Πρόλογος. 1. Ορισµός της εργονοµίας

Πρόλογος Η εργονοµική µελέτη του χώρου εργασίας είναι πολύ σηµαντική για την απόδοση των εργαζοµένων µέσα σε αυτόν. Η τήρηση βασικών εργονοµικών αρχών προσφέρει άνεση και ικανοποίηση στο άτοµο ενώ παράλληλα εκτελεί τα ποικίλα καθήκοντά του. Ιδίως σε ένα επάγγελµα όπως αυτό του νοσηλευτή που ανήκει στην κατηγορία των ειδικοτήτων υψηλού κινδύνου. Αυτή η κατηγοριοποίηση βασίζεται στο γεγονός ότι ο επαγγελµατίας υγείας εκτίθεται σε κινδύνους δουλεύοντας σε ένα επιβαρυµένο περιβάλλον από τη µία και ταυτόχρονα καλείται να φροντίσει άτοµα που µπορεί να έχουν περιορισµένη ή καθόλου κινητικότητα. Ο χειρισµός τέτοιων περιστατικών καταπονεί τον εργαζόµενο νοσηλευτή ιδιαίτερα εν απουσία του αναγκαίου εξοπλισµού και µπορεί να προκαλέσει σοβαρές µυοσκελετικές βλάβες. Αυτές µε τη σειρά τους κάνουν τους νοσηλευτές να υποφέρουν σε επίπεδο καθηµερινότητας και πολλές φορές µπορεί να αποτελέσουν την αιτία που θα τους κρατήσει µακριά από τη εργασία τους. 1. Ορισµός της εργονοµίας Η Εργονοµία αποτελεί µία νέα επιστήµη του 20ου αιώνα η οποία γεννήθηκε από την ανάγκη προσαρµογής του περιβάλλοντος εργασίας στις ανθρώπινες ανάγκες. Η εργονοµία θέτει τους κανόνες που πρέπει να λαµβάνονται υπόψη στον σχεδιασµό του περιβάλλοντος εργασίας και διαµορφώνει τις απαραίτητες συνθήκες προκειµένου να µην υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία των εργαζοµένων αλλά και να κάνουν το περιβάλλον όσο πιο ευχάριστο και λειτουργικό γίνεται. Η εφαρµογή της γνώσης της Εργονοµίας στο σχεδιασµό εργαλείων, µηχανών, συστηµάτων και περιβάλλοντος είναι απαραίτητη για ασφαλή, άνετη και αποτελεσµατική χρήση. Για την εφαρµογή της εργονοµίας απαιτούνται σχεδιαστές χώρων εργασίας, Φυσικοθεραπευτές, Βιοµηχανικοί Υγιεινολόγοι, Εργοθεραπευτές, Νοσηλευτές, Χειροπράκτες και Ιατροί Εργασίας. Οι σκοποί και οι στόχοι της εργονοµίας είναι: Μείωση των επαγγελµατικών κακώσεων και παθήσεων Βελτίωση της παραγωγικότητας Βελτίωση των συνθηκών εργασίας 1

Μείωση απουσιών του εργαζόµενου Κυβερνητικές ρυθµίσεις στον τοµέα εργασίας Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων απαιτείται εκτίµηση των παραγόντων κινδύνου στο χώρο της υγείας, αναγνώριση και αξιολόγηση των κινδύνων/ συνθηκών, προτάσεις και σχεδιασµός για τη µείωση των εντοπισµένων κινδύνων/ συνθηκών και εκπαίδευση του διευθυντικού και εργατικού δυναµικού. Οι κύριοι εργονοµικοί παράγοντες που ευθύνονται για την εµφάνιση των µυοσκελετικών παθήσεων διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: ακατάλληλος εξοπλισµός εργασίας (δύσχρηστος, δυσνόητος, αναποτελεσµατικός), ακατάλληλος σχεδιασµός θέσεων εργασίας (άβολες και αφύσικες στάσεις εργασίας όπως τεντωµένα χέρια, ανασηκωµένοι βραχίονες µακριά από το σώµα, κύρτωση πλάτης έντονη επαναληπτικότητα, κακός φωτισµός, έκθεση σε δονήσεις) και ακατάλληλες µέθοδοι εργασίας (έλλειψη οµαδικής εργασίας, έλλειψη εκπαίδευσης και πληροφόρησης των εργαζοµένων σε επίκαιρα σχετικά θέµατα, ασαφείς ρόλοι εργασίας, υπερβολικές απαιτήσεις στην εργασία, κακό ψυχοκοινωνικό περιβάλλον, έντονη πίεση χρόνου). Επιπλέον, ως παράγοντες κινδύνου αναφέρονται: η στάση του σώµατος, οι δυνάµεις που ασκούνται, η ταχύτητα και η επιτάχυνση, η επανάληψη και οι απότοµες ή επαναλαµβανόµενες δονήσεις. Σχετικά µε τη στάση σώµατος, η υπερβολική κάµψη / έκταση του καρπού ενοχοποιείται για το καρπιαίο σύνδροµο και η υπερβολική ωλένια απόκλιση για επώδυνη παθολογία η απαγωγή και η κάµψη του χεριού > 60 ο πάνω από 1 ώρα την ηµέρα συσχετίζεται µε σύνδροµο ώµου / αυχένα καθώς και η διατήρηση των χεριών ψηλότερα από το επίπεδο των ώµων ενοχοποιείται για τενοντίτιδα και ωµοβραχιόνιο σύνδροµο η έντονη επίκυψη σχετίζεται µε παθολογία της οσφυϊκής µοίρας της σπονδυλικής στήλης (ΟΜΣΣ) λόγω λανθασµένου επαγγελµατικού πρότυπου κίνησης. 2

2. Νοµοθεσία Υγιεινή και Ασφάλεια στο χώρο της Υγείας Οι νοµοθετικές ρυθµίσεις για την Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζοµένων στον χώρο της Υγείας ισχύουν εδώ και πολλές δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια όµως έχουν προστεθεί πολλές νέες οδηγίες και κανονισµοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) µε τις οποίες η χώρα µας έχει εναρµονίσει την νοµοθεσία της. Σχετικοί νόµοι είναι: Οι περί ελαχίστων Προδιαγραφών Ασφάλειας και Υγείας (Χρήση στην Εργασία Εξοπλισµών Ατοµικής Προστασίας) Κανονισµοί του 2001 (Κ..Π. 470/2001). Οι κανονισµοί αυτοί προήλθαν από την οδηγία 89/656/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 30 ης Νοεµβρίου 1989 σχετικά µε τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρήση από τους εργαζόµενους εξοπλισµών ατοµικής προστασίας κατά την εργασία. Καθορίζουν τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιµοποίηση εξοπλισµού ατοµικής προστασίας από τους εργαζόµενους. Η χρήση εξοπλισµών ατοµικής προστασίας απαιτείται όταν οι κίνδυνοι δεν είναι δυνατό να αποφευχθούν ή να περιοριστούν επαρκώς µε τεχνητά µέσα, µεθόδους ή διαδικασίες οργάνωσης της εργασίας. Οι εξοπλισµοί πρέπει να είναι κατάλληλοι για την προστασία των εργαζοµένων από τους κινδύνους που παρουσιάζονται χωρίς να δηµιουργούν επιπρόσθετους κινδύνους και πρέπει να παρέχονται δωρεάν από τους εργοδότες. Ο εργοδότης ενηµερώνει, εκπαιδεύει και διαβουλεύεται µε τους εργαζόµενους για τα θέµατα που αφορούν τους εξοπλισµούς ατοµικής προστασίας. Επίσης τίθενται υποχρεώσεις στους κατασκευαστές, εισαγωγείς και προµηθευτές για να κατασκευάζουν και να διαθέτουν τους εξοπλισµούς ατοµικής προστασίας σύµφωνα µε τους κανονισµούς ασφάλειας και υγείας και να χορηγούν οδηγίες χρήσης και στην Ελληνική γλώσσα. Οι περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (Χειρωνακτική ιακίνηση Φορτίων) Κανονισµοί του 2001 (Κ..Π. 267/2001). Οι κανονισµοί αυτοί προήλθαν από την οδηγία 90/269/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 29 ης Μαΐου 1990 σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις ασφάλειας και υγείας κατά την χειρωνακτική διακίνηση φορτίων που συνεπάγεται κινδύνους ιδίως για τη ράχη και την οσφυϊκή χώρα των εργαζοµένων. Σύµφωνα µε τους πιο πάνω Κανονισµούς ως χειρωνακτική διακίνηση φορτίων νοείται κάθε µετατόπιση ή στήριξη φορτίου, από ένα ή περισσότερους εργαζόµενους, όπως η ανύψωση, ή απόθεση, ή ώθηση, ή έλξη ή η µετακίνηση βάρους, η οποία, λόγω των χαρακτηριστικών της ή εξαιτίας δυσµενών εργονοµικών συνθηκών, παρουσιάζει κινδύνους για τους εργαζόµενους. Ο εργοδότης 3

πρέπει να λαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα ή να χρησιµοποιεί τα κατάλληλα µέσα και ιδίως τους κατάλληλους µηχανικούς εξοπλισµούς, προκειµένου να αποφεύγεται η ανάγκη χειρωνακτικής διακίνησης φορτίων από τους εργαζοµένους. Όταν δεν µπορεί να αποφευχθεί αυτό ο εργοδότης πρέπει να λαµβάνει τα κατάλληλα οργανωτικά µέτρα, να χρησιµοποιεί τα κατάλληλα µέσα ή να παρέχει στους εργαζόµενους τα µέσα αυτά ώστε να µειώνεται ο κίνδυνος. Για επίτευξη του πιο πάνω στόχου ο εργοδότης πρέπει να οργανώνει τις θέσεις εργασίας, να αξιολογεί τους κινδύνους και να µεριµνά για την αποφυγή ή την µείωση των κινδύνων που δεν µπορούν να αποφευχθούν. Οι περί ιαχείρισης Θεµάτων Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Κανονισµοί του 2002 (Κ..Π. 173/2002). Οι κανονισµοί αυτοί προήλθαν από την Οδηγία 89/391/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 12 ης Ιουνίου 1989 σχετικά µε την εφαρµογή µέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων κατά την εργασία. Επιβάλλουν υποχρεώσεις στους εργοδότες για την εκτίµηση του κινδύνου και την εφαρµογή συστήµατος διαχείρισης των κινδύνων. Επιβάλλουν επίσης στους εργοδότες την υποχρέωση για εγκαθίδρυση και λειτουργία υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης, την ανάγκη εφαρµογής µέτρων πυρασφάλειας, εκκένωσης των χώρων εργασίας, ενηµέρωσης των εργαζοµένων τους καθώς και την υποχρέωση διαβούλευσης µε αυτούς. Επιβάλλουν επίσης υποχρεώσεις στους εργαζοµένους σε θέµατα ασφάλειας και υγείας και διατάξεις για την επίβλεψη της υγείας τους. Το Π 398/94 (ΦΕΚ 221/Α/94). Σύµφωνα µε αυτό το Π, απαιτείται από τους εργοδότες να δίνουν τα ακριβή χαρακτηριστικά του εξοπλισµού των ηλεκτρονικών υπολογιστών που χρησιµοποιούνται από τους εργαζόµενους και να περιορίζουν τους κινδύνους. Μερικά από τα βασικά σηµεία είναι: Οι οθόνες θα πρέπει κανονικά να έχουν ρυθµιζόµενη φωτεινότητα και αντίθεση. Ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει ότι, κάθε εργαζόµενος υπόκειται σε ιατρικές εξετάσεις της όρασης και του µυοσκελετικού συστήµατος κατά την πρόσληψη και στη συνέχεια µια φορά το χρόνο καθώς και όταν οι εργαζόµενοι αισθάνονται ενοχλήσεις που µπορεί να οφείλονται στην εργασία τους. Οι εργαζόµενοι που χρησιµοποιούν ηλεκτρονικούς υπολογιστές, επιτρέπεται να κάνουν τακτικά διαλείµµατα (15 λεπτά ανα δίωρο). 4

3. Εργονοµία στο Νοσηλευτικό επάγγελµα Η Νοσηλευτική θεωρείται ως ένα από τα δέκα επαγγέλµατα µε κίνδυνο εµφάνισης µυοσκελετικών διαταραχών στους εργαζόµενους µε συχνότητα 8,8 άτοµα/100 κατά την εργασία στο νοσοκοµείο και 13,5 άτοµα/100 κατά την κατ οίκον νοσηλεία. Tα ποσοστά αυτά ίσως είναι υψηλότερα καθώς οι τραυµατισµοί που συµβαίνουν, συνήθως δεν αναφέρονται. Συγκεντρωτικά στοιχεία που στηρίχθηκαν σε 80 µελέτες, σχετικά µε την συχνότητα του τραυµατισµού της οσφυϊκής µοίρας, αποκάλυψαν µια διεθνή επικράτηση συχνότητας γύρω στο 17%, µια ετήσια συχνότητα 40-50% και µια συχνότητα εφ όρου ζωής 35-80%. Στις Η.Π.Α. η νοσηλευτική έχει έναν από τους υψηλότερους δείκτες ατυχηµάτων από οποιοδήποτε άλλο επάγγελµα. Ο εθνικός δείκτης ατυχηµάτων στη νοσηλευτική είναι µεγαλύτερος του 12,5%, ποσοστό το οποίο είναι υψηλότερο από αυτό του τοµέα κατασκευής αυτοκινήτων, ορυχείων και οικοδοµών. Οι µυοσκελετικές διαταραχές στους νοσηλευτές αποτελούν σηµαντικό πρόβληµα στην καθηµερινή τους πρακτική. ραστηριότητες όπως: η µεταφορά βαρέων αντικειµένων, η µεταφορά διαφορετικού µήκους αντικειµένων (Εικόνα 1), η µεταφορά ασθενών στην αναπηρική καρέκλα, η βοήθεια των ασθενών να κατέβουν από το κρεβάτι, η κάµψη του κορµού για ανύψωση αντικειµένων από το πάτωµα (Εικόνα 2), η εργασία σε ακατάλληλες στάσεις, η πίεση χρόνου, τα αυξηµένα καθήκοντα και η παρατεταµένη κάµψη του κορµού µπορεί να οδηγήσουν σε µια ποικιλία διαταραχών. Οι διαταραχές αυτές είναι κοινά αποδεκτές ως µυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ) και είναι οι πιο συχνές αιτίες απουσίας από την εργασία αλλά και µόνιµης κινητικής αναπηρίας, µε σηµαντικό κόστος τόσο οικονοµικό όσο και κοινωνικό επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής των επαγγελµατιών υγείας αλλά και των οικογενειών τους. Η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού αποτελεί ένα σοβαρό πρόβληµα το οποίο έχει επιδεινωθεί εξαιτίας των εργατικών ατυχηµάτων. 5

Εικόνα 1. Μεταφορά διαφορετικού µήκους αντικειµένου. Κατά την κάµψη προς τα εµπρός δηµιουργείται µια ροπή κάµψης στην οσφυϊκή µοίρα της σπονδυλικής στήλης (ΟΜΣΣ) που καθορίζεται από το βάρος του σώµατος (W) και την κάθετη απόσταση από τον άξονα περιστροφής (LW). Στον µεσοσπονδύλιο δίσκο ασκούνται συµπιεστικές δυνάµεις που αντιµετωπίζονται επιτυχώς όταν είναι ανεκτού µεγέθους και ο µεσοσπονδύλιος δίσκος είναι φυσιολογικός. Το µήκος του αντικειµένου που κρατιέται, επηρεάζει τα φορτία στην σπονδυλική στήλη. Η απόσταση από τον άξονα περιστροφής στο µεσοσπονδύλιο δίσκο µέχρι τη πρόσθια επιφάνεια των κοιλιακών είναι ίδια και στα δυο σχήµατα και το βάρος είναι 20 κιλά (200Ν). ΣΧΗΜΑ Α ΣΧΗΜΑ Β ΣΧΗΜΑ Α ΣΧΗΜΑ Β Το φάρδος του Το φάρδος του αντικειµένου είναι αντικειµένου είναι 20cm. Η ροπή 40cm. Η ροπή κάµψης = Βάρος κάµψης = Βάρος αντικειµένου x αντικειµένου x κάθετη απόσταση κάθετη απόσταση (Lp) Ροπή κάµψης (Lp) Ροπή κάµψης = 200Ν x 0,3 Ροπή = 200Ν x 0,4 Ροπή κάµψης = 60Νm κάµψης = 80Νm (Lindh, 1989) Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο το 12% του νοσηλευτικού προσωπικού εξετάζει την πιθανότητα να βρει διαφορετική δουλειά και ένα ποσοστό 12% -18%, εγκαταλείπει το νοσηλευτικό επάγγελµα λόγω του χρόνιου πόνου στην πλάτη. 6

Μυοσκελετικές διαταραχές που σχετίζονται µε την νοσηλευτική εργασία (κίνδυνος ολίσθησης, παραπατήµατος και πτώσης, ανώµαλες επιφάνειες εργασίας, χωροταξικοί περιορισµοί όπως µικρά δωµάτια και πληθώρα εξοπλισµού) επιφέρουν έµµεσες δαπάνες που συνδέονται µε προσλήψεις έκτακτου προσωπικού για αντικατάσταση αυτών που έχουν πάρει αναρρωτική άδεια, υπερωρίες για να απορροφηθούν οι υποχρεώσεις του τραυµατισµένου εργαζόµενου, αµοιβές νοµικών συµβούλων, µειωµένη απόδοση µετά από τραυµατισµό και κατάρτιση έκτακτου προσωπικού ή αντικατάσταση του υπάρχοντος που αποχωρεί. Εικόνα 2. Μεταφορά βάρους Εργονοµική θέση. ΘΕΣΗ Α Αν το άτοµο σηκώνει το ίδιο βάρος (20 κιλά) = 200Ν µε τεντωµένα τα γόνατα και κυρτή τη σπονδυλική στήλη, δηµιουργείται µεγαλύτερη επιβάρυνση (192,5 Νm) από τη θέση Β. ΘΕΣΗ Β Αν το άτοµο σηκώνει το ίδιο βάρος (20 κιλά) = 200Ν µε λυγισµένα τα γόνατα και ευθειασµένη τη σπονδυλική στήλη, και το αντικείµενο να είναι κοντά στο σώµα, δηµιουργείται η µικρότερη δυνατή επιβάρυνση (151,5 Νm) ΘΕΣΗ C Αν το άτοµο σηκώνει το ίδιο βάρος (20 κιλά)= 200Ν µε λυγισµένα τα γόνατα και κυρτή τη σπονδυλική στήλη, και το αντικείµενο να είναι µακριά από το σώµα, δηµιουργείται η µεγαλύτερη δυνατή επιβάρυνση (212,5 Νm) από τις θέσεις Α και Β. (Lindh, 1989) 7

Οι µυοσκελετικές διαταραχές σε µερικές περιπτώσεις, µπορεί να αναπτύσσονται µε τη πάροδο του χρόνου, άλλες ενδέχεται να προκληθούν από στιγµιαία γεγονότα όπως οι µεµονωµένες περιπτώσεις χειρισµών ασθενών. ραστηριότητες εκτός του χώρου εργασίας που περιλαµβάνουν σωµατικές απαιτήσεις µπορεί επίσης να προκαλέσουν ή να συµβάλλουν στην εκδήλωση µυοσκελετικών διαταραχών. Επιπλέον, η εµφάνιση τους µπορεί να σχετίζεται: µε γενετικά αίτια, το φύλο, την ηλικία τον χώρο εργασίας, τη δυσαρέσκεια, τη µονότονη εργασία και τον περιορισµένο έλεγχο της εργασίας. Οι ΜΣΠ περιλαµβάνουν: σύνδροµο αυχένα ώµου, δισκοπάθεια, οσφυαλγία ισχιαλγία, σύνδροµο καρπιαίου σωλήνα, τενοντίτιδα σε συγκεκριµένες περιοχές (ώµος, αχίλλειος τένοντας, γόνατο), κεφαλαλγίες, τραυµατισµοί µαλακών µορίων και οστών, κυκλοφορικά προβλήµατα λόγω ορθοστασίας, προβλήµατα σπονδυλικής στήλης, κύφωση και σκολίωση. Το πρωτεύον σύµπτωµα των ΜΣΠ είναι ο πόνος, συνοδευόµενος συνήθως από δυσκαµψία, οίδηµα και µειωµένη λειτουργικότητα της πάσχουσας περιοχής. Ο µυοσκελετικός πόνος ως υποκειµενικό σύµπτωµα διακρίνεται: σε πρωτογενή (τοπικό και σε συγκεκριµένη περιοχή), δευτερογενή (πόνος που εκτείνεται και αντανακλά ακόµη και σε περιοχές αποµακρυσµένες από το σηµείο της βλάβης) και σε τριτογενή (ψυχο-σωµατικά χαρακτηριστικά και διάχυτα άλγη) 8

Επιπρόσθετα συµπτώµατα των ΜΣΠ µπορεί να είναι η φλεγµονή και γενικά συµπτώµατα όπως ο πυρετός, η καταβολή και η κακουχία. H έγκαιρη διάγνωση και παρέµβαση, είναι πολύ σηµαντικές ενέργειες, ώστε, να περιορισθεί η σοβαρότητα των τραυµατισµών, να βελτιωθεί η αποτελεσµατικότητα της θεραπείας και να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα αναπηρίας ή µόνιµης βλάβης. Η καταγραφή της ασθένειας και του τραυµατισµού υποχρεώνει τους διοικητές των νοσοκοµείων να διατηρήσουν αρχεία που σχετίζονται µε τα εργατικά ατυχήµατα και τις ασθένειες. Οι εκθέσεις βοηθούν τα νοσοκοµεία να αντιµετωπίζουν προβληµατικούς τοµείς και να αξιολογούν τις εργονοµικές προσπάθειες. Οι εργαζόµενοι δεν µπορούν να υφίστανται διακρίσεις κατά την υποβολή εκθέσεων που σχετίζονται µε τον εργατικό τραυµατισµό ή ασθένεια. Η αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας των προσπαθειών εργονοµίας συµβάλλει στη µείωση των τραυµατισµών και των ασθενειών, στην παρακολούθηση των εργονοµικών λύσεων για τον εντοπισµό νέων προβληµάτων και καταδεικνύουν περιοχές όπου απαιτείται περαιτέρω βελτίωση. Η αξιολόγηση του ασθενή θα πρέπει να περιλαµβάνει την εξέταση των παρακάτω παραγόντων: Το επίπεδο βοήθειας που απαιτεί ο ασθενής Το µέγεθος και το βάρος του ασθενή Την ικανότητα και την προθυµία του ασθενή να κατανοήσει και να συνεργαστεί Τις ιατρικές καταστάσεις που µπορεί να επηρεάζουν την επιλογή των µεθόδων για την άρση ή την αλλαγή θέσης του ασθενή. Οι παράγοντες αυτοί είναι σηµαντικοί για τον καθορισµό των κατάλληλων µεθόδων για την άρση και την αλλαγή θέσης ενός ασθενή. Το µέγεθος και το βάρος του ασθενή, σε ορισµένες περιπτώσεις, καθορίζουν τον εξοπλισµό που χρειάζεται και τον αριθµό των νοσηλευτών που απαιτούνται ώστε να παρέχουν βοήθεια. Για παράδειγµα, ένας ασθενής ενδέχεται να είναι υπερβολικά βαρύς για να µπορεί να τον ανυψώσει ο νοσηλευτής χωρίς µηχανική βοήθεια. Οι σωµατικές και οι ψυχικές ικανότητες των ασθενών (τετραπληγικός ασθενής, κατάκοιτος ηλικιωµένος, ένας ασθενής υπό γενική αναισθησία ή σε κώµα, ένας ασθενής που αντιστέκεται στη µετακίνηση) παίζουν επίσης ένα σηµαντικό ρόλο στην επιλογή των κατάλληλων λύσεων. Ο ασθενής που είναι ικανός και πρόθυµος να υποστηρίξει µερικώς το δικό του βάρος, µπορεί να είναι σε θέση να µετακινηθεί από τη θέση του στο κρεβάτι σε µια καρέκλα µε ένα µηχάνηµα υποβοήθησης, ενώ ένας γερανός µπορεί να είναι πιο κατάλληλος για εκείνους τους ασθενείς που δεν είναι σε θέση να υποστηρίξουν το 9

δικό τους βάρος. Επιπλέον παράγοντες που πρέπει να λαµβάνονται υπόψη είναι οι χειρουργικές επεµβάσεις. Για παράδειγµα, ένας ασθενής που έχει υποστεί πρόσφατα χειρουργική επέµβαση αντικατάστασης ισχίου, µπορεί να απαιτήσει εξειδικευµένο εξοπλισµό ισχίου για βοήθεια προκειµένου να αποφευχθεί η πίεση στην πληγείσα περιοχή. Τα τραύµατα στην κοιλιακή χώρα, οι συσπάσεις, η ύπαρξη καθετήρων, η εγκυµοσύνη καθιστούν τις εργασίες µεταφοράς ή µετακίνησης πιο απαιτητικές. Στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α. έχουν αναπτυχθεί πρωτόκολλα (Resident Assessment Instrument, Patient Care Ergonomics Resource Guide, Lift Program Policy and Guide) που αφορούν στην συστηµατική αξιολόγηση των αναγκών και των ικανοτήτων των ασθενών καθώς και παρεµβάσεις για την άρση και την αλλαγή θέσης των ασθενών. 4. Τεχνικές χειρισµού των ασθενών Ο χειρισµός των ασθενών περιλαµβάνει ανύψωση, κατέβασµα, κράτηµα, ώθηση ή έλξη. Οι µέθοδοι χειρισµού των ασθενών µπορούν να ταξινοµηθούν σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα µε τους διαφορετικούς τρόπους εκτέλεσης της εργασίας: Μέθοδοι χειρωνακτικής µεταφοράς: Εκτελούνται από έναν ή περισσότερους νοσηλευτές, οι οποίοι χρησιµοποιούν τη µυϊκή τους δύναµη και, όποτε αυτό είναι εφικτό, την τυχόν εναποµένουσα ικανότητα κίνησης του ασθενούς. Πρέπει να σηµειωθεί ότι ο χειρωνακτικός χειρισµός των ασθενών αυξάνει τους κινδύνους µυοσκελετικών παθήσεων (ΜΣΠ) για τους νοσηλευτές επειδή τα σώµατα των ασθενών παρουσιάζουν ασύµµετρη κατανοµή βάρους και δεν διαθέτουν σταθερά σηµεία λαβής. Εποµένως, είναι δύσκολο για τον νοσηλευτή να κρατήσει το βάρος του ασθενή κοντά στο δικό του σώµα. Σε ορισµένες περιπτώσεις, οι ασθενείς είναι ταραγµένοι, αντιστέκονται ή δεν ανταποκρίνονται ή µπορούν να συνεργασθούν ελάχιστα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο τραυµατισµών. Ο χώρος παροχής της περίθαλψης µπορεί να επιβάλλει άβολες θέσεις και στάσεις του σώµατος, οι οποίες αυξάνουν περαιτέρω το ενδεχόµενο µυοσκελετικών παθήσεων. Ωστόσο, σε ορισµένες καταστάσεις, ο χειρωνακτικός χειρισµός των ασθενών είναι αναπόφευκτος γιατί οι νοσηλευτές µπορεί να βρίσκονται αντιµέτωποι µε εξαιρετικές ή επικίνδυνες για τη ζωή του ασθενή καταστάσεις, οι οποίες απαγορεύουν τη χρήση βοηθητικού εξοπλισµού για τον χειρισµό του ασθενή. Ο χειρωνακτικός 10

χειρισµός του ασθενή µπορεί να εκτελεσθεί, εάν η πράξη δεν απαιτεί την ανύψωση όλου ή του µεγαλύτερου µέρους του βάρους ενός ασθενούς. Εξαιρέσεις αποτελούν επίσης η περίθαλψη βρεφών ή µικρών παιδιών ή άλλων µικρόσωµων ασθενών. Μέθοδοι µεταφοράς µε τη χρήση µικρών βοηθηµάτων χειρισµού των ασθενών: Πρόκειται για τεχνικές χειρισµού των ασθενών οι οποίες εκτελούνται µέσω συγκεκριµένων βοηθηµάτων, όπως σεντόνια από ύφασµα µε χαµηλό συντελεστή τριβής, εργονοµικές ζώνες, περιστρεφόµενα στηρίγµατα ποδιών, τρίγωνο έλξης πάνω από το κρεβάτι. Μέθοδοι µεταφοράς µε τη χρήση µεγάλων βοηθηµάτων χειρισµού των ασθενών: Οι συγκεκριµένες τεχνικές χειρισµού εκτελούνται µέσω ηλεκτροµηχανικού ανυψωτικού εξοπλισµού. 4.1 Βασικές αρχές χειρωνακτικών µεθόδων χειρισµού των ασθενών Κάθε πράξη χειρισµού υπακούει σε ορισµένες βασικές αρχές: Ζητάτε πάντοτε τη βοήθεια άλλων νοσηλευτών, όταν αυτή είναι απαραίτητη. Οι πράξεις χειρισµού ακινητοποιηµένων ασθενών πρέπει να εκτελούνται από περισσότερους νοσηλευτές (τουλάχιστον δύο) και, εφόσον είναι απαραίτητο, µε τη βοήθεια ενός σεντονιού που τοποθετείται κάτω από τον ασθενή ή, ακόµη καλύτερα, χρησιµοποιώντας ειδικά βοηθήµατα, όπως σεντόνια ολίσθησης. Προτού ξεκινήσετε οποιαδήποτε πράξη χειρισµού, πρέπει να παίρνετε θέση όσο το δυνατόν πιο κοντά στον ασθενή, ακόµη και γονατίζοντας στο κρεβάτι του, εάν αυτό είναι αναγκαίο. Με τον τρόπο αυτό ο νοσηλευτής αποφεύγει να σκύψει ή να τεντωθεί πάνω από το κρεβάτι κατά την ανύψωση και τη µεταφορά του ασθενούς και να καταβάλλει τις αναγκαίες σωµατικές προσπάθειες µε τον κορµό σκυµµένο ή στραµµένο πλαγίως. Προτού ξεκινήσετε οποιαδήποτε πράξη χειρισµού, εξηγήστε τη διαδικασία στον ασθενή, ενθαρρύνοντάς τον ταυτόχρονα να συνεργασθεί όσο το δυνατόν περισσότερο κατά τη διαδικασία χειρισµού. Αυτό είναι επωφελές και για τους δύο: για τον ασθενή, ο οποίος θα µπορέσει να βελτιώσει τον µυϊκό τροπισµό του, αλλά και για τον νοσηλευτή, καθώς ο ασθενής που είναι σε θέση να µετακινηθεί µόνος του, έστω και λίγο, θα µπορέσει να εκτελέσει 11

ορισµένες πράξεις ο ίδιος, οπότε το έργο του νοσηλευτή θα είναι απλώς να κατευθύνει τις κινήσεις του. ιατηρήστε ορθή στάση του σώµατος κατά τις πράξεις χειρισµού των ασθενών. Συγκεκριµένα, προτού ο νοσηλευτής ξεκινήσει την ανύψωση ή τη µεταφορά του ασθενούς, πρέπει να πάρει θέση µε τα πόδια λίγο ανοικτά και το ένα πόδι λίγο πιο µπροστά από το άλλο, προκειµένου να εξασφαλίσει ευρύτερη βάση στήριξης. Κατά την ανύψωση του ασθενούς, πρέπει να χρησιµοποιούνται οι µύες των ποδιών και των γοφών αντί των µυών του άνω µέρους του σώµατος, πρώτα λυγίζοντας και έπειτα τεντώνοντας αργά τα γόνατα κατά την ανύψωση του ασθενούς. Η σπονδυλική στήλη πρέπει να διατηρείται σε θέση που ακολουθεί τη φυσική καµπύλη της, αποφεύγοντας το υπερβολικό φορτίο κατά το τέντωµα ή το σκύψιµο. Επιπλέον, ο νοσηλευτής πρέπει να προσπαθεί πάντοτε να µετατοπίζει το βάρος του σύµφωνα µε την κατεύθυνση της κίνησης που εκτελεί. Πιάστε καλά τον ασθενή κατά τον χειρισµό Μην πιάνετε ποτέ τον ασθενή µόνο µε τα δάχτυλα, αλλά να χρησιµοποιείτε πάντοτε ολόκληρο το χέρι και να προσπαθείτε να εντοπίσετε σηµεία τα οποία καθιστούν δυνατό ένα ασφαλές κράτηµα. Πιάστε τον ασθενή γύρω από τη λεκάνη, από τη µέση, την ωµοπλάτη, αλλά ποτέ από τα χέρια ή τα πόδια. Για καλύτερο κράτηµα, ορισµένοι νοσηλευτές µπορεί να χειρίζονται τους ασθενείς κρατώντας το παντελόνι της πιτζάµας τους ή, ακόµη καλύτερα, χρησιµοποιώντας ειδικά βοηθήµατα, όπως ζώνες µε χειρολαβές. Φοράτε κατάλληλα υποδήµατα και ενδύµατα Είναι σηµαντικό να χρησιµοποιείτε υποδήµατα µε αντιολισθητικές σόλες, εποµένως τα παπούτσια µε ψηλά τακούνια, τα τσόκαρα ή οι παντόφλες δεν συνιστώνται. Τα ρούχα δεν πρέπει να περιορίζουν τις κινήσεις του νοσηλευτή. 4.2 Παραδείγµατα διαδικασιών µετακίνησης ασθενών Μεταφορά ασθενή από το κρεβάτι σε τροχήλατη καρέκλα µε έναν νοσηλευτή (Εικόνα 3) Τοποθετείται η καρέκλα κοντά στο κρεβάτι Βεβαιωθείτε ότι οι τροχοί της καρέκλας είναι ακινητοποιηµένοι 12

Αποµακρύνετε κάθε εµπόδιο (στηρίγµατα βραχιόνων, υποπόδια, στήριγµα ποδιών) Ρυθµίστε κατάλληλα το ύψος του κρεβατιού ανάλογα µε το δικό σας ύψος Ζητήστε από τον ασθενή να κοιτάζει τα πόδια του. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η τάση των µυών της κοιλιακής χώρας και επιτυγχάνεται καλύτερη συνεργασία Ζητήστε από τον ασθενή να σκύψει προς τα εµπρός και να σπρώξει µε τα πόδια του κατά τη µεταφορά. Έτσι θα διευκολυνθεί η ανύψωση του ασθενή από την καθιστή στην όρθια θέση Χρησιµοποιήστε τους µυς των ποδιών και των γοφών κατά την ανύψωση του ασθενούς, αντί των µυών του άνω µέρους του σώµατος. Πρώτα λυγίστε και έπειτα τεντώστε αργά τα γόνατα κατά την ανύψωση του ασθενή Αντισταθµίστε το βάρος του ασθενούς µε το δικό σας βάρος Εφόσον είναι αναγκαίο, κρατήστε το γόνατο του ασθενή ανάµεσα στα πόδια/γόνατά σας για να κατευθύνετε την κίνηση. Ζητήστε από τον ασθενή να σας κρατήσει από τη µέση και κάνετε κι εσείς το ίδιο (εναλλακτικά χρησιµοποιήστε ζώνη βάδισης) Ζητήστε από τον ασθενή να γλιστρήσει τους γλουτούς του προς την άκρη του κρεβατιού, µέχρι να ακουµπήσουν τα πέλµατα στο δάπεδο Βοηθήστε τον ασθενή να σηκωθεί και αξιολογήστε την ισορροπία του και την ισχύ των ποδιών του Κατευθύνετε τον ασθενή µε αργά βήµατα προς την καρέκλα (αν η καρέκλα βρίσκεται δεξιά σας, τότε ανάµεσα στα πόδια του ασθενή έχετε τοποθετήσει το αριστερό σας πόδι) Κάµψτε τα ισχία και τα γόνατά σας καθώς βοηθάτε τον ασθενή να καθίσει στην καρέκλα Ελέγξτε την ευθυγράµµιση του ασθενή στην καρέκλα (αφαιρέστε τη ζώνη βάδισης, αν την χρησιµοποιήσατε) 13

Εικόνα 3. Μεταφορά ασθενή από το κρεβάτι σε τροχήλατη καρέκλα µε έναν νοσηλευτή. Μετακίνηση ασθενή σε πλάγια θέση στο κρεβάτι µε έναν νοσηλευτή (Εικόνα 4) Ρυθµίστε κατάλληλα το ύψος του κρεβατιού ανάλογα µε το δικό σας ύψος Εάν δεν υπάρχει ήδη, τοποθετήστε ένα σεντόνι µείωσης της τριβής (λέγεται και σεντόνι ολίσθησης) κάτω από τον ασθενή. Μεταφέρετε τον ασθενή τραβώντας το σεντόνι κι ενώ είστε από την απέναντι πλευρά από αυτή που θα γυρίσει ο ασθενής. Αν δεν διαθέτετε σεντόνι ολίσθησης, ακολουθήστε τα επόµενα βήµατα: Κατανείµετε τη µεταφορά σε τρία µέρη: πόδια µέση ώµοι Τραβήξτε προς το µέρος σας το βάρος του ασθενούς χρησιµοποιώντας το δικό σας βάρος. Χρησιµοποιήστε τους µυς των ποδιών και των γοφών, αντί των µυών του άνω µέρους του σώµατος. Ζητήστε από τον ασθενή να κοιτάζει τα πόδια του. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η τάση των µυών της κοιλιακής χώρας και επιτυγχάνεται µεγαλύτερη συνεργασία. 14

Αφού ο ασθενής έχει µετακινηθεί στο άκρο του κρεβατιού κι ενώ εσείς έχετε µετακινηθεί προς την πλευρά που θα γυρίσει, ζητήστε του να κρατηθεί από το κάγκελο µε το ένα χέρι από την πλευρά που θα γυρίσει. Εάν δεν µπορεί, σταυρώστε τα χέρια του πάνω στο στήθος και το πόδι που είναι µακριά σας πάνω από το άλλο πόδι (ή κάµψτε το αποµακρυσµένο πόδι µε το πέλµα να ακουµπά στο στρώµα) και γυρίστε τον ασθενή. Τοποθετήστε µαξιλάρια ή άλλα υποστηρικτικά µέσα στήριξης της πλάτης και όπου αλλού απαιτείται προκειµένου ο ασθενής να είναι σε άνετη θέση Εικόνα 4. Μετακίνηση ασθενή σε πλάγια θέση στο κρεβάτι µε έναν νοσηλευτή. Μετακίνηση ασθενή προς τα πάνω στο κρεβάτι µε έναν νοσηλευτή (Εικόνα 5) Ρυθµίστε κατάλληλα το ύψος του κρεβατιού ανάλογα µε το δικό σας ύψος. Ζητήστε από τον ασθενή να λυγίσει ένα γόνατο, να κοιτάζει τα πόδια του και τέλος να σπρώξει µε το πόδι του. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η συνεργασία του ασθενούς. Κατά τη µεταφορά, κάµψτε οµοιόµορφα αρχικώς τα πόδια και µεταφέρετε το βάρος σας από τη µια πλευρά στην άλλη, διατηρώντας τη ράχη σας ίσια. 15

Εικόνα 5. Μετακίνηση ασθενή προς τα πάνω στο κρεβάτι µε έναν νοσηλευτή. Ανασήκωση ασθενή στη καρέκλα του µε έναν νοσηλευτή (Εικόνα 6) Προτού ξεκινήσετε, βεβαιωθείτε ότι τα πόδια του ασθενούς βρίσκονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στην καρέκλα. Ζητήστε από τον ασθενή να σκύψει όσο πιο µπροστά µπορεί, βοηθώντας τον µε την τοποθέτηση των χεριών του γύρω από τη µέση σας. Ζητήστε από τον ασθενή να σκύψει µπροστά και να σπρώξει µε τα πόδια του κατά τη µεταφορά. Αυτό θα διευκολύνει την ανύψωση. Χρησιµοποιήστε τους µυς των ποδιών και των γοφών αντί των µυών του άνω µέρους του σώµατος. 16

Εικόνα 6. Ανασήκωση ασθενή στη καρέκλα του µε έναν νοσηλευτή. Μετακίνηση ασθενή από το πάτωµα στη καρέκλα του (Εικόνα 7) Εκτιµήστε την κατάσταση και προσεγγίστε µε ασφάλεια. Εκτιµήστε τον ασθενή υπάρχουν ενδείξεις ζωής, επίπεδο συνείδησης, ορατά τραύµατα; Κάντε τον ασθενή να νιώσει άνετα τοποθετήστε ένα µαξιλάρι στο κεφάλι, αν ενδείκνυται. Καλέστε το γιατρό για να εκτιµήσει το κατά ποσό ασφαλές είναι να µετακινηθεί ο ασθενής. Αντιµετωπίστε τα ορατά τραύµατα µε σκοπό την ελαχιστοποίηση του πόνου και την πρόληψη µεγαλύτερης βλάβης από το τραύµα. Καθησυχάστε τον ασθενή προκειµένου να εξασφαλίσετε τη συνεργασία του και να µειώσετε το άγχος του. Φέρτε τον ασθενή σε καθιστή θέση. Χρησιµοποιήστε τους µυς των ποδιών και των γοφών αντί των µυών του άνω µέρους του σώµατος. Κατά τη µεταφορά από το πάτωµα στην καρέκλα, µεταφέρετε το βάρος σας από τη µια πλευρά στην άλλη, διατηρώντας τη ράχη σας ίσια. 17

Ζητήστε από τον ασθενή να σπρώξει µε τα πόδια του. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα µεγαλύτερη συνεργασία. Οι κινήσεις των δύο νοσηλευτών πρέπει να είναι συγχρονισµένες κατά την εκτέλεση της µεταφοράς του ασθενούς. Εικόνα 7. Μετακίνηση ασθενή από το πάτωµα στη καρέκλα του. 4.3 Παραδείγµατα µεταφοράς µε τη χρήση µικρών βοηθηµάτων Α. Περπατούρα µε υποστήριξη των αντιβραχίων (Pulpit Zimmer) Πρόκειται για ελαφρύ µεταλλικό πλαίσιο µε τέσσερα πόδια. Έχει µεγάλη βάση στήριξης και επιτρέπει περισσότερο βάρος να µεταφερθεί από τα πόδια προς τη συσκευή. Υπάρχει καλύτερη σταθερότητα, το χέρι και η δύναµη που ασκείται από τον καρπό δεν είναι ιδιαίτερα σηµαντικά. Β. Περπατούρα µε ρόδες 18

Πρόκειται για παρόµοια κατασκευή µε το pulpit Zimmer µε τη διαφορά ότι έχει ρόδες και αρκετοί τύποι έχουν σχεδιαστεί για µετακίνηση σε σκληρό έδαφος όπως είναι τα πεζοδρόµια. Μπορεί να κυλήσει µακριά από τον ασθενή και ορισµένα διαθέτουν φρένα. Γ. Τριγωνικός ιµάντας ανύψωσης και µετακίνησης (Monkey pull) Αποτελεί εξάρτηµα του κρεβατιού και επιτρέπει στον ασθενή να προσαρµόσει τη θέση στο κρεβάτι και να ανακατανέµει την πίεση στα διάφορα σηµεία του σώµατος. Ο ασθενής πρέπει να έχει επαρκή δύναµη στο άνω µέρος του σώµατος και καλή ισορροπία. Απαιτείται εξάσκηση από τον ασθενή έτσι ώστε κατά την µετακίνησή του να µην προκαλεί τριβή σε πτέρνες και γλουτούς.. Σανίδα µεταφοράς (Transfer board) Υπάρχει σε διάφορα µεγέθη και υλικά. Χρησιµοποιείται ως γέφυρα µέσω της οποίας ο ασθενής γλιστράει από το κρεβάτι στην καρέκλα ή /και αντίστροφα. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί µε ένα συρόµενο σεντόνι για µείωση της τριβής. Απαιτείται το κρεβάτι και η καρέκλα να είναι στο ίδιο ύψος. Ε. Σεντόνια ολίσθησης (Sliding sheets) 19

Πρόκειται για ειδικά σεντόνια από ύφασµα που παρέχουν την δυνατότητα ολίσθησης του ασθενή πάνω στο κρεβάτι. Είναι ιδιαίτερα χρήσιµα κατά την επανατοποθέτηση του ασθενή. Επειδή υπάρχει κίνδυνος µόλυνσης από τη κοινή χρήση, θα πρέπει κάθε ασθενής να διαθέτει το δικό του σεντόνι ολίσθησης. ΣΤ. Σανίδα µεταφοράς Lateral transfer board (patient slide) Χρησιµοποιείται για την µεταφορά του ασθενή από το φορείο στο κρεβάτι και αντίστροφα. Όπως µε όλες τις συρόµενες συσκευές, ο ασθενής πρέπει πάντα να είναι στο οπτικό πεδίο του νοσηλευτή. Επιπλέον οι δύο επιφάνειες πρέπει να είναι στερεωµένες ή να έχουν φρένο για την πρόληψη του διαχωρισµού τους κατά τη διάρκεια της µεταφοράς. Η σανίδα µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε συνδυασµό µε συρόµενα σεντόνια εάν είναι κατάλληλα. Οι κινήσεις πρέπει να συντονίζονται και να ελέγχονται µε επαρκές προσωπικό για την ασφάλεια του ασθενή κατά τη µεταφορά. Ζ. Ηλεκτρικό κρεβάτι Χρήση: Για την εξυπηρέτηση ασθενών που είναι πλήρως εξαρτώµενοι από το νοσηλευτικό προσωπικό. Παράλληλα, οι νοσηλευτές φροντίζουν τους ασθενείς χωρίς να κάνουν επιβαρυντικές για το µυοσκελετικό τους σύστηµα κινήσεις. ιαθέτει πλατφόρµα (σοµιέ) 4 σηµείων 90x200cm από ατσάλινες βέργες, µε οδηγούς για το στρώµα στο κεφάλι και 20

τα πόδια, ηλεκτρική ανάκλιση πλάτης έως 70, και ποδιών (µε σπάσιµο στα γόνατα) έως 30, µηχανική ανάκλιση ποδιών σε 6 θέσεις, ηλεκτρική ανάκλιση ύψους όλου του κρεβατιού, τροχούς µε ξεχωριστό φρένο ο καθένας, τηλεκοντρόλ µε ασφάλεια και κλείδωµα και πλευρικά προστατευτικά ρυθµιζόµενου ύψους. Η. Συσκευή υποβοήθησης ασθενή σε όρθια θέση- αναβατήρας (Standing hoist) Χρήση: Μετακίνηση µερικώς εξαρτώµενων ατόµων τα οποία έχουν µερική ικανότητα να στηρίζουν το βάρος τους, είναι συνεργάσιµα, µπορεί να καθίσουν στην άκρη του κρεβατιού και είναι σε θέση να λυγίσουν τα ισχία, τα γόνατα και τους αστραγάλους. Μεταφορές από το κρεβάτι στην καρέκλα ή από την καρέκλα στο κρεβάτι ή µεταφορά για µπάνιο ή και τουαλέτα. Σηµεία που πρέπει να θυµάστε: Αναζητήστε µηχάνηµα που να διαθέτει ποικιλία ιµάντων ως προς το µέγεθος, φορητή µπαταρία, χειρωνακτικό έλεγχο διακόπτη έκτακτης ανάγκης και δυνατότητα χειρωνακτικής χρήσης. Βεβαιωθείτε ότι η συσκευή έχει ρυθµιστεί για το βάρος του ασθενή. Αναβατήρες που τροφοδοτούνται µε ηλεκτρικό ρεύµα και µπαταρία είναι προτιµότερο να διαθέτουν µανιβέλα ή κάποιο τύπο αντλίας ώστε να επιτρέπουν την οµαλότερη κίνηση για τον ασθενή 21

και λιγότερη σωµατική καταπόνηση για το νοσηλευτή. Θ. Άρση ασθενή µε φορητό µηχάνηµα ανύψωσης-γερανό (Mobile hoist) Χρήση: Για την άρση ασθενών οι οποίοι είτε είναι πλήρως εξαρτώµενοι είτε είναι υπέρβαροι ή ακόµη σε ασθενείς που έχουν άλλους φυσικούς περιορισµούς. Για µεταφορές ασθενών από το κρεβάτι στην καρέκλα (ή σε αναπηρική καρέκλα) ή από το πάτωµα στο κρεβάτι ή µεταφορά για µπάνιο και τουαλέτα ή µεταφορά µετά από µια αιφνίδια πτώση τους. Σηµεία που πρέπει να θυµάστε: Μπορεί να χρειαστούν δυο νοσηλευτές. Αναζητήστε µηχάνηµα που να διαθέτει ποικιλία ιµάντων ως προς το µέγεθος, µεγάλο εύρος ανύψωσης, φορητή µπαταρία, χειρωνακτικό έλεγχο διακόπτη έκτακτης ανάγκης, ευέλικτο βραχίονα και να διαθέτει µια βάση στήριξης που να χωράει κάτω από τα κρεβάτια. Έχοντας πολλαπλούς ιµάντες επιτρέπει σε κάποιον από αυτούς να παραµείνει στη θέση του ενώ παράλληλα επιτρέπει στον ασθενή να βρίσκεται στο κρεβάτι ή την καρέκλα µόνο για µια σύντοµη χρονική περίοδο, µειώνοντας έτσι τη συχνότητα που ο νοσηλευτής σηκώνει ή και αλλάζει θέση στον ασθενή. Βεβαιωθείτε ότι η συσκευή έχει ρυθµιστεί για το βάρος του ασθενή. Αναβατήρες που τροφοδοτούνται µε 22

ηλεκτρικό ρεύµα και µπαταρία είναι προτιµότερο να έχουν µανιβέλα ή τύπο αντλίας ώστε να επιτρέπουν την οµαλότερη κίνηση για τον ασθενή και τη λιγότερη σωµατική καταπόνηση για το νοσηλευτή. Ι. Άρση ασθενή µε σταθερό µηχάνηµα ανύψωσης- γερανός οροφής (Ceiling hoist) Χρήση: Για άρση των ασθενών οι οποίοι είναι πλήρως εξαρτώµενοι, για υπέρβαρους ή για όσους έχουν άλλους φυσικούς περιορισµούς. Για µεταφορές από το κρεβάτι στην καρέκλα, από την καρέκλα ή από το πάτωµα στο κρεβάτι ή µεταφορά για µπάνιο και τουαλέτα ή µεταφορά µετά από µια πτώση του ασθενή. Ένα οριζόντιο σύστηµα ή πλαίσιο που τοποθετείται στην οροφή, µπορεί να χρησιµοποιηθεί κατά τη µεταφορά των ασθενών που δεν µπορούν να µεταφερθούν µε ασφάλεια µεταξύ 2 οριζόντιων επιφανειών, όπως από ένα κρεβάτι σε ένα φορείο. Σηµεία που πρέπει να θυµάστε: Ενδέχεται να χρειαστούν περισσότεροι του ενός νοσηλευτές. Μερικοί ασθενείς µπορούν να χρησιµοποιούν τη συσκευή χωρίς βοήθεια. Μπορεί να είναι ταχύτερο από τα φορητά µηχανήµατα ανύψωσης. Η συσκευή µπορεί να λειτουργεί δια χειρός µε τη συσκευή να συνδέεται σε µία µονάδα ή µπορεί να λειτουργεί µε τηλεχειριστήριο υπερύθρων. Βεβαιωθείτε ότι η συσκευή έχει 23

ρυθµιστεί σύµφωνα µε το βάρος του ασθενή. Κ. Συσκευή υποβοήθησης της βάδισης (Ambulation assist device) Χρήση: Για τους ασθενείς που ελέγχουν το βάρος τους και είναι συνεργάσιµοι και που χρειάζονται πρόσθετη ασφάλεια και βοήθεια όταν βαδίζουν. Σηµεία που πρέπει να θυµάστε: Αυξάνει την ασφάλεια των ασθενών κατά τη διάρκεια της κίνησης και µειώνει τον κίνδυνο των πτώσεων. Το µηχάνηµα υποστηρίζει τους ασθενείς καθώς περπατούν και τους έλκει κατά τη φορά και την έκταση της βάδισής τους. Βεβαιωθείτε ότι το µηχάνηµα είναι σε καλή κατάσταση λειτουργίας πριν από τη χρήση και ρυθµίστε το ύψος ανάλογα. Ελέγξτε τα φρένα πριν από τη χρήση. Λ. Επανατοποθέτηση ασθενή σε καρέκλα (Geri, cardiac chairs) Χρήση: Για την επανατοποθέτηση συνεργάσιµων ασθενών που δεν µπορούν να σηκώσουν το βάρος τους πλήρως ή µερικώς. Σηµεία που πρέπει να θυµάστε: Χρειάζονται περισσότεροι από έναν νοσηλευτές καθώς και µία συσκευή µείωσης της τριβής (σεντόνι ολίσθησης), εάν ο ασθενής δεν µπορεί να βοηθήσει στην επανατοποθέτηση του εαυτού του στην καρέκλα. Βεβαιωθείτε ότι γίνεται καλή χρήση της µηχανικής του σώµατος από τους νοσηλευτές. Οι τροχοί στην καρέκλα προσφέρουν 24

ευελιξία. Βεβαιωθείτε ότι η καρέκλα είναι εύκολο να προσαρµοστεί, να µετακινηθεί και να κατευθυνθεί. Ασφαλίστε τους τροχούς στην καρέκλα πριν την επανατοποθέτηση. Αφαιρέστε τους δίσκους, τους µάρσιπους και τις ζώνες ασφαλείας όπου ενδείκνυται. Βεβαιωθείτε ότι η συσκευή έχει ρυθµιστεί σύµφωνα µε το βάρος του ασθενή. 5. Νοσηλευτές και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι η παρατεταµένη πληκτρολόγηση, η ακατάλληλη διαµόρφωση του χώρου εργασίας, οι κακές εργασιακές συνήθειες, οι πιεστικές συνθήκες και σχέσεις εργασίας και τα προβλήµατα υγείας µπορεί να οδηγήσουν στην πρόκληση τραυµατισµών. Σε αυτούς περιλαµβάνονται το σύνδροµο καρπιαίου σωλήνα, η τενοντίτιδα, η τενοντοθυλακίτιδα, καθώς και άλλες µυοσκελετικές παθήσεις. Τα συµπτώµατα αυτών των παθήσεων εκδηλώνονται κατά κανόνα στα χέρια, στους καρπούς, στους βραχίονες, στους ώµους, στον αυχένα ή στην πλάτη και προκαλούν συνήθως: Μούδιασµα, κάψιµο ή κνησµός Πόνος ή ευαισθησία Πόνος, ταχυπαλµία ή οίδηµα Σφίξιµο ή δυσκαµψία Αδυναµία ή πάγωµα Για την αποφυγή των παραπάνω προβληµάτων (εικόνα 8), συστήνονται οι ακόλουθες οδηγίες: Πέλµατα, γόνατα και πόδια: Όταν κάθεστε, τα πέλµατα πρέπει να ακουµπούν στο δάπεδο. Χρησιµοποιείτε επιφάνεια εργασίας και κάθισµα που σας επιτρέπουν να ακουµπάτε τα πόδια σας στο δάπεδο ή, εναλλακτικά, χρησιµοποιείτε υποπόδιο. Πλάτη: Βασική προϋπόθεση της σωστής καθιστής στάσης είναι το σωστό κάθισµα, αλλά και η σωστή τοποθέτηση του σώµατος στο κάθισµα. Το σώµα είναι τοποθετηµένο σωστά στο κάθισµα, όταν η οσφυική µοίρα της σπονδυλικής στήλης 25

(ΣΣ) είναι επίπεδη ή σε ελαφρά λορδωτική θέση και ακόµα όταν όλοι οι ιστοί που έχουν σχέση µε την οσφυική µοίρα είναι χαλαροί. Για να είναι σωστή η τοποθέτηση του σώµατος στο κάθισµα, πρέπει η βάση του και η πλάτη του να είναι σταθερά και το ύψος της βάσης του από το έδαφος να είναι τέτοιο που να επιτρέπει στα κάτω άκρα να κάµπτονται ελεύθερα από τα γόνατα. Αν το κάθισµα είναι πολύ ψηλό, τα κάτω άκρα αιωρούνται από τα γόνατα, η οπίσθια επιφάνεια του µηρού πιέζεται και οι ισχιοκνηµιαίοι που προσφύονται στη λεκάνη, διαταράσσουν τη χαλαρή της θέση, µε αποτέλεσµα τη διάταση των µαλακών µορίων της οσφυικής µοίρας. Αντίθετα, αν το κάθισµα είναι πολύ χαµηλό, η γωνία έλξης των καµπτήρων των ισχίων είναι µεγάλη, οι οποίοι προκαλούν κλίση της λεκάνης και παρασύρουν σε κάµψη προς τα εµπρός την οσφυική µοίρα, γεγονός που διατείνει και πάλι τα µαλακά µόρια της οσφυικής µοίρας. Η πλάτη του καθίσµατος πρέπει να είναι σταθερή και να προσφέρει στήριξη στην ανώτερη οσφυική και κατώτερη θωρακική µοίρα της οσφυικής µοίρας. Ώµοι και αγκώνες: Για να µειώσετε στο ελάχιστο τη µυϊκή ένταση, οι ώµοι σας πρέπει να είναι χαλαροί, ούτε ανασηκωµένοι ούτε κυρτοί και οι αγκώνες σας πρέπει να βρίσκονται σε άνετο σηµείο, σε σχέση µε το ύψος του πληκτρολογίου. Τοποθετείτε τους αγκώνες σας στο ύψος της νοητής γραµµής που σχηµατίζεται από την κεντρική σειρά πλήκτρων του πληκτρολογίου (η σειρά που περιλαµβάνει το γράµµα Λ). Βραχίονες, καρποί και χέρια: Για να διευκολύνετε τις σωστές στάσεις των καρπών και των δακτύλων: ιατηρείτε τους καρπούς σας ίσιους ενώ πληκτρολογείτε και ενώ χρησιµοποιείτε ποντίκι ή trackball. Αποφεύγετε να κάµπτετε τους καρπούς σας προς τα πάνω, κάτω ή πλάγια. Χρησιµοποιήστε τα στηρίγµατα του πληκτρολογίου αν σας βοηθούν να διατηρήσετε άνετη και ίσια θέση για τους καρπούς. Πληκτρολογείτε µε τις παλάµες και τους καρπούς σας στον αέρα πάνω από το πληκτρολόγιο, ώστε να µπορείτε να χρησιµοποιείτε ολόκληρο το βραχίονα για να φθάνετε στα αποµακρυσµένα πλήκτρα και να µην χρειάζεται να τεντώνετε τα δάκτυλά σας. Μάτια: Μην ξεχνάτε να ανοιγοκλείνετε τα µάτια σας. Παρόλο που πρόκειται για µια φυσική κίνηση την οποία δεν σκέπτεστε για να κάνετε, είναι πιθανό, όταν χρησιµοποιείτε τον υπολογιστή σας, να ανοιγοκλείνετε τα µάτια σας µε µικρότερη 26

συχνότητα (έρευνες αποδεικνύουν ότι πολλοί, όταν χρησιµοποιούν υπολογιστή, ανοιγοκλείνουν τα µάτια τους µε αναλογία 1/3 σε σχέση µε άλλες δραστηριότητες). Το άνοιγµα και κλείσιµο των µατιών παρέχει φυσική προστασία στα µάτια, αφού µε αυτόν τον τρόπο λιπαίνονται, προλαµβάνοντας την ξηροφθαλµία, µια πάθηση συνηθισµένη και εξαιρετικά ενοχλητική. ιαλείµµατα για την ξεκούραση των µατιών. Ξεκουράζετε τα µάτια σας, εστιάζοντας σε σηµεία που βρίσκονται σε µεγάλη απόσταση. Η παρατεταµένη εργασία µπροστά στην οθόνη του υπολογιστή κουράζει τα µάτια και προκαλεί ερεθισµό. Γι' αυτό το λόγο, πρέπει να λαµβάνετε σοβαρά υπόψη τη φροντίδα των µατιών σας,ακολουθώντας τις παρακάτω συµβουλές: Ξεκούραση των µατιών: Κάνετε συχνά διαλείµµατα προκειµένου να ξεκουράζονται τα µάτια σας. Παίρνετε τακτικά τα µάτια σας από την οθόνη και εστιάζετε σε σηµεία που βρίσκονται σε µεγάλη απόσταση. Καθαρισµός οθόνης και γυαλιών: ιατηρείτε την οθόνη, τους φακούς επαφής ή τα γυαλιά σας καθαρά. Εάν χρησιµοποιείτε φίλτρο οθόνης, καθαρίζετέ το τακτικά, σύµφωνα µε τις οδηγίες του κατασκευαστή. Οφθαλµολογικός έλεγχος: Για να είστε βέβαιοι ότι φοράτε τα σωστά γυαλιά, κάνετε συχνές επισκέψεις στον οφθαλµίατρό σας για εξέταση. Εάν φοράτε διπλοεστιακά, τριπλοεστιακά ή πολυεστιακά γυαλιά, ίσως αναγκάζεστε να κάθεστε σε άβολη στάση µπροστά στην οθόνη του υπολογιστή. Μπορείτε να το αναφέρετε στον οφθαλµίατρό σας και να εξετάσετε το ενδεχόµενο χρήσης γυαλιών κατάλληλων για εργασία σε υπολογιστή. 27

Εικόνα 8. Η σωστή στάση του σώµατος κατά τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Συµπεράσµατα Στο ωράριο εργασίας του ο νοσηλευτής είτε βρίσκεται σε άµεση επαφή µε τον ασθενή είτε καταγράφει την φροντίδα του πρέπει να λαµβάνει υπόψη του τις εργονοµικές προβλέψεις και τις δυσµενείς συνέπειες της απουσίας τους. Αυτό σηµαίνει και ότι πρέπει να τις διεκδικεί αφού καλύπτεται νοµικά αλλά και να διεκδικεί τα απαραίτητα µέσα για την εκτέλεση των καθηκόντων του. Τα µέσα αυτά µπορεί να είναι από βοηθήµατα τελευταίας τεχνολογίας µέχρι απλά εργαλεία που όµως καθιστούν τη δουλειά λιγότερο επίπονη και πιο αποτελεσµατική. Ας µην ξεχνάµε ότι η εργονοµία απορρίπτει την αρχή του Προκρούστη ως αποδεκτή για οποιονδήποτε εργαζόµενο και ότι η ανθρώπινη προσαρµοστικότητα αν και έχει µεγάλο εύρος ωστόσο έχει όρια που πρέπει να γίνονται σεβαστά από όλους. 28

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ American Nurses Association (2003). Position Statement on Elimination of Manual Patient Handling to Prevent Work-Related Musculoskeletal Disorders. Retrieved July 20, 2004, www.nursingworld.org/mainmenucategories/healthcareandpolicyissues/anapositio nstatements/anapositions/workplac/pathand14536.aspx Collins J.W., Wolf L., Bell J., Evanoff B. (2004). An Evaluation of "Best Practices" musculoskeletal injury prevention program in nursing homes. Injury Prevention, 10: 206-211. Evanoff B., Wolf L., Aton E., Canos J., Collins J. (2003). Reduction in injury rates in nursing personnel through introduction of mechanical lifts in the workplace. American Journal of Industrial Medicine, 44: 451-457. Hignett S., Crumpton E., Ruszala S., Alexander P., Fray M., Fletcher. B. (2003). Evidence-based patient handling: systematic review. ursing Standard, 17(33): 33-36. Lindh M. (1989). Biomechanics of the lumbar spine. In Nordin M. and Frankel VH. (Eds). Basic Biomechanics of the Musculoskeletal System, Philadelphia: Lea and Febiger, p.p. 183-207. Nelson A., Baptiste A. (2004) "Evidence-Based Practices for Safe Patient Handling and Movement."Online Journal of Issues in ursing. 9(3) Available: www.nursingworld.org/ojin/topic25/tpc25_3.htm. Musculoskeletal injury: A practical guide to resident handling. (2003). Retrieved September 2, 2004 from the world wide web at www.interiorhealth.ca/information/documents/documents?msip+manual.htm 29

National Audit Office. (2003). A safer place to work: Improving the management of health and safety risks to staff in HS trusts. Retrieved July 20, 2004, from www.nao.gov.uk/publications/nao_reports/02-03/0203623.pdf. National Institute of Occupational Safety & Health (NIOSH). (2001). ational research agenda ( ORA). Atlanta, GA: DHHS (NIOSH) Publication No. 2001-147. Nelson A.L., Fragala G. (2004). Equipment for safe patient handling and movement. In Charney W.and Hudson A. (Eds). Back injury among healthcare workers, Washington, DC: Lewis Publishers, pp. 121-135. Nelson A.L., Fragala G., Menzel N. (2003a). Myths and facts about back injuries in nursing. American Journal of ursing, 103: 32-40. Nelson A.L., Lloyd J., Menzel N., Gross C. (2003b). Preventing nursing back injuries: redesigning patient handling tasks. American Association of Occupational Health urses, 51(3): 126-134. Nelson A.L., Owen B., Lloyd J., Fragala, G. Matz M., Amato M., Bowers J., Moss-Cureton S., Ramsey G., Lentz K. (2003). Safe Patient Handling and Movement. American Journal of ursing, 103(3): 32-43. Occupational Safety and Health Administration (O.S.H.A.) (2009). Guidelines for Nursing Homes Ergonomics for the Prevention of Musculoskeletal Disorders, 3182-3R. The state of the CDC, fiscal year 2003 (2 nd ed.). (n.d.). Retrieved from the world wide web on September 2, 2004 from http://www.cdc.gov/cdc.pdf. Virginia Polytechnic Institute and State University, Environmental Health and Safety Services. (n.d.). Workplace ergonomics: Engineering controls. Retrieved, July 8,2004,from http://www.ehss.vt.edu/programs/ohih/ergo/08_engineering%20controls. htm. 12. www.google.gr/r.s.i. Warrior-ErgoWizard, ηµεροµηνία πρόσβασης 16-11- 30

Παπαγεωργίου., Κελέση Μ., Φασόη Γ. (2013). Βασική Νοσηλευτική Εκπαίδευση. Κωνσταντάρας, Αθήνα. 31