ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΣΟΓΚΑΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΑΕΜ:16022 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΣΟΓΚΑΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΑΕΜ:16022 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία αυτή αναφέρεται κατά κύριο λόγο στις προσαρμογές που λαμβάνουν χώρα στην καρδιά και στο ευρύτερο λειτουργικό της σύστημα. Οι προσαρμογές αυτές χωρίζονται σε ανατομικές και λειτουργικές και συσχετίζονται επίσης με το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο τα παραπάνω συνιστούν την 'αθλητική καρδιά'. Ο όρος αθλητική καρδιά δεν αναφέρεται μόνο σε αθλητές με ακραίες προσαρμογές αλλά στην γενικότερη κατάσταση που συντελεί ένα υγιές προπονημένο καρδιαγγειακό σύστημα. Ο ανθρώπινος οργανισμός όταν έρχεται αντιμέτωπος με οποιαδήποτε σωματική πρόκληση ενεργοποιεί μια σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις, οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούν δομικές-ανατομικές, ηλεκτρικές και λειτουργικές προσαρμογές ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει αποτελεσματικότερα στο έργο του. Το σωματικό έργο απαιτεί την ενεργοποίηση του καρδιακού, αναπνευστικού και μυοσκελετικού συστήματος. Όταν, λοιπόν, δίνουμε αυτά τα ερεθίσματα συστηματικά και με την κατάλληλη ένταση στον οργανισμό πετυχαίνουμε τις χρόνιες προσαρμογές. ( Κουτλίανος* )

ΑΝΑΤΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Η σωματική άσκηση συσχετίζεται με λειτουργικές προσαρμογές στην καρδία οι οποίες είναι αλληλένδετες με τις ανατομικές προσαρμογές στις κοιλίες. Μέσω της επιβάρυνσης του καρδιακού συστήματος που προκαλείται από την ασκηση ενεργοποιείται ένας κύκλος προσαρμογών ο οποίος συνιστά το φαινόμενο της αθλητικής καρδιάς. Αριστερή κοιλία: Το κύριο χαρακτηριστικο της αιμοδυναμικής αύξησης είναι προσαρμογές στον όγκο παλμού και στον καρδιακό ρυθμό, τα οποία αποτελούν την καρδιακή παροχή. Όταν έχουμε στατική δυναμική άσκηση, υπάρχει μια αύξηση της αιματικής πίεσης και συστηματικά έχουμε μείωση της αγγειακής αντίστασης. Οι λειτουργικές επιπτώσεις κατά την διάρκεια της άσκησης περιλαμβάνουν την αύξηση της καρδιακής παροχής, που προκαλείται από την αύξηση του καρδιακού ρυθμού, και την αύξηση της πίεσης του αίματος, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αυξημένα φορτία αίματος στην καρδία. Οι αιμοδυναμικές προσαρμογές και οι προϋποθέσεις της κοιλιακής φόρτισης-αύξηση της καρδιακής παροχής και της αιματικής πίεσης- κατά την διάρκεια της άσκησης θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα, να έχουν ως αποτέλεσμα την υπερτροφία της αριστερής κοιλίας. Εφόσον έχουμε μεγάλα φορτία όγκου αίματος η εσωτερική διάμετρος της αριστερής κοιλίας θα αυξηθεί, όπως θα αυξηθεί αναλογικά και το πάχος των τοιχωμάτων λόγο της πίεσης που ασκείται. Αυτές οι προσαρμογές δημιουργούνται για μπορεί η καρδία να ανταπεξέρχεται στο δυναμικό έργο με μεγαλύτερη άνεση.( Euroecho 2011)

Δεξιά κοιλία: Στη δεξιά κοιλία παρατηρούνται ανάλογες προσαρμογές από την άσκηση, έχοντας αύξηση όγκου και τοιχωμάτων με κάποια ισχυρότερη όμως συχνότητα στην αύξηση της εσωτερικής διαμέτρου από οτι στην αριστερή κοιλία. Επιπρόσθετα έχει παρατηρηθεί πως στη δεξιά κοιλία λαμβάνουν χωρα πιο μακροχρόνιες και μόνιμες προσαρμογές. Οι μελέτες για την δεξιά κοιλία έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια διότι διευκολύνουν την ιατρική γνωμάτευση για τη διάκριση μεταξύ παθολογίας και αθλητικής καρδιάς. ( Euroecho 2011)

Συμπεράσματα για τις προσαρμογές στην ανατομία της αθλητικής καρδίας : Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι καρδιακές προσαρμογές μπορούν να διαφέρουν, ανάλογα με το άθλημα και φυσικά το επίπεδο. Διαφορετικές προσαρμογές μπορούν να παρατηρηθούν σε αθλητές που κάνουν κάποιο στατικό δυναμικό άθλημα, όπως η άρση βαρών, και σε αθλητές αντίστοιχα που κάνουν αερόβια άσκηση,όπως ο μαραθώνιος ή το σκι αντοχής. Βέβαια, είναι εξαιρετικά σπάνιο να βρεθούν δείγματα μονόπλευρων προσαρμογών. Επίσης, οι ανατομικές προσαρμογές δεν είναι μόνιμες και σε περιπτώσεις που διαρκούν μέχρι μεγάλη ηλικία ευθύνεται το DNA και η ενασχόληση με την φυσική δραστηριότητα έστω και σε χαλαρούς αλλά συνεχόμενους ρυθμούς. Για παράδειγμα, σε μελέτες που έγιναν σε αθλητές μεγάλων αποστάσεων οι οποίοι έκαναν πρωταθλητισμό για πολλά χρόνια και η αερόβια ικανότητα τους ήταν πάνω από 40% μεγαλύτερη από το κανονικό, βρέθηκε ότι είχαν αρκετά μικρότερη καρδιακή συχνότητα στην ηρεμία και μεγαλύτερη εσωτερική διάμετρο στην αριστερή κοιλία κατά 48% από το κανονικό. Η προσαρμογή αυτή χαρακτηρίζεται ως ομόκεντρη. Αντίστοιχα σε μελέτες που έγιναν σε αθλητές δυναμικών στατικών αθλημάτων όπως άρση βαρών, bodybuilding και σφαιροβόλων, βρέθηκε υπερτροφία στην αριστερή κοιλία και αρκετά ανεπτυγμένο καρδιακό τοίχωμα έως και 12% περισσότερο από το κανονικό. Αυτό οφείλεται στην μεγάλες πιέσεις και στα φορτία όγκου αίματος που επέρχονται από την στατική δυναμική φόρτιση της καρδιάς. Η προσαρμογή αυτή χαρακτηρίζεται ως σύγκεντρη. Πάρα πολλές μελέτες έχουν πια ξεκαθαρίσει πως η αθλητική καρδία έχει διαφορές στην δομή της από την καρδία ενός μη-αθλητή. Η άσκηση είναι αυτή που δίνει το ερέθισμα για αυτές τις προσαρμογές, βέβαια για να γίνει αυτό θα πρέπει να είναι επαρκείς σε χρονική διάρκεια και επιβάρυνση. Σε αθλήματα με απαιτήσεις μικρές σε στατική δύναμη και υψηλές σε αερόβια δυναμική όπως το τρέξιμο παρατηρούμε εκκεντρική υπερτροφία, δηλαδή αυξημένη μάζα στην αριστερή κοιλία. Σε αθλήματα με μεγάλες στατικοδυναμικές απαιτήσεις όπως η άρση βαρών, παρατηρούμε ομόκεντρη υπερτροφία με αύξηση του πάχους του κοιλιακού τοιχώματος. Σε αθλήματα όπως η ποδηλασία που υπάρχουν μεικτές απαιτήσεις αερόβιας και στατικής δύναμης παρατηρούμε πιο μεικτές και ισορροπημένες προσαρμογές. (A.Frietas 2011)

ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ-ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ-ΚΑΡΔΙΑ Το αυτόνομο νευρικό σύστημα χωρίζεται στο συμπαθητικό και στο παρασυμπαθητικό. Το συμπαθητικό σύστημα όταν ενεργοποιείται βάζει τον οργανισμό σε μια λειτουργία διέγερσης και τον ετοιμάζει να λειτουργήσει για να πετύχει σωματικό έργο. Η καρδιακή συχνότητα αυξάνεται, όπως και η καρδιακή παροχή, έχουμε αγγειοδιαστολή και διαστολή τον στεφανιαίων και μυικών αρτηριών,ώστε να μπορούν μεγάλες ποσότητες αίματος να μεταφερθούν στους πνεύμονες και στους μύες. Η λειτουργία του πεπτικού συστήματος αναστέλλεται έτσι ώστε να δοθεί έμφαση στην εξωτερική μυική λειτουργία. Το παρασυμπαθητικό σύστημα ουσιαστικά λειτουργεί αντίθετα από το συμπαθητικό προκαλώντας βραδυκαρδία, αύξηση της λειτουργικότητας του εντέρου, αύξηση της έκκρισης υγρών από τους αδένες και συστολή της οφθαλμικής κόρης. Η καρδία νευρώνεται και από τα δυο συστήματα και αυτά είναι υπεύθυνα για την λειτουργία της. Μεταξύ των δυο συστημάτων υπάρχει αλληλεπίδραση οπότε όσο πιο ισορροπημένη λειτουργία υπάρχει, τόσο πιο ομαλό και ξεκούραστο αποβαίνει το έργο της καρδιάς. Η φυσική δραστηριότητα συμβάλει στην ρύθμιση αυτών των συστημάτων. Με την άσκηση ενεργοποιείται το συμπαθητικό σύστημα και επομένως έχουμε μείωση της δράσης του παρασυμπαθητικού συστήματος και αύξηση των λειτουργιών που σχετίζονται με την δράση του συμπαθητικού. Με την παύση της άσκησης μειώνεται ο συμπαθητικός τόνος και αυξάνεται ο παρασυμπαθητικός που συνοδεύεται από πτώση της καρδιακής συχνότητας και της αιματικής πίεσης. Μελέτες έχουν δείξει πως η χρόνια άσκηση και κυρίως η αερόβια έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην λειτουργία της καρδίας και στον έλεγχο της από το ΑΝΣ. Βέβαια οι προσαρμογές είναι ανάλογες της έντασης και της συχνότητας. Σε γενικές γραμμές υπάρχει καλύτερη και ομαλότερη λειτουργία του παρασυμπαθητικού συστήματος και επικρατεί του συμπαθητικού. Αυτό έχει ευνοϊκά αποτελέσματα στην HRV (heart rate variability). Ουσιαστικά αυξάνοντας την αερόβια αντοχή δίνουμε τα κατάλληλα ερεθίσματα στο ΑΝΣ να λειτουργεί σε πιο παραγωγικούς τόνους, ανάλογα με την σωματική κατάσταση, ευνοώντας την καρδιά με βραδυκαρδία κατά την ηρεμία, με μικρότερη αιματική πίεση λόγω χαλαρών αγγειακών αντιστάσεων, με επιβράδυνση του γήρατος και με αίσθηση ευφορίας λόγω της καλής λειτουργίας των υπόλοιπων συστημάτων του οργανισμού. Οι αθλητές οι οποίοι σταμάτησαν την άσκηση τείνουν να χάσουν τις ευεργετικές προσαρμογές στο ΑΝΣ και στη HRV. (Σωτλίριου-Κουιδή* 2009)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ Όπως προαναφέρθηκε με την προγραμματισμένη και συχνή άσκηση, ακολούθως και ανάλογα με την ένταση, δημιουργούνται ανατομικές προσαρμογές στην καρδία και στο γενικότερο σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού. Αυτές οι ανατομικές προσαρμογές ακολουθούνται από τις λειτουργικές οι οποίες διευκολύνουν το έργο της καρδιάς. Γενικά αυξάνεται η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου,και λόγω των προσαρμογών στις κοιλίες και στα αγγεία, η ικανότητα του καρδιαγγειακού συστήματος να αποδίδει οξυγόνο στους μύες. Η ικανότητα των πνευμόνων για αιμάτωση γίνεται αποτελεσματικότερη, όπως και η ικανότητα των μυών να χρησιμοποιούν το οξυγόνο. Ο όγκος παλμού είναι πιο έντονος και η αρτηριακή πίεση στην κατάσταση ηρεμίας είναι χαμηλότερη εφόσον με την άσκηση τα αγγεία έχουν αποκτήσει καλύτερη ελαστικότητα λόγο των μεγάλων φορτίων αίματος, και αυτό προσδίδει ξεκούραστο έργο στην καρδιά. Παράλληλα,και ειδικότερα στους αθλητές αντοχής, παρατηρούμε βραδυκαρδία στην κατάσταση ηρεμίας. Η χαμηλή καρδιακή συχνότητα στην ηρεμία επίσης ξεκουράζει την καρδιά, και συνδέεται με την καταπολέμηση των νόσων της εποχής μας, όπως το άγχος. Το μυοκάρδιο λειτουργεί πιο αποτελεσματικά επωφελούμενο από τρεις εξωκαρδιακές προσαρμογές : Μειωμένο καρδιακό προφορτίο ως αποτέλεσμα ελαττωμένης συνολικής περιφερειακής αντίστασης των αγγείων. Βελτιωμένη ενδοτικότητα των αρτηριακών τοιχωμάτων και του μυοκαρδίου ως αποτέλεσμα μειωμένου συμπαθητικού τόνου. Αυξημένο πρόωρο γέμισμα των κοιλιών κατά τη διαστολή ως αποτέλεσμα αυξημένου καρδιακού προφορτίου προκαλούμενο από μεγαλύτερη επιστροφή φλεβικού αίματος. (Sharkey-Gaskill) (Σωτλίριου-Κουιδή* 2009) Επιπλέον είναι αξιοσημείωτο πως με αερόβια άσκηση έχουμε λειτουργικές προσαρμογές στους σκελετικούς μύες λόγω ενδομυϊκού συντονισμού, ο οποίος έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση έργου και την πιο οικονομική κατανάλωση έργου.

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΗΛΙΚΙΑ Στην σύγχρονη εποχή οι χρόνιες παθήσεις,όπως η υπέρταση και τα προβλήματα με το καρδιαγγειακό σύστημα,όπως η αθηροσκλήρωση αποτελούν τεράστιο παράγονται κινδύνου. Η φυσική άσκηση με κάποιο προσανατολισμό προς το αερόβιο κομμάτι μπορεί να δώσει την υγιέστερη και πιο αποτελεσματική λύση. (A.Frietas 2011) Αν και η γήρανση προκαλεί μείωση της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου και γενική πτώση της οργανικής λειτουργίας, προσαρμογές στο καρδιαγγειακό (και όχι μόνο) σύστημα μπορούμε να προκαλέσουμε σε όλες τις ηλικίες. Όπως παρατηρούμε και στα διαγράμματα υπάρχουν σημαντικές προσαρμογές στην αερόβια ικανότητα και στην καρδιακή συχνότητα. Όταν λοιπόν πραγματοποιείται άσκηση σε συστηματικό και προγραμματισμένο ρυθμό και υπάρχει η συνοδεία της ποιότητας ζωής σε όλες της ηλικίες, αποφεύγονται κύρια λειτουργικά προβλήματα σχετικά με την γενικότερη λειτουργία του οργανισμού.

Βιβλιογραφία: -Σωτηρίου-Κουιδή: Η επίδραση της άσκησης στη δράση του αυτόνομου νευρικού συστήματος στη καρδία. (2009) -Antonio Frietas Euroecho (2011) : Right ventricular adaptation in endurance athletes -Α. Κουτλιάνος :Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην καρδία (2015) -Huonker-Soricher-Keul: Structural and functional adaptations of the cardiovascular system by training (2007) -Aubert, Seps, Beckers :Heart rate variability in athletes (2003) -Α. Δεληγίαννης : Ιατρική της άθλησης -Fioranelli-Frajese :Αθλητική καρδιολογία -Ραφαιλάκης-Σούλας-Τζιαμούρτας : Morphological and functional apaptations in the heart of young athletes due to endurance training (2015)