II. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ.

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 2005/56/ΕΚ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΤΑΙΡΙA I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις 26 Οκτωβρίου 2005 υιοθετήθηκε από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο η Οδηγία 2005/56/ΕΚ για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις κεφαλαιουχικών εταιριών 1. Κύριος στόχος της εν λόγω Οδηγίας είναι να διευκολύνει τη συνεργασία και αναδιοργάνωση των κεφαλαιουχικών εταιριών μέσω της διασυνοριακής συγχώνευσής τους. 2 Η Οδηγία για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις ακολουθώντας το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Εταιρίας προβλέπει συμμετοχή των εργαζομένων στην εταιρία που προκύπτει από τη διασυνοριακή συγχώνευση, εάν οι εργαζόμενοι έχουν δικαιώματα συμμετοχής σε μία από τις συγχωνευόμενες εταιρίες. 3 Μολονότι η ρύθμιση για τη συμμετοχή των εργαζομένων στην εν λόγω Οδηγία έχει ως βάση τη σχετική διαδικασία που αναπτύχθηκε στην Ευρωπαϊκή Εταιρία 4, υπάρχουν ωστόσο ορισμένες σημαντικές διαφορές οι οποίες είτε κρίνονται αναγκαίες λόγω της φύσης του αντικειμένου της ρύθμισης είτε θεωρούνται ως βελτιώσεις της προϋπάρχουσας σχετικής διαδικασίας στην Ευρωπαϊκή Εταιρία. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να αναλύσει τις σχετικές με τη συμμετοχή των εργαζομένων διατάξεις της Οδηγίας για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις, ώστε να διερευνηθεί το περιεχόμενό τους και να καταδειχθούν διαφορές που έχουν από τις αντίστοιχες της Ευρωπαϊκής Εταιρίας τους. Η μελέτη οργανώνεται ως εξής: Στο Τμήμα ΙΙ που ακολουθεί διατυπώνονται ορισμένες γενικές παρατηρήσεις και διερευνάται το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας. Το Τμήμα ΙΙΙ πραγματεύεται τη διαδικασία για τη διαμόρφωση του καθεστώτος συμμετοχής των εργαζομένων στην προκύπτουσα από τη συγχώνευση εταιρία. Συμπεράσματα παρέχονται στο Τμήμα ΙV II. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ. 1

Καταρχήν η Οδηγία αναφορικά με τα συμμετοχικά δικαιώματα των εργαζομένων θέτει ως γενικό κανόνα την εφαρμογή του δικαίου της καταστατικής έδρας της εταιρίας που προκύπτει από τη συγχώνευση. 5 Η εν λόγω ρύθμιση είναι απόρροια του γεγονότος ότι η προκύπτουσα από τη συγχώνευση εταιρία, θεωρείται ως εθνική εταιρία και είναι απόλυτα λογικό να υπόκειται στο εθνικό δίκαιο. Ωστόσο το δίκαιο της καταστατικής έδρας της προκύπτουσας εταιρίας δεν εφαρμόζεται και ως εκ τούτου ενεργοποιείται το συμμετοχικό καθεστώς που προβλέπεται από την Οδηγία, όταν υφίστανται μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες περιπτώσεις: α) όπου τουλάχιστον μία από τις συγχωνευόμενες εταιρίες έχει περισσότερους από 500 εργαζομένους και υπόκειται σε καθεστώς συμμετοχής των εργαζομένων ή β) το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο της προκύπτουσας εταιρίας δεν προβλέπει για τουλάχιστον το ίδιο επίπεδο συμμετοχικών δικαιωμάτων των εργαζομένων όπως ισχύει στη καθεμία από τις συγχωνευόμενες εταιρίες ή γ) δεν προβλέπει για τους εργαζόμενους στις εγκαταστάσεις της προκύπτουσας εταιρίας σε άλλα κράτη μέλη το ίδιο επίπεδο συμμετοχικών δικαιωμάτων με αυτό που απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στο κράτος μέλος που ευρίσκεται η καταστατική της έδρα. 6 Αναφορικά με τις άνω περιπτώσεις εφαρμογής των σχετικών διατάξεων της Οδηγίας, αξίζει να γίνουν ορισμένες παρατηρήσεις ώστε να καταδειχθεί πλήρως το πεδίο εφαρμογής του συμμετοχικού καθεστώτος της Οδηγίας. Πρώτον, η συνύπαρξη στην ίδια διάταξη των περιπτώσεων α και β δημιουργεί ερμηνευτικά προβλήματα, δεδομένου ότι η περίπτωση β απαιτεί την ενεργοποίηση του συμμετοχικού καθεστώτος της Οδηγίας, όταν το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο δεν προβλέπει τουλάχιστον το υψηλότερο επίπεδο συμμετοχικών δικαιωμάτων για τους εργαζόμενους της προκύπτουσας από τη συγχώνευση εταιρίας, αδιακρίτως του αριθμού των εργαζομένων. Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν θα μπορούσε εύλογα να ισχυρισθεί κάποιος ότι η περίπτωση α, η οποία ενεργοποιεί τις σχετικές με τη συμμετοχή των εργαζομένων διατάξεις της Οδηγίας όταν πρόκειται για συμμετοχικά δικαιώματα που καλύπτουν τουλάχιστον 500 εργαζομένους σε μία από τις συγχωνευόμενες εταιρίες, καλύπτεται απόλυτα από το πεδίο εφαρμογής της περίπτωσης β. 7 Κατά συνέπεια η περίπτωση β επαρκεί ώστε να επιτευχθεί πλήρως ο 2

κύριος σκοπός του άρθρου 16 της Οδηγίας, ο οποίος δεν είναι άλλος από την εφαρμογή της αρχής του «πριν και μετά» σχετικά με τα συμμετοχικά δικαιώματα των εργαζομένων στην προκύπτουσα από τη συγχώνευση εταιρία. 8 Η εν λόγω αρχή εμποδίζει κατ ουσία τη μείωση των προϋπαρχόντων της συγχώνευσης δικαιωμάτων συμμετοχής των εργαζομένων ώστε η συγχώνευση των εταιριών να μην αποτελέσει ευκαιρία να θιγούν τα κεκτημένα συμμετοχικά δικαιώματα των εργαζομένων. Εάν ωστόσο το άνω συμπέρασμα είναι ορθό και ο κύριος σκοπός του άρθρου 16 της Οδηγίας επιτυγχάνεται πλήρως από την περίπτωση β λόγω του ότι ως περιεκτικότερη καλύπτει και την περίπτωση α, τότε ποιος ο λόγος της ύπαρξης της περίπτωσης α στην εν λόγω διάταξη? Η μοναδική εύλογη απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα μπορούσε να ήταν σε συνδυασμό με τα ανωτέρω ότι η Οδηγία προβλέπει την περίπτωση α ως λόγο ενεργοποίησης των σχετικών με τη συμμετοχή των εργαζομένων διατάξεων της, ώστε να δώσει τη δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους κοινωνικούς εταίρους να διαπραγματευθούν ένα διαφορετικό επίπεδο συμμετοχής από εκείνο το υψηλότερο που προβλέπεται από το δίκαιο της καταστατικής έδρας της προκύπτουσας από τη συγχώνευση εταιρίας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η Οδηγία στην περίπτωση αυτή απεμπολεί τον κύριο σκοπό της, αλλά επιτρέπει αυτονομία στους κοινωνικούς εταίρους να διαπραγματευθούν κάτι διαφορετικό, όταν το εφαρμοστέο δίκαιο για την προκύπτουσα εταιρία προβλέπει το υψηλότερο επίπεδο συμμετοχής των εργαζομένων, σε σχέση με εκείνο που υπάρχει στις συγχωνευόμενες εταιρίες. Στην προκειμένη περίπτωση ορθά επισημαίνεται ότι κατ αυτό τον τρόπο δίδεται η δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους κοινωνικούς εταίρους να χρησιμοποιήσουν την προβλεπόμενη από την Οδηγία σχετική διαδικασία διαπραγματεύσεων ώστε να μεταβληθεί το υπάρχον υψηλό επίπεδο δικαιωμάτων συμμετοχής. 9 Δεύτερον, η περίπτωση γ της εν λόγω διάταξης είναι ουσιαστικά διαφορετική από τις δύο προηγούμενες περιπτώσεις. Αυτή καλύπτει καταστάσεις όπου το δίκαιο της καταστατικής έδρας της προκύπτουσας από τη συγχώνευση εταιρίας, δεν προβλέπει συμμετοχικά δικαιώματα για τους εργαζόμενους της εταιρίας σε άλλα κράτη μέλη. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι για να διαπιστωθεί το υψηλότερο επίπεδο συμμετοχής των εργαζομένων, απαιτείται σύμφωνα με την Οδηγία η διερεύνηση σε καθεμία από τις συγχωνευόμενες εταιρίες του ποσοστού των εκπροσώπων των εργαζομένων στο διοικητικό ή εποπτικό όργανο ή στις οικείες επιτροπές τους ή στη 3

διευθυντική ομάδα της εταιρίας. 10 Στην προκειμένη περίπτωση η Οδηγία χρησιμοποιεί το ποσοτικό κριτήριο για να διερευνήσει το επίπεδο συμμετοχής, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην Ευρωπαϊκή Εταιρία. 11 Η μοναδική ωστόσο διαφορά με την Ευρωπαϊκή Εταιρία είναι ότι περιλαμβάνονται στα όργανα εκείνα τα οποία εξετάζονται για τη διαπίστωση του επιπέδου συμμετοχής των εργαζομένων και οι επιτροπές, οι οποίες μπορεί να έχουν επιφορτισθεί με διοικητικό ή εποπτικό ρόλο σε μία εταιρία. III. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΣΑ ΕΤΑΙΡΙΑ Η Οδηγία για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις καθιερώνει μία παρόμοια με την Ευρωπαϊκή Εταιρία σχετική διαδικασία δύο επιπέδων, ώστε να επιλύσει το ζήτημα της συμμετοχής των εργαζομένων. Το πρώτο επίπεδο της εν λόγω διαδικασίας αφορά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ διοίκησης και εργαζομένων που μπορεί να καταλήξουν σε συμφωνία για το καθεστώς συμμετοχής στην προκύπτουσα από τη συγχώνευση εταιρία. Το δεύτερο επίπεδο έχει σχέση με εφαρμογή των Διατάξεων Αναφοράς. Στην προκειμένη περίπτωση αξίζει να σημειωθεί ότι η άνω διαδικασία της εν λόγω Οδηγίας, σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Εταιρία, προβλέπει μόνο συμμετοχή των εργαζομένων στα όργανα της προκύπτουσας από τη συγχώνευση εταιρίας, όχι και μορφές ενημέρωσης και διαβούλευσης. Ο λόγος αυτής της διαφοροποίησης από τις σχετικές διατάξεις για την Ευρωπαϊκή Εταιρία θα μπορούσε να αναζητηθεί στο γεγονός ότι η καθιέρωση συστήματος ενημέρωσης και διαβούλευσης είναι πλέον απαίτηση του Ευρωπαϊκού δικαίου για όλες τις εταιρίες στην Ευρωπαϊκή αγορά. 12 Κατά συνέπεια η προκύπτουσα εταιρία έχει υποχρέωση ανεξάρτητα από τις σχετικές ρυθμίσεις της Οδηγίας να καθιερώσει ένα σύστημα ενημέρωσης και διαβούλευσης των εργαζομένων. α. Η Σύσταση της Ειδικής Διαπραγματευτικής Ομάδας και η Διαδικασία των Διαπραγματεύσεων Eκτός από την εξαιρετική περίπτωση κατά την οποία η διοίκηση των συγχωνευόμενων εταιριών μπορούν απ ευθείας να κάνουν εφαρμογή των Διατάξεων 4

Αναφοράς, είναι αναγκαίο όταν πρόκειται να υπάρξει μία διασυνοριακή συγχώνευση να συσταθεί μία ειδική διαπραγματευτική ομάδα (ΕΔΟ), η οποία εκπροσωπεί τους εργαζομένους των συμμετεχουσών στη συγχώνευση εταιριών και των σχετικών θυγατρικών ή εγκαταστάσεων. 13 Ο σκοπός της σύστασης της ΕΔΟ είναι να διεξάγει διαπραγματεύσεις με τα αρμόδια διοικητικά όργανα των συγχωνευόμενων εταιριών. Αντικείμενο των διαπραγματεύσεων είναι η σύναψη γραπτής συμφωνίας σχετικά με τα δικαιώματα συμμετοχής των εργαζομένων στην προκύπτουσα από τη συγχώνευση εταιρία. Ο κοινοτικός νομοθέτης προσδίδει, όπως και κατά τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εταιρίας, μεγάλη σημασία στη ρύθμιση των συμμετοχικών δικαιωμάτων των εργαζομένων στην προκύπτουσα εταιρία, γι αυτό και περιέχει διατάξεις που ρυθμίζουν τον τρόπο εκλογής της ΕΔΟ καθώς και όλη τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Σύμφωνα με την Οδηγία, η οποία παραπέμπει στις σχετικές διατάξεις της Οδηγίας για την Ευρωπαϊκή Εταιρία, τα μέλη της ΕΔΟ εκλέγονται κατά αναλογία προς τον αριθμό των εργαζομένων των συμμετεχουσών εταιριών καθώς και των θυγατρικών και εγκαταστάσεων τους που απασχολούνται σε κάθε κράτος μέλος. 14 Ο τρόπος εκλογής των μελών της ΕΔΟ καθορίζεται από τα ίδια τα κράτη μέλη. 15 Από τη στιγμή που θα συσταθεί η ΕΔΟ και ενημερωθεί για το σχέδιο συγχώνευσης, αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις με τα αρμόδια διοικητικά όργανα των συμμετεχουσών εταιριών. Η διάρκεια των διαπραγματεύσεων είναι έξι μήνες με δυνατότητα παράτασης άλλους έξι μήνες, ώστε συνολικά να μπορούν να διαρκέσουν ένα έτος από τη σύσταση της ειδικής διαπραγματευτικής ομάδας. 16 Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων η ΕΔΟ έχει τρεις εναλλακτικές κινήσεις. Πρώτον, η ΕΔΟ μπορεί να συμφωνήσει με τις διοικήσεις των συμμετεχουσών εταιριών οποιοδήποτε σύστημα συμμετοχικών δικαιωμάτων των εργαζομένων, ακόμη μάλιστα και να τα μειώσει. Για τη μείωση όμως των συμμετοχικών δικαιωμάτων θα πρέπει να έχει ληφθεί απόφαση, η οποία εκπροσωπεί τα 2/3 των μελών της ΕΔΟ καθώς και του συνόλου των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των ψήφων των μελών που εκπροσωπούν τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε δύο τουλάχιστον κράτη μέλη, εάν το 25% του συνολικού αριθμού των εργαζομένων έχει συμμετοχικά δικαιώματα. Δεύτερον, η ΕΔΟ μπορεί να αποφασίσει με την ίδια ως ανωτέρω αυξημένη πλειοψηφία των 2/3 των μελών της που εκπροσωπούν τα 2/3 των εργαζομένων, να μην αρχίσει διαπραγματεύσεις ή να τις τερματίσει και να βασισθεί στους κανόνες 5

συμμετοχής που ισχύουν στο κράτος μέλος της καταστατικής έδρας της προκύπτουσας από τη συγχώνευση εταιρίας. 17 Αυτή η εναλλακτική επιλογή για την ΕΔΟ δεν υπάρχει στη σχετική διαδικασία της Ευρωπαϊκής Εταιρίας, γι αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως βελτίωση της εν λόγω διαδικασίας, δεδομένου ότι αυξάνει τις δυνατότητες επιλογής της ΕΔΟ και κατά συνέπεια αυξάνει τη δυνατότητα ελιγμών και τη διαπραγματευτική της δύναμη. Στο σημείο αυτό αξίζει ωστόσο να τονισθεί ότι οι εναλλακτικές δυνατότητες της ΕΔΟ περιορίζονται στην περίπτωση αποποίησης των συμμετοχικών δικαιωμάτων των εργαζομένων, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην Ευρωπαϊκή Εταιρία, όπου υπάρχει η δυνατότητα η ΕΔΟ να μην αρχίσει διαπραγματεύσεις ή να τις περατώσει και να βασισθεί στις διατάξεις περί ενημέρωσης και διαβούλευσης. 18 Τέλος η ΕΔΟ μπορεί να αποφασίσει, όπως και στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Εταιρίας, την εφαρμογή των Διατάξεων Αναφοράς. Ως είναι εμφανές από τα ανωτέρω, η εν λόγω Οδηγία αυξάνει την ελευθερία δράσης της ΕΔΟ σε σχέση με εκείνη που έχει κατά τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εταιρίας. Ωστόσο η εν λόγω ελευθερία δράσης της ΕΔΟ υπόκειται στον περιορισμό, ότι δεν μπορεί να ληφθεί απόφαση, έστω και ομόφωνα, με την οποία θα απεμπολούνται τα συμμετοχικά δικαιώματα των εργαζομένων. β. Συμμετοχή και οι Διατάξεις Αναφοράς Οι Διατάξεις Αναφοράς παρέχουν τη δυνατότητα επιλογής της πλέον προηγμένης μορφής συμμετοχής που υπάρχει στα εθνικά δίκαια, στα οποία υπάγονται οι συμμετέχουσες στη συγχώνευση εταιρίες. 19 Κατά συνέπεια τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν Διατάξεις Αναφοράς, οι οποίες θα δίνουν τη δυνατότητα εφαρμογής από τις εταιρίες της πλέον προηγμένης μορφής συμμετοχής. 20 Οι Διατάξεις Αναφοράς μπορούν να ενεργοποιηθούν σε τρεις περιπτώσεις. Η πρώτη περίπτωση είναι όταν υπάρχει συμφωνία μεταξύ της ΕΔΟ και των διοικήσεων των συμμετεχουσών εταιριών να ενεργοποιήσουν τις Διατάξεις Αναφοράς. 21 Στην προκειμένη περίπτωση ο κοινοτικός νομοθέτης δίνοντας προτεραιότητα στην αυτονομία των κοινωνικών εταίρων, αποδέχεται ότι οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να συμφωνήσουν να ενεργοποιήσουν αμέσως τις Διατάξεις Αναφοράς, αντί να 6

εισέλθουν σε διαπραγματεύσεις σχετικά με το καθεστώς συμμετοχής των εργαζομένων στην προκύπτουσα εταιρία. Η δεύτερη περίπτωση ενεργοποίησης των Διατάξεων Αναφοράς είναι όταν η χρονική διάρκεια των διαπραγματεύσεων παρήλθε και αυτές απέβησαν άκαρπες. 22 Στην προκειμένη περίπτωση η δυνατότητα ενεργοποίησης των Διατάξεων Αναφοράς μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων μπορεί να θεωρηθεί ως ένας επιπλέον μοχλός πίεσης στην πλευρά της διοίκησης, ώστε να είναι περισσότερο ευέλικτη και με συμβιβαστική διάθεση κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Επίσης, ορθά επισημαίνεται ότι αυτή η δυνατότητα λειτουργεί ως ένα Δίκτυ ασφαλείας αναφορικά με τη συμμετοχή των εργαζομένων 23 και είναι απόλυτα σύμφωνη με την όλη φιλοσοφία των σχετικών με τη συμμετοχή διατάξεων της Οδηγίας, η οποία είναι η προστασία των κεκτημένων συμμετοχικών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Τέλος η τρίτη περίπτωση αφορά τη δυνατότητα που έχουν οι διοικήσεις των συμμετεχουσών εταιριών να επικαλεσθούν άμεσα την ενεργοποίηση των Διατάξεων Αναφοράς χωρίς να εισέλθουν πρώτα σε διαπραγματεύσεις με την ΕΔΟ. Αυτή η δυνατότητα είναι επιπρόσθετη και δεν παρέχεται από την Οδηγία 2001/86 για τη συμμετοχή των εργαζόμενων στην Ευρωπαϊκή Εταιρία. Μπορεί δε να θεωρηθεί ως μία σημαντική βελτίωση της διαδικασίας λόγω του γεγονότος ότι κατ αυτό τον τρόπο υπάρχει η δυνατότητα μείωσης του χρόνου που απαιτείται για τη λύση του ζητήματος της συμμετοχής των εργαζομένων στην προκύπτουσα εταιρία και κατά συνέπεια περιορισμός της χρονικής διάρκειας που απαιτείται για την επίτευξη της συγχώνευσης. Προϋπόθεση για την εφαρμογή των Διατάξεων Αναφοράς είναι να υπήρξαν προηγουμένως για μια ή περισσότερες από τις συμμετέχουσες εταιρίες μορφές συμμετοχής που να καλύπτουν τουλάχιστον το 33,33% του συνολικού αριθμού των εργαζομένων όλων των συμμετεχουσών εταιριών. 24 Στην προκειμένη περίπτωση η Οδηγία για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις αυξάνει σε σχέση με την Οδηγία για την Ευρωπαϊκή Εταιρία το ποσοστό των εργαζομένων που πρέπει να ευρίσκονται υπό καθεστώς συμμετοχής, ώστε να ενεργοποιηθούν υποχρεωτικά οι Διατάξεις Αναφοράς, Ενώ για την Ευρωπαϊκή Εταιρία που έχει συσταθεί μέσω συγχώνευσης απαιτείται να έχει συμμετοχικά δικαιώματα τουλάχιστον το ένα τέταρτο του συνολικού αριθμού των εργαζομένων, στην περίπτωση των διασυνοριακών συγχωνεύσεων ο αριθμός αυτός αυξάνει στο ένα τρίτο. Εάν λοιπόν τουλάχιστον το ένα τρίτο του συνολικού αριθμού των εργαζομένων δεν έχει συμμετοχικά 7

δικαιώματα, τότε οι Διατάξεις Αναφοράς δεν εφαρμόζονται και η προκύπτουσα εταιρία θα είναι χωρίς δικαιώματα συμμετοχής των εργαζομένων. Στην εν λόγω περίπτωση μοναδικός τρόπος ενεργοποίησης των Διατάξεων Αναφοράς είναι να αποφασίσει η ΕΔΟ να επικαλεσθεί αυτές. Κατά συνέπεια εάν ένα σημαντικό ποσοστό του συνολικού αριθμού των εργαζομένων των συμμετεχουσών εταιριών, το οποίο όμως στην εν λόγω περίπτωση είναι κατά ένα μέρος μικρότερο από εκείνο της Ευρωπαϊκής Εταιρίας, δεν υπαγόταν σε εθνικούς κανόνες συμμετοχής, τότε η συμμετοχή των εργαζομένων στην προκύπτουσα εταιρία δεν είναι υποχρεωτική. Στην εν λόγω περίπτωση η ειδική διαπραγματευτική ομάδα διατηρεί πλήρη αυτονομία στο κατά πόσο θα ακολουθήσει τις διατάξεις περί συμμετοχής της Οδηγίας. Από την άλλη πλευρά, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν τη μη εφαρμογή των Διατάξεων Αναφοράς. 25 Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να αρνηθούν την εγγραφή στα μητρώα της προκύπτουσας εταιρίας, εάν τα συμμετοχικά δικαιώματα των εργαζομένων προκύπτουν ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των Διατάξεων Αναφοράς. Επιπλέον η εν λόγω Οδηγία επιτρέπει τα κράτη μέλη να περιορίσουν τα συμμετοχικά δικαιώματα των εργαζομένων στο διοικητικό όργανο της εταιρίας, όταν μετά τις διαπραγματεύσεις εφαρμόζονται οι Διατάξεις Αναφοράς. 26 Αυτή η δυνατότητα, η οποία δεν υπάρχει στο συμμετοχικό καθεστώς της Ευρωπαϊκής Εταιρίας, αφορά την περίπτωση κατά την οποία η προκύπτουσα εταιρία έχει μονιστικό σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης. Ωστόσο η δυνατότητα αυτή των κρατών μελών δεν είναι χωρίς περιορισμούς. Ειδικότερα εάν προϋπήρχαν συμμετοχικά δικαιώματα στο ένα τρίτο του συνολικού αριθμού των μελών του διοικητικού ή εποπτικού οργάνου σε μία από τις συγχωνευόμενες εταιρίες, τότε τα κράτη μέλη δεν έχουν τη δυνατότητα να περιορίσουν τον αριθμό των εκπροσώπων των εργαζομένων στο διοικητικό όργανο της προκύπτουσας εταιρίας πέραν του ενός τρίτου. Από την άλλη πλευρά η εν λόγω δυνατότητα των κρατών μελών είναι απεριόριστη όταν τα άνω συμμετοχικά δικαιώματα των εργαζομένων ήταν σε χαμηλότερο επίπεδο από το ένα τρίτο. Τέλος, αξιοσημείωτο είναι ότι η Οδηγία απαιτεί την εφαρμογή των ίδιων κανόνων συμμετοχής και για οποιαδήποτε μεταγενέστερη συγχώνευση που θα λάβει χώρα για τα επόμενα τρία έτη από τη διασυνοριακή συγχώνευση. Κατά συνέπεια εάν η προκύπτουσα εταιρία από τη διασυνοριακή συγχώνευση αποφασίσει να 8

συμμετάσχει μετά από τρία έτη σε μία εσωτερική συγχώνευση δεν είναι απαραίτητο να διατηρηθούν τα προϋπάρχοντα δικαιώματα συμμετοχής των εργαζομένων. IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ανάλυση των σχετικών περί συμμετοχής ρυθμίσεων της Οδηγίας 2005/56/ΕΚ για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις κατέδειξε ότι διαπνέεται από αμυντική φιλοσοφία, όπως και η σχετική Οδηγία για την Ευρωπαϊκή Εταιρία, παρέχοντας προτεραιότητα στην προστασία των κεκτημένων δικαιωμάτων συμμετοχής των εργαζομένων. Ωστόσο η εν λόγω Οδηγία έχει ορισμένες σημαντικές διαφορές και βελτιώσεις από εκείνη που αφορά την Ευρωπαϊκή Εταιρία. Καταρχήν δεν προβλέπεται καθεστώς ενημέρωσης και διαβούλευσης για την προκύπτουσα εταιρία. Επιπλέον, τα διοικητικά όργανα των υπό συγχώνευση εταιριών μπορούν να θέσουν κατευθείαν σε εφαρμογή τις Διατάξεις Αναφοράς χωρίς να προηγηθούν διαβουλεύσεις με την ΕΔΟ και έτσι να εξοικονομηθεί πολύτιμος χρόνος. Από την άλλη πλευρά, η ΕΔΟ δεν έχει τη δυνατότητα να αποποιηθεί τελείως από τα δικαιώματα της συμμετοχής. Μία άλλη σημαντική διαφορά είναι η αύξηση των ορίων για την αυτόματη εφαρμογή των Διατάξεων Αναφοράς από 25% σε 33,3%. Τέλος, επιτρέπεται σε ένα κράτος μέλος να μειώσει τα δικαιώματα συμμετοχής μέσα στο διοικητικό όργανο, όταν μετά από προηγούμενες διαπραγματεύσεις εφαρμόζονται οι Διατάξεις Αναφοράς. Όπως είναι εμφανές η Οδηγία για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις, από τη μία πλευρά διατηρεί τη δαιδαλώδη σχετική διαδικασία της Ευρωπαϊκής Εταιρίας μολονότι δίνει τη δυνατότητα στη διοίκηση να καταφύγει άμεσα στην εφαρμογή των Διατάξεων Αναφοράς, από την άλλη πλευρά προσπαθεί να περιορίσει την εξαγωγή των δικαιωμάτων συμμετοχής αυξάνοντας το όριο αυτόματης εφαρμογής των Διατάξεων Αναφοράς στο 33,3%. Με την αύξηση αυτή μπορεί να καθιστά τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις ελκυστικότερες σε σχέση με τη σύσταση μιας Ευρωπαϊκής Εταιρίας μέσω συγχώνευσης, ωστόσο θεωρείται ότι απομακρύνεται από το δηλωμένο στόχο της, δηλαδή τη διατήρηση της συμμετοχής των εργαζομένων στην προκύπτουσα από τη συγχώνευση εταιρία. 9

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Οι διαπραγματεύσεις στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα για την εν λόγω Οδηγία ήταν επίπονες και διήρκεσαν πέραν των είκοσι ετών. Βλέπε επ αυτού την πρώτη πρόταση της Επιτροπής της 14 ης Δεκεμβρίου 1984, ΕΕ 1985 C 23/11. Επίσης βλέπε την νέα πρόταση της Επιτροπής της 18 ης Νοεμβρίου 2003, COM (2003) 703. Σχετικά με την πρόταση αυτή βλέπε μεταξύ άλλων Rickford Current Development in European Law on the Restructuring of Companies An Introduction, European Business Law Review, 2004, σελ. 1225. 2. Bλέπε σκέψεις 1 και 2 του Προοιμίου της Οδηγίας. 3. Το ζήτημα της συμμετοχής των εργαζομένων αποτέλεσε το κυριότερο πρόβλημα για την ψήφιση της Οδηγίας. Από τη μία πλευρά υπήρχαν οι ενστάσεις των κρατών μελών, τα οποία είχαν ένα αυξημένο επίπεδο συμμετοχής και τα οποία θεώρησαν ότι η συγχώνευση των εταιριών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μέσον για τη μείωση του. Ενώ από την άλλη πλευρά υπήρχαν τα κράτη μέλη, τα οποία ήθελαν να αποφύγουν την εισαγωγή μέσω της συγχώνευσης των εταιριών ενός υψηλότερου επιπέδου συμμετοχής από εκείνο που υπήρχε σε αυτά. 4. Σχετικά με τις ρυθμίσεις στην Ευρωπαϊκή Εταιρία. βλέπε μεταξύ άλλων Περάκη «Ο Κανονισμός 2157/2001 για την Ευρωπαϊκή Εταιρεία (Societas European): H Αμφίβολη Λύση ενός Παλιού Προβλήματος» ΔΕΕ, 2003, σελ. 493. Επίσης Σινανιώτη Μαρούδη «Η Συμμετοχή των Εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Σύμφωνα με την Οδηγία 2001/86/ΕΚ της 8-10-2001» ΕΕμπΔ, 2004, σελ. 697, Ορφανίδη «Παγκοσμιοποίηση της Συμμετοχής των Εργαζομένων στις Επιχειρήσεις Societas Europaea EEργΔ, 2004, σελ. 833, και Αργυρό «Προβληματισμοί Σχετικά με το Ρόλο των Εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Εταιρία», ΔΕΕ, 2005, σελ. 763. Στην ξενόγλωσση Βιβλιογραφία, βλέπε Edwards The European Company - Εessential Tool or Εeviscerated Dream?, Common Market Law Review, 2003, p. 443, Davies Workers on the Board of the European Company?, Industrial Law Journal, 2003, p. 75, Weiss The Future of Worker s Participation in the EU in Banards and others (eds) The Future of Labour Law Liber Amicorum Bob Hepple QC, Hart Oxford, 2004, p.229. 5. Βλ. άρθρο 16 παρ.1 10

6. Βλ. άρθρο 16 παρ.2 7. Βλ. επίσης Pannier The EU Border Merger Directive- A New Dimension for Employee Participation and Company Restructuring, European Business Law Review, 2005, p.1424 8. Bλέπε Προοίμιο, σκέψη 13. Η αρχή του «πριν και μετά» είναι η βάση της διαδικασίας για τη συμμετοχή των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Εταιρία και κύριος σκοπός της είναι να μη επιτρέψει τη χρήση της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Εταιρίας ως μέσον διαφυγής από τις εθνικές διατάξεις περί συμμετοχής των εργαζομένων. Περισσότερα για την εν λόγω αρχή σχετικά με την Ευρωπαϊκή Εταιρία βλέπε Αργυρό οπ. υποσ.4 σελ. 767 επ., Περάκη, οπ υποσ.4 σελ. 498, Σινανιώτη Μαρούδη, οπ. υποσ. 4 σελ.709. 9. Pannier οπ υποσ. 7 σελ. 1438 10. Βλέπε άρθρο 16 παρ.2 11. Ωστόσο, το καθαρά ποσοτικό κριτήριο ως τρόπος προσδιορισμού του υψηλότερου επιπέδου συμμετοχής δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ασφαλές μέσον, εάν δεν συνδυασθεί με ποιοτικά κριτήρια όπου θα λαμβάνεται υπ όψιν η ποιότητα συμμετοχής των εργαζομένων καθώς και το εάν η συμμετοχή λαμβάνει χώρα στο διοικητικό συμβούλιο εταιρίας με μονιστικό σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης ή στο εποπτικό συμβούλιο εταιρίας που αποδέχεται το δυαδικό σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης. 12. Βλ. Οδηγία πλαίσιο 2002/14/ΕΚ για ενημέρωση και διαβούλευση των εργαζομένων, ΕΕ 2002 L 80/29 της 11 Μαρτίου 2002, η οποία προβλέπει διαδικασίες ενημέρωσης και διαβούλευσης για όλες τις επιχειρήσεις σε κάθε κράτος μέλος, εκτός εκείνων που απασχολούν ένα πολύ μικρό ποσοστό εργαζομένων. 13. Άρθρο 16 παρ.3(α) της Οδηγίας 2005/56/ΕΚ καθώς και άρθρο 3 παρ.2(α) της Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 14. Ορίζεται μάλιστα ότι η αναλογία αυτή, είναι μία έδρα για κάθε ποσοστό εργαζομένων που απασχολούνται στο εν λόγω κράτος μέλος που ισούται με το 10% ή κλάσμα αυτού, του αριθμού εργαζομένων που απασχολούνται σε όλα τα κράτη μέλη συνολικά. Βλ. άρθρο 16 παρ.3(α) Οδηγίας 2005/56/ΕΚ σε συνδυασμό με άρθρο 3 παρ.3 (α) (ι) Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 15. Τα κράτη μπορεί να προβλέπουν να συμμετέχουν στα μέλη αυτά και εκπρόσωποι συνδικαλιστικών οργανώσεων, ανεξάρτητα εάν είναι 11

εργαζόμενοι των συμμετεχουσών εταιριών ή όχι.βλέπε άρθρο 16 παρ. 3(α) Οδηγίας 2005/56/ΕΚ σε συνδυασμό με άρθρο 3 παρ.2 (β) Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 16. Άρθρο 16 παρ.3 (γ) της Οδηγίας 2005/56/ΕΚ σε συνδυασμό με άρθρο 5 της Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 17. Άρθρο 16 παρ.4 (β) της Οδηγίας. 18. Βλέπε άρθρο 3 παρ.6 της Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 19. Βλέπε παράρτημα της Οδηγίας 2001/86/ΕΚ, τμήμα 3 (β) 20. Βλέπε επίσης Pannier, οπ υποσημ.7 σελ.1440 21. Άρθρο 16 παρ.3 (ε) της Οδηγίας 2005/56/ΕΚ και άρθρο 7 παρ.1(α) της Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 22. Άρθρο 16 παρ. 3(Ε) της Οδηγίας 2005/56/ΕΚ και άρθρο 7 παρ.1(β) της Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 23. Βλέπε Ντζούφα, «Οι Διασυνοριακές Συγχωνεύσεις Εταιριών μετά τη Νέα Οδηγία 2005/56 και την Απόφαση Sevic Systems AG», EΕμπΔ, 2006, 798 στη σελ. 820 24. Άρθρο 16 παρ. 3 (ε) 25. Άρθρο 16 παρ.3(ε) της Οδηγίας 2995/56/ΕΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 7 παρ. 3 της Οδηγίας 2001/86/ΕΚ 26. Άρθρο 16 παρ.4 (γ) 12