1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ Πανεπιστηµιούπολη, 74100 Ρέθυµνο, Κρήτη ΙΕΘΝΕΣ ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ 10-11 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006 ΣΥΝΕ ΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Creta Maris Χερσόνησος, ΚΡΗΤΗ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟ ΩΡΑΚΗ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
2 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2005 - Εγγραφές - Χαιρετισµοί 1. «ΣΤΟΥΣ ΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ» -Κ. Γεωργουσόπουλος: «Ο Αναγεννησιακός Θεοδωράκης» -Γ. Νικολακάκης: «Μίκης Θεοδωράκης: Η Εικόνα» -Γ. Κουγιουµουτζάκης: «Ρίζες µιας φωνής από το µέλλον» 2. «ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ» - Μ. Θεοδωράκης: «Συµπαντική Αρµονία» 3. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α» - Β. Κάλφας:«Νοητική µουσική και ιδεατή αστρονοµία στον Πλάτωνα» - Π. Καϊµάκης: «Η αρµονία των σφαιρών στην όψιµη αρχαιότητα» 4. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ» - Γ. Παπαµαστοράκης: «Συµπαντικές Αρµονίες και η Γένεση των Γαλαξιών» - M. Campbell «Ο Πυθαγόρας και οι Φυσικοί: H επιστήµη της αρµονίας και η αρµονία της επιστήµης» - R. Turner:«Η αρµονία των ηµισφαιρίων: Μήπως είχε δίκιο ο Πυθαγόρας;» 5. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΕΙ ΩΝ» - B. Merker: «Γιατί και από πού η µουσική;» - Κ. Payne: «Humpback φάλαινες: ωκεάνιοι τραγουδιστές και συνθέτες. Αφρικανικοί δασόβιοι ελέφαντες: µια φωνητική τελετουργία γονιµότητας»
3 ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006 6. «Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ» -C. Feldman: «Μουσικά πρότυπα και πρότυπα ζωής: Κάποιες προτάσεις για τη µίµηση στη µουσική» -K. Overy: «Η ανθρώπινη εµπειρία της µουσικής» - L. Costadero: «Μουσικές σφαίρες επιρροής: Αρµονία και Αντίστιξη στην Παιδική Ηλικία» -M. Gratier: «Η εύρεση και η ανάπτυξη των ριζών: Τα µουσικά δυναµικά του ανήκειν» -Γ. Κουγιουµουτζάκης και Συνεργάτες: «Μίµηση και ρυθµοί των βρεφών» -D. Lee: «ηµιουργώντας µελωδία µε το 'T G -ing' (tau-theory) γύρω από το Πυθαγόρειο Αρχιπέλαγος» -B. Schögler: «Η επιστήµη του τρόπου έκφρασης µας µέσω της κίνησης στην Τέχνη» -C. Trevarthen «Η Επικοινωνιακή Μουσικότητα του παιδιού: O Ρυθµός και η Συµπάθεια αναζητούν την αρµονία στην κίνηση και την κοινωνία» 7. «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ» -J. Bruner: «Οι Νόµοι της Κοινοτικής Αρµονίας» 8. «ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ, ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ» - Μ. Θεοδωράκης, J. Bruner, C. Trevarthen: «Συµπεράσµατα» από τρεις Επίτιµους ιδάκτορες του Πανεπιστηµίου Κρήτης 9. «ΠΕΝΤΕ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟ ΩΡΑΚΗ» - «Το Κοιµητήριο» - Έργο για κουαρτέτο εγχόρδων - «Ελικών» - Έργο για πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων - «Τα Λυρικότατα» - Έργο για φωνή, πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων (σε αυτή τη µορφή παίζεται για πρώτη φορά) - Τρία τραγούδια από τον κύκλο «Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν» - Έργο για φωνή και κουαρτέτο εγχόρδων - «Σεξτέτο» - Έργο για πιάνο, φλάουτο και κουαρτέτο εγχόρδων
4 Συµµετέχουν Πιάνο Βαρύτονος Φλάουτο Τατιάνα Παπαγεωργίου Χάρης Αδριανός Παναγιώτης ράκος το «Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο» Βιολί Βιολί Βιόλα Τσέλο Γιώργος εµερτζής ηµήτρης Χανδράκης Χαρά Σειρά Απόστολος Χανδράκης ΣΥΝΟΨΗ ΕΝΟΤΗΤΩΝ του ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ 1). «Στους ρόµους του Αρχάγγελου» - τρεις Έλληνες οµιλητές θα αναφερθούν στη ζωή, το έργο και την κοινωνική δράση του κ. Μίκη Θεοδωράκη. Θα προσπαθήσουν να περιγράψουν την αναγεννησιακή προσωπικότητα, την πολύπτυχη δηµιουργικότητα, την πολιτική και την πολιτιστική του δράση, την επίδρασή του στον πολιτισµικό µετασχηµατισµό της χώρας, καθώς και το εύρος, τις µορφές και την ποιότητα του µουσικού και του συγγραφικού του έργου. Θα απαντήσουν σε κρίσιµα ερωτήµατα, π.χ. γιατί η Σύγκλητος του Πανεπιστηµίου Κρήτης αποφάσισε οµόφωνα το 2005 να ανακηρύξει τον Μίκη Θεοδωράκη Επίτιµο ιδάκτορα του Τµήµατος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών; Με ποιους τρόπους ο Μίκης Θεοδωράκης υλοποιεί στη ζωή, την κοινωνική δράση και το έργο του το Συν- της Σύνθεσης; Ποιοι λόγοι τροχοπέδησαν το ενδιαφέρον µας (στην Ελλάδα) για µια προσωπικότητα, την οποία πολλοί λαοί διακαώς θα ήθελαν να συγκαταλέγεται στα µέλη τους; Ποιες είναι οι άγνωστες κρητικές ρίζες του Μίκη Θεοδωράκη; - άγνωστες όχι µόνο στο ευρύ κοινό, αλλά και στον ίδιο. 2) «Συµπαντική Αρµονία» - οµιλία του κ. Μίκη Θεοδωράκη. Ο οµιλητής θα αναφερθεί στο ιστορικό σύλληψης και µουσικής υλοποίησης της θεωρίας του για τη Συµπαντική Αρµονία (1942-1943). Θα αναλύσει πότε και πώς η θεωρία του συναντήθηκε µε τις σχετικές θεωρίες του Πυθαγόρα και του Ηράκλειτου και πώς η Μουσική των Σφαιρών και το Συµπαντικό Χάος ανακλούνται στη µουσική των ανθρώπων και στην ανθρώπινη µοίρα αντίστοιχα. Θα περιγράψει τους τρόπους µε τους οποίους η Αρµονία και η Αντίστιξη δίνουν λύση στη στατική και στη εν κινήσει σχέση των µουσικών φθόγγων, θα αναφερθεί στη διαλεκτική τους σχέση «Θέση-Αντίθεση=Σύνθεση» - και στις συνέπειες άρνησης της Αντίθεσης, όχι µόνο στη Μουσική, αλλά και στην κοινωνική ζωή και τις πολιτικές ιδεολογίες. Θα δείξει πώς στη θεωρία των Πυθαγορείων τα εύηχα διαστήµατα µιας οποιασδήποτε συνήχησης ανταποκρίνονται σε µια ιδιαίτερα απλή αναλογία αριθµών. Η οµιλία του θα κλείσει µε κάποια φοβερά ερωτήµατα ως προς τη διαδικασία της µουσικής σύνθεσης και τα αναπάντητα «γιατί» και «πώς» κάποιοι άνθρωποι µπορούν να «ακούν» και δηµιουργικά να µεταφέρουν στη γη τη Συµπαντική Αρµονία και κάποιοι άλλοι το Χάος. Στον Επίλογο, ως µια καλόπιστη πρόκληση της Τέχνης προς την Επιστήµη, θα αναφερθεί στο πού έχει οδηγήσει το δυτικό άνθρωπο ο µίζερος, καθαρός ορθολογισµός και η τυφλή θρησκευτική πίστη και την απόστασή τους από τη φιλοσοφική και υπαρξιακή έξαρση των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και δηµιουργών. 3) «Αρχαιοελληνικές Θεωρίες για τη Μουσική» - φιλόσοφοι θα συζητήσουν τη θεωρία του Πλάτωνα και άλλων φιλοσόφων της ύστερης αρχαιότητας για τη Μουσική των Σφαιρών. Υιοθέτησε ο Πλάτων την πυθαγόρεια κατάκτηση, δηλαδή, τη σύνδεση Αστρονοµίας, Μουσικής και Θεωρίας των Αριθµών; Τι λεει στο Μύθο του Ηρός για τη Μουσική των Σφαιρών και τι στο µύθο για τις οκτώ Σειρήνες; Πώς ο Πλάτων φαντάζεται το πέρασµα από την ακουστική στη νοητική Μουσική; Ποιες µορφές παίρνει η Μουσική των Σφαιρών σε συγγραφείς της όψιµης αρχαιότητας, όπως ο Κικέρων, ο Φίλων ο Ιουδαίος, ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός και άλλοι.
5 4) «Η Μουσική των Σφαιρών και των Ηµισφαιρίων» - αστροφυσικοί και νευροεπιστήµονες θα επικεντρωθούν στις σύγχρονες θεωρίες που επικεντρώνονται στη σχέση Μουσικής, Σύµπαντος και Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων. Πότε ακούστηκε, πράγµατι, στο Σύµπαν η Μουσική των Σφαιρών; Αν, πότε και γιατί σίγησε η Μουσική των Σφαιρών; Τι δηµιουργήθηκε από τα κατάλοιπα (ανώτερες και κατώτερες αρµονικές) της Μουσικής των Σφαιρών; Μήπως η Μουσική των Σφαιρών βρίσκεται στη ρίζα της ύπαρξης του Ήλιου, της Γης και της ίδιας της ύπαρξής µας; Μήπως εκτός από µαθηµατικές υπάρχουν και φυσικές θεωρίες για τις αρχές της Αρµονίας π.χ. θεωρία των υπερχορδών και θεωρία της µη γραµµικής δυναµικής; Μπορούµε σήµερα να αναπαραστήσουµε µέρος της αρχέγονης Μουσικής των Σφαιρών (ακουστικό υλικό); Τι δείχνουν οι σύγχρονες τεχνικές νευροαπεικόνισης (PET κ.ά.) για τη λειτουργία των δύο ηµισφαιρίων κατά την αντίληψη της Μουσικής (εµπλοκή και των δύο ηµισφαιρίων) και του Λόγου (κυρίως το αριστερό ηµισφαίριο); Είναι οι περιοχές του Λόγου στον εγκέφαλο µια υποσειρά των περιοχών της Μουσικής; Παράγονται, άραγε, όλες οι µουσικές από το τραγούδι και άρα τα µουσικά όργανα υποκαθιστούν και επεκτείνουν την ανθρώπινη φωνή; 5) «Η Μουσική των Ειδών» - θαλασσοβιολόγοι και ψυχολόγοι θα εκθέσουν νέα ερευνητικά ευρήµατα µαζί µε οπτικο-ακουστικό υλικό για τα τραγούδια των φαλαινών, των ελεφάντων και των γιβώνων. Θα απαντήσουν σε κρίσιµα ερωτήµατα, π.χ. αν η µουσική προηγείται του είδους µας, αν το είδος µας πριν µιλήσει, τραγουδούσε, αν οι αρσενικές φάλαινες του γένους megaptera συνθέτουν (όπως οι άνθρωποι) τραγούδια που έχουν δοµή, φράσεις µε «ρίµα» και θεµατολογία, αν και πότε τα θηλυκά των ελεφάντων τραγουδούν και πώς εν χορώ αντιδρά η οµάδα, πώς και γιατί οι γίβωνες τραγουδούν ντουέτο, αν η θεωρία του Πυθαγόρα και του Θεοδωράκη ενισχύεται από τη σύγχρονη σχετική επιστηµονική έρευνα, κτλ. 6) «Η Μουσική των Ανθρώπων» - ψυχολόγοι, µουσικολόγοι και νευροεπιστήµονες θα εκθέσουν νέα ερευνητικά ευρήµατα µαζί µε οπτικο-ακουστικό υλικό για την καταγωγή, την ανάπτυξη, τη δηµιουργία, την πολιτισµική ποικιλία, την απόλαυση, τα µυστήρια και την ισχύ της µουσικής στο είδος µας. Μεταξύ των ερωτηµάτων που οι οµιλητές θα προσπαθήσουν να απαντήσουν είναι π.χ. Τι είναι «τελικά» η µουσική; Γιατί εµφανίζεται αδιάκοπα σε όλους τους ανθρώπινους πολιτισµούς όλων των εποχών; Γιατί µας αρέσει η µουσική; Ποια είναι τα βασικά της κίνητρα; Είναι ο ρυθµός, η µελωδία και η µίµηση έµφυτες ικανότητες στο είδος µας; Γιατί ο ρυθµός και η συµπάθεια βρίσκονται στον πυρήνα της µουσικής; Γιατί η ανθρώπινη ζωή, πριν από την εµφάνιση της γλώσσας, ξεκινά µε µουσικές επικοινωνίες; - µέρος της θεωρίας για την έµφυτη διυποκειµενικότητα του Καθηγητή Colwyn Trevarthen, Τροχοπεδούν οι συνθήκες ζωής την ανάπτυξη της µουσικής εµπειρίας; Επιδρά και πώς η πρώιµη µουσική εµπειρία στη διαµόρφωση µιας ενήλικης (πολυφωνικής ή µονολογικής) προσωπικότητας; Ποιες είναι οι µουσικές πρακτικές των γονέων και των δασκάλων; Βρίσκεται άραγε η µουσική στη χώρα του πραγµατικού ή στη χώρα του πιθανού; Μοιάζουν και σε ποια σηµεία η Ζωή και η Μουσική; Μιµείται η Μουσική τη Ζωή ή η Ζωή τη Μουσική; Είναι προβληµατικές οι ακραίες µορφές αρµονίας και δυσαρµονίας στη Μουσική και στη Ζωή; Ποιος είναι ο ρόλος της κίνησης στη Μουσική και το Χορό; Ποια είναι εκείνη η ειδική µαθηµατική λειτουργία που σχετίζεται µε τις κινήσεις που παράγουν µουσικούς ήχους; - η θεωρία T ('tau' theory) του Καθηγητή David Lee. Πώς ο συνθέτης εκφράζει το αισθητικό, συγκινησιακό και µουσικό µήνυµα και πώς αναγνωρίζεται και µεταφράζεται από τον τραγουδιστή και το χορευτή; 7.«Κοινωνική Αρµονία» - ο Καθηγητής Jerome Bruner θα συζητήσει το «µυστικό» της αρµονίας και πώς η αρµονία καθυποτάσσει τη δυσαρµονία σε µουσικό και κυρίως σε κοινωνικό επίπεδο. Αλλά, ταυτόχρονα, θα υποστηρίξει ότι υπάρχει µια βασική διαφορά ανάµεσα στη µουσική αρµονία και την κοινωνική αρµονία. 8.«Συµπαντική, Μουσική και Κοινωνική Αρµονία» - τρεις Επίτιµοι ιδάκτορες του Πανεπιστηµίου Κρήτης, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Jerome Bruner και ο Colwyn Trevarthen θα συνοψίσουν τα βασικά σηµεία του Συµποσίου, τα σηµεία συµφωνίας ή διαφωνίας τους και θα απαντήσουν σε ερωτήσεις του ακροατηρίου.
6 9) «ΠΕΝΤΕ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟ ΩΡΑΚΗ» - Το Κοιµητήριο για κουαρτέτο εγχόρδων - Ελικών για πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων - Τα Λυρικότατα για φωνή, πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων - Τρία τραγούδια από τον κύκλο Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν για φωνή και κουαρτέτο εγχόρδων - Σεξτέτο για πιάνο, φλάουτο και κουαρτέτο εγχόρδων