ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΓΧΟΥΣ ΠΡΟΛΗΨΗ κ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Άγχος - Stress Τι είναι το Άγχος; Το Άγχος είναι ένα βίωμα που χαρακτηρίζεται από Αίσθημα επικείμενου Κινδύνου, του οποίου η πηγή είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη ή μη αναγνωρίσιμη. Η ένταση και η διάρκεια του Άγχους είναι δυσανάλογα μεγάλη συγκριτικά με την ένταση της πηγής που το προκαλεί. Διαφέρει από τον Φόβο, ο οποίος είναι μία πρόσφορη αντίδραση σε έναν εξωτερικό πραγματικό Κίνδυνο, που γίνεται αντιληπτός συνειδητά. Η ένταση και η διάρκεια του Φόβου είναι ανάλογη προς τον Κίνδυνο. Πώς εκδηλώνεται το Άγχος; Το Άγχος εκδηλώνεται με ποικίλα Σωματικά και Ψυχολογικά Συμπτώματα: α) Σωματικά Συμπτώματα Αίσθημα Αστάθειας ή Ζάλης, Τρέμουλο, Μυικές Συσπάσεις Αίσθημα Δύσπνοιας, Αίσθημα Παλμών, Ταχυκαρδία Πονοκέφαλος Εύκολη Κόπωση Εξάψεις, Εφίδρωση, Ωχρότητα Ξηροστομία, Δυσκολία Κατάποσης Συχνουρία, Διάρροια, Γαστρεντερική Δυσφορία. β) Ψυχολογικά Συμπτώματα Ανησυχία, Αίσθημα Έντονου Φόβου Δυσκολία Συγκέντρωσης Υπερένταση, Υπερεπαγρύπνηση Αϋπνία, Διαταραχές Ύπνου Ευερεθιστότητα Ελάττωση της libido. Πότε το Άγχος θεωρείται Παθολογικό; Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, οι άνθρωποι έχουν βιώσει το Άγχος με τη μορφή μίας υπερβολικής αντίδρασης σε ήπια στρεσογόνα γεγονότα (επικείμενες εξετάσεις, σημαντικές συναντήσεις, κ.α.). Το Άγχος θεωρείται παθολογικό στις περιπτώσεις που δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα του ανθρώπου, διαταράσσει τη συναισθηματική ισορροπία του, και παρεμποδίζει την επίτευξη των στόχων του.
Ποιες είναι οι Σωματικές Επιπτώσεις του Χρόνιου Άγχους; Το Άγχος προκαλεί σημαντικές σωματικές αλλαγές, επηρεάζοντας, έτσι, τη συνολική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού: Νευρικό Σύστημα: Το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα ενεργοποιείται, θέτοντας το σώμα σε ετοιμότητα να «πολεμήσει», να αντιμετωπίσει δηλαδή αυτό που εκλαμβάνεται ως απειλή. Μυοσκελετικό Σύστημα: Οι Μύες συσπώνται (τεντώνονται). Αναπνευστικό Σύστημα: Η Αναπνευστική Λειτουργία διαταράσσεται από δυσκολία Αναπνοής (δύσπνοια) ή γρήγορο ρυθμό αναπνοής (ταχύπνοια). Κυκλοφορικό Σύστημα: Οι Καρδιακοί παλμοί αυξάνονται και τα Αιμοφόρα Αγγεία διαστέλλονται. Ενδοκρινικό Σύστημα: Η παραγωγή Κορτιζόλης και Αδρεναλίνης, «ορμονών του στρες», αυξάνεται. Αντίθετα, η παραγωγή Θυρεοειδικών Ορμονών και Τεστοστερόνης μειώνεται. Γαστρεντερικό Σύστημα: Η Πεπτική Λειτουργία διαταράσσεται, προκαλώντας γαστρεντερικές αντιδράσεις (π.χ. ναυτία, καούρα, κ.α.), που επιδεινώνονται εξαιτίας πιθανής αλλαγής των διατροφικών συνηθειών (αυξημένη λήψη φαγητού, αλκοόλ, κ.α.). Αναπαραγωγικό Σύστημα: Η λειτουργία του Αναπαραγωγικού Συστήματος διαταράσσεται και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στον έμμηνο κύκλο (στις γυναίκες) και στην παραγωγή σπερματοζωαρίων (στους άνδρες). Ανοσοποιητικό Σύστημα: Η υπερπαραγωγή Κορτιζόλης εξασθενεί το Ανοσοποιητικό Σύστημα, καταστέλλοντας τα αμυντικά κύτταρα του οργανισμού, και καθιστώντας τον, έτσι, ευάλωτο σε ποικίλες ασθένειες. Σύμφωνα με την Ψυχοσωματική Ιατρική, σε περιπτώσεις παρατεταμένου Άγχους αυτές οι σωματικές αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε σωματικές διαταραχές και παθήσεις, όπως: Αρρυθμίες, Στηθάγχη, Στεφανιαία Νόσος Κεφαλαλγίες Υπέρταση Υπόταση Άσθμα Μυοσκελετικά Προβλήματα Ρευματικές Παθήσεις (Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, Οστεοαρθρίτιδα, Λύκος) Φλεγμονώδεις Παθήσεις Εντέρου (Νόσος Crohn, Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου, Ελκώδης Κολίτιδα) Πεπτικό Έλκος Μεταβολικές Ενδοκρινικές Διαταραχές Κνίδωση Δερματικά Προβλήματα Παχυσαρκία Υπογονιμότητα. Συμπέρασμα Για πάρα πολλούς ανθρώπους, το Άγχος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής τους, εκδηλώνοντας την ύπαρξή του με ηπιότερο ή εντονότερο τρόπο μέσα από το Σώμα, το Συναίσθημα, τη Σκέψη και τη Συμπεριφορά. Και, αν το λεγόμενο Δημιουργικό Άγχος συνιστά ένα πρόσκαιρο φαινόμενο που λειτουργεί θετικά ως δύναμη ώθησης για δράση, το Χρόνιο Άγχος αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα αναστολής της προσωπικής εξέλιξης, και, κυρίως, έναν σοβαρό παράγοντα επιβάρυνσης της σωματικής κ ψυχικής υγείας.
Διαχείριση του Άγχους μέσω της Πρόληψης κ Αποκατάστασης της Ψυχοσωματικής Υγείας με Εφαρμογή Τεχνικών Ψυχοσωματικής Φροντίδας Πώς η Προαγωγή της Καλής Ψυχοσωματικής Υγείας αποδυναμώνει το Άγχος; Σε πείσμα των καιρών, που αποδεικνύονται άριστος τόπος καλλιέργειας και επικράτησης του Άγχους, η πρόκληση για τον σημερινό άνθρωπο είναι να στραφεί με αγάπη προς στον εαυτό του, να επιδιώξει να τον γνωρίσει καλύτερα, να αποδεχθεί αδυναμίες και δυσκολίες, και, κυρίως, να ανακαλύψει, να φέρει στο φως και να εμπιστευτεί την εσωτερική του δύναμη, όλα τα υγιή στοιχεία που δίχως αμφιβολία διαθέτει. Μέσα από αυτόν τον δρόμο της Ουσιαστικής Σύνδεσης και Φροντίδας του Εαυτού, θα καταφέρει να διαμορφώσει Συνθήκες Εσωτερικής Ισορροπίας και Αρμονίας. Και τότε, όταν το Σώμα, ο Νους και το Συναίσθημα αρχίσουν να λειτουργούν πιο ισορροπημένα και εναρμονισμένα, θα μπορέσουν να αντισταθούν πιο αποτελεσματικά στο Άγχος και να αντιδράσουν θετικότερα στα αρνητικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Έτσι, η εσωτερική ένταση θα μειωθεί, οι οργανικές ενοχλήσεις και διαταραχές θα αποδυναμωθούν, και θα ξεκινήσουν να καλλιεργούνται πολύτιμες προϋποθέσεις για Σωματική Υγεία, Ψυχική Ισορροπία, Νοητική Διαύγεια, Ευεξία και Θετική Στάση απέναντι στη Ζωή και τους Ανθρώπους. Μία ολιστική, λοιπόν, θεραπευτική παρέμβαση Διαχείρισης του Άγχους χρειάζεται να στοχεύει στην Πρόληψη αλλά και την Αποκατάσταση της συνολικής Ψυχοσωματικής Υγείας, εφαρμόζοντας συμπληρωματικές Μεθόδους κ Τεχνικές Ψυχοσωματικής Φροντίδας. Οι επιλεγμένες αυτές Μέθοδοι και Τεχνικές μπορούν, χωρίς να εστιάζουν στο πρόβλημα (το Άγχος) ή τα συμπτώματά του, να παρέχουν έναν ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισής του, μέσα από: τη συνειδητή Επικέντρωση στον Εαυτό τη Φροντίδα και Εναρμόνιση του Συνολικού Εαυτού (Σώμα Νους - Συναίσθημα) την Καλλιέργεια Αυτογνωσίας και Αυτοαποδοχής την Αξιοποίηση του υγιούς Εσωτερικού Δυναμικού και την Προσωπική Εξέλιξη. Ποιες είναι οι Τεχνικές Ψυχοσωματικής Φροντίδας; α. Τεχνικές Αυτοσυγκέντρωσης Η πηγή της Ύπαρξης και της Δύναμής μας βρίσκεται μέσα μας. Η απαιτητικότητα της καθημερινής ζωής συχνά αντλεί κάθε ρανίδα της ανθρώπινης ενέργειας, σκέψης και δράσης. Αν δεν υπάρχει ένας προφανής λόγος (σωματική ή ψυχική ενόχληση ή διαταραχή), ο μέσος άνθρωπος σπάνια αφιερώνει στον Συνολικό, Σωματικό-Ψυχικό-Νοητικό, Εαυτό του τον απαιτούμενο χρόνο αλλά και τις απαραίτητες συνθήκες φροντίδας, αποφόρτισης και εκτόνωσης, δημιουργικής έκφρασης και ηρεμίας που χρειάζεται για να λειτουργεί καλά. Έτσι, χάνεται η σύνδεση με τον αληθινό, εσωτερικό Εαυτό, χάνεται η άμεση επαφή και κατανόηση των προσωπικών χαρακτηριστικών, αναγκών και επιθυμιών.
Οι Τεχνικές Αυτοσυγκέντρωσης δημιουργούν συνθήκες Επικέντρωσης, Ενασχόλησης και Επικοινωνίας με τον Εαυτό. Εστιάζουν την ανθρώπινη προσοχή (που έχει συνηθίσει να στρέφεται προς τα έξω, τον εξωτερικό κόσμο) προς τα μέσα, ενθαρρύνοντας την Περισυλλογή, την Εσωτερική Αναζήτηση και την Αυτογνωσία. Τα οφέλη των Τεχνικών Αυτοσυγκέντρωσης είναι πολύτιμα: Ενίσχυση της Αυτοπαρατήρησης και της Αυτογνωσίας Σύνδεση με τον Εσωτερικό Εαυτό Εναρμόνιση με την Εσωτερική Αλήθεια Ανάδυση πραγματικών Αναγκών και Επιθυμιών Σύνδεση με την Εσωτερική Πηγή Δύναμης Ενίσχυση Σθένους και Αυτοπεποίθησης Διερεύνηση Συναισθημάτων, Συμπεριφορών και Τάσεων Καθαρισμός του Νου από άχρηστες και, κυρίως, αρνητικές σκέψεις που επιβαρύνουν το Νευρικό, το Ενδοκρινικό και το Ανοσοποιητικό Σύστημα, και κατά συνέπεια, και όλα τα υπόλοιπα Συστήματα και Όργανα του Σώματος. Ηρεμία Νου Διακοπή συσπάσεων του Νου που μεταφράζονται σε Σωματικές συσπάσεις Αίσθηση Εσωτερικής Ενοποίησης και Πληρότητας Σύνδεση με το προσωπικό Υπερβατικό Σύστημα Αξιών Άντληση Δύναμης και Σκοπού Αίσθημα Ηρεμίας, Ξεκούρασης, Αναζωογόνησης και Αισιοδοξίας. β. Τεχνικές Βαθιάς Χαλάρωσης 20 Βαθιάς Χαλάρωσης ισοδυναμούν με 2 ώρες Ύπνου. Τα παιδιά μπορούν να χαλαρώσουν το σώμα τους οποιαδήποτε στιγμή και να μεταμορφωθούν σε μία αξιαγάπητη μάζα από χαλαρούς μύες και τρυφερό δέρμα. Οι Τεχνικές Βαθιάς Χαλάρωσης σχεδιάστηκαν για να βοηθήσουν τους ενήλικες να ανακτήσουν αυτή την ξεχασμένη ικανότητα να παραδίδουν το Σώμα και τον Νου σε μία κατάσταση βαθιάς, γαλήνιας ξεκούρασης. Τα ευεργετήματα της Βαθιάς Χαλάρωσης είναι πολλά: Μυική Χαλάρωση Χαλάρωση και Αναζωογόνηση Νευρικού Συστήματος Ηρεμία Αισθήσεων Ενεργοποίηση Ανοσοποιητικού Συστήματος - Κινητοποίηση βασικών αυτοθεραπευτικών ενεργειών του Σώματος Χαλάρωση Αιμοφόρων Αγγείων Βελτίωση Αιμάτωσης όλου του οργανισμού Ξεκούραση Διαύγεια Νου Αντιμετώπιση Πονοκεφάλου και Ημικρανίας Αντιμετώπιση Υπέρτασης Αντιμετώπιση Αϋπνίας Βελτίωση ποιότητας Ύπνου Συνολική Αναζωογόνηση του Ψυχοσωματικού Εαυτού. γ. Αναπνευστικές Τεχνικές Ο Έλεγχος της Αναπνοής είναι ο Δρόμος για τον Έλεγχο του Νου κ του Σώματος. Ο μέσος άνθρωπος αξιοποιεί μόνον το 15% - 20% της αναπνευστικής του δυνατότητας. Αναπνέει ρηχά, βιαστικά και ακανόνιστα. Ωστόσο, η Αναπνοή είναι μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες του οργανισμού, αφού τον συνδέει άμεσα με τη ζωή.
Οι Αναπνευστικές Τεχνικές αποσκοπούν στον έλεγχο και τη διεύρυνση της Αναπνοής, ενθαρρύνοντάς την να γίνει πιο βαθιά, πιο αργή, πιο ρυθμική, πιο πλούσια. Τα οφέλη των Αναπνευστικών Τεχνικών είναι πολύτιμα: Καλύτερη Οξυγόνωση Αναζωογόνηση όλων των σωματικών Κυττάρων, Ιστών και Οργάνων Καλύτερη Οξυγόνωση Εγκεφάλου Καλύτερη Καρδιοαναπνευστική λειτουργία Αύξηση χωρητικότητας και Αποτοξίνωση Πνευμόνων Βελτίωση λειτουργίας Κυκλοφορικού Συστήματος Βελτίωση λειτουργίας Πεπτικού Συστήματος Βελτίωση λειτουργίας Ανοσοποιητικού Συστήματος Χαλάρωση Νευρικού Συστήματος Απαλλαγή Μυών από οξέα και καματογόνες ουσίες Πνευματική Διαύγεια Ενίσχυση Αισθήματος Σωματικής Ευεξίας και Ζωτικότητας Διαχείριση συμπτωμάτων Άγχους Αντιμετώπιση Υπέρτασης Βελτίωση ποιότητας Ύπνου Αντιγήρανση Αποτοξίνωση. δ. Σωματικές Τεχνικές Το Σώμα εμπεριέχει τον Νου και την Ψυχή. Επηρεάζεται απ αυτά αλλά και επιδρά πάνω τους. Η σωματική κίνηση και εκτόνωση είναι αναπόσπαστο μέρος της παιδικής ηλικίας. Το πέρασμα στην ενήλικη ζωή σηματοδοτείται από έναν έντονο περιορισμό της φυσικής ανθρώπινης κινητικότητας, που σε συνδυασμό με τις στρεσογόνες καθημερινές συνθήκες, επιβαρύνουν το σώμα με εντάσεις, δυσλειτουργίες, ενοχλήσεις, ακόμη και ασθένειες. Οι Σωματικές Τεχνικές αποσκοπούν στην εκτόνωση, την αποτοξίνωση, την εξισορρόπηση και την απελευθέρωση του Σώματος. Τα ευεργετήματα των Σωματικών Τεχνικών είναι πολύ σημαντικά: Απελευθέρωση της αυθόρμητης Σωματικής Κινητικότητας Εκτόνωση και Ανακούφιση Σωματικών Εντάσεων που συνδέονται με Ψυχολογικούς παράγοντες Αποδέσμευση Συναισθημάτων που μένουν εγκλωβισμένα στο Σώμα Φροντίδα του Σωματικού Εαυτού Βελτίωση λειτουργίας του Κυκλοφορικού Συστήματος και της Καρδιάς Βελτίωση λειτουργίας του Αναπνευστικού Συστήματος Βελτίωση λειτουργίας του Νευρικού Συστήματος Βελτίωση λειτουργίας του Πεπτικού Συστήματος Βελτίωση λειτουργίας του Ενδοκρινικού Συστήματος Ενδυνάμωση Μυών, Οστών και Αρθρώσεων Ευθυγράμμιση Σπονδυλικής Στήλης Προαγωγή Υγείας Αύξηση επιπέδων Ενέργειας Ενίσχυση θετικής εικόνας Εαυτού Αύξηση Αίσθησης Ζωτικότητας και Ευεξίας Αποτοξίνωση και Αναζωογόνηση Ενεργοποίηση Δημιουργικότητας και Έκφρασης μέσω του Σώματος.
Επίλογος Η Διαχείριση του Άγχους με τρόπο συνολικό και αποτελεσματικό προϋποθέτει και περιλαμβάνει την επίτευξη και διατήρηση καλής Ψυχοσωματικής Υγείας. Η εξοικείωση με τις Τεχνικές Επικέντρωσης στον Εαυτό, Βαθιάς Χαλάρωσης, Ελέγχου της Αναπνοής και Ενασχόλησης με το Σώμα, σε συνδυασμό με μεθόδους Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας εφόσον χρειάζεται, μπορούν όχι μόνον να εξασφαλίσουν την απαλλαγή από την επιβάρυνση του Άγχους, αλλά και να αποκαλύψουν ένα νέο τρόπο ζωής, περισσότερο συμβατό με την ανθρώπινη αξία, δυναμική και δυνατότητα συνολικής εξέλιξης. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Μάνου Νίκος, 1997, Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής (αναθεωρημένη έκδοση), Θεσσαλονίκη: University Studio Press. 2. Νατζέμυ Ρόμπερτ, 1989, Αυτοθεραπεία. Ένα Εγχειρίδιο για την Ανθρώπινη Αρμονία, Αθήνα: Εκδ. Αρμονική Ζωή. 3. Sadock J. Benjamin & Sadock A. Virginia, 2004, Kaplan & Sadock s Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής (3 η Έκδοση), Αθήνα: Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου. ΟΜΑΔΑ ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Εβδομαδιαίες Συναντήσεις Περιεχόμενο: Τεχνικές Αυτοσυγκέντρωσης Αναπνευστικές Τεχνικές Σωματικές Τεχνικές Τεχνικές Βαθιάς Χαλάρωσης Στόχοι: Διαχείριση Άγχους Ανακούφιση Ψυχοσωματικών Ενοχλήσεων, Δυσκολιών Ύπνου, κ.α. Αντιμετώπιση Σωματικών Εντάσεων Προαγωγή Σωματικής Ψυχικής - Νοητικής Υγείας Ανάπτυξη Αυτογνωσίας Προσωπική Εξέλιξη Καλλιέργεια Σωματικής Ψυχικής - Νοητικής Ευεξίας κ Αρμονίας. ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ - ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Γκύζη 44, Πλ. Γκύζη-Αθήνα-11475 - τηλ. 210 64 39 712 697 48 333 49 http: www.psychologoi-athina.gr - email: diadromes.exelixis@gmail.com