ΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΩΣ ΜΟΧΛΟΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΩΣ ΜΟΧΛΟΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Σμαράγδα Τσιγάνη 1, Αλέξανδρος Τζωρτζακάκης 2 1. Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας», Βουλής & Νικοδήμου 11 10557 Αθήνα, 2103722481, stsigani@infosoc.gr 2. Πανεπιστήμιο Αιγαίου τμήμα Κοινωνιολογίας, Σαρανταπόρου 2 Μυτιλήνη, 22510 36525/6945413355, a.tzortza@sa.aegean.gr Περίληψη Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας» (ΕΠ ΚτΠ), σε αντίθεση με τα υπόλοιπα Τομεακά και Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ) που χρηματοδοτούνται από το Γ ΚΠΣ (Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης) είναι ένα καινοτόμο και ταυτόχρονα πολυτομεακό οριζόντιο πρόγραμμα που διαπερνά όλους τους τομείς ανάπτυξης σε όλα τα διοικητικά επίπεδα. Έχει σχεδιαστεί με τρόπο ο οποίος έχει έντονη περιφερειακή διάσταση, αφού η πλειοψηφία των δράσεων του έχει πανελλαδική εμβέλεια. Η παρούσα εργασία έχει στόχο την ανάλυση και αποτίμηση των μέχρι τώρα δράσεων που υλοποιούνται τόσο από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας» όσο και από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου στον τομέα της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Επίσης εξετάσει τις συνέργιες που έχουν δημιουργηθεί με την παράλληλη υλοποίηση άλλων δράσεων από προγράμματα που χρηματοδοτούνται απευθείας από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. PROJECTS IMPLEMENTED IN THE FIELD OF INFORMATION SOCIETY AND THEIR IMPACT IN REGIONAL DEVELOPMENT. THE CASE OF NORTH AEGEAN REGION Smaragda Tsigani 1, Alexandros Tzortzakakis 2 1. Ministry of economy & Finance Managing Aythotity of Operational Programme Information Society, Voulis & 11 th Nikodimou str, 10557 Athens, 2103722481, stsigani@infosoc.gr 2. Aegean University Department of Sociology, Sarantaporou 2 str Mitilini, 22510 36525/6945413355, a.tzortza@sa.aegean.gr Abstract In contrast to the rest of the Sectoral or Regional Operational Programmes funded through the 3 rd Community Support Framework, the Operational Programme Information Society is a strongly innovative, yet multisectoral, horizontal program, penetrating all the development sectors in all administrative levels. Also, it is designed with a strong regional perspective, since most of its actions have national applications. This paper analyzes the actions taken so far both from the Operational Programme Information Society and the Regional Operational Program in North Aegean Region in the area of Informatin Society. It also examines synergies that have already been created by parallel actions funded straight fron the European Committee. Λέξεις κλειδιά: Κοινωνία της Πληροφορίας, Καινοτόμες ενέργειες, Πρόγραμμα Επιτάχυνσης Περιφερειών, Συνέργιες μεταξύ προγραμμάτων Key words: Information Society, innovative actions, Regional Crash Programme, Synergies ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας» (ΕΠ ΚτΠ), σε αντίθεση με τα υπόλοιπα Τομεακά και Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το Γ ΚΠΣ είναι ένα καινοτόμο και ταυτόχρονα πολυτομεακό οριζόντιο πρόγραμμα που διαπερνά όλους τους τομείς ανάπτυξης σε όλα τα διοικητικά επίπεδα (Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ΕΥΔ ΕΠ ΚτΠ, 2001). Έχει σχεδιαστεί με τρόπο ο οποίος έχει έντονη περιφερειακή διάσταση και η πλειοψηφία των δράσεων του έχει πανελλαδική εμβέλεια. Για να επιτευχθεί πραγματική τοπική ανάπτυξη με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της καθεμιάς από τις 13 Περιφέρειες της χώρας, αμβλύνοντας ταυτόχρονα τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες, κρίθηκε απαραίτητο να σχεδιαστούν δράσεις που να έχουν έντονη περιφερειακή διάσταση με υλοποίηση από την Περιφέρεια. Ο σχεδιασμός στηρίχθηκε στα Επιχειρησιακά Σχέδια των 13 Περιφερειών τα οποία υλοποιήθηκαν μέσω του ΕΠ ΚτΠ. Οι βασικές κατευθύνσεις ήταν να 1

αυξηθεί η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα των περιφερειών στις εκάστοτε συνθήκες, ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητά τους, να μειωθούν οι διαρθρωτικές ανισότητες, να περιοριστεί το ψηφιακό χάσμα και να δημιουργηθούν δυναμικές θέσεις απασχόλησης, βασιζόμενες στην ανάπτυξη εφαρμογών με καινοτόμο χαρακτήρα, αναδεικνύοντας παράλληλα τις τοπικές ιδιαιτερότητες σε συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής εφαρμογής. Τα παραπάνω υλοποιούνται μέσω: 1. δράσεων του Ε.Π με πανελλαδική εμβέλεια και κεντρική υλοποίηση: με τοπικές υπηρεσίες (1.000 Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών) με ενισχύσεις προς τις επιχειρήσεις (Δικτυωθείτε, Επιχειρείτε Ηλεκτρονικά) με προγράμματα κατάρτισης και απασχόλησης ανέργων και εκπαίδευσης εκπαιδευτικών στις Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνίας με δημιουργία υπηρεσιών πανελλαδικής πρόσβασης μέσω του Διαδικτύου (taxisnet) με δημιουργία του Δικτύου Δημόσιας Διοίκησης ΣΥΖΕΥΞΙΣ και Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα σε κάθε Περιφέρεια με δημιουργία 3000 εργαστηρίων πληροφορικής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και αναβάθμιση των σχολικών δικτύων 2. Eυρυζωνικών υποδομών και υπηρεσιών 3. Tου μέτρου 2.4: «Περιφερειακά Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα και Καινοτόμες Ενέργειες» - Κατηγορία 1: «Δράσεις ανάπτυξης εφαρμογών πιλοτικού και καινοτόμου χαρακτήρα» το οποίο χρηματοδοτεί δράσεις αποκλειστικά στις 13 Περιφέρειες στους τομείς Εκπαίδευσης Επιμόρφωσης, Πολιτισμού & Τουρισμού, Δημόσιας Διοίκησης, Υγείας - Πρόνοιας, Περιβάλλοντος, Μεταφορών, Συμπράξεων (Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ΕΥΔ ΕΠ ΚτΠ, 2003). ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Εκτός από τα Επιχειρησιακά Σχέδια που, όπως προαναφέρθηκε, καταρτίσθηκαν για κάθε Περιφέρεια στα πλαίσια του ΕΠ ΚτΠ με στόχο τη διάγνωση των αναγκών και το σχεδιασμό των δράσεων, ειδικά για τις ανάγκες του μέτρου 2.4 θεσπίστηκαν ομάδες εργασίας τόσο στην ΚτΠ όσο και στις Περιφέρειες. Ειδικότερα, ορίσθηκαν με κοινές αποφάσεις του Ειδικού Γραμματέα για την Κοινωνία της Πληροφορίας και των Γενικών Γραμματέων των Περιφερειών της Χώρας 13 Συντονιστικές Επιτροπές Συμβούλων Υποστήριξης - ΣΕΣΥ (μία σε κάθε Περιφέρεια) Έργο των παραπάνω 13 επιτροπών ήταν η κατάρτιση ενός Προγράμματος Υλοποίησης Δράσεων στους τομείς που χρηματοδοτεί το Μέτρο 2.4 σε κάθε Περιφέρεια, μέσω καινοτόμων, μικρών σε προϋπολογισμό έργων, με γρήγορη υλοποίηση και άμεσα αποτελέσματα για την τοπική κοινωνία και σε πολλές περιπτώσεις συμπληρωματικές ως προς τις κεντρικές δράσεις. Κάθε Περιφέρεια είχε στη διάθεσή της 6 ΜΕΥΡΩ (Δημόσια Δαπάνη) και 1 ΜΕΥΡΩ (Ιδιωτική Συμμετοχή) για την κατανομή των δράσεων ανά τομέα από το Μέτρο 2.4 του ΕΠ ΚτΠ, με την προϋπόθεση να διαθέσει και αυτή τουλάχιστον 5 ΜΕΥΡΩ (Δημόσια Δαπάνη) από το δικό της Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ) για δράσεις Κοινωνίας της Πληροφορίας στους αντίστοιχους με το Μέτρο 2.4 τομείς. Σε συνάντηση των 13 Γενικών Γραμματέων Περιφερειών με τον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών (21 Απριλίου 2003), το «Πρόγραμμα Επιτάχυνσης Υλοποίησης δράσεων ΚτΠ για τις Περιφέρειες» επικυρώθηκε και ξεκίνησε η υλοποίησή του. ΠΡΟΟΔΟΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗΣ Ακολούθως περιγράφονται οι δράσεις που έχουν σχεδιαστεί στα πλαίσια του «Προγράμματος Επιτάχυνσης Υλοποίησης δράσεων ΚτΠ για τις Περιφέρειες» για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και ο βαθμός υλοποίησής τους. Χρηματοδότηση από ΕΠ ΚτΠ Δράσεις Εκπαίδευσης Στα πλαίσια της Πρόσκλησης 66 έχουν υποβληθεί 55 προτάσεις δημιουργίας σχολικών εργαστηρίων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση συνολικού προϋπολογισμού 581.696,30 Ευρώ, 18 προτάσεις δημιουργίας σχολικών εργαστηρίων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση συνολικού προϋπολογισμού 389.767,00 Ευρώ και 1 πρόταση για Προμήθεια υπολογιστικού και δικτυακού εξοπλισμού για τη δημιουργία αιθουσών τηλεκπαίδευσης και δικτυακών νησίδων για την εκπαίδευση στο Βόρειο Αιγαίο προϋπολογισμού 400.000,00 Ευρώ. Επίσης έχει υποβληθεί πρόταση για τη δημιουργία E University στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με προϋπολογισμό 1.850.000 Ευρώ, εκ των οποίων τα 750.000 Ευρώ προέρχονται από τον προϋπολογισμό της 2

ΚτΠ για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τα υπόλοιπα από τον αντίστοιχο για την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου. Δράσεις Συμπράξεων Στον τομέα αυτό αναμένεται η ενίσχυση επενδύσεων μικρών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων ΟΤΑ (ΝΠΙΔ), οι οποίες απασχολούν από 3 έως 10 άτομα προσωπικό για την προμήθεια και εγκατάσταση εφαρμογών και εξοπλισμού πληροφορικής. Επίσης περιλαμβάνεται η προμήθεια συναφών υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας για την πρόσβαση των επιχειρήσεων της Περιφέρειας στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Δράσεις Πολιτισμού Τουρισμού. Έχουν υποβληθεί 25 προτάσεις στα πλαίσια της πρόσκλησης 78 και εγκρίθηκαν οι 13. Δράσεις Περιβάλλοντος και Δημόσιας Διοίκησης Αναμένεται να εκδοθούν προσκλήσεις μετά το Σεπτέμβριο του 2004 με τελικούς δικαιούχους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να προκηρυχθούν οι εξής κατηγορίες πράξεων: Δημιουργία Περιφερειακής υποδομής (Layers) Ψηφιακών Γεωγραφικών Συστημάτων πληροφοριών Χρηματοδότηση από ΠΕΠ Β. Αιγαίου Μέχρι στιγμής έχουν προκηρυχθεί οι εξής δράσεις: Δράσεις Ηλεκτρονικής Κυβέρνησης σε Περιφερειακό Επίπεδο (E-Regional Government) και σε τοπικό επίπεδο (E-Local Government) για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τους ΟΤΑ Α και Β βαθμού Δράσεις Τηλεϊατρικής από το ΠΕΣΥ Β. Αιγαίου (Ενδοπεριφερειακή Επικοινωνία αξονικών τομογράφων, Διασύνδεση κέντρων υγείας με κεντρικό νοσοκομείο, και έμπειρο σύστημα υποστήριξης του γιατρού στη διάγνωση της μαστογραφίας). Προγράμματα Κατάρτισης σε θέματα Κοινωνίας της Πληροφορίας σε ειδικές Κατηγορίες πληθυσμού (Καταλύτες της ΚτΠ στη Δημόσια Διοίκηση - ιδιωτικό τομέα) Χωρική κατανομή ενταγμένων έργων του ΕΠ ΚτΠ στην Περιφέρεια Βόρειου Αιγαίου εκτός του Μέτρου 2.4 Στον πίνακα με το αντίστοιχο γράφημα που ακολουθεί, διαπιστώνεται ότι τα περισσότερα έργα είτε είναι διανομαρχιακά, έχουν δηλαδή εμβέλεια σε ολόκληρη την Περιφέρεια είτε χωροθετούνται στην έδρα της Περιφερειακής Διοίκησης, όπως αυτή ορίζεται από την Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα περισσότερα ενταγμένα έργα είναι έργα Δημόσιας Διοίκησης και υλοποιούνται στις κατά τόπους μονάδες Δημόσιας Διοίκησης, δηλαδή την Περιφέρεια ή τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις. Σημειώνεται ότι σε αυτό συνεπικουρεί το γεγονός ότι τα έργα στον τομέα της Εκπαίδευσης που υλοποιούνται από το Πανεπιστήμιο, χωροθετούνται στην έδρα των τμημάτων που τα υλοποιούν. Κατανομή έργων ανά Νομό Νομός Αριθμός ενταγμένων έργων Ποσοστό αριθμού ενταγμένων έργων Ποσοστό επί του συνολικού προϋπολογισμού Προϋπολογισμός Διανομαρχιακά 21 9% 36,6% 11.318.006,56 Ν. Λέσβου 118 48% 34,1% 10.559.643,94 Ν. Σάμου 45 18% 13,5% 4.172.723,20 Ν. Χίου 60 25% 15,8% 4.871.304,86 Σύνολο 244 100% 100,0% 30.921.678,56 Κατανομή αριθμού έργων ανά Νομό Κατανομή προυπολογισμού ενταγμένων έργων Ν. Χίου 25% Διανομαρχιακά 9% Ν. Σάμου 14% Ν. Χίου 16% Διανομαρχιακά 36% Ν. Σάμου 18% Ν. Λέσβου 48% Ν. Λέσβου 34% 3

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΠ ΚτΠ Από την κατανομή των ενταγμένων έργων ανά άξονα προτεραιότητας προκύπτει η μεγάλη βαρύτητα που έχει δοθεί στον άξονα 2: «εξυπηρέτηση του πολίτη και βελτίωση της ποιότητας ζωής». Ακολούθως ενισχύεται η ανάπτυξη και η απασχόληση και έπεται η παιδεία - πολιτισμός. Τα χαμηλά ποσοστά των αξόνων 4 και 5 οφείλονται στην χαμηλή ενεργοποίησή τους από το ΕΠ ΚτΠ. Άξονας Μέτρο Αριθμός ενταγμένων έργων Ποσό 1 1.1 126 2.396.275,14 ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ 1.2 14 2.583.715,15 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 1.3 3 857.142,00 Σύνολο συμμετοχής Άξονα Ποσοστό συμμετοχής στον Άξονα 5.837.132,29 18,88% 2 ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ 2.1 2 164.091,38 2.2 29 12.221.278,18 2.3 20 317.920,53 2.5 19 597.717,87 2.6 8 2.281.742,82 2.8 1 1.588.235,00 17.170.985,78 55,53% 3 3.2 3 2.201.036,00 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ 3.4 7 3.826.572,00 ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 3.5 4 1.427.753,00 7.455.361,00 24,11% 4 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 4.2 6 331.491,00 331.491,00 1,07% 5 5.1 1 94.400,00 126.707,69 0,41% ΤΕΧΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ 5.3 1 32.307,69 Σύνολο 244 30.921.677,76 100,00% Αναμενόμενα αποτελέσματα Οι επιπτώσεις από την υλοποίηση των δράσεων της Κοινωνίας της Πληροφορίας στην τοπική Κοινωνία αναμένεται να είναι σημαντικές και να δημιουργήσουν τη ζητούμενη προστιθέμενη αξία. Εκτιμάται ότι με την ολοκλήρωση της προγραμματικής περιόδου 2000 2008 θα προσφέρονται πληθώρα νέων υπηρεσιών στους πολίτες σε πολλούς τομείς που θα βελτιώνουν τη ζωή του. Πιο συγκεκριμένα στον τομέα της Δημόσιας Διοίκησης αναμένεται σημαντική βελτίωση με την ενοποίηση των υπηρεσιών της Δημόσιας Διοίκησης με το δίκτυο ΣΥΖΕΥΞΙΣ αλλά και την παροχή ολοκληρωμένων πακέτων υπηρεσιών από τα ΚΕΠ τα οποία αναμένεται να καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες των πολιτών. Ειδικά για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα άρει σε σημαντικό βαθμό τη γεωγραφική απομόνωση και θα δώσει νέες δυνατότητες στους πολίτες που ζουν στα πιο απομακρυσμένα νησιά αφού πλέον δε θα απαιτείται να μετακινούνται συχνά για τη διεκπεραίωση των προσωπικών τους υποθέσεων στις συναλλαγές με το Δημόσιο. Επίσης στον τομέα της αναστροφής της πληθυσμιακής συρρίκνωσης είναι δυνατή η αύξηση του πληθυσμού των νησιών με επιστήμονες από το κέντρο εφόσον υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές για τηλεργασία. Εδώ αναμένεται να παίξει σημαντικό ρόλο το Πανεπιστήμιο Αιγαίου με την τεχνογνωσία και τις νέες θέσεις εργασίας που μπορεί να παρέχει σε νέους επιστήμονες που επιθυμούν να ζήσουν στο βόρειο Αιγαίο. Συνέργιες με άλλες δράσεις παρεμβάσεις που χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκά προγράμματα στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (DIAS net, NAIAS) 1. Το έργο DIAS.net Το έργο DIAS.net (Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας στα νησιά και τις Απομονωμένες Περιοχές της Ευρώπης) χρηματοδοτήθηκε από τη Δράση 2 του Προγράμματος Τεχνολογιών της Κοινωνίας της Πληροφορίας (IST) του 5 ου Προγράμματος Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Έρευνας και 4

διήρκεσε από 04.2002 07.2004. Ο όρος «πλατφόρμα» δηλώνει δύο διαφορετικά αλλά αλληλένδετα στοιχεία: Πρώτον, την επίσημη Κοινοπραξία ανάμεσα σε ένα αριθμό Ευρωπαϊκών νησιωτικών Περιφερειακών Αρχών με στόχο τη διαπεριφερειακή συνεργασία, τη μεταφορά τεχνογνωσίας και την ανταλλαγή εμπειρίας και καλών πρακτικών για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων (Γ ΚΠΣ). Το δεύτερο στοιχείο που υποδηλώνει ο όρος «πλατφόρμα» είναι η ύπαρξη ενός ισχυρού τηλεματικού εργαλείου πολλαπλών υπηρεσιών που προσφέρει, με χαμηλό κόστος, αποτελεσματική δικτύωση και επικοινωνία ανάμεσα στους συνεργαζόμενους φορείς. Στο έργο συμμετείχαν 13 εταίροι που εκπροσωπούσαν 4 ομάδες: q περιφερειακές κυβερνήσεις των νησιών, πέντε περιφέρειες της ΕΕ από τις περιοχές στόχου 1 και 2, q δίκτυα και οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στους τομείς της περιφερειακής ανάπτυξης, της κοινωνίας της πληροφορίας και της αειφόρου ανάπτυξης (INSULA, Enaip-ELANET, NICCIEU, FECAI, ISLENET), q τεχνολογικοί συνεργάτες, πάροχοι υπηρεσιών και τηλεπικοινωνιών, και q ερευνητικά και αναπτυξιακά κέντρα των νησιών που θα προάγουν επίσης τη διαπεριφερειακή συνεργασία. Οι κυριότεροι στόχοι του έργου είναι, μεταξύ άλλων: o Η διευκόλυνση της τοπικής κοινωνίας (ΜΜΕ, επιχειρηματικοί φορείς, δημόσιοι φορείς, πολίτες κλπ) των νησιωτικών και λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών της Ευρώπης στην πορεία τους προς την Κοινωνία της Πληροφορίας. o Η προώθηση τεχνολογιών αιχμής για την ευρύτερη υιοθέτησή τους από τις περιοχές, με την ανάπτυξη πιλοτικών εφαρμογών και επιδεικτικών έργων προσαρμοσμένων στις τοπικές ανάγκες. o Η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της Ευρωπαϊκής έρευνας και καινοτομίας των τελευταίων χρόνων, προς όφελος των νησιωτικών περιφερειών, υποστηρίζοντας την πορεία τους προς την Κοινωνία της Πληροφορίας. o Η εμπλοκή και δραστηριοποίηση «ρυθμιστικών» τοπικών φορέων, που διαμορφώνουν πολιτική και έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν επιπρόσθετους πόρους (Γ ΚΠΣ) για ολοκληρωμένη ανάπτυξη. o Η δημιουργία μίας ηλεκτρονικής κοινότητας νησιωτικών, απομονωμένων και λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών της Ευρώπης με στόχο την αξιοποίηση των τοπικών χαρακτηριστικών και πλεονεκτημάτων, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, την ανταλλαγή εμπειρίας, τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας (αύξηση διαπραγματευτικής ικανότητας, δημιουργία κρίσιμης μάζας χρηστών, αποφυγή επανάληψης λαθών) και την εξισορροπημένη ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας σε όλες τις νησιωτικές περιοχές της Ευρώπης. Η συνεργασία μεταξύ των περιοχών θα εδραιωθεί με την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Νησιωτικών Περιφερειών για την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας (υπό το όνομα DIAS.net). o Η υποστήριξη των «ρυθμιστικών τοπικών φορέων», μελών του Δικτύου, για την αξιοποίηση ενδεδειγμένων πρακτικών για την ανάπτυξη και υλοποίηση στρατηγικών προς την Κοινωνία της Πληροφορίας και την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση επιπρόσθετων πόρων (Γ ΚΠΣ). Η ενεργοποίηση για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας, μετά το τέλος του έργου, της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του Δικτύου που αναπτύσσεται στο πλαίσιο του έργου για την παροχή υπηρεσιών και εφαρμογών, προκειμένου να αποτελέσει ένα δυναμικό εργαλείο στα χέρια των «ρυθμιστικών» τοπικών φορέων δίνοντας τη δυνατότητα στις νησιωτικές και απομονωμένες περιοχές να ελέγχουν την ανάπτυξή τους και να παίζουν ενεργό ρόλο στην πορεία τους προς την Κοινωνία της Πληροφορίας. Συνέργιες Στα πλαίσια των δράσεων του έργου DIAS net που ανέπτυξε η Περιφέρεια περιλαμβάνεται η μία από τις παρεμβάσεις που αφορά στην Ηλεκτρονική Κυβέρνηση. Κριτήρια επιλογής του συγκεκριμένου τομέα αποτέλεσαν: q q Η ηλεκτρονική κυβέρνηση μπορεί να προσφέρει βιώσιμες λύσεις σε σημαντικά προβλήματα των κατοίκων και των επιχειρήσεων της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου που χαρακτηρίζεται από γεωγραφικό κατακερματισμό, Η Ηλεκτρονική Κυβέρνηση είναι βασική προτεραιότητα του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας (ΕΣ ΚτΠ) της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (ΠΒΑ), 5

q Η επιτυχής υλοποίηση των Σχεδίων Δράσης του Επιχειρησιακού Σχεδίου ΚτΠ της Περιφέρειας που αφορούν στην Ηλεκτρονική Κυβέρνηση μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των κατοίκων της Περιφέρειας για το σύνολο των δράσεων που υλοποιούνται για την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Στόχος, επομένως, της παρέμβασης «Ηλεκτρονική Κυβέρνηση» στο πλαίσιο του DIAS.net αποτέλεσε η ωρίμανση των Σχεδίων Δράσης 1-3.2 (Πρωτοβουλία ηλεκτρονικής διοίκησης σε περιφερειακό επίπεδο) και 1-3.3 (Πρωτοβουλία ηλεκτρονικής διοίκησης σε τοπικό επίπεδο) του ΕΣ ΚτΠ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και η υποστήριξη των Τελικών Δικαιούχων στην κατάθεση προτάσεων στο πλαίσιο των παραπάνω Σχεδίων Δράσης και στην ανάπτυξη επιτυχημένων έργων Ηλεκτρονικής Κυβέρνησης. Με στόχο την προσέγγιση των παραπάνω αναγκών, όπως αυτές καταγράφονται στο ίδιο το ΕΣ ΚτΠ της ΠΒΑ, η περιφερειακή παρέμβαση «Ηλεκτρονική Κυβέρνηση» υλοποιήθηκε με δύο συμπληρωματικές διακριτές δράσεις: Δράση 1: Αναγνώριση Υπηρεσιών για Ηλεκτρονική Παροχή Αναγνώριση σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρονται για ηλεκτρονική παροχή και αποτύπωση εσωτερικών διαδικασιών και ροών εργασίας των φορέων Δημόσιας Διοίκησης για τις συγκεκριμένες υπηρεσίες. Δράση 2: Καλές Πρακτικές και Σύγχρονες Τάσεις στην Ευρώπη Μεταφορά Βέλτιστων Πρακτικών και Σύγχρονων Τάσεων στην εφαρμογή της Ηλεκτρονικής Κυβέρνησης στην Ευρώπη (εστιασμένη στις υπηρεσίες που θα έχουν επιλεγεί από την πρώτη δράση). Παρέμβαση 2: Καθορισμός τιμών βάσης για ένα σύστημα δεικτών παρακολούθησης της ανάπτυξης της ΚτΠ στην Περιφέρεια: Η παρέμβαση αυτή δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένα σχέδια δράσης αλλά στο σύνολο του Επιχειρησιακού Σχεδίου καθώς και άλλων δράσεων ΚτΠ και καινοτομίας που θα υλοποιηθούν στην Περιφέρεια. Στοχεύει στον καθορισμό τιμών βάσης, με επιτόπου έρευνα σε Περιφερειακό επίπεδο, για ένα επιλεγμένο σύστημα βασικών δεικτών παρακολούθησης και συγκριτικής αξιολόγησης της ανάπτυξης της ΚτΠ στην Περιφέρεια. Από τα παραπάνω φαίνονται ξεκάθαρα οι συνέργιες και η προστιθέμενη αξία που προσέδωσε το πρόγραμμα από τη μία με την υλοποίηση της παρέμβασης για την ηλεκτρονική Κυβέρνηση και από την άλλη με την υλοποίηση του συστήματος δεικτών παρακολούθησης και συγκριτικής αξιολόγησης της Περιφέρειας. Πρόγραμμα NAIAS (North Aegean Innovative Actions & Support) Το πρόγραμμα NAIAS είχε ως στόχο του να συμβάλλει στην ανάπτυξη μίας νέας, πρωτοποριακής, περιφερειακής ταυτότητας στην περιοχή του Βορείου Αιγαίου καθώς και να προωθήσει τη χρήση των νέων τεχνολογιών, μεθόδων και τεχνογνωσίας από τους επιχειρηματίες. Στα πλαίσια του προτεινόμενου σχεδίου υλοποιήθηκαν έξι πιλοτικές δραστηριότητες στους τομείς της καινοτόμου ανταγωνιστικότητας, του ηλεκτρονικού εφοδιασμού των επιχειρήσεων (ηλεκτρονικού επιχειρείν), των οικολογικών προϊόντων, των παραδοσιακών προϊόντων και της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι στόχοι του προγράμματος εντάσσονται στο πλαίσιο των γενικότερων στόχων του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος. Συγκεκριμένα υλοποιήθηκαν οι παρακάτω εφαρμογές: Ανάπτυξη μίας μεθοδολογίας τεχνικής διαχείρισης καινοτομιών (ΤΔΚ), κατάλληλα προσαρμοσμένης στις τοπικές ανάγκες και πρότυπα για την προώθηση και εισαγωγή μίας καινοτόμου νοοτροπίας στην επιχειρηματική κοινότητα της περιφέρειας. Ανάπτυξη σύγχρονων υπηρεσιών σχετικά με τα επιχειρηματικά σχέδια και την παγκοσμιοποίηση με στόχο την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας και την εξέλιξη των υφιστάμενων επιχειρήσεων καθώς και την προώθηση ίδρυσης νέων επιχειρήσεων. Δημιουργία μίας θύρας ηλεκτρονικού εμπορίου για τη διαμόρφωση και προώθηση ενός κλίματος ηλεκτρονικού επιχειρείν στον επιχειρηματικό τομέα της περιφέρειας. Δημιουργία ενός σήματος πιστοποίησης για όλες τις εταιρίες της περιοχής βάσει ολοκληρωμένων σχεδίων προϊόντων με στόχο την ενδυνάμωση της παραγωγής και των προώθηση των οικολογικών προϊόντων για τις αγορές. Ανάπτυξη νέων προϊόντων με βάση τους υπάρχοντες τοπικούς πόρους, με στόχο να ενισχυθεί η παραγωγή και η προώθηση εναλλακτικών τοπικών προϊόντων. Υιοθέτηση βέλτιστων συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων ελαιουργείων για τις εταιρίες της περιοχής, με την λήψη μέτρων προστασίας περιβάλλοντος και με την εμπλοκή επιχειρήσεων σε καινοτόμες μεθόδους. 6

Η συνέργια του προγράμματος με τις δράσεις του Επ.Π. για την Κοινωνία της Πληροφορίας προκύπτει από την δημιουργία θυρίδας για το Ηλεκτρονικό εμπόριο που συμβάλλει σημαντικά στην διείσδυση των νέων τεχνολογιών και του Ε commerce στην κουλτούρα των Μικρομεσαίων επιχειρήσεων του Βορείου Αιγαίου. Σε γενικότερο βαθμό η προώθηση και ανάδειξη δράσεων καινοτομίας από φορείς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα συμβάλλει σημαντικά στην προώθηση της κουλτούρας της Κοινωνίας της Πληροφορίας αφού η καινοτομία στην πλειοψηφία των περιπτώσεων συνδέεται άμεσα με τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Αποτίμηση των μέχρι τώρα δράσεων της Κοινωνίας της Πληροφορίας στο Βόρειο Αιγαίο Με την μέχρι τώρα πορεία του προγράμματος στο Βόρειο Αιγαίου μπορούμε να βγάλουμε τα εξής συμπεράσματα: Δεν υπάρχει πλήρης συμπόρευση με το επιχειρησιακό σχέδιο που εκπονήθηκε με ευθύνη της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου την περίοδο 2001 2002 και αυτό οφείλεται στους εξής παράγοντες: Όσον αφορά το ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου έγινε ενδιάμεση αξιολόγηση και αναθεώρηση του προγράμματος μέσα στο 2003 αλλά δεν ελήφθη υπόψη το Επιχειρησιακό σχέδιο της ΚτΠ. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα στο νέο αναθεωρημένο συμπλήρωμα προγραμματισμού να έχει μειωθεί αισθητά ο Π/Υ για δράσεις που αφορούν την Κοινωνία της Πληροφορίας και να ενισχυθούν αντίστοιχα τα μέτρα που αφορούν τις υποδομές του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου. Εμφανίζεται μεγάλη καθυστέρηση στην αξιολόγηση και ένταξη πράξεων που αφορούν την Κοινωνία της Πληροφορίας. Αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη επαρκούς υποστήριξης των διαχειριστικών αρχών με εξειδικευμένους τεχνικούς συμβούλους οι οποίοι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στις διαδικασίες αξιολόγησης. Το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο στο ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου αφού η διαχειριστική αρχή δεν διαθέτει επαρκή αριθμό εξειδικευμένων στελεχών για να προχωρήσει στις διαδικασίες αξιολόγησης ένταξης αλλά και παρακολούθησης των έργων. Επίσης ο τεράστιος όγκος δουλειάς γραφειοκρατικού χαρακτήρα που αντιμετωπίζουν οι διαχειριστικές αρχές καθιστούν πολλές φορές πολύ δύσκολη την επιτάχυνση των διαδικασιών για την υλοποίηση των έργων. Στον τομέα των ευρυζωνικών δικτύων απαιτείται μεγαλύτερη καμπάνια δημοσιότητας στους δυνητικούς τελικούς δικαιούχους αφού το η μέχρι τώρα εμπειρία έχει δείξει μεγάλο ποσοστό άγνοιας μεταξύ των ΟΤΑ του βορείου Αιγαίου που είναι οι τελικοί δικαιούχοι των δράσεων. Επίσης οι ενέργειες δημοσιότητας μπορούν να επεκτείνονται και στον τοπικό πληθυσμό με παραδείγματα που μπορούν να δείξουν τη χρησιμότητα και τις δυνατότητες των δικτύων αυτών. Πολύ θετικά εξελίσσεται σε γενικές γραμμές ο τομέας της εκπαίδευσης αφού υπάρχει προχωρά με γοργούς ρυθμούς η ολοκλήρωση του εξοπλισμού και της δικτύωσης όλων των σχολείων της Αθμιας και Βθμιας εκπαίδευσης της Περιφέρειας πράγμα που σημαίνει ότι θα υπάρχει 100% διείσδυση των νέων τεχνολογιών στα σχολεία ακόμα και των πιο απομονωμένων περιοχών της Περιφέρειας. Επιπλέον προχωράει και η δράση του Ηλεκτρονικού Πανεπιστημίου (E-university) που αποτελεί μία ολοκληρωμένη δράση Ε-administration για το Πανεπιστήμιο Αιγαίου που θα καλύψει όχι μόνο τα 3 νησιά του Βορείου Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος) που έχει τμήματα το Πανεπιστήμιο αλλά και στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και πιο συγκεκριμένα στη Ρόδο και στη Σύρο όπου υπάρχουν αντίστοιχα τμήματα. Επίσης στον τομέα της κατάρτισης ενσωματώθηκαν και υλοποιούνται από τα ΚΕΚ της Περιφέρειας 9 σεμινάρια κατάρτισης με δράσεις που προβλέπονται από το επιχειρησιακό πρόγραμμα της Περιφέρειας. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι στο επόμενο διάστημα και μέχρι την ολοκλήρωση των δράσεων το 2008 αναμένονται σημαντικές αλλαγές οι οποίες θα βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της Περιφέρειας και θα αναδείξουν τις τοπικές ιδιαιτερότητες των νησιών αλλά και θα προσφέρουν νέες δυνατότητες ανάπτυξης (τηλεργασία, ηλεκτρονικό εμπόριο, από απόσταση εκπαίδευση κλπ) Η υλοποίηση των προτάσεων αναμένεται να δημιουργήσει καινοτόμες διαδικασίες στο εσωτερικό των φορέων, απλοποιώντας τον τρόπο εργασίας τους μέσω της αυτοματοποίησής του, αλλά και μέσω της συστηματικής επικαιροποίησης των Πληροφοριακών Συστημάτων, βελτιστοποιώντας παράλληλα τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων. Επομένως θα αυξηθεί το επίπεδο αποτελεσματικότητας των φορέων, με ταυτόχρονη αύξηση της εξωστρέφειας και της εξυπηρέτησης του πολίτη, σε περιφερειακό τοπικό επίπεδο, ενισχύοντας και προβάλλοντας τον αναπτυξιακό χαρακτήρα της δημόσιας διοίκησης (Σχέδιο Δράσης E- Europe 2005). Η τεκμηρίωση και η σταδιακή αναβάθμιση της ποιότητας των δεδομένων, ιδιαίτερα με την χρήση των μεταδεδομένων στα έργα Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων αναμένεται να μειώσει σημαντικά το κόστος δημιουργίας ψηφιακής γεωγραφικής πληροφορίας επιτυγχάνοντας οικονομίες κλίμακας, 7

εξισορροπώντας παράλληλα τη διαχείριση των ψηφιακών χωρικών δεδομένων σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο, συνεισφέροντας στην Εθνική Υποδομή Γεωγραφικών Δεδομένων (ΕΥΓΕΠ) (Σ. Τσιγάνη, 2004).. Παράλληλα, η σταδιακή καθιέρωση εταιρικών σχέσεων μεταξύ φορέων της δημόσιας διοίκησης, πανεπιστημίων και ιδιωτικού τομέα θα αυξήσει τη διαθεσιμότητα των δεδομένων, με ταυτόχρονη μείωση των επικαλύψεων και βελτίωση της διαλειτουργικότητας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2003). Η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας που τα έργα αυτά θα επιφέρουν, αναμένεται να αυξήσει την παραγωγικότητα και τις θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, με παράλληλη αύξηση της ανταγωνιστικότητας, ενισχύοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας Β. Αιγαίου. Οι δράσεις στον τομέα της εκπαίδευσης αναμένεται να μειώσουν το ψηφιακό χάσμα και να άρουν την απομόνωση των περιοχών και των πολιτών της Περιφέρειας λόγω των γεομορφολογικών της χαρακτηριστικών, εκσυγχρονίζοντας όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Αυξάνεται η ελκυστικότητα του Πανεπιστημίου Αιγαίου μέσω του εκσυγχρονισμού των παρεχόμενων υπηρεσιών του, το οποίο θα λειτουργήσει ως καταλύτης για την περαιτέρω ανάπτυξη της Περιφέρειας. Η ανάδειξη και αξιοποίηση του πολιτιστικού τουριστικού περιεχομένου, αναμένεται να αναδείξει την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου σε σημαντικό πόλο έλξης για την ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού όπως ο συνεδριακός τουρισμός. Όλα τα παραπάνω αναμένεται να άρουν σε σημαντικό βαθμό τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες στο εσωτερικό της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη θέση της όχι μόνο στον αναπτυξιακό χάρτη της Ελλάδας, αλλά και στον ψηφιακό χάρτη της Ευρώπης. Βιβλιογραφία Αρβανίτης Α., Βιττωράτου Σ., Κουκοπούλου Τ., 2002: Διερεύνηση, αξιολόγηση και πρόταση έργων που θα ολοκληρώσουν τον τομέα της διαχείρισης ψηφιακών δεχόμενων με χρήση Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων, Θεσσαλονίκη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2003: Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας IDA (Ιnterchange of Data between Administrations) Work Programme 2003 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2002: Σχέδιο Δράσης E- Europe 2005, Σεβίλλη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, 2002: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κοινωνία της Πληροφορίας, Μυτιλήνη Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ΕΥΔ ΕΠ ΚτΠ, 2001: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κοινωνία της Πληροφορίας, Αθήνα Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ΕΥΔ ΕΠ ΚτΠ, 2003: Συμπλήρωμα Προγραμματισμού Επιχειρησιακού Προγράμματος Κοινωνία της Πληροφορίας, Αθήνα Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών Ειδική Γραμματεία για την Κοινωνία της Πληροφορίας 2004: Κείμενο στρατηγικής για την Κοινωνία της Πληροφορίας, Αθήνα Σ. Τσιγάνη, 2004: Η περιφερειακή διάσταση του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας": Σχεδιασμός και Υλοποίηση Έργων Gis Στις 13 Περιφέρειες. 3 ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας GIS, Αθήνα 11-12 Μαρτίου 2004. 8