Τεχνοοικονομική μελέτη Δρ. Κώστας Χ. Κυριαζής Δρ. Χημικός Μηχανικός Δρ. Ευάγγελος Γ. Παπαδάκης Αν. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1 Μεθοδολογία τεχνοοικονομικών μελετών 1.1 Εισαγωγή... 13 1.2 Τεχνοοικονομικές Μελέτες... 16 1.2.1 Σχεδιασμός και τεχνοοικονομική μελέτη... 16 1.2.2 Μελέτη σκοπιμότητας... 19 1.2.3 Προμελέτη... 20 1.2.4 Αναλυτική μελέτη... 23 1.2.5 Τελική μελέτη... 24 1.2.6 Μετασχεδιαστικές φάσεις... 25 1.2.7 Επιχειρηματικό σχέδιο... 26 1.3 Διάγραμμα Ροής... 30 1.4 Ιεραρχική Προσέγγιση στο Σχεδιασμό... 31 1.4.1 Διαδοχικά επίπεδα σχεδιασμού... 31 1.4.2 Περιθώρια κέρδους... 32 1.4.3 Συντομευμένες λύσεις... 33 1.4.4 Σύγχρονες τάσεις στον σχεδιασμό... 34 1.5 Ανακεφαλαίωση... 35 Κεφάλαιο 2 Γενικά στοιχεία σχεδιασμού 2.1 Γενικά Στοιχεία Σχεδιασμού Βιομηχανιών... 37 2.2 Δεδομένα Εισόδου... 38 2.2.1 Πληροφορίες για τις χημικές αντιδράσεις... 39 2.2.2 Δυναμικότητα... 43 2.2.3 Προϊόντα και πρώτες ύλες... 44 2.2.4 Λειτουργικοί περιορισμοί, ασφάλεια, και προστασία περιβάλλοντος... 44 2.2.5 Εγκατάσταση της μονάδας... 46 2.2.6 Λοιπά δεδομένα εισόδου... 48 2.2.7 Αποφάσεις πρώτου επιπέδου... 48 2.3 Λοιπά Γενικά Στοιχεία Σχεδιασμού... 51 2.3.1 Έλεγχος και ρύθμιση διεργασιών... 51 2.3.2 Λειτουργικότητα μονάδας... 53 2.3.3 Βοηθητικές παροχές... 54 2.3.4 Αποθήκευση... 55
Περιεχόμενα 2.3.5 Υπηρεσίες... 56 2.3.6 Διάταξη μονάδας... 57 2.3.7 Προδιαγραφές εξοπλισμού... 57 2.4 Κατασκευαστικά Υλικά... 58 2.4.1 Λειτουργικές καταπονήσεις των υλικών... 58 2.4.2 Ιδιότητες των υλικών... 62 2.4.3 Υλικά κατασκευών... 64 2.4.4 Προστασία υλικών και εξοπλισμού... 70 2.4.5 Σχεδιασμός εγκαταστάσεων για περιορισμό των καταπονήσεων... 75 2.4.6 Οικονομική αξιολόγηση υλικών εξοπλισμού... 77 2.5 Ανακεφαλαίωση... 78 Κεφάλαιο 3 Στοιχεία λογιστικής 3.1 Εισαγωγή... 81 3.2 Βασικές Σχέσεις στη Λογιστική... 82 3.2.1 Ενεργητικό - Παθητικό... 82 3.2.2 Ισολογισμός... 83 3.2.3 Ανάλυση λογαριασμού «αποτελέσματα χρήσεως»... 83 3.3 Αποσβέσεις... 96 3.3.1 Γενικά... 96 3.3.2 Μέθοδοι υπολογισμού αποσβέσεων... 96 3.4 Ανακεφαλαίωση... 101 Κεφάλαιο 4 Προϋπολογισμός κόστους επένδυσης 4.1 Παράγοντες που Επηρεάζουν το Κόστος... 103 4.1.1 Αγορά εξοπλισμού... 103 4.1.2 Μεταβολές τιμών...104 4.1.3 Χρόνος εγκατάστασης και λειτουργίας...105 4.1.4 Ρυθμοί παραγωγής... 105 4.1.5 Κρατική πολιτική...106 4.2 Προϋπολογισμός Κόστους Πάγιας Επένδυσης...106 4.2.1 Πάγιο κόστος και αρχικό κεφάλαιο κίνησης...106 4.2.2 Εκτίμηση πάγιου κόστους...109 4.2.3 Δείκτες κόστους... 114 4.2.4 Εκτίμηση αρχικού κεφαλαίου κίνησης... 115 4.3 Προϋπολογισμός Λειτουργικού Κόστους... 118 4.3.1 Λειτουργικό κόστος και έσοδα... 118 4.3.2 Ανάλυση λειτουργικού κόστους... 119 4.3.3 Ανάλυση νεκρού σημείου... 126 4.4 Ανακεφαλαίωση... 130 Κεφάλαιο 5 Αξιολόγηση επενδύσεων 5.1 Διαχρονική Αξία Χρήματος... 133 5.1.1 Τύποι τόκων... 134 5.1.2 Παρούσα και μελλοντική αξία... 137 5.1.3 Περιοδικές χρηματοροές... 138
5.1.4 Διηνεκής αντικατάσταση και κεφαλαιοποιημένο κόστος... 141 5.1.5 Αποπληρωμή δανειακού κεφαλαίου... 142 5.2 Αξιολόγηση Επενδύσεων... 143 5.2.1 Ρυθμός επιστροφής αρχικής επένδυσης...144 5.2.2 Χρόνος αποπληρωμής...144 5.2.3 Καθαρή παρούσα αξία... 147 5.2.4 Εσωτερικός βαθμός απόδοσης...148 5.2.5 Κεφαλαιοποιημένο κόστος... 153 5.3 Ανακεφαλαίωση... 155 Παραρτήματα Παραδείγματα τεχνοοικονομικών μελετών Παράρτημα A Προμελέτη παραγωγής και εκμετάλλευσης δομικής ιπτάμενης τέφρας A.1 Εισαγωγή...160 A.1.1 Αντικείμενο μελέτης... 160 A.1.2 Το τελικό προϊόν και η μέθοδος παραγωγής... 161 A.1.3 Σχεδιασμός και τεχνοοικονομική μελέτη... 163 A.1.3.1 Μελέτη σκοπιμότητας Προμελέτη...164 A.2 Μέθοδος παραγωγής... 165 A.2.1 Κύρια διεργασία... 165 A.2.2 Συνοπτικό διάγραμμα ροής... 166 A.2.2.1 Διάγραμμα ροής για άλεση με ταυτόχρονη ενυδάτωση...168 A.2.2.2 Διάγραμμα ροής μόνον για άλεση... 170 A.3 Πρώτες ύλες...172 A.3.1 Ακατέργαστη ιπτάμενη τέφρα... 172 A.3.2 Βοηθητικές ύλες και ενέργεια... 173 A.4 Εξοπλισμός... 174 A.4.1 Σχεδιασμός και επιλογή εξοπλισμού... 174 A.4.2 Συλλογή και ομογενοποίηση ΙΤΜ... 174 A.4.3 Ο μύλος άλεσης... 175 A.4.4 Βοηθητικός εξοπλισμός Παροχές... 176 A.5 Τόπος εγκατάστασης... 176 A.6 Περιορισμοί... 178 A.6.1 Υφιστάμενα διπλώματα ευρεσιτεχνίας... 178 A.6.2 Νομικοί περιορισμοί και προδιαγραφές χρήσης... 178 A.6.3 Λειτουργικοί περιορισμοί, ασφάλεια, και προστασία περιβάλλοντος... 178 A.6.3.1 Υγιεινή και ασφάλεια εργασίας... 179 A.6.3.2 Προστασία περιβάλλοντος...180 Α.7 οργανωτική δομή και στελέχωση... 181 A.7.1 οργανωτική δομή... 182 A.7.1.1 Διοίκηση... 182 A.7.1.2 Οργανωτική δομή της Μονάδας... 182 A.7.1.3 Κατανομή προσωπικού κατά τμήματα και βάρδιες... 182 A.7.2 Συνοπτική περιγραφή καθηκόντων ανά θέση εργασίας... 183 A.8 Εκτίμηση του επενδυτικού και λειτουργικού κόστους... 185 A.8.1 Υπολογισμός πάγιου κόστους και αρχικού κεφαλαίου κίνησης...186 A.8.2 Υπολογισμός λειτουργικού κόστους... 188 A.9 Αγορά Ανταγωνισμός Πωλήσεις... 191
Περιεχόμενα A.9.1 Αγορά... 191 A.9.1.1 Δυνητικοί πελάτες... 192 A.9.1.2 Τιμή προϊόντος... 192 A.9.1.3 Ύψος και τάσεις αγοράς... 193 A.9.2 Ανταγωνισμός... 194 A.9.3 Πωλήσεις... 194 A.10 Περιθώρια κέρδους Αξιολόγηση επένδυσης... 195 A.10.1 Αναμενόμενο κέρδος... 195 A.10.2 Αξιολόγηση επένδυσης... 195 A.10.2.1 Ρυθμός επιστροφής αρχικής επένδυσης... 196 A.10.2.2 Χρόνος αποπληρωμής... 197 A.10.2.3 Αξιολόγηση επένδυσης... 197 A.10.3 Αναλύσεις ευαισθησίας... 198 A.11 Συμπεράσματα Επιχειρηματικό σχέδιο... 198 A.11.1 Γενικο Συμπεράσμα... 198 A.11.2 Επιχειρηματικό σχέδιο... 199 A.11.2.1 Κύριες μελλοντικές αποφάσεις... 199 A.11.2.2 Μελέτες και κατασκευή Χρονοδιάγραμμα...200 A.11.2.3 Προτάσεις επιχειρηματικού σχήματος...202 Βιβλιογραφία...204 Παράρτημα Β Προμελέτη κατασκευής ασβεστοποιίας σε ελληνικό νησί B.1 Εισαγωγή...208 B.1.1 Σύντομη παρουσίαση θέματος...208 B.1.2 Γενικά περί ασβέστη και παραγωγής του...208 B.1.2.1 Ορολογία ασβέστη...208 B.1.2.2 Προδιαγραφές ασβέστη και απαιτήσεις ποιότητας...209 B.1.2.3 Η παραγωγή του ασβέστη από ασβεστόλιθους - Συνοπτική περιγραφή... 210 B.1.2.4 Το σβήσιμο της ασβέστου- Υδράσβεστος- Πολτός... 211 B.1.3 Σχεδιασμός και τεχνοοικονομική μελέτη... 211 B.1.4 Μελέτη σκοπιμότητας/ Προμελέτη... 213 B.2 Μέθοδος Παραγωγής... 214 B.2.1 Κύρια αντίδραση... 214 B.2.2 Συνοπτικό διάγραμμα ροής... 214 B.2.3 Γενικά ισοζύγια μάζας και ενέργειας... 215 B.3 Πρώτες Ύλες... 215 B.3.1 Ασβεστόλιθος... 215 B.3.2 Ενέργεια... 216 B.3.3 Βοηθητικές ύλες... 216 B.4 Εξοπλισμός... 217 B.4.1 Σχεδιασμός και επιλογή εξοπλισμού... 217 B.4.2 Ο κάθετος κλίβανος... 218 B.4.3 Βοηθητικός εξοπλισμός Παροχές... 219 B.5 Εκτίμηση του κόστους της επένδυσης και του λειτουργικού κόστους... 219 B.5.1 Υπολογισμός πάγιου κόστους και αρχικού κεφαλαίου κίνησης...220 B.5.2 Υπολογισμός λειτουργικού κόστους...222 B.6 Αγορά Ανταγωνισμός Πωλήσεις...225 B.6.1 Αγορά...225 B.6.2 Ανταγωνισμός...226
B.6.3 Πωλήσεις...226 B.7 Τόπος Εγκατάστασης...227 B.8 Περιορισμοί...228 B.8.1 Υφιστάμενα διπλώματα ευρεσιτεχνίας...228 B.8.2 Λειτουργικοί περιορισμοί, ασφάλεια, και προστασία περιβάλλοντος...228 B.9 Περιθώρια Κέρδους Αξιολόγηση Επένδυσης... 231 B.9.1 Αναμενόμενο κέρδος... 231 B.9.2 Αξιολόγηση επένδυσης... 231 B.9.2.1 Ρυθμός επιστροφής αρχικής επένδυσης...232 B.9.2.2 Χρόνος αποπληρωμής...232 B.10 Συμπεράσματα Προτάσεις...233 B.10.1 Συμπεράσματα...233 B.10.2 Προτάσεις...233 Βιβλιογραφία...236 Παράρτημα Γ Τεχνοοικονομική μελέτη πλήρους αξιοποίησης υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων Περίληψη...238 Γ.1 Εισαγωγή...239 Γ.1.1 Αντικείμενο μελέτης...239 Γ.1.2 Σχεδιασμός, τεχνοοικονομική μελέτη & επιχειρηματικό σχέδιο... 241 Γ.1.2.1 Μελέτη σκοπιμότητας Προμελέτη Επιχειρηματικό Σχέδιο... 242 Γ.2 Μέθοδος κατεργασίας & αξιοποίησης OMW...245 Γ.2.1 Το πρόβλημα των OMW...245 Γ.2.2 Πειραματικά αποτελέσματα προτεινόμενης μεθόδου...250 Γ.2.2.1 Διήθηση με μεμβράνες...250 Γ.2.2.2 Έλεγχος φυτοτοξικής δράσης...252 Γ.2.2.3 Έλεγχος θρεπτικής αξίας...255 Γ.2.2.4 Συμπεράσματα...256 Γ.3 Πρώτες ύλες...257 Γ.3.1 Προέλευση OMW...257 Γ.3.2 Ποσότητες και χαρακτηρισμός...259 Γ.3.3 Δίκτυο συγκέντρωσης Α ύλης...262 Γ.3.3.1 Νομός Αχαΐας...263 Γ.3.3.2 Νομός Ηλείας...265 Γ.4 Αγορά Πωλήσεις... 270 Γ.5 Εξοπλισμός...273 Γ.5.1 Μέθοδος παραγωγής...273 Γ.5.2 Εξοπλισμός και λειτουργία... 276 Γ.5.2.1 Περιγραφή εξοπλισμού... 276 Γ.5.2.2 Αποτελεσματικότητα διεργασίας και προϊόντος...284 Γ.6 Τόπος εγκατάστασης...286 Γ.7 Περιορισμοί...288 Γ.7.1 Διπλώματα ευρεσιτεχνίας και νομικοί περιορισμοί...288 Γ.7.2 Λειτουργικοί περιορισμοί, ασφάλεια, και προστασία περιβάλλοντος...289 Γ.7.2.1 Υγιεινή και ασφάλεια εργασίας...290 Γ.7.2.2 Προστασία περιβάλλοντος...291 Γ.8 Οργανωτική δομή και στελέχωση...292 Γ.8.1 Συνεχής ή ασυνεχής διεργασία...292 Γ.8.2 Οργανωτική δομή...294 Γ.8.2.1 Οργανωτική δομή της μονάδας...294
Περιεχόμενα Γ.8.2.2 Κατανομή προσωπικού και περιγραφή καθηκόντων...295 Γ.9 Εκτίμηση του επενδυτικού και λειτουργικού κόστους...298 Γ.9.1 Δυναμικότητα και οργάνωση παραγωγής...298 Γ.9.2 Υπολογισμός πάγιου κόστους και αρχικού κεφαλαίου κίνησης...298 Γ.9.3 Υπολογισμός λειτουργικού κόστους...302 Γ.10 Περιθώρια κέρδους Αξιολόγηση επένδυσης...306 Γ.10.1 Αναμενόμενο κέρδος...306 Γ.10.2 Αξιολόγηση επένδυσης...307 Γ.11 Συμπεράσματα - Αποφάσεις...309 Γ.11.1 Γενικο Συμπεράσμα...309 Γ.11.2 Σύνοψη επιχειρηματικού σχεδίου...309 Γ.11.2.1 Κύριες αποφάσεις...309 Γ.11.2.2 Μελέτες και κατασκευή Χρονοδιάγραμμα... 311 Γ.11.2.3 Προτάσεις επιχειρηματικού σχήματος... 312 Υπόμηνημα... 313 Βιβλιογραφία... 314 Σύμβολα Λατινικά Σύμβολα... 319 Ελληνικά Σύμβολα...320 Συντμήσεις...320 Βιβλιογραφία Συγγράμματα Τεχνοοικονομικής Μελέτης και Σχεδιασμού...323 Βιβλιογραφική Αναζήτηση Δεδομένων Εισόδου στον Σχεδιασμό... 324 Ευρετήριο Ελληνικών όρων...325 Ξενόγλωσσων όρων...328