ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ ΚΑΙ ΜΠΡΟΚΟΛΟ

ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ ΚΑΙ ΜΠΡΟΚΟΛΟ 132

133 ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙ ΚΑΙ ΜΠΡΟΚΟΛΟ Επιστημονική ονομασία: Το κουνουπίδι: Brassica οleracea var. botrytis L. Το μπρόκολο: Brassica οleracea var. botrytis asparagoides D.C Και τα δύο ανήκουν στην οικογένεια των Σταυρανθών (Cruciferae). Χρωματοσώματα: 2n=18 Συνώνυμα: Κουνουπίδι, ανθοκράμβη, κωνοπίδι, καρναμπίτι, καρναμπίκι.»» Μπρόκολο ή πρόκολο Καταγωγή: Πιθανώς από τις χώρες της Ν.Α. Ευρώπης Το κουνουπίδι καλλιεργείται στην Ελλάδα από τους αρχαίους χρόνους, κατά τους οποίους ίσως και να αναφέρονταν με το όνομα λευκοκράμβη ή κραμβοσπάραγον. Παγκόσμια εξάπλωση: (δες Πίνακα 1) Πίνακας 1. Έκταση και παραγωγή Κουνουπιδιού (ανθοκράμβης) σε παγκόσμια κλίμα κα, στις κυριότερες χώρες παραγωγής και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατά το έτος 2001. Γεωγραφικός χώρος Έκταση Χ 1000 στρ. Παραγωγή Χ 1000 Μ.Τ. Mέση απόδοση (κιλά/στρεμ. ) Υφήλιος 8.850 15.715 1.776 100,00 Ήπειρος Αφρική 130 230 1.832 1,46 Β.& Κ. Αμερική 430 645 1.495 4,10 Ν. Αμερική 50 77 1.588 0,49 Ασία 6.790 12.408 1.828 78,96 Ευρώπη 1.330 2.179 1.637 13,87 Ωκεανία 130 176 1.386 1,12 % του συνόλου της παραγωγής Κυριότερες χώρες παραγωγής 1. Ινδία 4.000 6.500 1.625 41,36 2. Κίνα 2.240 5.150 2.299 32,77 3. Ιταλία 250 518 2.054 3,30 4. Γαλλία 320 394 1.250 2,51 5. Ισπανία 220 382 1.776 2,43 6. Η.Π.Α. 190 352 1.844 2,24 7. Πολωνία 130 246 1.867 1,57 8. Μεξικό 170 200 1.176 1,27 9. Πακιστάν 110 197 1.865 1,25 10 Γερμανία 50 138 2.631 0,88 Χώρες Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.)* 1. Ιταλία 250 518 2.054 3,30 2. Γαλλία 320 394 1.250 2,51 3. Ισπανία 220 382 1.776 2,43 4. Πολωνία 130 246 1.867 1,57 5. Γερμανία 50 138 2.631 0,88 6. Ηνωμένο Βασίλειο 110 120 1.077 0,76 7. Βέλγιο-Λουξεμβούργο 50 90 1.698 0,57 8. Ελλάδα 40 70 1.643 0,45 9. Ολλανδία 30 54 1.687 0,34 10. Πορτογαλία 20 35 1.944 0,22 11. Τσεχία 20 25 1.515 0,16 12. Σλοβακία 20 21 1.180 0,13 13. Ουγγαρία 10 14 1.688 0,09 * Οι λοιπές χώρες της Ε.Ε. δεν αναφέρονται στην πηγή πληροφόρησης, πιθανόν λόγω της μικρής παραγωγής Πηγή: FAO Yearbook 2002, Production Vol. 55 (FAO statistics Series No 170).

134 Εξάπλωση στην Ελλάδα: (δες Πίνακα 2). Πίνακας 2: Εξέλιξη της καλλιέργειας του κουνουπιδιού στην Ελλάδα την περίοδο των ετών 1961-2000 ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) ΤΙΜΗ (δρχ./κιλό) ΑΚΑΘ. ΑΞΙA ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (σε χιλ. δρχ.) 1961 20.072 30.944 1.542 1,79 55.390 1962 20.115 29.725 1.478 2,23 66.287 1963 21.849 30.907 1.415 1,89 58.414 1964 21.532 35.308 1.640 2,03 71.675 1965 23.502 36.649 1.559 2,13 78.062 1966 23.082 32.976 1.429 2,58 85.078 1967 24.200 36.381 1.503 2,64 96.046 1968 27.020 33.146 1.227 2,34 77.562 1969 25.635 36.580 1.427 2,14 78.281 1970 25.570 37.986 1.486 2,57 97.624 1971 23.733 36.284 1.529 2,59 93.976 1972 27.545 42.926 1.558 3,08 132.212 1973 28.000 45.850 1.638 4,43 203.116 1974 25.800 44.350 1.719 4,60 204.010 1975 25.700 44.069 1.715 6,51 286.889 1976 25.460 47.112 1.850 6,91 325.544 1977 24.200 40.670 1.681 9,05 368.064 1978 25.300 45.200 1.787 10,63 480.476 1979 25.880 45.050 1.741 12,99 585.200 1980 25.230 40.760 1.616 14,97 610.177 1981 24.440 41.330 1.691 19,23 794.776 1982 26.090 52.693 2.020 19,43 1.023.825 1983 28.350 54.428 1.920 24,50 1.333.486 1984 27.115 47.466 1.751 28,00 1.329.048 1985 27.306 49.536 1.814 42,72 2.116.178 1986 27.150 53.371 1.966 42,96 2.292.818 1987 30.331 58.238 1.920 48,76 2.839.685 1988 30.027 57.252 1.907 59,12 3.384.738 1989 29.160 54.580 1.872 71,41 3.897.558 1990 30.544 56.243 1.841 77,62 4.365.582 1991 29.897 57.412 1.920 136,41 7.831.571 1992 32.199 60.852 1.890 137,93 8.393.316 1993 34.250 67.030 1.957 119,29 7.996.009 1994 33.880 64.630 1.908 161,25 10.421.588 1995 33.290 63.840 1.918 134,49 8.585.842 1996 37.360 70.680 1.892 119,16 8.422.229 1997 33.673 66.080 1.962 153,13 10.118.830 1998 34.993 70.861 2.025 186,12 13.188.649 1999 37.000 71.910 1.944 190,90 13.727.619 2000 42.300 83.153 1.966 165,20 13.736.876 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής)

135 Χρήση: Η ταξιανθία (ανθοκεφαλή) χρησιμοποιείται στην μαγειρική και ως πίκλα (τουρσί) Τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως κτηνοτροφή. Διαιτολογική αξία: (δες Πίνακα 3) Πίνακας 3: Σύνθεση 100 γρ. εδώδιμου μέρους κουνουπιδιού και μπρόκολου Συστατικό Ποσότητα Συστατικό Ποσότητα Κουνουπίδι Μπρόκολο Κουνουπίδι Μπρόκολο Ενέργεια (θερμίδες) 27 26 Νάτριο 13 mg 10 mg Νερό 91,0 g 91,3 g Κάλιο 295 mg 267 mg Πρωτεΐνες 2,7 g 3,1 g Βιταμίνη Α 60 Δ.Μ. 2.500 Δ.Μ. Λίπη 0,2 g 0,3 g Θειαμίνη (Β1) 0,11 mg 0,09 mg Υδατάνθρακες 5,2 g 4,5 g Νιασίνη (Β4) 0,10 mg 0,20 mg Ασβέστιο 25,0 mg 88,0 mg Ριβοφλαβίνη (Β2) 0,70 mg 0,80 mg Φωσφόρος 56,0 mg 62,0 mg Βιταμίνη C 78,00 mg 90,00 mg Σίδηρος 1,1 mg 0,8 mg Βοτανικοί χαρακτήρες Φυτό: διετές μέχρι την ολοκλήρωση της σποροπαραγωγής, ετήσιο ως καταναλισκόμενο λαχανικό (παραγωγή της ανθοκεφαλής). Ουδέτερο ως προς το φωτοπεριοδισμό. Βλαστός: πριν το σχηματισμό της ανθοκεφαλής φθάνει το ύψος των 20-30 εκ. με το σχηματισμό της ανθοκεφαλής φθάνει το ύψος των 50-80 εκ. Φύλλα: Πλατιά και μακριά (μακρύτερα αλλά στενότερα εκείνων του λάχανου). Τα εσωτερικά φύλλα κυρτώνονται προς τα μέσα και καλύπτουν την ανθοκεφαλή τουλάχιστο κατά τα αρχικά στάδια της ανάπτυξής της. Κεφαλή(ανθοταξία): Είναι συμπαγής και συνίσταται από υπερτροφικά ανθικά στελέχη τα οποία σχηματίζουν βότρυ. Το μέγεθος της κεφαλής είναι συνάρτηση της ποικιλίας και των καλλιεργητικών φροντίδων. Συνιστά το εμπορεύσιμο μέρος του φυτού. Έχει χρώμα λευκό έως λευκοκίτρινο. Στο μπρόκολο εκτός της κεντρικής ανθοκεφαλής, υπάρχουν και δευτερογενείς στις μασχάλες των φύλλων, των οποίων το μέγεθος είναι μικρότερο της κεντρικής. Τόσο η κεντρική όσο και οι δευτερεύουσες ανθοκεφαλές είναι μικρότερες εκείνων του κουνουπιδιού και στη δομή

136 τους είναι λιγότερο συνεκτικές. Έχουν χρώμα πρασινωπό έως ερυθροϊώδες. Η εμπορική αξία των ανθοκεφαλών του μπρόκολου είναι συνήθως μεγαλύτερη εκείνης του κουνουπιδιού. Μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξης της ανθοκεφαλής (τόσο στο κουνουπίδι όσο και στο μπρόκολο) τα ανθικά στελέχη επιμηκύνονται και δίνουν τα άνθη. Εικόνα 1: Ανθοκεφαλή κουνουπιδιού Εικόνα 2: Ανθοκεφαλή μπρόκολου

137 Άνθος: Φέρει 4 σέπαλα και 4 πέταλα 6 (4+2) στήμονες Ο ύπερος φέρει κοντό ή μακρύ στύλο που καταλήγει σε τριχωτό στίγμα. Τα άνθη ανοίγουν μόνο τις πρωινές ώρες και κλείνουν το βράδυ. Ξανανοίγουν την επόμενη μέρα. Το στίγμα είναι δεκτικό για 3-4 ημέρες. Παρατηρείται υστερανδρία. Η επικονίαση γίνεται με έντομα. Λόγω της υστερανδρίας αλλά και του αυτοασυμβίβαστου, στις καλλιεργούμενες ποικιλίες διενεργούνται σταυρογονιμοποιήσεις. Η άνθηση ενός φυτού διαρκεί 20-40 ημέρες (ανάλογα κυρίως της εποχής). Καρπός: Είναι κεράτιο επίμηκες, με πολυάριθμα σπέρματα. Σπέρματα: μικρά, σφαιροειδή και μαύρου χρώματος. Κλιματικές απαιτήσεις Θερμοκρασία περιβάλλοντος: Το κουνουπίδι αρέσκεται σε μέτριου προς χαμηλού επιπέδου θερμοκρασίες και μάλλον σε ψυχρό καιρό. Στη διάρκεια του χειμώνα οι ανθοκεφαλές είναι περισσότερο λευκές και συμπαγείς. Δείχνει μικρή αντοχή στους παγετούς από τους οποίους ζημιώνονται οι ανθοκεφαλές. Η προστασία των ανθοκεφαλών επιτυγχάνεται με κάλυψή τους από τα φύλλα. Απαιτήσεις σε έδαφος Καταλληλότερο έδαφος: είναι το βαθύ, μέσης σύστασης, καλά εφοδιασμένο σε υγρασία αλλά καλά αποστραγγιζόμενο, πλούσιο σε οργανική ουσία και γόνιμο (ιδιαίτερα εφοδιασμένο με Ν). Για πρωίμιση της παραγωγής καταλληλότερο θεωρείται το ελαφριάς σύστασης έδαφος. Κατάλληλο ph: 5,5-7 (άριστο ph=6,5) Αμειψισπορά: συνιστάται η ένταξη της καλλιέργειας σε μια πολυετή αμειψισπορά, χωρίς συγγενή είδη. Προετοιμασία χωραφιού ι. Κατεργασία εδάφους: - Κάθε 4-5 χρόνια μια υπερβαθιά άροση ή υπεδαφοκαλλιέργεια (βάθος 50-60 εκ.)

138 - Βαθύ όργωμα (βάθος 30-40 εκ.) με ενσωμάτωση της κοπριάς - Κανονικό όργωμα (βάθος 15-20 εκ.) ενσωμάτωση χημικών λιπασμάτων της βασικής λίπανσης. - Σβάρνισμα ή φρεζάρισμα: λίγες ημέρες πριν τη φύτευση. ιι. Βασική λίπανση α. Ανάγκες καλλιέργειας σε ανόργανα θρεπτικά στοιχεία Για την παραγωγή 3.000 κιλών εμπορεύσιμων ανθοκεφαλών αφαιρούνται από το έδαφος: - 12 μονάδες αζώτου (Ν) - 5 μονάδες φωσφόρου (P 2 0 5 ) - 15 μονάδες καλίου (Κ 2 0) β. Ενδεικτική λίπανση Για την κάλυψη των παραπάνω αναγκών προστίθενται στο χωράφι τα παρακάτω ποσότητες λιπασμάτων ανά στρέμμα: - χωνεμένη κοπριά: 3-5 τόνοι - 7-10 μονάδες P 2 0 5, δηλαδή 35-50 κιλά απλού υπερφωσφορικού (0-20-0) - 12-17» Κ 2 0, δηλαδή 25-30 κιλά θειικού καλίου (0-0-50) - 8-12» Ν, δηλαδή 35-60 κιλά θειικής αμμωνίας (26-0-0) - Εφόσον υπάρχουν δεδομένα έλλειψης μαγνησίου (Mg), βορίου (B) ή άλλων ιχνοστοιχείων, προστίθενται οι αναγκαίες ποσότητες θειικού μαγνησίου, βόρακα ή άλλων ενώσεων των ιχνοστοιχείων που λείπουν. Πολλαπλασιασμός του κουνουπιδιού Το κουνουπίδι και το μπρόκολο πολλαπλασιάζονται: α) συνήθως με σπόρο (εγγενής πολλαπλασιασμός) β) αγενώς με: μοσχεύματα μασχαλιαίων οφθαλμών, τα οποία στρωματώνονται σε άμμο και εκτίθενται σε συνθήκες κατάλληλης θερμοκρασίας και υψηλής σχετικής υγρασίας σε θερμοκήπια. φυτά που προέρχονται από ιστοκαλλιέργεια Παραγωγή σποροφύτων Για την εγκατάσταση μιας καλλιέργειας κουνουπιδιού ή μπρόκολου σπάνια γίνεται σπορά κατευθείαν στο χωράφι. Συνήθως γίνεται σπορά σε σπορεία.

139 Εποχή σποράς: ανάλογα με το χρόνο συγκομιδής των ανθοκεφαλών. α) Για συγκομιδή στο τέλος της άνοιξης ή το καλοκαίρι: γίνεται σπορά σε θερμοσπορεία την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου (πρώιμες ποικιλίες). β) Για συγκομιδή το Φθινόπωρο: γίνεται σπορά σε ψυχρό σπορείο την περίοδο Μαΐου- Ιουνίου. γ) Για όψιμη συγκομιδή (Ιανουάριος-Μάιος): γίνεται σπορά σε ψυχρά σπορεία την περίοδο Ιουλίου-τέλη Αυγούστου (όψιμες ποικιλίες). Υποστρώματα σποράς: Εδαφικά ή οργανικά μείγματα ισορροπημένης περιεκτικότητας σε θρεπτικά στοιχεία, ελαφριάς σύστασης, με δυνατότητα συγκράτησης αρκετής υγρασίας την οποία να αποδίδουν ευχερώς στα σπορόφυτα (δες Γενική Λαχανοκομία). Μέθοδοι σποράς: Στα πεταχτά ή σε γραμμές σε κιβώτια σποράς ή σε βραγιές. Απόσταση μεταξύ των γραμμών 3-5 εκ., απόσταση σπόρων επί της γραμμής 1 εκ. Βάθος σποράς: 1-1,5 εκ. και ακολούθως κάλυψη του σπόρου με μείγμα σποράς. Απαιτούμενο σπορείο για την παραγωγή σπορόφυτων για 1 στρέμμα: 8-10 Μ 2 Απαιτούμενη ποσότητα σπόρου για παραγωγή σπορόφυτων για 1 στρέμμα: 18-20 γρ. Φύτευση σπορόφυτων στο χωράφι Τα σπορόφυτα είναι έτοιμα για μεταφύτευση 6-8 εβδομάδες μετά τη σπορά, όταν έχουν αποκτήσει 4-6 πραγματικά φύλλα. Επιλέγονται σπορόφυτα υγιή, τυπικά της ποικιλίας, καλής ανάπτυξης και με πλούσιο ριζικό σύστημα. Φύτευση: απόσταση μεταξύ των γραμμών: 70-100 εκ. απόσταση φυτών επί της γραμμής: 50-70 εκ. βάθος: το ίδιο με εκείνο του σπορείου με την ολοκλήρωση της φύτευσης γίνεται πότισμα με διάλυμα αφύπνισης. γίνεται τις απογευματινές ώρες ή τις ημέρες με συννεφιά. Καλλιεργητικές φροντίδες και εργασίες: - Συμπλήρωση κενών

140 - Αραίωμα φυτών (όταν η σπορά γίνεται απευθείας στο χωράφι) - Καταστροφή των ζιζανίων με: βοτανίσματα σκαλίσματα χημικά ζιζανιοκτόνα (Bensulide,Dactal κ.λ.π) - Παράχωμα της βάσης των φυτών - Ποτίσματα (συχνότερα όταν τα φυτά είναι μικρής ηλικίας, αραιότερα αργότερα) - Επιφανειακές λιπάνσεις: συμπληρωματική αζωτούχος λίπανση σε 2-3 δόσεις κάθε μιά από 5-10 κιλά/στρέμμα νιτρικής αμμωνίας. συμπληρωματική καλιούχος λίπανση σε μία δόση με 5-10 κιλά στο στρέμμα θειικού καλίου ή νιτρικού καλίου. - Φυτοπροστασία (ψεκασμοί με τα απαραίτητα και αναγκαία εντομοκτόνα ή μυκητοκτόνα στη σωστή δόση και στο σωστό χρόνο). - Συγκομιδή-Αποδόσεις Η συγκομιδή γίνεται με την παρέλευση 5-7 μηνών από τη σπορά (ανάλογα με την ποικιλία και την εποχή της καλλιέργειας). Εποχή συγκομιδής: στις πρωιμότερες ποικιλίες: από Σεπτέμβριο έως Οκτώβριο. στις οψιμότερες ποικιλίες: από Φεβρουάριο-Μάρτιο. Οι ανθοκεφαλές συγκομίζονται όσο ακόμη είναι σφιχτές: ούτε μικρές, ούτε υπερβολικά μεγάλες. Τα μπρόκολα συγκομίζονται νωρίτερα επειδή τα άνθη τους ανοίγουν γρηγορότερα και έτσι χάνουν την εμπορική τους αξία. Με την κοπή της κεντρικής κεφαλής αναπτύσσονται δευτερογενείς κεφαλές σε άλλους βλαστούς του μπρόκολου, από τις οποίες ένα μέρος φθάνει στο εμπορικό μέγεθος. Οι ανθοκεφαλές τόσο του κουνουπιδιού όσο και του μπρόκολου κόβονται είτε με τα φύλλα της βάσης τους είτε χωρίς αυτά. Οι στρεμματικές αποδόσεις του κουνουπιδιού είναι 2.500-4.000 κιλά, ενώ του μπρόκολου μικρότερες. Διατήρηση ανθοκεφαλών: Σε χαμηλές θερμοκρασίες (4-8 ο C) και Σ.Υ. 70-80% φθάνει μέχρι 2 εβδομάδες.

141 Ποικιλίες υβρίδια κουνουπιδιού α. Ποικιλίες Igloo: Μεσοπρώιμη με ανθοκεφαλή συνεκτική, καλυπτόμενη βάρους περίπου 2 κιλών. Snowball: Μεσοπρώιμη με ανθοκεφαλή σφιχτή, βάρους 1,5 έως 2 κιλών. Celesta: Μεσοπρώιμη Dominant: Μεσοπρώιμη με ανθοκεφαλή καλά καλυπτόμενη, συνεκτική βάρους 2-3 κιλών. Gigante di Napoli: κεφαλή καλά καλυπτόμενη, μεγάλου βάρους. Idol: Μεσοπρώιμη με μεγάλη και συνεκτική κεφαλή, για ανοιξιάτικη καλλιέργεια. Di Sicilia Violetto: Μεσοπρώιμη με μεγάλη και συνεκτική κεφαλή, χρώματος ερυθροϊώδους. β.υβρίδια Astral F1: Πολύ όψιμο (χειμερινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή καλά καλυπτόμενη, σφιχτή, 2-3 κιλών. Cabrera F1: Πολύ πρώιμο (καλοκαιρινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή μικρού βάρους. Dona F1: Μέσης οψιμότητας (χειμερινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή σφιχτή μέσου βάρους. Ravella F1: Πρώιμο για συγκομιδή Μάιο- Ιούνιο ή Σεπτέμβριο-Οκτώβριο. Μικρές κεφαλές. Early Parno F1: Μεσοπρώιμο (συγκομιδή το χειμώνα). Ανθοκεφαλή σφιχτή, βάρους 2-3 κιλών. Late Cona F1: Μεσοόψιμο (χειμερινή συγκομιδή). Ανθοκεφαλή σφιχτή, καλυπτόμενη βάρους 2-3 κιλών. Ποικιλίες υβρίδια μπρόκολου Corvet F1: Πολύ πρώιμο (100 ημερών). Ανθοκεφαλή πράσινη. Skiff F1: Αρκετά πρώιμο (100 ημερών). Ανθοκεφαλή πράσινη. Calabrese: Αρκετά πρώιμη ποικιλία (100 ημερών). Ανθοκεφαλή πράσινη. Βελτίωση - Σποροπαραγωγή ι. Στόχοι της γενετικής βελτίωσης: η αντοχή στις ασθένειες η αύξηση των αποδόσεων η φυσική κάλυψη των ανθοκεφαλών με το φύλλωμα.

142 η διατήρηση για μεγάλο χρονικό διάστημα της εμπορευσιμότητας των ανθοκεφαλών, δηλαδή η καθυστέρηση του ανοίγματος των ανθέων. η παραγωγή συμπαγών και κανονικού σχήματος ανθοκεφαλών. η παραγωγή ανθοκεφαλών λευκού χρώματος, χωρίς την εμφάνιση φυλλαρίων επί αυτής. ιι. Σποροπαραγωγή Δυσκολίες παραγωγής σπόρου καθαρής ποικιλίας: Απορρέουν από το αυτοασυμβίβαστο, τη διχογαμία (πρωτανδρία, ετεροστυλία) και την άνθηση την περίοδο των χαμηλών θερμοκρασιών. Ξεπέρασμα δυσκολιών: α) απομόνωση της καλλιέργειας: σε απόσταση τουλάχιστον 1000 μ. από φυτά άλλης ποικιλίας τόσο του κουνουπιδιού όσο και κάθε ποικιλίας του είδους Brassica oleracea. β) εκλογή της κατάλληλης για κάθε ποικιλία εποχής σποράς, ώστε τα φυτά να ανθήσουν την ευνοϊκότερη γι αυτά χρονική περίοδο για την παραγωγή του σπόρου. Συνήθως γίνεται όψιμη σπορά, οπότε η άνθηση επισυμβαίνει μετά το χειμώνα. Διαδικασία παραγωγής σπόρου υβριδίων: α. Διάταξη των φυτών μητέρων σε ομάδες. β. Με την έναρξη της ανθοφορίας αφαιρούνται από τις ταξιανθίες των μητέρων τα ανοιγ μένα άνθη καθώς επίσης και τα κλειστά άνθη με εξέχοντα στίγματα. γ. Κάλυψη των ταξιανθιών είτε κάθε φυτού χωριστά είτε όλων των φυτών μιας ομάδας. δ. Τα στίγματα των ανθέων που θα εκτεθούν (θα φανερωθούν) μετά την κάλυψη επικο νιάζονται με τη γύρη την οποία συλλέγουμε από άνθη των φυτών-πατέρων. ε. Καλύπτονται οι ταξιανθίες με τα γονιμοποιημένα άνθη. στ. Επαναλαμβάνεται η διαδικασία των βημάτων (δ) και (ε) μέχρι την ολοκλήρωση της άνθησης κάθε ταξιανθίας (διαρκεί 20-40 ημέρες). ζ. Οι επιλεγμένες ταξιανθίες των φυτών-μητέρων παραμένουν κλειστές μέχρι το σχημα τισμό και των τελευταίων καρπών επί αυτών. η. Όταν οι καρποί (τα κεράτια) ωριμάσουν και αποκτήσουν κίτρινο χρώμα, τα περιεχόμε να σε αυτούς σπέρματα είναι επίσης ώριμα. Στο στάδιο αυτό αποκόπτονται οι ταξι καρπίες και μεταφέρονται σε καλά αεριζόμενους χώρους (σκέπαστρα) και παραμένουν εκεί μέχρι της πλήρους ξήρανσής τους. θ. Τα σπέρματα απελευθερώνονται με κτυπήματα των ταξικαρπιών και ξεχωρίζονται από

143 τις ξένες ύλες. Ακολούθως συσκευάζoνται και διατηρούνται σε δροσερό χώρο. Στις καλλιέργειες σποροπαραγωγής διενεργούνται συνεχείς και ενδελεχείς έλεγχοι για τη διαπίστωση τυχόν άτυπων φυτών ή φυτών με προσβολές από μεταδοτικές ασθένειες και ιώσεις. Τα ύποπτα φυτά εκριζώνονται αμέσως και καταστρέφονται. Η φυτρωτική ικανότητα των σπερμάτων, σε συνήθεις συνθήκες διατήρησης, παραμένει σε υψηλά επίπεδα για 4-5 έτη. Από ένα στρέμμα καλλιέργειας μπορεί να συγκομιστούν μέχρι και 50 κιλά σπερμάτων. Σε κάθε γραμμάριο βάρους περιέχονται περίπου 400-500 σπέρματα. Εχθροί και ασθένειες κουνουπιδιού και μπρόκολου Είναι τα ίδια παράσιτα που προσβάλλουν το λάχανο και αναφέρθηκαν προηγουμένως.

144 Πίνακας 2: Εξέλιξη της καλλιέργειας του κουνουπιδιού στην Ελλάδα την περίοδο των ετών 1961-2000 ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (στρέμματα) (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) 1961 20.072 30.944 1.542 1981 24.440 41.330 1.691 1962 20.115 29.725 1.478 1982 26.090 52.693 2.020 1963 21.849 30.907 1.415 1983 28.350 54.428 1.920 1964 21.532 35.308 1.640 1984 27.115 47.466 1.751 1965 23.502 36.649 1.559 1985 27.306 49.536 1.814 1966 23.082 32.976 1.429 1986 27.150 53.371 1.966 1967 24.200 36.381 1.503 1987 30.331 58.238 1.920 1968 27.020 33.146 1.227 1988 30.027 57.252 1.907 1969 25.635 36.580 1.427 1989 29.160 54.580 1.872 1970 25.570 37.986 1.486 1990 30.544 56.243 1.841 1971 23.733 36.284 1.529 1991 29.897 57.412 1.920 1972 27.545 42.926 1.558 1992 32.199 60.852 1.890 1973 28.000 45.850 1.638 1993 34.250 67.030 1.957 1974 25.800 44.350 1.719 1994 33.880 64.630 1.908 1975 25.700 44.069 1.715 1995 33.290 63.840 1.918 1976 25.460 47.112 1.850 1996 37.360 70.680 1.892 1977 24.200 40.670 1.681 1997 33.673 66.080 1.962 1978 25.300 45.200 1.787 1998 34.993 70.861 2.025 1979 25.880 45.050 1.741 1999 37.000 71.910 1.944 1980 25.230 40.760 1.616 2000 42.300 83.153 1.966 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής)