1 169 Επίπεδο Α1 για παιδιά 8-12 ετών Γενικοί Εκπαιδευτικοί Στόχοι Τα ενδιαφέροντα και οι γλωσσικές ανάγκες των μαθητών αυτής της ηλικίας καταδεικνύουν θεματολογία σχετική με το ίδιο το παιδί, το σπίτι και την οικογένειά του, το σχολείο, τους φίλους και συμμαθητές και άλλα οικεία πρόσωπα, τη γειτονιά, τους χώρους και τους τρόπους ψυχαγωγίας του. Ο μαθητής στο επίπεδο αυτό πρέπει να είναι σε θέση να επικοινωνεί χρησιμοποιώντας απλές γλωσσικές δομές, ανταλλάσσοντας πληροφορίες για τον εαυτό του, για τους φίλους και συμμαθητές του, να ανταποκρίνεται σε καθημερινές ανάγκες (συναλλαγές για την αγορά αγαθών στο κυλικείο, στο περίπτερο κτλ.), να δημιουργεί επαφές στο οικογενειακό και οικείο περιβάλλον (γειτονιά, σχολείο) και κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων (ψυχαγωγία, αθλητισμός). Πρέπει να μπορεί να καταλαβαίνει σύντομες ανακοινώσεις και να συμμετέχει στις διάφορες δραστηριότητες ακολουθώντας απλές οδηγίες των γονιών, του δασκάλου κτλ. Σε γλωσσικό επίπεδο ο μαθητής στο επίπεδο αυτό διαθέτει περιορισμένα μέσα για να αντιμετωπίζει στοιχειώδεις απαιτήσεις των περισσότερων συνηθισμένων καθημερινών περιστάσεων: ένα περιορισμένο ρεπερτόριο ολοφράσεων (λέξεις, φράσεις και προτάσεις που τις έχει μάθει και τις χρησιμοποιεί ως ενιαία σύνολα) και την ικανότητα να κατανοεί και να παράγει σύντομα, απλά κείμενα.
170 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ειδικοί Εκπαιδευτικοί Στόχοι Κατανόηση προφορικού λόγου Στην κατανόηση προφορικού λόγου γενικά ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθεί αργό προφορικό λόγο, με παύσεις, να καταλαβαίνει οδηγίες, να απαντάει σε απλές ερωτήσεις. Η κατανόηση εξαρτάται από τις συνθήκες επικοινωνίας οι οποίες απαιτούν αργή, προσεκτική εκφορά πρότυπων γλωσσικών μορφών από τον ομιλητή. Αν πρόκειται για ζωντανή ακρόαση, πρέπει να υπάρχουν παύσεις, επαναλήψεις και επαναδιατυπώσεις, όπου είναι απαραίτητο. Αν πρόκειται για ηχογραφημένο λόγο, το επίπεδο θορύβου και παρεμβολών από άλλες ηχητικές πηγές πρέπει να είναι χαμηλό. Σε κάθε περίπτωση ιδιαίτερα σημαντική είναι η χρήση οπτικών μέσων (χάρτες, σχέδια, εικονογραφημένες ιστορίες κτλ.), τα οποία διευκολύνουν την κατανόηση και προσδίδουν αυθεντικότητα και ρεαλισμό. Πιο συγκεκριμένα ως ακροατής, ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνει ακουστικά λέξεις, εκφράσεις και προτάσεις που αφορούν τον ίδιο, την οικογένεια και το άμεσο περιβάλλον του, τα ενδιαφέροντά του. Ο μαθητής στο επίπεδο αυτό πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζει βασικές πληροφορίες στην ακρόαση ενός παραμυθιού ή μιας απλής ιστορίας, να μπορεί να κατανοεί οδηγίες και να ακολουθεί σύντομες απλές κατευθύνσεις. Κατανόηση γραπτού λόγου Στην κατανόηση γραπτού λόγου ο μαθητής πρέπει να κατανοεί σύντομα κείμενα, μηνύματα και κάρτες, να αναγνωρίζει καθημερινά ονόματα, λέξεις και πολύ βασικές φράσεις για καθημερινά θέματα, να κατανοεί απλές περιγραφές, με οπτικά ερεθίσματα, να ακολουθεί απλές σύντομες οδηγίες. Η κατανόηση γραπτού λόγου περιορίζεται σε μεμονωμένες λέξεις και σύντομα, απλά κείμενα, σχετικά με οικεία θέματα και ανάγνωση μιας μιας λέξης της κάθε φράσης. Πιο συγκεκριμένα, ο μαθητής πρέπει να έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει τα γράμματα της αλφαβήτου, κεφαλαία και μικρά καθώς και λέξεις και στοιχειώδεις φράσεις. Επίσης, πρέπει να μπορεί να διαβάζει ονόματα και είδη καταστημάτων της γειτονιάς του (π.χ. φούρνος, κρεοπωλείο) και ονόματα λίγων συγκεκριμένων ειδών στα καταστήματα (π.χ. σοκολάτα, παγωτό κτλ.). Ο μαθητής, τέλος, πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθεί την εξέλιξη μιας σύντομης και απλής ιστορίας και να μπορεί να ακολουθεί σύντομες, απλά γραμμένες οδηγίες, ιδιαίτερα αν υπάρχει οπτική υποστήριξη (εικονογραφημένες ιστορίες, χάρτες, εικόνες χρήσης αντικειμένων κτλ.). Παραγωγή γραπτού λόγου Στην παραγωγή γραπτού λόγου ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση να σχηματίζει σύντομες προ-
τάσεις με απλή δομή και να χρησιμοποιεί τα βασικά σημεία στίξης. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να είναι σε θέση να γράφει απλές προτάσεις περιγράφοντας τον εαυτό του, το σπίτι ή το σχολείο του, τη γειτονιά του. Επιπλέον πρέπει να μπορεί να περιγράφει με μεμονωμένες προτάσεις μια ιστορία με ερεθίσματα εικόνες ή σύντομους διαλόγους. Γενικά, η παραγωγή γραπτού λόγου περιορίζεται σε ανταλλαγή προσωπικών στοιχείων και παραγωγή πολύ σύντομων, απλών κειμένων, όπως μια κάρτα. Παραγωγή προφορικού λόγου Στην παραγωγή προφορικού λόγου ο μαθητής αυτού του επιπέδου επιδεικνύει περιορισμένο έλεγχο λίγων απλών γραμματικών δομών. Πρέπει να μπορεί να σχηματίζει μεμονωμένες προτάσεις, οι οποίες να περιγράφουν τον εαυτό του και οικεία του πρόσωπα. Πρέπει να είναι σε θέση να δίνει πληροφορίες για το οικείο του περιβάλλον και τα ενδιαφέροντά του και να κάνει απλές ερωτήσεις για τον χρόνο και τον τόπο. Σε συνθήκες διάδρασης πρέπει να μπορεί να συστήνει τον εαυτό του και να χρησιμοποιεί στοιχειώδεις εκφράσεις χαιρετισμού και αποχαιρετισμού, να κάνει ερωτήσεις στους άλλους, να δίνει άμεσες και απλά διατυπωμένες απαντήσεις, που να ανταποκρίνονται στις ερωτήσεις. Ο λόγος του, βέβαια, χαρακτηρίζεται από παύσεις για αναζήτηση εκφράσεων, παλινωδίες και λάθη. Ωστόσο, η απόδοση του μαθητή στη παραγωγή λόγου εξαρτάται κατά μεγάλο ποσοστό από τον συνομιλητή, ο οποίος μπορεί να βοηθά χρησιμοποιώντας απλές δομές, επαναλαμβάνοντας ή επαναδιατυπώνοντας, όπου αυτό είναι απαραίτητο. 171 Καταστάσεις Επικοινωνίας Ο μαθητής σ αυτό το επίπεδο πρέπει να είναι σε θέση να κατανοεί, με τη βοήθεια του συνομιλητή του, λόγο αρθρωμένο αργά και καθαρά πάνω σε θέματα που αφορούν τις σχέσεις του με τον μικρόκοσμο που τον περιβάλλει (σπίτι, σχολείο, χώροι ψυχαγωγίας και άθλησης) και να χρησιμοποιεί σειρά απλών προτάσεων και φράσεων, επιτελώντας τις γλωσσικές λειτουργίες που έχουν καταγραφεί σε καθημερινές καταστάσεις επικοινωνίας. Λεξιλόγιο Ο υποψήφιος σ αυτό το επίπεδο διαθέτει ένα στοιχειώδες ρεπερτόριο λέξεων και απλών εκφράσεων που σχετίζονται με τα προσωπικά στοιχεία και συγκεκριμένες χειροπιαστές καταστάσεις. Πρέπει να μπορεί να καταλαβαίνει και να χρησιμοποιεί, με κάποια βοήθεια, το λεξιλόγιο που αντιστοιχεί σε βασικές καθημερινές καταστάσεις επικοινωνίας στις οποίες μπορεί να εμπλακεί, για να εκπληρώσει τις καθημερινές του επικοινωνιακές ανάγκες.
172 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Φωνητική Ο μαθητής σ αυτό το επίπεδο πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζει όλους τους φθόγγους και τα γράμματα, τα δίψηφα φωνήεντα και σύμφωνα και τον τονισμό των λέξεων. Κοινωνιογλωσσικά Στοιχεία Η λειτουργία μιας γλώσσας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον πολιτισμό που την παράγει και ο πολιτισμός αποτελεί απαραίτητο συστατικό της επικοινωνίας. Είναι, απαραίτητο ο μαθητής, πάντα ανάλογα με την ηλικία του, παράλληλα με τις σωστές γλωσσικές επιλογές σε επίπεδο λεξιλογίου, γραμματικής και σύνταξης, να γνωρίζει, εκτός από μερικά στοιχεία της γεωγραφίας της Ελλάδας, κάποια κοινωνιοπολιτισμικά στοιχεία της ελληνικής γλώσσας. Αυτά τα στοιχεία, βέβαια, θα πρέπει να συμβαδίζουν με τα ενδιαφέροντα και το γνωστικό επίπεδο των μαθητών αυτής της ηλικίας, π.χ. στοιχεία από την καθημερινή ζωή (ελεύθερος χρόνος, ώρες γευμάτων, ώρες λειτουργίας των σχολείων, διακοπές), ήθη και έθιμα (Χριστούγεννα, κάλαντα, Πάσχα). Γενικά στοιχεία Γενικός εκπαιδευτικός στόχος Επιμέρους στόχοι Ανταλλαγή πληροφοριών για τον εαυτό μου και τους άλλους. Ένταξη του εαυτού μου σε μια ευρύτερη κοινωνία. Ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση: Να κατανοεί και να αναφέρει βασικές πληροφορίες για τον εαυτό του. Να κατανοεί και να αναφέρεται σε βασικές συγγενικές σχέσεις. Να κατανοεί απλές περιγραφές ατόμων και να παράγει τις δικές του περιγραφές. Να αναγνωρίζει την ταυτότητα προσώπων και να αποδίδει τη βασική τους ιδιότητα. Να αναγνωρίζει το ενδιαφέρον του προς συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις.
δραστηριότητες για τη διδασκαλία δραστηριότητες για την αξιολόγηση 173 Ασκήσεις κλειστού ή ανοιχτού τύπου βασισμένες σε επικοινωνιακές καταστάσεις που αντιμετωπίζει ο μαθητής στην καθημερινή του ζωή, (χαιρετισμούς, συστάσεις, αυτοπαρουσίαση και παρουσίαση τρίτων), όπως και μηνύματα στο κινητό τηλέφωνο, ηλεκτρονικά μηνύματα, μηνύματα σε κλειστό χώρο συνομιλίας, απλά τραγούδια που τραγουδούν όλοι μαζί οι αλλόγλωσσοι ομιλητές. Παιχνίδια ρόλων με γνωριμίες, συστάσεις, αυτοπαρουσίαση και παρουσίαση τρίτων. Παρουσίαση στην τάξη του τρόπου χαιρετισμού σε άλλες χώρες ανάλογα με τη χώρα καταγωγής και τις εμπειρίες κάθε μαθητή (διαπολιτισμική προσέγγιση). Παρουσίαση των μαθητών στους συμμαθητές τους. Ασκήσεις με συμπλήρωση κενών σε ένα κείμενο όπου εξετάζεται το λεξιλόγιο και η σωστή χρήση ονοματικών και ρηματικών τύπων, ασκήσεις πολλαπλής επιλογής, π.χ. γραμματικές και αντιγραμματικές προτάσεις (δηλαδή προτάσεις σωστές ή όχι από γραμματική άποψη), ασκήσεις αντιστοίχισης νοημάτων ή/και γραμματικών κατηγοριών, π.χ. συνεκφορές επιθέτων με ουσιαστικά και όχι με ρήματα, ασκήσεις με κρεμάλες, ακροστιχίδες και σταυρόλεξα για τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου. Φάκελος μαθητή. Συγκέντρωση των εργασιών μαθητών στο πλαίσιο της διαμορφωτικής, αλλά και της τελικής αξιολόγησης. Συλλογή και εκτύπωση ανάλογων κειμένων από το διαδίκτυο στα οποία υπογραμμίζονται από τον μαθητή τα σημεία που συνδέονται με τους στόχους της ενότητας. Συμπλήρωση από τον μαθητή με τη βοήθεια του δασκάλου του και των γονέων της δήλωσης γλωσσικών ικανοτήτων που αναφέρονται στο επίπεδο Α1 για τη συγκεκριμένη ενότητα, όπως και για τις υπόλοιπες. Τεστ προφορικού λόγου τα οποία αξιολογούνται από τους ίδιους τους μαθητές με στόχο την αναγνώριση, την ταυτοποίηση και τη συζήτηση των λαθών μέσα στην τάξη. Αξιολόγηση της γραμματικής και λεξιλογικής επάρκειας του μαθητή με ασκήσεις συμπλήρωσης κενών, πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης νοημάτων, κρεμάλες, ακροστιχίδες και σταυρόλεξα.
174 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ειδικά γλωσσικά στοιχεία πράξεις λόγου γλωσσικές πραγματώσεις Ενδεικτικό λεξιλόγιο Ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση να: χαιρετάει. παρουσιάζει τον εαυτό του και τους τρίτους (όνομα, επίθετο, καταγωγή, τόπος κατοικίας, τηλέφωνο, εξωτερικά χαρακτηριστικά, χαρακτήρας). αναφέρει τη γλώσσα και την εθνικότητά του, όπως και άλλων ανθρώπων. Γεια σου/γεια σας. Τι κάνεις; Καλά. Είμαι καλά. Είμαι ο/η Πώς σε λένε Με λένε Χαίρω πολύ Από πού είσαι; Eίμαι από Πού μένεις; Μένω στον/στη/στο Το τηλέφωνό μου είναι. Αριθμοί 1-10 Ποιος είναι αυτός/αυτή; Είναι ο Τον λένε Μου αρέσει ο χορός. Τι γλώσσα μιλάς; Mιλάω ρωσικά, ελληνικά Είμαι Ρώσος κτλ. Χαιρετισμοί Γεια, Γεια, πώς είστε; Καλημέρα, Καλησπέρα, Καλό βράδυ, Καληνύχτα Συστάσεις Είμαι ο/η, Με λένε, Το όνομά μου είναι, Χώρες-Καταγωγή Η χώρα μου είναι η, Γεννήθηκα στην/στο(ν) Τηλέφωνο-Αριθμοί Το τηλέφωνό μου είναι, Το κινητό μου είναι... Γλώσσες Μιλώ μία/δύο/τρεις/τέσσερις γλώσσες Εθνικότητες Είμαι Έλληνας/Ελληνίδα, Είμαι Γερμανός/Γερμανίδα/Βούλγαρος/Βουλγάρα κτλ.
πράξεις λόγου γλωσσικές πραγματώσεις Ενδεικτικό λεξιλόγιο 175 Ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση να: μιλάει για την οικογένειά του, τους φίλους, τους συμμαθητές,τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Οι γονείς μου, τα αδέλφια μου, είναι από Οικογένεια Είμαστε οικογένεια, Έχω 3 αδέρφια. Συγγενείς Πατέρας/μπαμπάς, μητέρα/μαμά, αδελφός/ή, ξάδελφος/η, θείος/α. Σχολείο Τι τάξη πας; Ο Άρης είναι μαθητής Σχέσεις με γείτονες, φίλους και συμμαθητές παρέα, κολλητός, φίλος, γνωριμία Ενδεικτικά μορφοσυντακτικά φαινόμενα Τα ρήματα είμαι και έχω Προσωπική αντωνυμία (δυνατοί τύποι, εγώ, εμένα, εσύ, εσένα κλπ.). Οριστικό άρθρο: ο, η, το Γένη και καταλήξεις ουσιαστικών, αρσενικά σε -ος, -ας, -ης (Βόλος, Παναμάς, Ταξιάρχης), θηλυκά σε -η, -α (Θεσσαλονίκη, Αθήνα) και ουδέτερα σε -ο, -ι, -μα (Λονδίνο, Δελχί, Πανόραμα) Ονομαστική ενικού η ονομαστική ως δράστης του ρήματος.
176 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ενδεικτικά μορφοσυντακτικά φαινόμενα Ομαλά επίθετα σε -ος, -η, -ο (όμορφος, -η, -ο) και -ο, -α, -ο (ωραίος, -α, -ο) Σχηματισμός και καταλήξεις υποκοριστικών τύπων σε άκι Ρήματα πρώτης συζυγίας σε ω, π.χ. μένω Υποκείμενο-Κατηγόρημα Μονολεκτική κατάφαση ή άρνηση Ερωτηματική αντωνυμία (ονομαστική) Εμπρόθετοι προσδιορισμοί, π.χ. Από + αιτιατική Σε + αιτιατική Αλλαγή αρχικού φωνήματος στο ίδιο φωνολογικό περιβάλλον σημασιολογική διαφοροποίηση, π.χ. κάνω/χάνω Φωνητική διάκριση [e]-[i] π.χ. Έλενα - Ιόλη και [ο]-[u] π.χ Όλγα - Ουρανία Στοιχεία φωνητικής φωνολογίας Αλλαγή αρχικού φωνήματος στο ίδιο φωνολογικό περιβάλλον σημασιολογική διαφοροποίηση, π.χ. κάνω/χάνω Φωνητική διάκριση [e]-[i] π.χ. Έλενα- Ιόλη και [ο]-[u] π.χ Όλγα-Ουρανία
Θεματική ενότητα 2 Κατοικία - Περιβάλλον Γενικά στοιχεία 177 Γενικός εκπαιδευτικός στόχος Επιμέρους στόχοι Ανάπτυξη σκέψεων και προβληματική σχετικά με το περιβάλλον. Ορισμός του περιβάλλοντος και των μορφών του (φυσικό και κοινωνικό). Ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση: Να κατανοεί και να μπορεί να συμμετέχει σε συζητήσεις σχετικά με το τι είναι περιβάλλον. Να κατανοεί απλές και σύντομες περιγραφές άλλων για το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και να παράγει τις δικές του περιγραφές.
178 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας δραστηριότητες για τη διδασκαλία Ασκήσεις κλειστού ή ανοιχτού τύπου βασισμένες σε επικοινωνιακές καταστάσεις που αντιμετωπίζει ο μαθητής μέσα στο περιβάλλον, φυσικό και κοινωνικό (στο σχολείο, στη γειτονιά, στην πόλη, στο χωριό, στη θάλασσα, στο βουνό, κλίμα & περιβάλλον, γη & πλανήτες). Αφήγηση απλών, καθημερινών ιστοριών. Κουκλοθέατρο και θεατρικές αναπαραστάσεις (π.χ. πώς μπορούμε να ζούμε μέσα σε μια πολυκατοικία/δημιουργία τραγουδιών που τραγουδούν όλοι μαζί οι μαθητές). Παντομίμα (π.χ. το παραμύθι με τη μικρή γοργόνα δίνοντας έμφαση στα στοιχεία της φύσης που πλαισιώνουν τον μύθο, ο μύθος του ήλιου και του άνεμου σε ιδιαίτερα απλoποιημένη εκδοχή/μορφή). Παρουσίαση στην τάξη του τρόπου ή των τρόπων με τους οποίους οργανώνεται το κοινωνικό περιβάλλον σε διάφορες χώρες (διαπολιτισμική προσέγγιση). δραστηριότητες για την αξιολόγηση Φάκελος μαθητή Συγκέντρωση των εργασιών μαθητών στο πλαίσιο της διαμορφωτικής, αλλά και της τελικής αξιολόγησης. Συλλογή και εκτύπωση ανάλογων κειμένων από το διαδίκτυο στα οποία υπογραμμίζονται από τον μαθητή τα σημεία που συνδέονται με τους στόχους της ενότητας. Συμπλήρωση από τον μαθητή της δήλωσης γλωσσικών ικανοτήτων που αναφέρονται στο επίπεδο Α1 για τη συγκεκριμένη ενότητα, όπως και για τις υπόλοιπες. Τεστ τα οποία αξιολογούνται από τους ίδιους τους μαθητές με στόχο την αναγνώριση, την ταυτοποίηση και τη συζήτηση των λαθών μέσα στην τάξη. Ασκήσεις αξιολόγησης της γραμματικής επάρκειας του μαθητή - ασκήσεις συμπλήρωσης κενών σε ένα κείμενο όπου εξετάζεται το λεξιλόγιο και η σωστή χρήση ονοματικών και ρηματικών τύπων, ασκήσεις πολλαπλής επιλογής, π.χ. γραμματικές και αντιγραμματικές προτάσεις (δηλαδή προτάσεις σωστές ή όχι από γραμματική άποψη), ασκήσεις αντιστοίχισης νοημάτων ή/ και γραμματικών κατηγοριών, π.χ. συνεκφορές επιθέτων με ουσιαστικά και όχι με ρήματα, ασκήσεις με κρεμάλες, ακροστιχίδες και σταυρόλεξα στις οποίες αποκαλύπτονται οικογένειες λέξεων εμπλουτισμός του λεξιλογίου.
Ειδικά γλωσσικά στοιχεία 179 πράξεις λόγου γλωσσικές πραγματώσεις Ενδεικτικό λεξιλόγιο O μαθητής πρέπει να είναι σε θέση: Να μιλάει και να οργανώνει συζητήσεις για το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον (την πόλη, τη γειτονιά, την πολυκατοικία, το χωριό, τη θάλασσα, το βουνό, τον καιρό και τη γη). Πώς είναι η ζωή στην πόλη; Πού μένεις; Μένω Ζω σε πολυκατοικία/μονοκατοικία/διαμέρισμα Η πολυκατοικία μου έχει 4 ορόφους Ζω σε μονοκατοικία/διαμέρισμα/γκαρσονιέρα Πώς είναι η ζωή στο χωριό; Πότε πηγαίνουμε στη θάλασσα; Πότε πηγαίνουμε εκδρομή στο βουνό; Πόσα ζώα έχει η φάρμα/το αγρόκτημα; Ποιος φροντίζει τα ζώα στη φάρμα; Τι καιρό κάνει σήμερα; Ο καιρός σήμερα είναι Γείτονες και η συμβίωση μαζί τους Η γειτονιά, ο γείτονας η γειτόνισσα, η παρέα, o φίλος/η φίλη, επικοινωνία, δραστηριότητες πολυκατοικία, μονοκατοικία, διαμέρισμα Οι δυσκολίες και οι ευκολίες της ζωής στο χωριό παιχνίδι, πάρκο, αυλή, καθαρός αέρας Οι δυσκολίες και οι ευκολίες της ζωής στην πόλη σχολεία, φροντιστήρια, γυμναστήρια, κολυμβητήρια, ανθρώπινες σχέσεις Η φροντίδα της φύσης στο χωριό φάρμα, αγρόκτημα, χωράφι, δάσος σκουπίδια, πάρκο, δέντρα Ονόματα ζώων και πουλιών γάτα, σκύλος, πρόβατο, κατσίκι, γουρούνι, άλογο, γάϊδαρος, κότα, κουνέλι, αετός, χελιδόνι
180 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας πράξεις λόγου γλωσσικές πραγματώσεις Ενδεικτικό λεξιλόγιο Oνόματα φυτών, δέντρων & λουλουδιών γαρίφαλο, τριαντάφυλλο, πορτοκαλιά, λεμονιά Kαιρός βρέχει, χιονίζει, φυσάει, ήλιος, βροχή, χιόνι, αέρας, σύννεφα, (έχει/κάνει) κρύο, (έχει/κάνει) ζέστη Η γη και οι πλανήτες Η γη, το φεγγάρι/η σελήνη, τα αστέρια, οι πλανήτες: ο ήλιος, ο Κρόνος, η Αφροδίτη, ο Ερμής, ο Δίας, ο Άρης, ο Ουρανός, ο Ποσειδώνας Ημέρες Κυριακή, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο Mήνες Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος, Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος, Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος Εποχές Χειμώνας, Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο
181 Ενδεικτικά μορφοσυντακτικά φαινόμενα Προσωπική αντωνυμία - αδύναμοι τύποι, π.χ. μου - με, σου -σε Αόριστο άρθρο, ένας μία/μια ένα Το ρήμα έχω. Ρήματα δεύτερης συζυγίας -α τάξη σε -άω, π.χ. αγαπάω Υποκείμενο-Κατηγόρημα (επανάληψη) Μονολεκτική κατάφαση ή άρνηση (επανάληψη) Στοιχεία φωνητικής - φωνολογίας ΦΩΝΗΤΙΚΗ-ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ Ομόηχες λέξεις και η ορθογραφία τους, π.χ. λύρα-λίρα, λύσει-λύση Αλλαγή αρχικού φωνήματος στο ίδιο φωνολογικό περιβάλλον -σημασιολογική διαφοροποίηση, π.χ. μένω/δένω Φωνητική: προφορά κ, γ, χ, γκ Φωνητική: διάκριση φ-θ, θ-δ.