαλλιέργειας (κατά 90% ή περισσότερο), μείωσης των εκτάσεων αραβόσιτου (κατά 6% ή περισσότερο), υλοποίησης σημαντικών τεχνικών έργων διαχείρισης της ζήτησης (σύνδεση Θέρμης με ΕΥΑΘ) και αύξησης της προσφοράς (φράγματα εμπλουτισμού, λιμνοδεξαμενές, χρήση επεξεργασμένου νερού μετά από τριτοβάθμια επεξεργασία για άρδευση) και εξάπλωση αγροπεριβαλλοντικών μέτρων στην λεκάνη που σχετίζονται με την ποσότητα του αρδευτικού νερού. Ως αποτέλεσμα οι προτεραιότητες στα Σχέδια Δράσης ανά Δήμο προσδιορίζονται ως ακολούθως: προγραμματισμός της κάλυψης των υδρευτικών αναγκών της Θέρμης από την ΕΥΑΘ με πληθυσμό στόχο για το 2020 της τάξεως των 54.000 ατόμων ολοκληρωμένη υποστήριξη της διαδικασίας μετάβασης των υδροβόρων καλλιέργειων σε ξηρικές με στόχο την διαφύλαξη του εισοδήματος του παραγωγού και ταυτόχρονα την μείωση των αρδευτικών αναγκών μέχρι το 2020 κατά 5.300.000 m 3 σε ετήσια βάση. Η συγκεκριμένη ποσότητα αντιστοιχεί στην εκτιμούμενη μείωση της αρδευτικής ζήτησης που αναμένεται να επέλθει εφόσον η βαμβακοκαλλιέργεια στην λεκάνη του Ανθεμούντα περιοριστεί μέχρι το 2020 κατά 9500 στρέμματα και η καλλιέργεια αραβόσιτου περιοριστεί κατά 380 στρέμματα Άμεση προώθηση των συμβατικών έργων αύξησης της προσφοράς νερού (φράγματα κατείσδυσης και λιμνοδεξαμενές) με στόχο την αύξηση της προσφοράς κατά 4.570.000 m³ ετησίως Άμεση προώθηση των έργων μείωσης της ζήτησης (συλλογικό αρδευτικό Βασιλικών, αντικατάσταση δικτύων ύδρευσης με στόχο τον περιορισμό των απωλειών) Άμεση προώθηση των υποδομών monitoring (υδρόμετρα, τακτική απογραφή των καλλιεργούμενων εκτάσεων) Εκμετάλλευση των δυνατοτήτων χρήσης των λυμάτων μετά από τριτοβάθμια επεξεργασία για άρδευση
SUMMARY Extensive studies have shown that the Anthemountas basin presents a strong negative water balance with the annual water deficit estimated at around 17,4 mill m³. The irrigation demand comprises the 77% of total needs. The domestic and industrial water consumption refer to 15 % and 7% of total needs. Animal farming and related activities correspond to only 1% of the demand. The scenario development procedure has indicated that the water balance situation is unlikely to improve by the year 2020: five out of the six scenario versions argue for negative water balance from 700.000m 3 to 21.000.000m 3 annually. Only the Hand in Hand best case version refers to a positive water balance as this takes into account that major restrictions of cotton cultivations (90% or more), reduction of corn cultivations (6% or more), grandiose technical interventions and significant agro-environmental measures are facilitated within the basin. As a result, priorities for the Water Management Action plans of Anthemountas municipalities regarding the target year 2020 are set as follows: The domestic water consumption needs of Thermi (population target: 54.000 people) should be covered by EYATH 1 An integrated support framework should be created to encourage changes of major water-demanding cultivations into products that need limited or no irrigation at all. There are two major aims for this: the protection of the farmers s income and the reduction of the irrigation needs by 5.300.000 m 3 in an annual base by the year 2020. Technical facilities that are expected to enable an increase in available water resources by at least 4.570.000 m³ annually should be primarily supported. Technical facilities that are expected to enable a decrease in water demand by means of better management and reduction of losses should be accordingly supported. Appropriate monitoring devices should be used to assess the water balance situation as concisely as possible Innovative approaches such as irrigation by tertiary-treated wastewater should be fully exploited. 1 Thessaloniki Water Supply and Sewerage Co. [E.Y.A.Th] S.A.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα τεχνική έκθεση αποτελεί Παραδοτέο της Δράσης 4.1.4 του έργου «Ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων σε µία υδρολογική λεκάνη µε την εφαρμογή μίας δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας στη βάση των αρχών της Agenda 21 και των κατευθύνσεων της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ». Συγκεκριμένα, η παρούσα τεχνική έκθεση περιλαμβάνει τα προτεινόμενα σχέδια δράσης για την λεκάνη του Ανθεμούντα με βάση τις κατευθύνσεις που αναδύονται από την αναθεωρημένη εκδοχή των τριών αναπτυξιακών σεναρίων όσον αφορά την διαχείριση των υδατικών πόρων στην περιοχή μελέτης. H παρούσα τεχνική έκθεση εκπονήθηκε από την εταιρεία ΕΠΕΜ Α.Ε. και θα πρέπει να ειδωθεί ως αλληλένδετη με το παραδοτέο 2 της δράσης 4.1.1. όπου προσεγγίζονται αναλυτικά τα σενάρια διαχείρισης του νερού μέχρι το 2020. Η ομάδα μελέτης παρουσιάζεται με αλφαβητική σειρά ακολούθως: Μαίρη Βιταλιώτου γεωπόνος Μαρία Κατσιμπίρη - γεωλόγος Τζένη Κοντελέ πολιτικός μηχανικός Κέλλη Παπαπαύλου βιολόγος, συντονιστής της ομάδας Ανθή Ψαλίδα χημικός μηχανικός Παναγιώτης Σκοτειδάκης γεωπόνος, εξωτερικός συνεργάτης ΕΠΕΜ Ηλίας Ταρναράς πολιτικός μηχανικός υδραυλικός 2 ΕΠΕΜ (2006)
2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΝΑ ΔΗΜΟ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ Η υδρολογική λεκάνη του ποταμού Ανθεμούντα τοποθετείται στο χώρο της Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ γεωγραφικά εντάσσεται στην χερσόνησο της Χαλκιδικής καλύπτοντας επιφάνεια 318,3 Κm 2. Η λεκάνη καταλαμβάνει το ΝΑ τμήμα του Ν. Θεσσαλονίκης ενώ οι ορεινές απολήξεις της εντάσσονται στον Ν. Χαλκιδικής. Το δυτικό όριο της λεκάνης απορροής καλύπτει ο κόλπος της Θεσσαλονίκης, ενώ το εκτεταμένο λοφώδες συγκρότημα της Αγίας Παρασκευής Σουρωτής Μονοπηγάδου οριοθετεί την προς νότο προέκτασή της. Βόρεια, φυσικό όριο της λεκάνης συνιστά η οροσειρά Χορτιάτη-Θέρμου μέχρι τις ημιορεινές παρυφές της Γαλάτιστας-Βάβδου οι οποίες οριοθετούν την προς τα Ανατολικά επέκταση της λεκάνης. Σε γενικές γραμμές η λεκάνη του Ανθεμούντα εμφανίζει πολυποίκιλες γεωγραφικές ενότητες με διαφορές στις χρήσεις γης οι οποίες καθορίζουν και την ανθρώπινη δραστηριότητα κυρίως στον πρωτογενή τομέα. Τα τελευταία χρόνια, στα κατάντη τμήματα της λεκάνης τα κύρια οικιστικά συγκροτήματα της Θέρμης, Νέου Ρυσίου, Νέας Ραιδεστού, Τριαδίου αποτελούν πόλο έλξης για μόνιμη κατοικία και δεικνύουν την έντονη τάση για αστικοποίηση σε σχέση με τα ανάντη τμήματα (Βασιλικά, Γαλάτιστα) στα οποία κυριαρχεί ο αγροτικός πληθυσμός. Ωστόσο, ο πρωτογενής τομέας παραμένει ιδιαίτερα έντονος στην περιοχή και οι αγροτικές εκτάσεις, σημαντικό ποσοστό των οποίων καλύπτεται από υδροβόρες καλλιέργειες, ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα. Υδρολογική λεκάνη Ανθεμούντα Κατανάλωση νερού ανά χρήση στη λεκάνη του Ανθεμούντα
2.1 Το σημερινό υδρολογικό ισοζύγιο στην λεκάνη του Ανθεμούντα Εκτεταμένες μελέτες 3 έχουν καταδείξει ότι η λεκάνη του Ανθεμούντα είναι έντονα ελλειμματική όσον αφορά το υδατικό ισοζύγιο: συγκεκριμένα, το βασικότερο πρόβλημα διαχείρισης των υδάτινων πόρων της Λεκάνης εντοπίζεται στο ότι η ζήτηση υπερβαίνει κατά πολύ τους διαθέσιμους ανανεώσιμους πόρους και το έλλειμμα αγγίζει τα 17,4 εκατ. m³. Παρά το ότι το μέγεθος της επιφανειακής απορροής εκτιμάται ως αρκετά σημαντικό (περίπου ίσο προς 41 εκατ. m 3 /yr, ενώ η ζήτηση εκτιμάται σε 22,5 εκατ. m 3 /yr), το σύνολο σχεδόν των υδατικών αναγκών καλύπτεται από υπόγεια νερά (η ετήσια κατείσδυση εκτιμάται σε 5,14 εκατ. m³ περίπου). Οι απολήψεις από ιδιωτικές γεωτρήσεις δεν ελέγχονται ούτε μετρούνται συστηματικά, ενώ το ίδιο πρόβλημα μέτρησης και καταγραφής των αντλούμενων ποσοτήτων συχνά παρουσιάζεται και στις δημοτικές γεωτρήσεις. Σε σχέση με τις υδατικές ανάγκες, σημαντικότερη χρήση νερού είναι η άρδευση, η οποία αντιστοιχεί στο 77% (περίπου 17,3 εκατ. m³) των συνολικών απαιτήσεων της Λεκάνης σε νερό το 2005. Η συνολική ζήτηση στους τρεις Δήμους της Λεκάνης εκτιμάται σε 22,5 εκατ. m³. Η κατανάλωση για υδρευτικούς σκοπούς αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό, της τάξης του 15 % (3,3 εκατ. m³). Η ζήτηση του κτηνοτροφικού τομέα, η οποία αντιπροσωπεύει μόλις το 1% (0,4 εκατ. m³) είναι εξαιρετικά χαμηλή. Η βιομηχανική κατανάλωση ανέρχεται στο 7% της συνολικής (1,6 εκατ. m³). 2.2. Ο πρωτογενής τομέας στην λεκάνη του Ανθεμούντα Η κατανομή των γεωργικών εκτάσεων στην περιοχή μελέτης εμφανίζεται στους ακόλουθους πίνακες: Πίνακας 1: Μέση ετήσια κατανομή αγροτικών εκτάσεων στην λεκάνη του Ανθεμούντα 4 ΘΕΡΜΗ ΒΑΣΙΛΙΚΑ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑΣ Σύνολο γεωργικής γης (στρέμματα κατά 35997 75668 89000 προσέγγιση) Αροτριαίες 74,45 % 80 % 88,85 % καλλιέργειες Κηπευτικά 3,78 % 11,55 % 0,64 % Δενδρώδη 7,37 % 4,65 % 5,83 % Αμπελώνες 2,95 % 0,1 % 0,11 % Αγρανάπαυση 13,21 % 3,5 % 5% 3 Fikos & al (2005) 4 στοιχεία 1995 1999, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ (2003)
Από τα παραπάνω είναι εμφανής η υπερίσχυση των αροτριαίων καλλιεργειών (βαμβάκι, καλαμπόκι, στάρι) στο σύνολο της λεκάνης. 2.3 Διαχείριση και επεξεργασία λυμάτων στην λεκάνη του Ανθεμούντα Ακολούθως παρουσιάζονται οι υφιστάμενες υποδομές για την επεξεργασία των λυμάτων στο σύνολο της λεκάνης του Ανθεμούντα: Πίνακας 2: Υφιστάμενα αποχετευτικά δίκτυα στην λεκάνη του Ανθεμούντα 5 Δήμος Θέρμης Δημοτικό διαμέρισμα Αποχετευτικό δίκτυο % ποσοστό κάλυψης Χαρακτηρισμός Δ.Δ. Θέρμης ΝΑΙ 100 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων Δ.Δ. Νέας Ραιδεστού ΝΑΙ 100 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων (υπό κατασκευή) Δ.Δ. Νέου Ρυσίου ΝΑΙ 100 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων Δ.Δ. Ταγαράδων ΝΑΙ 100 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων (υπό κατασκευή) Δήμος Βασιλικών Δημοτικό διαμέρισμα Αποχετευτικό δίκτυο % ποσοστό κάλυψης Χαρακτηρισμός Δ.Δ. Βασιλικών OΧΙ Δ.Δ. Αγ. Παρασκευής OΧΙ Δ.Δ. Αγ. Αντωνίου ΝΑΙ 85 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων Δ.Δ. Λιβαδίου OΧΙ Δ.Δ. Περιστεράς OΧΙ Δ.Δ. Σουρωτής ΝΑΙ 40 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων Δήμος Ανθεμούντα Δημοτικό διαμέρισμα Αποχετευτικό δίκτυο % ποσοστό κάλυψης Χαρακτηρισμός Δ.Δ. Γαλατίστης ΝΑΙ 100 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων Δ.Δ. Βάβδου ΝΑΙ 100 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων Δ.Δ. Γαλαρινού OΧΙ Δ.Δ. Δουμπιών ΝΑΙ 100 Χωριστικό δίκτυο ακαθάρτων 5 Μαλιώκας και συνεργάτες (2005)
Πίνακας 3: Υφιστάμενες μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων στην λεκάνη του Ανθεμούντα 6 Δήμος Θέρμης Ν. Θεσσαλονίκης Δημοτικό διαμέρισμα Δ.Δ. Θέρμης Δ.Δ. Νέας Ραιδεστού Δ.Δ. Νέου Ρυσίου Δ.Δ. Ταγαράδων Επεξεργασία λυμάτων ΜΕΥΑ Θέρμης ΜΕΥΑ Θέρμης ΜΕΥΑ Θέρμης ΜΕΥΑ Θέρμης Πληθυσμός σχεδιασμού μονάδας ~ 7.000 ισοδύναμοι κάτοικοι Είδος επεξεργασίας λυμάτων Β βάθμια Χλωρίωση Δήμος Βασιλικών Ν. Θεσσαλονίκης Δημοτικό διαμέρισμα Δ.Δ. Βασιλικών Δ.Δ. Αγ. Παρασκευής Δ.Δ. Αγ. Αντωνίου Δ.Δ. Λιβαδίου Δ.Δ. Περιστεράς Δ.Δ. Σουρωτής Επεξεργασία λυμάτων Δεν υπάρχει μονάδα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Πληθυσμός σχεδιασμού μονάδας Είδος επεξεργασίας λυμάτων - - Δήμος Ανθεμούντα Ν. Χαλκιδικής Δημοτικό διαμέρισμα Δ.Δ. Γαλατίστης Επεξεργασία λυμάτων ΜΕΥΑ Γαλάτιστας Δ.Δ. Βάβδου - Δ.Δ. Γαλαρινού - Δ.Δ. Δουμπιών - Πληθυσμός σχεδιασμού μονάδας ~ 3.000 ισοδύναμοι κάτοικοι Είδος επεξεργασίας λυμάτων Β βάθμια με νιτροποίηση Χλωρίωση 3. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΡΟΥ Αποτελέσματα Προτεραιότητες που τίθενται από τα σενάρια Τα σενάρια μεταβολής των αναπτυξιακών παραμέτρων της λεκάνης του Ανθεμούντα σε σχέση με την κατανάλωση νερού με χρονικό ορίζοντα το 2020 έχουν ήδη συζητηθεί σε προηγούμενη φάση του προγράμματος και παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα 5. Οι βασικές παραδοχές που έχουν ληφθεί υπόψη στον σχεδιασμό των σεναρίων είναι οι ακόλουθες: 6 Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (2006), Μαλιώκας και συνεργάτες (2005)
ο πληθυσμός αυξάνεται σε όλους τους Δήμους με την Θέρμη να παρουσιάζει την μέγιστη αύξηση ο μέγιστος ρυθμιστής της διαχείρισης της αγροτικής γης είναι 7 η πρόσοδος του παραγωγού, είτε αυτή προέρχεται κατευθείαν από κανόνες αγοράς είτε ρυθμίζεται μέσω κεντρικής πολιτικής (π.χ. μέσω επιδοτήσεων). Προϊόντα επομένως τα οποία δεν συντείνουν στην οικονομική βιωσιμότητα της αγροτικής επιχείρησης περιορίζονται. Αναλυτικά, χαμηλή πρόσοδος οδηγεί σε εγκατάλειψη της αγροτικής γης ενώ υψηλή πρόσοδος οδηγεί σε αύξηση της παραγωγής συχνά ενσωματώνοντας εδάφη και περιοχές που αποτελούν οριακά αποδεκτές αγροτικές εκτάσεις (π.χ. εκτάσεις με μεγάλες σχετικά κλίσεις). Στην βάση αυτή, προϊόντα όπως το βαμβάκι που συνδέονται με το καθεστώς της αποσυνδεδεμένης ενίσχυσης (decoupling) αναμένεται να εγκαταλειφθούν σε μικρό (10%) ή μεγάλο (90%) ποσοστό. Άλλα προϊόντα όπως ο αραβόσιτος για τα οποία αναμένεται η παραγωγή ανά μονάδα έκτασης να αυξηθεί λόγω βελτιωμένων υβριδίων ή τεχνολογικών εξελίξεων, θα μειωθούν επίσης ως «σύνολο εκτάσεων» στην περιοχή του Ανθεμούντα, αλλά σε πολύ μικρότερα ποσοστά (1-6%). Οι λοιπές ποτιστικές εκτάσεις αναμένεται να διατηρηθούν στα ίδια επίπεδα με εκείνα του 2005 ενώ τυχόν αύξηση του κτηνοτροφικού κεφαλαίου δεν αναμένεται να επέλθει σε τέτοια κλίμακα ώστε να μεταβάλλει ριζικά τις υδρευτικές απαιτήσεις του κτηνοτροφικού τομέα οι υδρευτικές απαιτήσεις του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα δεν αναμένεται να μεταβληθούν σημαντικά σε σχέση με τις εκτιμήσεις του 2005 οι τοπικές κλιματικές συνθήκες δεν αναμένεται να μεταβληθούν μέχρι το 2005 σε βαθμό που να είναι επηρεάσει σημαντικά το υδρολογικό ισοζύγιο Για όλα τα σενάρια ισχύει μέχρι το 2020 η προστατευτική, Συνταγματικά κατοχυρωμένη, κρατική αντιμετώπιση της Δασικής γης επομένως οι χρήσεις γης στις δασικές εκτάσεις μεταβάλλονται ελάχιστα. 7 σύμφωνα με Audsley & al (2006)
Πίνακας 4: Συνολική παρουσίαση των τριών σεναρίων για το 2020 με έμφαση στις κύριες αναπτυξιακές παραμέτρους που διαμορφώνουν το καθένα από αυτά Σενάριο αναφοράς για τo 2020 (σενάριο «Βusiness As Usual, σενάριο «BAU» ) Σενάριο «Μηχανικών» για το 2020 (σενάριο «Engineering» ) Επίδραση της ΚΑΠ Τεχνικά έργα Επιταγές Οδηγίας 2000/60 Ε.Ε. H ΚΑΠ αποτελεί τον κύριο ρυθμιστή της Δεν υλοποιούνται έργα που Η Οδηγία 2000/60 Ε.Ε. αγροτικής δραστηριότητας και μετά το αυξάνουν την προσφορά νερού δεν έχει ξεκινήσει να 2013 και οι μεταβολές που παρουσιάζονται πέραν της σύνδεσης του Δήμου εφαρμόζεται παρά μόνο στη αγροτική γη συνδέονται Θέρμης με την ΕΥΑΘ. Η σε επίπεδο κεντρικού άμεσα και αποκλειστικά με τις οικονομικές προσφορά νερού ρυθμίζεται κυ- σχεδιασμού. παραμέτρους αυτής καθαυτής της ρίως από τις φυσικές, υδρο- παραγωγής. Συγκεκριμένα, προϊόντα για λογικές διαδικασίες της λεκάνης. τα οποία ισχύει η αποσύνδεση (decoupling) Στην περιοχή εξακο- μεταξύ παραγωγής και ενισχύσεων θα λουθούν και λειτουργούν οι εγκαταλειφθούν σε μικρό ή μεγάλο ποσοστό υφιστάμενες εγκαταστάσεις ανάλογα με την πρόσοδο του παρα- δευτεροβάθμιας επεξεργασίας γωγού. Επίσης, προϊόντα για τα οποία απόβλήτων και τα αρδευτικά ισχύει αύξηση της παραγωγής 8 ανά φράγματα που υπάρχουν και τα μονάδα έκτασης γης θα τείνουν να 2006 ενώ τυχόν νέα έργα καταλάβουν μικρότερες εκτάσεις στην αφορούν μόνο αντιπλημμυρικές λεκάνη του Ανθεμούντα 9. επεμβάσεις (π.χ. οριοθέτηση Τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα που ρεμάτων) και την προστασία προβλέπονται από την ΕΕ εφαρμόζονται του καταναλωτή (π.χ. αντικατάσταση πλημμελώς ή καθόλου στην λεκάνη του αμιαντοσωλήνων Ανθεμούντα και επομένως δεν λαμβάνονται δικτύων ύδρευσης) υπόψη στην πρόσοδο του παρα- γωγού. Όπως στο σενάριο BAU Στην λεκάνη του Ανθεμούντα γίνονται έργα που αυξάνουν την προσφορά νερού στην λεκάνη του Ανθεμούντα. Συγκεκριμένα κατασκευάζονται λιμνοδεξαμενές και τα υφιστάμενα συστήματα δευτεροβάθμιας επεξεργασίας μετατρέπονται σε τριτοβάθμιας προκειμένου να παρέχεται νερό για άρδευση. Κατασκευάζονται επίσης μικρά φράγματα διευθέτησης χειμάρρων ενώ η άρδευση κατά μόνας αντικαθίσταται εν μέρει από συλλογικά αρδευτικά. Η προσφορά νερού ρυθμίζεται επομένως τόσο από φυσικές, υδρολογικές διαδικασίες της λεκάνης όσο και από τις τεχνικές παρεμβάσεις. Στην λεκάνη κατασκευάζονται επίσης έργα που συμβάλλουν στην βελτίωση της ποιότητας του νερού αν και όχι στην αύξηση της προσφοράς (π.χ. αποχετευτικά έργα) Η Οδηγία 2000/60 Ε.Ε. εφαρμόζεται πλήρως όσον αφορά την βελτίωση της ποιότητας του νερού (κυρίως του υπόγειου) από την ρύπανση από υγρά α- πόβλητα (επεκτείνονται τα δίκτυα αποχέτευσης). Στην λεκάνη λειτουργεί επίσης σύστημα παρακολούθησης των φυσικοχημικών παραμέτρων σε υπόγεια και επιφανειακά σώματα. Η Οδηγία 2000/60 Ε.Ε. δεν εφαρμόζεται όσον αφορά την ανάκτηση κόστους κυρίως από την γεωργία. 8 Η αύξηση της παραγωγής επάγεται είτε από κλιματικούς παράγοντες είτε από βελτίωση των τεχνολογικών μέσων που εφαρμόζονται στην γεωργία 9 Η παραδοχή αυτή εμφανίζεται στα περισσότερα σενάρια εκτίμησης της μεταβολής της αγροτικής γης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, Rounsenvell & al (in press),
Σενάριο «Συνεργασίας» για το 2020 (σενάριο «Hand in Ηand») H ΚΑΠ αποτελεί τον κύριο ρυθμιστή της αγροτικής δραστηριότητας και μετά το 2013 και οι μεταβολές που παρουσιάζονται στη αγροτική γη συνδέονται άμεσα και αποκλειστικά με τις οικονομικές παραμέτρους τόσο της παραγωγής όσο και άλλων ενισχύσεων που σχετίζονται με τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα και τις διαδικασίες πολλαπλής συμμόρφωσης. Γίνεται δεκτό ωστόσο ότι σε πρώτη βάση όπως και στο σενάριο BAU, προϊόντα για τα οποία ισχύει η αποσύνδεση (decoupling) μεταξύ παραγωγής και ενισχύσεων θα εγκαταλειφθούν σε μικρό ή μεγάλο ποσοστό ανάλογα με την πρόσοδο του παραγωγού. Τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα που προβλέπονται από την Ε.Ε. εφαρμόζονται στην λεκάνη του Ανθεμούντα και επομένως λαμβάνονται υπόψη στην πρόσοδο του παραγωγού. Όπως στο σενάριο των «Μηχανικών» Η Οδηγία 2000/60 Ε.Ε. εφαρμόζεται πλήρως όσον αφορά την βελτίωση της ποιότητας του νερού (κυρίως του υπόγειου) από την ρύπανση από υγρά απόβλητα (επεκτείνονται τα δίκτυα αποχέτευσης). Στην λεκάνη λειτουργεί επίσης σύστημα παρακολούθησης των φυσικοχημικών παραμέτρων σε υπόγεια και επιφανειακά σώματα. Η Οδηγία 2000/60 Ε.Ε. εφαρμόζεται σε σημαντικό ποσοστό στα γεωργικά συστήματα «Ολοκληρωμένης Διαχείρισης» ή αλλιώς, συστήματα «Ολοκληρωμένης Γεωργίας». Πίνακας 5: Συνολική παρουσίαση των τριών σεναρίων για το 2020 με την βέλτιστη (Best case) και δυσμενή (Worst case) εκδοχή ως προς το υδρολογικό ισοζύγιο της λεκάνης του Ανθεμούντα Σενάριο BAU Σενάριο Engineering Σενάριο Hand in Hand Mείωση έκτασης βαμβακοκαλλιεργειών λόγω οικονομικών παραμέτρων της ΚΑΠ και γενικότερων μεταβολών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο Mείωση έκτασης αραβόσιτου λόγω οικονομικών παραμέτρων της ΚΑΠ και γενικότερων μεταβολών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο Πληθυσμιακή αύξηση 10 Σύνδεση με την ΕΥΑΘ Αντικατάσταση / βελτίωση υδρευτικού δικτύου Δημιουργία λιμνοδεξαμενών Συλλογικό δίκτυο ΔΔ Βασιλικών Worst case Best case Worst case Best case Worst case Best case 10% 90% 10% 90% 10% 90% 1% 6% 1% 6% 1% 6% 1,08 1,27 1,01-1,16 1,08 1,27 1,01-1,16 1,08 1,27 1,01-1,16 (ανάλογα (ανάλογα (ανάλογα με (ανάλογα με (ανάλογα με τον (ανάλογα με τον με τον με τον τον Δήμο) τον Δήμο) Δήμο) Δήμο) Δήμο) Δήμο) όχι ναι όχι ναι όχι ναι * * * * * * * * 10 για τους Δήμους Βασιλικών, Ανθεμούντα και Μίκρας. Η Θέρμη εκλαμβάνεται με μέγιστη αύξηση
Φράγματα εμπλουτισμού υπόγειου υδροφόρου Δημιουργία τριτοβάθμιων μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και χρήση των λυμάτων για άρδευση Εφαρμογή των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής όσον αφορά την αμειφισπορά / αγρανάπαυση Εφαρμογή του μέτρου 3.1: Βιολογική γεωργία Εφαρμογή του μέτρου 3.3: Μακροχρόνια παύση εκμετάλλευσης γεωργικών γαιών Εφαρμογή του Αξονα 4: Δασώσεις γεωργικών γαιών Εφαρμογή του Άξονα 5 Μέτρο 5.3: Ολοκληρωμένη γεωργία * ένα (1) * τρία (3) * ένα (1) * τρία (3) * * * * 60% των εκτάσεων βαμβακιού και καλαμποκιού σε ετήσια βάση 1,4% των ποτιστικών, μη αροτριαίων εκτάσεων με 5% μείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού σε ετήσια βάση 0,15% του εκτάσεων με αραβόσιτο 0,23% των εκτάσεων με αραβόσιτο 0,6% του συνόλου των ποτιστικών εκτάσεων της λεκάνης με ετήσια κατανάλωση νερού κατά 3% μικρότερη του έτους βάσης 100% των εκτάσεων βαμβακιού και καλαμποκιού σε ετήσια βάση 10% των ποτιστικών, μη αροτριαίων εκτάσεων με 5% ετήσια μείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού σε ετήσια βάση 1,74% του εκτάσεων με αραβόσιτο 5,38% των εκτάσεων με αραβόσιτο 40% του συνόλου των ποτιστικών εκτάσεων της λεκάνης με ετήσια κατανάλωση νερού κατά 3% μικρότερη του έτους βάσης Τα αποτελέσματα από την επεξεργασία των σεναρίων είναι τα ακόλουθα: Η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης όσον αφορά τις διαδικασίες προσφοράς και ζήτησης νερού στην λεκάνη του Ανθεμούντα αναμένεται δυσμενής όσον αφορά το υδατικό ισοζύγιο που παρουσιάζει έλλειμμα της τάξης των 21.000.000 m 3 για το έτος 2020 (ΒΑU Worst case scenario). Η κατάσταση παραμένει δυσμενής ακόμα και στην περίπτωση μαζικής εγκατάλειψης της βαμβακοκαλλιέργειας από τους αγρότες (κατά 90%), περιορισμένης εγκατάλειψης της καλλιέργειας του αραβόσιτου (κατά 6%) και ελάσσονος αύξησης του πληθυσμού της περιοχής, με έλλειμμα της τάξης των 10.500.000 m 3 για το έτος 2020 (ΒΑU Best case scenario).
Τεχνικές επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας στην λεκάνη του Ανθεμούντα αποδεικνύονται οριακά αποτελεσματικές από μόνες τους, ακόμα και στην περίπτωση που υλοποιηθούν στον μέγιστο δυνατό βαθμό (Εngineering Best case scenario): το ισοζύγιο ζήτησης /προσφοράς εξακολουθεί και παραμένει ελλειμματικό (αν και σε πολύ μικρότερα μεγέθη) στην περίπτωση εκτεταμένης υλοποίησης των έργων αύξησης της προσφοράς μείωσης της ζήτησης νερού H ουσιαστική αναδιάρθρωση της γεωργικής παραγωγής στη λεκάνη του Ανθεμούντα με βάση τις περιβαλλοντικές προεκτάσεις της ΚΑΠ και των κανόνων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής αναμένεται ανεπαρκής στο να ανατρέψει το ελλειμματικό ισοζύγιο σε περίπτωση διατήρησης των υφιστάμενων τάσεων στην γεωργική παραγωγή, ακόμα και στην περίπτωση που υλοποιηθούν κάποια τεχνικά έργα (φράγμα εμπλουτισμού υπόγειου υδροφόρου στον Βραχιολά, μονάδες τριτοβάθμιας επεξεργασίας στην Θέρμη και στην Γαλάτιστα, αντικατάσταση δικτύου ύδρευσης) (Hand in Hand Worst case scenario). Ωστόσο, πλεόνασμα όσον αφορά το υδατικό ισοζύγιο αναμένεται στην περίπτωση μαζικής εγκατάλειψης της βαμβακοκαλλιέργειας, περιορισμού της καλλιέργειας του αραβόσιτου και υλοποίηση επιπλέον τεχνικών έργων που αφορούν κυρίως ενίσχυση της κατείσδυσης (επιπλέον φράγματα εμπλουτισμού) και της αποθήκευσης (ορεινές λιμνοδεξαμενές) (Hand in Hand Best case scenario). Στην περίπτωση αυτή, η ριζική αναδιάρθρωση της γεωργίας με βάση τις περιβαλλοντικές προεκτάσεις της ΚΑΠ, των κανόνων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής και της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης φαίνεται ότι εξασφαλίζει ετήσιο πλεόνασμα της τάξης των 900.000 m 3, αντίστοιχο δηλαδή με την ετήσια κατείσδυση που περίπου προβλέπεται από ένα (1) φράγμα παρόμοιο με τον Βραχιολά (σύγκριση Hand in Hand Best case scenario Engineering Best case Scenario). Σαν αποτέλεσμα, η εκδοχή του Hand in Hand Best case scenario κρίνεται πλεονεκτική όσον αφορά το υδατικό ισοζύγιο της λεκάνης του Ανθεμούντα.
Πίνακας 6: Συνολική παρουσίαση των σεναρίων όσον αφορά την αναμενόμενη κατάσταση του υδατικού ισοζυγίου το 2020 Εκδοχή σεναρίου Υδατικό ισοζύγιο το 2020 Τάξη μεγέθους ελλείμματος / πλεονάσματος (m 3 ) ΒAU Worst case αρνητικό -21.000.000 BAU Best case αρνητικό -10.600.000 Engineering Worst case αρνητικό -13.400.000 Engineering Best case αρνητικό 21.000 Hand in Hand Worst case αρνητικό -13.200.000 Hand in Hand Best case θετικό +1.600.000 Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι: Η μείωση των σημαντικών υδροβόρων καλλιεργειών «βαμβάκι» και «αραβόσιτος» και η αντικατάστασή τους κατά το πλείστον από ξηρικές ή σαφώς μικρότερων απαιτήσεων υδρόφιλες καλλιέργειες αποτελεί θεμελιώδες γνώρισμα που πρέπει να υιοθετηθεί από το σύνολο των Υπηρεσιών που διαμορφώνουν την εικόνα του πρωτογενούς τομέα στην περιοχή του Ανθεμούντα: κανένα από τα σενάρια δεν εικάζει αισιόδοξη προοπτική για το ισοζύγιο της λεκάνης, ούτε καν εκείνο των μέγιστων τεχνικών παρεμβάσεων (Engineering Best case scenario), εάν οι αρδευτικές απαιτήσεις στο σύνολο της λεκάνης δεν μειωθούν κατά περίπου 5.300.000 m 3 σε ετήσια βάση μέχρι το 2020. Στα υπό συζήτηση σενάρια, εκτιμάται ότι ο προσδοκόμενος περιορισμός της αρδευτικής ζήτησης είναι πιθανότερο να επέλθει κυρίως με μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας κατά 9500 στρέμματα και των εκτάσεων του αραβόσιτου κατά 380 στρέμματα στο σύνολο της λεκάνης μέχρι το 2020 (εικόνες 1 & 2, πίνακας 13). Οι εκτάσεις αυτές θα πρέπει να αποδοθούν είτε σε άλλες χρήσεις είτε σε ξηρικές, κατά προτίμηση, καλλιέργειες. Οι αρδευτικές απαιτήσεις για τις υπόλοιπες εκτάσεις αναμένεται να παραμείνουν ως έχουν το 2005 και μέχρι το έτος 2020. Στόχος των τεχνικών έργων (συμπεριλαμβανομένης της σύνδεσης της Θέρμης με την ΕΥΑΘ) είναι η αύξηση της προσφοράς / μείωση της ζήτησης κατά περίπου 10.000.000 m 3 σε ετήσια βάση (σύγκριση σεναρίων BAU Best case
και Engineering Best case). Τα τεχνικά έργα από μόνα τους και στην μέγιστη δυνατή κλίμακα που συζητείται στα σενάρια ΔΕΝ είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε θετικό ισοζύγιο, χωρίς ταυτόχρονο περιορισμό της βαμβακοκαλλιέργειας κατά 9500 στρέμματα και του αραβόσιτου κατά 380 στρέμματα. Τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα (εφαρμογή των ΚΟΓΠ για την αγρανάπαυση, μέτρα δάσωσης και μακροχρόνιας παύσης, βιολογική γεωργία και ολοκληρωμένη διαχείριση) αναμένεται να εξοικονομήσουν περίπου 1.600.000 m 3 σε ετήσια βάση. Αν και τα ποσά αυτά είναι μικρά σε σχέση με το μέγεθος του ελλείμματος του ισοζυγίου (βλ. πίνακες 7 και 8), εν τούτοις σε συνδυασμό με περιορισμό των βαμβακοκαλλιεργειών κατά 90%, μείωση των εκτάσεων αραβόσιτου κατά 6% και υλοποίηση σημαντικών τεχνικών παρεμβάσεων στην λεκάνη του Ανθεμούντα, συνηγορούν στην μετατροπή του ισοζυγίου από αρνητικό σε θετικό (σύγκριση σεναρίων Engineering Best case και Hand in Hand Best case) Πίνακας 7: % προσδοκώμενη συνεισφορά των αγροπεριβαλλοντικών μέτρων στην μείωση της αρδευτικής ζήτησης σύμφωνα με το σενάριο Hand in Hand Best case 11 Hand in Hand Best case BAMBAKI % Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής ΚΟΓΠ -2,00 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη γεωργία -1,20 ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής μέτρου "Μακροχρόνια παύση" -1,74 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής μέτρου "Δασώσεις" -5,38 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής ΚΟΓΠ -4 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη γεωργία -1,22 ΠΟΤΙΣΤΙΚΕΣ, ΜΗ ΑΡΟΤΡΙΑΙΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Βιολογικής Γεωργίας -0,5 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη γεωργία -1,21 11 όπως προκύπτουν με βάση τα ποσοτικά γνωρίσματα των σεναρίων, ΕΠΕΜ (2006)
Πίνακας 8: % προσδοκώμενη συνεισφορά των αγροπεριβαλλοντικών μέτρων στην μείωση της αρδευτικής ζήτησης σύμφωνα με το σενάριο Hand in Hand Worst case 12 Hand in Hand Worst case BAMBAKI % Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής ΚΟΓΠ -1,20 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη γεωργία -0,02 ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής μέτρου "Μακροχρόνια παύση" -0,15 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής μέτρου "Δασώσεις" -0,77 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής ΚΟΓΠ -2,4 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη γεωργία -0,02 ΠΟΤΙΣΤΙΚΕΣ, ΜΗ ΑΡΟΤΡΙΑΙΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Βιολογικής Γεωργίας -0,07 Μεταβολή αρδευτικών αναγκών λόγω εφαρμογής Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη γεωργία -0,02 12 όπως προκύπτουν με βάση τα ποσοτικά γνωρίσματα των σεναρίων, ΕΠΕΜ (2006)
4. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑ ΔΗΜΟ Το σημαντικό θέμα της διαχείρισης των υδατικών πόρων της λεκάνης του Ανθεμούντα έχει ήδη συζητηθεί εκτεταμένα το 2004 στο πλαίσιο της πρότασης για την σύσταση και λειτουργία φορέα ορθολογικής αξιοποίησης υδατικού δυναμικού στην περιοχή 13 : σαν αποτέλεσμα, είχαν τότε προταθεί ποικίλες ενέργειες και δράσεις ανά Δήμο οι οποίες θεωρήθηκαν άμεσα σχετιζόμενες με τα ζητήματα ποιοτικής και ποσοτικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Με δεδομένη πλέον την εφαρμογή του προγράμματος LIFE στην περιοχή και την εκπόνηση των αναπτυξιακών σεναρίων: 1. θα αναλυθεί ακολούθως ( 4.1) κατά πόσο οι προτεινόμενες δράσεις όπως αναφέρθηκαν στον προτεινόμενο φορέα αξιοποίησης υδατικού δυναμικού φαίνονται συμβατές με την αναπτυξιακή πορεία που υποδεικνύουν τα σενάρια και ειδικά η βέλτιστη εκδοχή του Σεναρίου Συνεργασίας (Hand in Hand Best case). Πρέπει να τονιστεί ότι η συγκεκριμένη εκδοχή είναι η μοναδική από όσες έχουν μέχρι στιγμής συζητηθεί η οποία τείνει να οδηγήσει σε πλεονασματικό υδατικό ισοζύγιο. 2. θα συζητηθούν ( 4.2) ενδεχόμενες μεταβολές στον πρωτογενή τομέα οι οποίες υποστηρίζονται από τα Σενάρια και αναμένεται να συμβάλλουν στην αναστροφή του ελλείμματος του υδατικού ισοζυγίου 13 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ (2004)
4.1 Τεχνικά έργα Πίνακας 9: Προγραμματιζόμενο 14 εκτιμήσεις των σεναρίων σχέδιο δράσης τεχνικών έργων στον Δήμο Θέρμης και διερεύνηση της συνάφειάς τους με τις ΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΗΣ Προτεινόμενη δράση ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ Ανόρυξη γεώτρησης στο Δ.Δ. Τριαδίου, κατασκευή αγωγού και υδρευτικής δεξαμενής Κατασκευή εσωτερικού δικτύου ύδρευσης οικιστικής επέκτασης Τριαδίου Κατασκευή περιφερειακού αγωγού ύδρευσης Θέρμης Ανόρυξη γεώτρησης για ανάγκες ύδρευσης Θέρμης Επεξεργασία του νερού του φράγματος Τριαδίου για τις ανάγκες ύδρευσης Συνέργια με τις εκτιμήσεις των σεναρίων Η βέλτιστη εκδοχή του σεναρίου Συνεργασίας εικάζει ότι προκειμένου το ισοζύγιο να καταστεί σημαντικά πλεονασματικό, κατ ελάχιστον πληθυσμός της τάξης των 54.000 κατοίκων θα πρέπει να υδρεύεται από πόρους εκτός της λεκάνης του Ανθεμούντα και συγκεκριμένα να συνδέεται με την ΕΥΑΘ. Η διαδικασία σύνδεσης με την ΕΥΑΘ αναμένεται να μειώσει τη ζήτηση για νερό ύδρευσης περίπου κατά 4.400.000 m 3 σε ετήσια βάση (για το έτος 2020). Η ποσότητα αυτή είναι παραπάνω από τριπλάσια από την εκτιμούμενη σημερινή (~1.470.000 m 3 ) και δικαιολογείται από την πληθυσμιακή έκρηξη 15 που Προτεραιότητα όσον αφορά την βελτίωση του υδρολογικού ισοζυγίου Υψηλή, για όλα τα έργα μικρού προϋπολογισμού που υποστηρίζουν άμεσες καταναλωτικές ανάγκες Υψηλή, για όλα τα έργα περιορισμού των απωλειών των υφιστάμενων δικτύων Υψηλή, για όλα τα έργα που συνάδουν με την διαδικασία σύνδεσης της Θέρμης με την ΕΥΑΘ Εμπλεκόμενες υπηρεσίες Δήμος Θέρμης σε συνεχή συνεργασία με την ΕΥΑΘ Σημαντικές ενέργειες προς την υλοποίηση Ο Δήμος Θέρμης σε συνεργασία με την ΕΥΑΘ θα πρέπει να καταρτίσει ενιαίο πρόγραμμα αντιμετώπισης των υδρευτικών αναγκών της περιοχής σε μακροχρόνιο πλαίσιο τουλάχιστον 15ετίας και συμπληρωματικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης μελετών και έργων. Αβεβαιότητες Τυχόν προβλήματα στην εφαρμογή Βασικά ζητήματα που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι τα εξής: - άμεσης χρονικής προτεραιότητας υδρευτικές ανάγκες που θα πρέπει να καλυφθούν από τον Δήμο Θέρμης πριν ξεκινήσει η διαδικασία σύνδεσης με την ΕΥΑΘ - πληθυσμιακές ανάγκες που ενδέχεται να καλύψει η ΕΥΑΘ στο έτος- στόχο και διαχειριστικές ενέργειες 14 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ (2004) 15 λαμβάνεται υπόψη σε όλα τα σενάρια
Κατασκευή εσωτερικού δικτύου ύδρευσης ΒΙΠΑ Ν. Ραιδεστού και ανόρυξη γεώτρησης Ενοποίηση των υδρευτικών δικτύων ανά οικισμό εικάζεται ότι θα σημειωθεί στην Θέρμη τα επόμενα χρόνια. Συμπερασματικά, τα τοπικά έργα διαχείρισης του νερού θα πρέπει να ειδωθούν σε ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο σύνδεσης με την ΕΥΑΘ και με στόχο την σύνδεση στα μέσα της δεκαετίας 2010-2020: δαπανηρές και πολύπλοκες επενδύσεις (π.χ. υδραγωγεία) είναι πιθανόν ασύμφορο να προωθηθούν πάραυτα από τον Δήμο Θέρμης εφόσον το κόστος των σχετικών επενδύσεων θα μπορέσει να το αναλάβει αργότερα η ΕΥΑΘ. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε βραχυπρόθεσμα έργα υποστήριξης του καταναλωτή μέχρι την σύνδεση με την ΕΥΑΘ (μικρές γεωτρήσεις και τοπικές επεκτάσεις δικτύων ύδρευσης) και κυρίως σε έργα περιορισμού των απωλειών των υφιστάμενων δικτύων, τα οποία θα αποδειχθούν χρήσιμα και σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. από πλευράς Δήμου / ΕΥΑΘ σε περίπτωση που ένα ποσοστό του πληθυσμού παραμείνει εκτός σύνδεσης - αναμενόμενο τιμολόγιο του νερού και ενημέρωση του καταναλωτή ΕΡΓΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Διευθέτηση του ρέματος Ταγαράδων για αντιπλημμυρική προστασία και αποστραγγιστικά έργα στην περιοχή των Νέων Κοιμητηρίων Κανένα από τα συγκεκριμένα έργα δεν αναμένεται να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του ελλείμματος του ισοζυγίου της λεκάνης. Η αναγκαιότητα των συγκεκριμένων δράσεων θα πρέπει να ειδωθεί με άλλα κριτήρια (π.χ. δημόσια Χαμηλή, όσον αφορά την αντιμετώπιση του ελλειμματικού υδρολογικού ισοζυγίου
Διευθέτηση του ρέματος Ν.Ρυσίου για αντιπλημμυρική προστασία Έργα ομβρίων στον οικισμό Θέρμης ασφάλεια) και δεν σχετίζεται με την διαδικασία εξοικονόμησης νερού. ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Εκσυγχρονισμός αρδευτικού δικτύου Ν.Ραιδεστού και τοποθέτηση υδρομέτρων Εκσυγχρονισμός αρδευτικού δικτύου Ταγαράδων Τοποθέτηση υδρομέτρων στις εκτός σχεδίου παροχές Εισαγωγή πρότυπων αρδευτικών μεθόδων σε εκτάσεις του Δήμου Η διαδικασία εκσυγχρονισμού των αρδευτικών δικτύων συζητείται στις βέλτιστες εκδοχές των σεναρίων «Engineering» και «Hand in Hand» μόνο για την περίπτωση του δικτύου των Βασιλικών για το οποίο έχει προηγηθεί μελέτη σκοπιμότητας. Είναι προφανές ότι οποιαδήποτε επιπρόσθετη βελτίωση της διαχείρισης της άρδευσης της λεκάνης είναι θεμιτή εφόσον αναμένεται να περιορίσει τις απώλειες και να συμβάλλει στον περιορισμό της αρδευτικής ζήτησης. Υψηλή, εφόσον τα έργα στοχεύσουν συγκεκριμένα στην μείωση της αρδευτικής ζήτησης (χωρίς αυτό να παρεμβάλλεται δυσμενώς στην πρόσοδο του παραγωγού) Το Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της υπαίθρου» περιελάμβανε δύο μέτρα που σχετίζονταν με την άρδευση: το μέτρο 6.2 και το μέτρο 7.7. Ειδικά το δεύτερο, αφορά μικρά έργα δημόσιου χαρακτήρα με δημόσια δαπάνη που ανέρχεται στο 100% του επιλέξιμου κόστους και δικαιούχοι του μέτρου ήταν φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης Α Βαθμού Ο Δήμος Θέρμης θα πρέπει να συνεργαστεί με τις περιφερειακές και νομαρχιακές Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης προκειμένου να διαπιστωθεί εάν τα συγκεκριμένα μέτρα είναι δυνατόν να ενεργοποιηθούν στην περιοχή του Ανθεμούντα για την νέα προγραμματική περίοδο Το μέτρο 6.2 δεν εφαρμόστηκε μέχρι στιγμής σε καμία περιοχή της χώρας παρά την σημασία του για την εξοικονόμηση νερού και την σύνδεσή του με τις επιταγές της Οδηγίας 2000/60 ΕΚ. Το μέτρο 7.2. εφαρμόστηκε, ωστόσο ο Ανθεμούντας δεν ήταν επιλέξιμη περιοχή στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο. ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
Κατασκευή εσωτερικού δικτύου αποχέτευσης στην περιοχή οικιστικής ανάπτυξης Δ.Δ. Τριαδίου Κατασκευή εσωτερικού δικτύου αποχέτευσης στην περιοχή οικιστικής ανάπτυξης Δ.Δ. Θέρμης Μελέτη και κατασκευή νέας μονάδας επεξεργασίας λυμάτων δυναμικότητας 55000 ισοδύναμων κατοίκων στην περιοχή βιολογικού Θέρμης για την κάλυψη των αναγκών Ν.Ραιδεστού, Φιλοθέης, Ταγαράδων, Ν.Ρυσίου και δήμου Βασιλικών Κατασκευή εσωτερικού δικτύου αποχέτευσης στην περιοχή Ν.Ραιδεστού - Φιλοθέης Η βέλτιστη και η δυσμενής εκδοχή των σεναρίων «Engineering» και «Hand in Hand» περιλαμβάνει εκτεταμένα έργα διαχείρισης υγρών αποβλήτων στην λεκάνη του Ανθεμούντα με σκοπό τόσο την βελτίωση της ποιότητας του νερού όσο και την αύξηση της προσφοράς (χρήση των επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση). Το σύνολο των σχετικών έργων έχει συζητηθεί και προϋπολογιστεί ήδη 16 και αναμένεται να αποφέρει δυνητικά για άρδευση και άλλες χρήσεις (π.χ. βιομηχανική και βιοτεχνική) σε ετήσια βάση 4.500.000 4.900.000 m 3 στο σύνολο της λεκάνης του Ανθεμούντα. Υψηλή Το υψηλό κόστος των συγκεκριμένων έργων καθιστά απαραίτητη την κατάλληλη προετοιμασία και εκτίμηση της σκοπιμότητας και του χρονοδιαγράμματο ς υλοποίησής τους σε επίπεδο περιφερειακών - κεντρικών υπηρεσιών. Το υψηλό κόστος των σχετικών έργων και η πρωτοποριακή για την Ελλάδα λειτουργικότητά τους σε μεγάλη μάλιστα κλίμακα καθιστά απαραίτητη την προσεκτική προετοιμασία του έργου από τις Υπηρεσίες και την ενδελεχή ενημέρωση του κοινού και ιδιαιτέρως των γεωργών για την χρήση του. Ζητήματα δημόσιας υγείας θα πρέπει να διερευνηθούν αναλυτικά και να αποτελέσουν αντικείμενο ανάλυσης κινδύνου, για παράδειγμα σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και του FAO 17. Για παράδειγμα, θα πρέπει 16 ΕΠΕΜ (2006) 17 Mara & Caincross (1989) και Westcot (1997) σε Pereira & al (2002)
Κατασκευή εσωτερικών δικτύων αποχέτευσης στα ΔΔ. Ταγαράδων και Ν.Ρυσίου να διερευνηθεί επακριβώς εάν οι καλλιέργειες που επιτρέπεται να αρδεύονται με επεξεργασμένα λύματα (π.χ. δενδρώδεις) καταλαμβάνουν σημαντικές εκτάσεις στον Ανθεμούντα. Επίσης θα πρέπει να διερευνηθεί κατά πόσον μπορεί να συνδεθεί η εποχιακή ζήτηση της άρδευσης (άνοιξη καλοκαίρι) με την διαρκή λειτουργία της τριτοβάθμιας επεξεργασίας. Είναι προφανές ότι εφόσον η γεωργία στην περιοχή του Ανθεμούντα βαίνει φθίνουσα σε ρυθμούς ταχύτερους από αυτούς που προβλέπουν τα σενάρια, η υλοποίηση πανάκριβων έργων επεξεργασίας λυμάτων παύει πλέον να είναι σκόπιμη.
Πίνακας 10: Προγραμματιζόμενο 18 σχέδιο δράσης τεχνικών έργων στον Δήμο Βασιλικών και διερεύνηση της συνάφειάς τους με τις εκτιμήσεις των σεναρίων ΔΗΜΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Προτεινόμενη δράση Συνέργεια με τις εκτιμήσεις των σεναρίων ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ Επέκταση του δικτύου ύδρευσης στο ΔΔ Βασιλικών και μερική αντικατάσταση δικτύων Τροποποίηση υδρευτικού δικτύου Περιστεράς και Λιβαδίου Ύδρευση Αγίας Παρασκευής, Αγίου Αντωνίου και Μονοπηγάδου. Αξιοποίηση γεώτρησης Αι- Γιάννη Όλα τα υπό συζήτηση σενάρια αναφέρουν κάλυψη των υδρευτικών αναγκών του Δήμου Βασιλικών από την λεκάνη του Ανθεμούντα: εκτιμάται μέγιστη αύξηση της ζήτησης ίση με 274.000 m³ το 2020 σε σχέση με την εκτιμούμενη κατανάλωση του 2005 19. Είναι σαφές ότι οι ανάγκες αυτές θα πρέπει να καλυφθούν από τους υδατικούς πόρους της λεκάνης ενώ έμφαση θα πρέπει να δοθεί στον περιορισμό των απωλειών στο μέγιστο δυνατό. Προτεραιότητα όσον αφορά την βελτίωση του υδρολογικού ισοζυγίου Μεσαία όσον αφορά τις υποδομές περιορισμού των απωλειών, εφόσον πρόκειται για συνολικά μικρές καταναλώσεις Εμπλεκόμενες υπηρεσίες Δημοτικές, Νομαρχιακές και Περιφερειακές Υπηρεσίες Σημαντικές ενέργειες προς την υλοποίηση Αβεβαιότητες Τυχόν προβλήματα στην εφαρμογή ΕΡΓΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Κατασκευή τάφρου ομβρίων υδάτων περιμετρικά του Δ.Δ. Βασιλικών για αντιπλημμυρική θωράκιση Το συγκεκριμένο έργο δεν αναμένεται να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του ελλείμματος του ισοζυγίου της λεκάνης. Η αναγκαιότητα των συγκεκριμένων κριτηρίων θα πρέπει να ειδωθεί με άλλα κριτήρια (π.χ. δημόσια ασφάλεια) και δεν σχετίζεται με την διαδικασία εξοικονόμησης νερού. Χαμηλή, όσον αφορά την αντιμετώπιση του ελλειμματικού υδρολογικού ισοζυγίου 18 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ (2004) 19 ΕΠΕΜ (2006)
ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Αρδευτικό δίκτυο Βασιλικών Το συγκεκριμένο έργο έχει συμπεριληφθεί στις βέλτιστες εκδοχές των σεναρίων «Engineering» και «Hand in Hand» (πίνακας 5) και θεωρείται σημαντικό για την μείωση των απωλειών στην αρδευτική ζήτηση στον χώρο του αγροκτήματος Βασιλικών 20 Υψηλή Το Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της υπαίθρου» περιελάμβανε δύο μέτρα που σχετίζονταν με την άρδευση: το μέτρο 6.2 και το μέτρο 7.7. Ειδικά το δεύτερο, αφορά μικρά έργα δημόσιου χαρακτήρα με δημόσια δαπάνη που ανέρχεται στο 100% του επιλέξιμου κόστους και δικαιούχοι του μέτρου ήταν φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης Α Βαθμού Ο Δήμος Βασιλικών θα πρέπει να συνεργαστεί με τις περιφερειακές και νομαρχιακές Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης για την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου Το μέτρο 6.2 δεν εφαρμόστηκε μέχρι στιγμής σε καμία περιοχή της χώρας παρά την σημασία του για την εξοικονόμηση νερού και την σύνδεσή του με τις επιταγές της Οδηγίας 2000/60 ΕΚ. Το μέτρο 7.2. εφαρμόστηκε, ωστόσο ο Ανθεμούντας δεν ήταν επιλέξιμη περιοχή στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο. ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αποχετευτικό δίκτυο και συνδετήριος αγωγός με ΕΕΛ που θα εξυπηρετεί τους οικισμούς Βασιλικών, Σουρωτής, Αγ. Παρασκευής, Λακιάς και κατά περίπτωση Περιστεράς Η βέλτιστη και η δυσμενής εκδοχή των σεναρίων «Engineering» και «Hand in Hand» περιλαμβάνει εκτεταμένα έργα διαχείρισης υγρών αποβλήτων στην λεκάνη του Ανθεμούντα με σκοπό τόσο την βελτίωση της ποιότητας του νερού όσο και την αύξηση της προσφοράς (χρήση των επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση). Το σύνολο των σχετικών έργων έχει συζητηθεί και προϋπολογιστεί ήδη 21 και αναμένεται να αποφέρει δυνητικά για άρδευση και άλλες χρήσεις (π.χ. βιομηχανική και βιοτεχνική) σε ετήσια βάση 4.500.000 4.900.000 m 3 στο σύνολο της λεκάνης του Ανθεμούντα. Υψηλή Το υψηλό κόστος των συγκεκριμένων έργων καθιστά απαραίτητη την κατάλληλη προετοιμασία και εκτίμηση της σκοπιμότητας και του χρονοδιαγράμματος υλοποίησής τους σε επίπεδο περιφερειακών - κεντρικών υπηρεσιών. 20 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ (2003) 21 ΕΠΕΜ (2006)
Κατασκευή ΕΕΛ στα δημοτικά διαμερίσματα της Περιστεράς και του Αγίου Αντωνίου Μελέτη και κατασκευή νέας μονάδας επεξεργασίας λυμάτων δυναμικότητας 55000 ισοδύναμων κατοίκων στην περιοχή βιολογικού Θέρμης για την κάλυψη των αναγκών Ν.Ραιδεστού, Φιλοθέης, Ταγαράδων, Ν.Ρυσίου και δήμου Βασιλικών Το συγκεκριμένο έργο δεν αποτελεί προτεραιότητα εφόσον βάσει των σεναρίων η επεξεργασία των λυμάτων των Βασιλικών λαμβάνει χώρα αποκλειστικά στην μονάδα της Θέρμης και όχι σε ανεξάρτητες υποδομές Το ίδιο έργο συζητείται στον πίνακα 9 (Δήμος Θέρμης)
Πίνακας 11: Προγραμματιζόμενο 22 σχέδιο δράσης τεχνικών έργων στον Δήμο Ανθεμούντα και διερεύνηση της συνάφειάς τους με τις εκτιμήσεις των σεναρίων ΔΗΜΟΣ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑ Προτεινόμενη δράση Συνέργεια με τις εκτιμήσεις των σεναρίων ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ Αντικατάσταση των αμιαντοσωλήνων δικτύου ύδρευσης και επέκταση του δικτύου προς τα δυτικά του οικισμού Ανόρυξη μιας γεώτρησης ύδρευσης στον Γαλαρινό και κατασκευή νέας δεξαμενής ύδρευσης χωρητικότητας 100 m³ - Επέκταση του κεντρικού αγωγού του δικτύου ύδρευσης Όλα τα υπό συζήτηση σενάρια αναφέρουν κάλυψη των υδρευτικών αναγκών του Δήμου Ανθεμούντα από την λεκάνη του Ανθεμούντα: εκτιμάται μέγιστη αύξηση της ζήτησης ίση με 152.000 m³ το 2020 σε σχέση με την εκτιμούμενη κατανάλωση του 2005 23. Είναι σαφές ότι οι ανάγκες αυτές θα πρέπει να καλυφθούν από τους υδατικούς πόρους της λεκάνης ενώ έμφαση θα πρέπει να δοθεί στον περιορισμό των απωλειών στο μέγιστο δυνατό. Προτεραιότητα όσον αφορά την βελτίωση του υδρολογικού ισοζυγίου Μεσαία όσον αφορά τις υποδομές περιορισμού των απωλειών, εφόσον πρόκειται για συνολικά μικρές καταναλώσεις. Το έργο αντικατάστασης των αμιαντοσωλήνων δεν σχετίζεται με το υδρολογικό ισοζύγιο της λεκάνης Εμπλεκόμενες υπηρεσίες Δημοτικές, Νομαρχιακές και Περιφερειακές Υπηρεσίες Σημαντικές ενέργειες προς την υλοποίηση Αβεβαιότητες Τυχόν προβλήματα στην εφαρμογή ΕΡΓΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Κατασκευή μικρού φράγματος στο ρέμα Βραχιολά και συναφή έργα υδρονομίας του χειμάρρου Το συγκεκριμένο έργο έχει συμπεριληφθεί σε όλες τις εκδοχές των σεναρίων «Engineering» και «Hand in Hand» (πίνακας 5) και θεωρείται ότι θα συνεισφέρει στην ενίσχυση των κατεισδύσεων κατά 700.000m 3 σε ετήσια βάση. Υψηλή. Στις βέλτιστες εκδοχές των σεναρίων Engineering και Hand in Hand προτείνεται επίσης η δημιουργία δύο ακόμα φραγμάτων ενίσχυσης της κατείσδυσης στην λεκάνη του Ανθεμούντα. Περιφέρεια, Νομαρχία και αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς (ΙΓΜΕ, Πανεπιστήμια) Σε αρκετές περιπτώσεις η συνεισφορά των φραγμάτων κατείσδυσης στην ενίσχυση του υπόγειου υδροφόρου γίνεται μόνο προσεγγιστικά εξαιτίας της αβεβαιότητας στα χαρακτηριστικά των υπόγειων υδροφόρων. 22 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ (2004) 23 ΕΠΕΜ (2006)
ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Επέκταση του αρδευτικού δικτύου κατά μήκος του κεντρικού αγωγού με σωλήνα διαμέτρου Φ160 Το συγκεκριμένο έργο ενδέχεται να επιβαρύνει την αρδευτική ζήτηση και θα πρέπει να επανελεχθεί η σκοπιμότητά του ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Ολοκλήρωση της επέκτασης προς τα δυτικά του κεντρικού συλλεκτηρίου αγωγού αποχέτευσης Αναβάθμιση της ΕΕΛ Γαλάτιστας Η βέλτιστη και η δυσμενής εκδοχή των σεναρίων «Engineering» και «Hand in Hand» περιλαμβάνει εκτεταμένα έργα διαχείρισης υγρών αποβλήτων στην λεκάνη του Ανθεμούντα με σκοπό τόσο την βελτίωση της ποιότητας του νερού όσο και την αύξηση της προσφοράς (χρήση των επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση). Το σύνολο των σχετικών έργων έχει συζητηθεί και προϋπολογιστεί ήδη 24 και αναμένεται να αποφέρει δυνητικά για άρδευση και άλλες χρήσεις (π.χ. βιομηχανική και βιοτεχνική) σε ετήσια βάση 4.500.000 4.900.000 m 3 στο σύνολο της λεκάνης του Ανθεμούντα. Υψηλή Το υψηλό κόστος των συγκεκριμένων έργων καθιστά απαραίτητη την κατάλληλη προετοιμασία και εκτίμηση της σκοπιμότητας και του χρονοδιαγράμματος υλοποίησής τους σε επίπεδο περιφερειακών - κεντρικών υπηρεσιών. 24 ΕΠΕΜ (2006)
Πίνακας 12: Προγραμματιζόμενο 25 σχέδιο δράσης τεχνικών έργων στον Δήμο Μίκρας και διερεύνηση της συνάφειάς τους με τις εκτιμήσεις των σεναρίων ΔΗΜΟΣ ΜΙΚΡΑΣ Προτεινόμενη δράση Συνέργεια με τις εκτιμήσεις των σεναρίων ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ Αντλιοστάσιο ύδρευσης Συνδέσμου 10 κοινοτήτων, αγωγοί υδροδότησης και αντικατάσταση παλαιών δικτύων, ένταξη τριών γεωτρήσεων στο δίκτυο ύδρευσης Όλα τα υπό συζήτηση σενάρια αναφέρουν κάλυψη των υδρευτικών αναγκών του Δήμου Μίκρας από την λεκάνη του Ανθεμούντα: εκτιμάται μέγιστη αύξηση της ζήτησης ίση με 1.800.000 m³ το 2020 σε σχέση με την εκτιμούμενη κατανάλωση του 2005 26. Είναι σαφές ότι οι ανάγκες αυτές θα πρέπει να καλυφθούν από τους υδατικούς πόρους της λεκάνης ενώ έμφαση θα πρέπει να δοθεί στον περιορισμό των απωλειών στο μέγιστο δυνατό. Προτεραιότητα όσον αφορά την βελτίωση του υδρολογικού ισοζυγίου Υψηλή όσον αφορά τις υποδομές περιορισμού των απωλειών, εφόσον πρόκειται για συνολικά μεγάλες καταναλώσεις. Εμπλεκόμενες υπηρεσίες Δημοτικές, Νομαρχιακές και Περιφερειακές Υπηρεσίες Σημαντικές ενέργειες προς την υλοποίηση Αβεβαιότητες Τυχόν προβλήματα στην εφαρμογή ΕΡΓΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Οριοθετήσεις ρεμάτων Το συγκεκριμένο έργο δεν αναμένεται να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του ελλείμματος του ισοζυγίου της λεκάνης. Η αναγκαιότητα των συγκεκριμένων κριτηρίων θα πρέπει να ειδωθεί με άλλα κριτήρια (π.χ. δημόσια ασφάλεια) και δεν σχετίζεται με την διαδικασία εξοικονόμησης νερού.. ) 25 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ (2004) 26 ΕΠΕΜ (2006)
ΕΡΓΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Κατασκευή ενιαίου αποχετευτικού δικτύου που θα οδηγεί τον βιολογικό σταθμό του ΔΔ Μηχανιώνας
4.2 Μεταβολές στον πρωτογενή τομέα Η σταδιακή μετάβαση ενός σημαντικού ποσοστού της βαμβακοκαλλιέργειας της τάξεως του 90% σε λιγότερο υδροβόρες καλλιέργειες -κατά προτίμηση ξηρικές- αλλά και ο περιορισμός της καλλιέργειας του αραβόσιτου κατά 6% αποτελεί ένα από τα πιο δύσκολα σημεία χάραξης πολιτικής που απορρέουν από τα σενάρια. Συγκεκριμένα, παρά το ότι η αποσυνδεδεμένη ενίσχυση εκτιμάται ότι θα αποθαρρύνει τον βαμβακοπαραγωγό ως προς την συνέχιση του ίδιου τύπου καλλιέργειας, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι αγρότες δεν θα προτιμήσουν μια εναλλακτική, εξίσου υδροβόρα πάντως καλλιέργεια προκειμένου να στηρίξουν την πρόσοδό τους. Εάν συμβεί αυτό, τότε η προσδοκία της μείωσης ως αντιστροφής του ελλειμματικού ισοζυγίου του Ανθεμούντα είναι πλέον μη ρεαλιστική. Στην βάση αυτή, είναι απολύτως απαραίτητο να υποστηριχθούν ενεργά οι καλλιέργειες εκείνες που σαφώς είναι λιγότερο υδροβόρες από το βαμβάκι ή ακόμα και ξηρικές. Εν τούτοις, με δεδομένο τον «χρυσό κανόνα της γεωπονίας» ότι δηλαδή οι υποδομές άρδευσης συνδέονται άμεσα με καλύτερες αποδόσεις της καλλιέργειας άρα και στήριξη του εισοδήματος του παραγωγού, η στροφή προς τις ξηρικές καλλιέργειες αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα, σχεδόν ακατόρθωτο εάν δεν υπάρχει σαφής οικονομική και διαρθρωτική στήριξη από τις κεντρικές, κρατικές υπηρεσίες. Το γεγονός αυτό καθίσταται ακόμα πιο δύσκολο με δεδομένη την μεγάλη έκταση της γεωργικής γης που έχει υπολογιστεί από τα σενάρια ότι θα πρέπει να μεταβεί σε ξηρικό καθεστώς προκειμένου να αναστραφεί το ελλειμματικό ισοζύγιο (εικόνες 1 & 2): είναι προφανές ότι εάν η μεταβολή του 90% και του 6% για το βαμβάκι και τον αραβόσιτο αντίστοιχα ισοκατανεμηθεί στους Δήμους της περιοχής, τότε τη μέγιστη σε απόλυτες τιμές αλλαγή θα πρέπει να «σηκώσει» ο Δήμος Ανθεμούντα. ΠΡΟΣΔΟΚΟΜΕΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΙΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ (στρέμματα) ΑΝΑ ΔΗΜΟ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΤΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 1.693 5444 2421 Θέρμη Βασιλικά Ανθεμούντας
Εικόνα 1: Εκτιμούμενη (με βάση την παραδοχή του 90%) μείωση εκτάσεων βαμβακιού ανά Δήμο οι οποίες θα πρέπει να μεταβούν σε ξηρικό καθεστώς προκειμένου να καταστεί το ισοζύγιο της λεκάνης του Ανθεμούντα πλεονασματικό (βέλτιστη εκδοχή σεναρίων). ΠΡΟΣΔΟΚΟΜΕΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΙΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ (στρέμματα) ΑΝΑ ΔΗΜΟ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ ΤΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ 212 51 118 Θέρμη Βασιλικά Ανθεμούντας Εικόνα 2: Εκτιμούμενη (με βάση την παραδοχή του 6%) μείωση εκτάσεων αραβόσιτου ανά Δήμο οι οποίες θα πρέπει να μεταβούν σε ξηρικό καθεστώς προκειμένου να καταστεί το ισοζύγιο της λεκάνης του Ανθεμούντα πλεονασματικό (βέλτιστη εκδοχή σεναρίων). ΘΕΡΜΗ ΒΑΣΙΛΙΚΑ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑΣ Μεταβολή στην αρδευτική ζήτηση (βαμβάκι, 2005-2020) -914.166-1.307.340-2.959.814 Μεταβολή στην αρδευτική ζήτηση (αραβόσιτος, 2005-2020) -73.576-31.722-111.628 Μεταβολή στην αρδευτική ζήτηση (σύνολο αρδευόμενων εκτάσεων, 2005-2020) -987.000-1.339.162-3.071.442 ΣΥΝΟΛΟ -5.397.604 Πίνακας 13: Εκτιμούμενες μεταβολές στην αρδευτική ζήτηση το 2020 εφόσον το 90% της βαμβακοκαλλιέργειας και το 6% του αραβόσιτου μεταβεί σε ξηρικό καθεστώς (βέλτιστη εκδοχή σεναρίων). Οι οικονομικές δυνατότητες μετάβασης των γεωργών από το βαμβάκι και τον αραβόσιτο σε ξηρικές καλλιέργειες χωρίς απώλεια της προσόδου τους είναι δύσκολο