Δρ Κωνσταντίνα Κηροποιού Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Καβάλας ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Ομαδοσυνεργατική μάθηση. Γιατί; Στη σύγχρονη εποχή, κοινωνικοί παράγοντες, όπως η αριθµητική συρρίκνωση των µελών της οικογένειας και η εξαφάνιση της γειτονικής «αλάνας», περιόρισαν τις εκτός σχολείου δυνατότητες κοινωνικοποίησης των παιδιών. Την ίδια στιγµή η σύγχρονη αγορά εργασίας αναζητά άτοµα που έχουν τη δυνατότητα να συνεργάζονται οµαλά µέσα σε δίκτυα επικοινωνίας. Τα δύο αυτά στοιχεία κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη να καλύψει το σχολείο το έλλειµµα κοινωνικοποίησης, γεγονός που οδήγησε στη χρήση και ανάπτυξη της συνεργατικής µάθησης. (Ματσαγγούρας, 2004)
Βασικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή της Η οργάνωση της τάξης και ο σχεδιασμός των μαθημάτων με ομαδοσυνεργατικό χαρακτήρα αποτελούν μια χρονοβόρα και επίπονη διαδικασία που βαρύνει κυρίως τον εκπαιδευτικό. Απαραίτητη προϋπόθεση για να στραφεί ο εκπαιδευτικός σε ενεργητικές μεθόδους διδασκαλίας είναι η καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών του και η καλλιέργεια κλίματος αμοιβαίου σεβασμού και κατανόησης. Χρειάζεται επίσηςσυνεργασία και αλληλοϋποστήριξη στο πλαίσιο της σχολικής μονάδας (ΚΑΛΟ ΣΥΓΝΙΝΗΣΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ) Η εφαρμογή νεωτερισμών πρέπει να είναι σύμφωνη με τη διάθεση και την επιθυμία των ίδιων των μαθητών. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ
Ποια ερωτήματα τίθενται, όταν οργανώνουμε τη σχολική τάξη σύμφωνα με τις αρχές της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας; Πώς θα τοποθετήσω τις ομάδες στο χώρο της τάξης; Από πόσα μέλη θα αποτελούνται; Θα είναι ομοιογενείς ή ανομοιογενείς; Ποιοι θα είναι οι ρόλοι τους μέσα στην ομάδα; Τι να προσέξω στη θεματολογία; Πώς θα αξιολογήσω το έργο της ομάδας;
Ενδεικτική τοποθέτηση των ομάδων στο χώρο της τάξης Τετράγωνο Σχήμα Τ Σχήμα Π
Πόσα μέλη σε κάθε ομάδα; Στην αρχή της εφαρμογής οι ομάδες συνιστάται να αποτελούνται από δύο άτομα (εταιρικές). Σταδιακά προστίθεται ένα τρίτο μέλος στην ομάδα και τέταρτο. Πολυμελείς ομάδες συντονίζονται δύσκολα, είναι χρονοβόρες, και παρέχουν λιγότερο χρόνο ενεργητικής συμμετοχής των μελών τους.
Η σύνθεση της ομάδας και οι ρόλοι μέσα σε αυτήν Προτείνεται η σύσταση ανομοιογενών ομάδων, ώστε η ομάδα να εξισορροπεί τυχόν αδυναμίες κάποιων μαθητών μέσα από τη βοήθεια που θα τους παρέχουν οι μέτριοι και καλοί μαθητές. Η σύσταση των ομάδων μπορεί να συνδυάζει το στοιχείο της προτίμησης και συμπάθειας του ενός μαθητή προς τον άλλο. Οσο καλύτερο είναι το κλίμα σε μια ομάδα, τόσο μεγαλύτερη ανομοιογένεια μπορεί να σηκώσει.
Τι να προσέξω στη θεματολογία; Σε αρχικό στάδιο οι ομάδες λειτουργούν πιο αποτελεσματικά, όταν η θεματολογία που επεξεργάζονται : είναι σχετικά απλή σχετίζεται με ευρηματικές δραστηριότητες που προκαλούν το ενδιαφέρον χρειάζεται τη συνεργασία και την περιέργεια των μαθητών Το διδακτικό υλικό μπορεί να είναι κοινό για όλα τα μέλη, μπορεί ωστόσο να είναι και διαφορετικό για κάθε μέλος της ομάδας στο πλαίσιο μιας περισσότερο εξατομικευμένης προσέγγισης της διδασκαλίας.
Πώς θα αξιολογήσω το έργο της ομάδας; ακαδημαϊκή επίδοση μεταγνωστικές δεξιότητες λειτουργικότητα ομάδας συνεργατικότητα ομάδας Η αξιολόγηση προσφέρει ανατροφοδότηση η οποία δε θα πρέπει να γίνεται μόνον στο τέλος αλλά και κατά τη διάρκεια της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις αναγκαίες συμβουλές που θα οδηγήσουν στην περαιτέρω αλληλεπίδραση των μελών της ομάδας π.χ. παρακολούθηση του τρόπου σκέψης των ομάδων και βοήθεια πάνω στις δυσκολίες που θα έχει η κάθε ομάδα. Η αξιολόγηση των ομάδων είναι προτιμότερο να διαμορφώνεται τόσο από τον εκπαιδευτικό, όσο και από τις ίδιες τις ομάδες στο πλαίσιο της αυτοαξιολόγησής τους.
Η χρήση της συνεργατικής µάθησης παρουσιάζει αρκετά σηµαντικά πλεονεκτήµατα: καλύτερη κατανόηση της µαθησιακής διαδικασίας (όταν κάποιος δηµοσιοποιεί τη γνώση του αποκτά καλύτερη αντίληψη σχετικά µε ένα αντικείµενο,sharan, 1990). προώθηση των διαπολιτισµικών σχέσεων και της επαφής µε διαφορετικές κουλτούρες, ιδεολογίες, κ.λπ. αύξηση αυτοεκτίµησης επιπλέον κίνητρα µάθησης προώθηση των δεξιοτήτων που σχετίζονται µε την οργάνωση και την εργασία στο πλαίσιο οµάδων. (Σγουροπούλου, Κουτουµάνος 2001)
Η ομαδοσυνεργατική στην Ελλάδα λίγο εφαρμόζεται Η εργασία σε ομάδες παρουσιάζει φυσική δυσκολία Οι τάξεις είναι συχνά πολυμελείς Οι βιβλιοθήκες είναι ανύπαρκτες ή υποβαθμισμένες ή και αναξιοποίητες Τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας συχνά ελλιπή Τα αναλυτικά προγράμματα πληθωρικά Η εξέταση των μαθητών συχνά μονόπλευρη και αποκλειστικά μέσα από γραπτές εξετάσεις Είναι ανάγκη να τονωθούν τα κίνητρα των εκπαιδευτικών με επιμορφωτικά προγράμματα καθώς και με ανανεωμένα προγράμματα σπουδών μέσα στα πανεπιστήμια
Τι είναι η ερευνητική εργασία (PROJECT); Είναι η διερεύνηση σε βάθος ενός θέματος που επιλέξαμε και που αξίζει να προσεγγίσουμε.
Βασικές επιστημονικές αρχές που διέπουν την υλοποίηση των project. 1. Η αρχή της Διερευνητικής Προσέγγισης στη Μάθηση. 2. Η αρχή της Διεπιστημονικής Συνεργασίας των Καθηγητών. 3. Η αρχή της Διαφοροποιημένης Προσέγγισης στη Μάθηση. 4. Η αρχή της Ομαδικής Συνεργασίας των Μαθητών.
Ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού; Μεσολαβητικός Συνεργατικός Συμβουλευτικός Καθοδηγητικός Αρνείται να δίνει γρήγορες απαντήσεις. Παρεμβαίνει μόνο όπου είναι απαραίτητο. Επαινεί, ενθαρρύνει και αναγνωρίζει την πρέπουσα συμπεριφορά. Προωθεί τεχνικές για έρευνα και έξω από την τάξη. Το κέντρο βάρους με τον τρόπο αυτό μετατίθεται από το δάσκαλο στους μαθητές και από την ατομική στη συλλογική εργασία.
Τομείς που μας ενδιαφέρουν αναφορικά με τις ερευνητικές εργασίες η θεματολογία ο σχεδιασμός η καθοδήγηση των ομάδων η υλοποίηση και η ολοκλήρωσή τους
η θεματολογία Στο σχολικό εγχειρίδιο περιγράφονται οι τομείς στους οποίους μπορούν να αναφέρονται οι Ερευνητικές Εργασίες: α) ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες β) φυσικές επιστήμες, μαθηματικά και τεχνολογία γ) τέχνες και πολιτισμός και δ) περιβάλλον και αειφορία.
ο σχεδιασμός Ο σχεδιασμός της Ερευνητικής Εργασίας θα πρέπει να στηρίζεται στην απόλυτη συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων των συναδέλφων που θα την αναλάβουν. Ας μη λησμονούμε ότι η συνεργασία αυτή εισπράττεται από τους μαθητές μας και εκείνοι θα ακολουθήσουν ανάλογη πορεία. Επομένως, στο σημείο αυτό πρέπει να γίνουν οι εξής κινήσεις: 1. να συμφωνήσουν οι εκπαιδευτικοί ποια δεδομένα προς διερεύνηση θα θέσουν στους μαθητές 2. να διατυπώσουν ερωτήματα και τομείς διερεύνησης 3. να θέσουν τα ερωτήματα αυτά στους μαθητές για να επιλέξουν ποια θα τους ενδιέφεραν περισσότερο.
η καθοδήγηση των ομάδων Ανεξαρτήτως θεματικής, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να δώσουμε στους μαθητές μας μια στοιχειώδη βιβλιογραφία και να τους κατευθύνουμε να την αξιοποιήσουν ή να την εμπλουτίσουν. Το διαδίκτυο είναι ένα πολύτιμο εργαλείο, αλλά θα πρέπει να υπογραμμίσουμε την αξιολόγηση των ιστοτόπων και των πληροφοριών που παρέχονται από αυτούς.
η υλοποίηση και η ολοκλήρωση Για την ολοκλήρωση της Ερευνητικής Εργασίας προβλέπεται να καταθέσουν οι μαθητές ένα κείμενο στο οποίο θα αναφέρονται η στοχοθεσία, ο τρόπος συγκρότησης και λειτουργίας των ομάδων, η συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας ή των ομάδων μεταξύ τους, το ερευνητικό τους έργο σε όλη του την πορεία και το τελικό συμπέρασμα. Κυρίως, όμως, θα φανεί εάν ο στόχος και το τελικό συμπέρασμα συνδέονται.
Από πού μπορώ να μάθω περισσότερα για τις Ερευνητικές Εργασίες; Βιβλίο του εκπαιδευτικού με τίτλο: «Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο» διαθέσιμο σε ψηφιακή μορφή στην πλατφόρμα του ψηφιακού σχολείου (http://digitalschool.minedu.gov.gr).
Βιβλιογραφία Γιαννούλης, Ν., Διδακτική Μεθοδολογία, Αθήνα 1993. Johnson D.& JohnsonR. (1984). Structuring cooperative learning. International Book Company:N Brighton. Ματσαγγούρας, Η., Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία, Μάθηση, Αθήνα, 2000. Ματσαγγούρας, Η., Στρατηγικές Διδασκαλίας. Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη, Αθήνα, 2004. Ματσαγγούρας, Η., (επιμ), Ερευνητικές Εργασίες, Project (Α Λυκείου), 2011. Μπαγάκης, Γ., Δεμερτζή Χ., Σταμάτης, Θ., Ένα σχολείο μαθαίνει, Αθήνα 2007. Σγουροπούλου, Κ. & Κουτουμάνος, Α., Η Επικοινωνία Μέσω Υπολογιστή για την υποστήριξη των Κοινοτήτων Μάθησης, στα Πρακτικά του 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου για την Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Πάτρα, 2001. Sharan S. (1990). Cooperative Learning: Theory and Research. New York: Praeger
Σας ευχαριστώ